TEODOSIO I (FLAVIO TEODOSIO)

TEODOSIO I (FLAVIO TEODOSIO) nacque ad Italica in Spagna nel 346. Nel 379 fu nominato imperatore da Graziano e gli furono affidate le province imperiali. Teodosio mosse subito guerra ai Persiani si Sapore III e li sconfisse pesantemente.
Il 28-VIII-388 abbattè l'usurpatore Magno Massimo e poi nel 394 vinse ad Aquileia Eugenio che si era fatto nominare imperatore da Arbogaste dopo la morte di Valentiniano II.
Di famiglia cattolica dal tempo precedente Costantino, TEODOSIO collaborò con Papa Damaso e i Vescovi Ambrogio di Milano e Pietro d'Alessandria per far trionfare la dottrina di Nicea e il 26 Febbraio del 380 a TESSALONICA promulgò l'EDITTO con cui dichiarava la religione Cattolica, basata sulla definizione del Concilio di Nicea, religione di Stato sancendo che:
"Tutti i nostri popoli devono riunirsi nella fede trasmessa ai Romani dall'Apostolo Pietro, quella che professano il pontefice Damaso e il Vescovo Pietro d'Alessandria, riconoscere cioè la Santa Trinità del Padre, del Figlio e dello Spirito Santo".(trad.)
L'Editto continuava definendo delitto di sacrilegio pensare diversamente e bollando d'infamia chi avrebbe disobbedito, aggiungendo che avrebbe eseguita la vendetta di Dio.Con esso Teodosio intendeva realizzare con la forza quello che Costantino aveva solo enunciato dopo il concilio di Nicea, cioè "un solo Impero e una sola Chiesa".
Al Vescovo Eunomio, capo degli Ariani, venne tolta con la forza la Chiesa dei Santi Apostoli e lo stesso Teodosio vi insediò il Vescovo cattolico Gregorio Nazianzeno prima osteggiato dall'ariano Imperatore Valente. Nel 381 convocò un nuovo Concilio Ecumenico a Costantinopoli per confermare la dottrina definita a Nicea e in seguito a tale decisione spossessò dei luoghi di culto tutti i dissenzienti o eretici di ogni tipo, in particolare gli Ariani, ai quali restò solo spazio tra i Barbari che convertirono al Cristianesimo secondo la loro concezione.
Nel 395 gli eretici venivano privati addirittura dei diritti civili.
Fu realizzata così la totale fusione tra lo Stato Romano e il Cattolicesimo: era la teocrazia cattolica e la sanzione del cesaropapismo, per cui il potere del Papa era nelle mani del Capo dello Stato, che fu poi detto "braccio secolare".
Questo concilio sancì anche per Costantinopoli, come capitale dell'Impero, il diritto di possedere il primato d'onore dopo Roma e con quest'atto riconobbe implicitamente che il primato di un Vescovo nella Chiesa proveniva dalla presenza dell' Imperatore nella sua città e così gettò un altro seme di discordia tra i cristiani.
Essendo Valentiniano II e Graziano gionani inesperti, Teodosio era in pratica l'unico Imiperatore. Quando seppe che i generali Massimo, Fugenio e Arbogaste, esponenti degli Ariani o dei Vecchi Romani, avevano sequestrato Va1entiniano II eliminandolo a Vienne in Gallia nel 392, intervenne in Occidente e nel 394 li sterminò.
Anche Graziano era perito nel 383 in Gallia in una ribellione delle Legioni. Di fronte a tante sciagure il partito dei Vecchi Romani, che con a capo Simmaco, Prefetto di Roma, si erano addossate le spese del culto cui erano affezionati, aveva gridato alla vendetta degli Dèi, come i Cristiani avevano visto l'intervento dello stesso Cristo nella morte di Giuliano.
Teodosio sotto la spinta di Ambrogio riprese a emanare decreti ancora più restrittivi verso gli altri culti interdicendo una dopo l'altra tutte le manifestazioni anche private delle loro convinzioni e poi proibendo queste stesse convinzioni. Il Prefetto di Roma, Simmaco, in difesa della libertà di pensiero e di coscienza a cui alcuni Vecchi Romani si appellavano, come il retore Temistio, si recò a Milano per protestare presso Teodosio, ma fu allontanato dalla sua presenza come "servo infedele".
Fu in questa atmosfera che nel 384 arrivò a Milano per prendere possesso di una cattedra di Retorica il futuro S. Agostino trentenne, raccomandato dai suoi amici manichei e soprattutto dal Prefetto di Roma Simmaco stesso che era felice di porre in un posto influente una persona che favorisse la causa dei Vecchi Romani: ma S.Agostino, dopo avere seguito i discorsi infuocati in cattedrale di Ambrogio ed esser stato coinvolto dall'esempio del suo amico retore Vittorino, leggendo la Lettera ai Romani di S.Paolo identificò la "Sapienza" o "Logos"(Verbo) della filosofia greca con la "Sapienza di Dio" biblica incarnatasi in Gesù sì che nella primavera del 387 si fece battezzare.
Ambrogio aveva acquistato tale ascendente che nel 391 ottenne che la statua della Vittoria venisse definitivamente rimossa dall'aula del Senato e fosse gettata nei magazzini e che la vecchia religione fosse completamente abbattuta con una sanzione legislativa del 392 la quale stabiliva delitto la venerazione di ogni statua, di ogni rappresentazione degli Dèi, accendere lampade, bruciare incenso, appendere corone alla porta di casa in loro onore, alzare rialzi di terriccio e di erba per un altare o intrecciare striscioline ai rami degli alberi, parlare di Lari o di Penati, bruciare un boccone di pane o versare una libazione di vino: ogni casa in cui fosse stato bruciato incenso agli antichi dei sarebbe diventata proprietà del fisco.
La Chiesa Cattolica venne così posta al disopra del diritto comune per i molti privilegi fiscali e giudiziari : il suo personale poteva essere giudicato solo da tribunali ecclesiastici, era dispensato dalle imposte e chi si faceva sacerdote riceveva compensi prelevati dalla incetta del fisco.
La chiese cristiane sostituirono i vecchi templi come luoghi di asilo per i perseguiti dalla legge ma non per i debitori del fisco.
La raccolta di tutte queste leggi, fatta da Teodosio II mezzo secolo più tardi, fu denominata Codice Teodosiano ed è un documento che attesta fino a che punto nel V secolo il Cristianesimo sia asceso al potere temporale.
Teodosio dopo la lotta con Arbogaste nell'autunno del 394 si sentiva spossato e nel Gennaio del 395 presentendo la fine chiamò il Vescovo Ambrogio e gli raccomandò i suoi due giovani figli che erano già stati nominati suoi successori: il diciottenne Arcadio, fatto Augusto per l'Oriente, e il novenne Onorio, fatto Augusto per l'Occidente. Morì il 17 Gennaio del 395 a 48 anni: Ambrogio lo seguirà nel 397 a 60 anni circa.















TEODOSIO II (Costantinopoli, 401-450). Figlio di Arcadio e quindi nipote di TEODOSIO IL GRANDE fu proclamato augusto dal padre sotto la tutela, dapprima, del prefetto del pretorio Antemio e poi della sorella Pulcheria: in seguito subì la forte influenza politica della moglie Eudocia. Visse in rapporti di pace con l'Impero d'Occidente ma si scontrò più volte, e spesso con infausti risultati, con i Vandali in Africa e con gli Unni di Attila nella penisola balcanica: per queste necessità di difesa munì Costantinopoli o Bisanzio di una più robusta ed ampia cinta di mura.
Fu messo in difficoltà dall'eresia di Nestorio o nestorianesimo ma riuscì a mantenere ordine nella Chiesa: soprattutto rese splendida nel 425 l'Università di Costantinopoli e poi procedette alla pubblicazione del codice di leggi noto come Codice teodosiano.





























Liber Duodecimus
CTh.12.1.0. De decurionibus
CTh.12.2.0. De praebendo salario
CTh.12.3.0. De praediis et mancipiis curialium sine decreto non alienandis
CTh.12.4.0. De imponenda lucrativis descriptione
CTh.12.5.0. Quemadmodum munera civilia indicantur
CTh.12.6.0. De susceptoribus, praepositis et arcariis
CTh.12.7.0. De ponderatoribus et auri illatione
CTh.12.8.0. De auri publici prosecutoribus
CTh.12.9.0. De his, quae ex publica collatione illata sunt, non usurpandis
CTh.12.10.0. Ne praefectianus exactoris vel curiosi vel horreorum custodis fungatur officio
CTh.12.11.0. De curatoribus kalendarii et fideiussoribus eorum
CTh.12.12.0. De legatis et decretis legationum
CTh.12.13.0. De auro coronario
CTh.12.14.0. De irenarchis
CTh.12.15.0. De centurionibus
CTh.12.16.0. De mancipibus
CTh.12.17.0. De his, qui numero liberorum vel paupertate excusationem meruerint
CTh.12.18.0. Si curialis relicta civitate rus habitare maluerit
CTh.12.19.0. De his, qui condicionem propriam reliquerunt

















CTh.12.1.0. De decurionibus
CTh.12.1.1 [=brev.12.1.1]
Imp. constantinus a. ad evagrium pf. p. nemo iudex civilium munerum vacationem cuiquam praestare curiali conetur, vel aliquem suo arbitrio de curia liberet. nam si quis fuerit eius modi infortunio depravatus, ut debeat sublevari, de eius nomine ad nostram scientiam referri oportet, ut certo temporis spatio civilium munerum ei vacatio porrigatur. pp. id. mart. constantino a. iii. et licinio iii. coss.
interpretatio. nullus iudex vacationem indebitam tribuat curiali, nec eum de suo officio studeat liberare. nam si ita tenuis cuiuscumque* curialis et exhausta facultas est, ut ei publici oneris necessitas non credatur, ad principis iussit referri notitiam
CTh.12.1.2
Idem a. ad crispinum. quoniam dubitasti, utrum ex numero dierum an ex nominatione kalendarum computari duum mensum spatia debeant, forma publici iuris observanda est, quae manifeste declarat, quid pro dierum diversitate praeceperit comprehendi. dat. kal. octob. constantino a. iiii et licinio iiii conss. (315 oct. 1).
CTh.12.1.3
Idem a. mecilio hilariano correctori lucaniae et brittiorum. universos decuriones volumus a tabellionum officiis temperare. nemo autem ad decurionatum vocatus excusare se poterit eo, quod fuerit tabellio, cum et huiusmodi homines, si sint idonei, vocari ad decurionatum oporteat. lex enim, quae decuriones a tabellionum officiis voluit submovere, ad decurionatum tabelliones vocari non prohibet. dat. iii kal. feb. sabino et rufino conss. (316 ian. 30).
CTh.12.1.4
Idem a. ad octavianum comitem hispaniarum. hi, qui honoris indebiti arripere insignia voluerunt, cum in consilium primates municipesque coguntur, adsistunt sedentibus his, quibus emeritis omnis honor iure meritoque debetur. ideoque sublimitas tua nullum omnino faciet praesidatus praerogativa laetari, nisi qui cunctos in patria gradus egressus per ordinem venerit, ita ut illi etiam, qui praesidatum ante tempus reportarunt, post expletos honores civicos honestamentis praestitis potiantur. proposita xiiii kal. feb. gallicano et basso conss. (317 ian. 19).
CTh.12.1.5
Idem a. ad bithynos. eos qui in palatio militarunt et eos quibus provinciae commissae sunt quique merito amplissimarum administrationum honorem perfectissimatus vel egregiatus adepti sunt, nec non et illos, qui decuriones vel principales constituti cuncta suae patriae munera impleverunt, frui oportet dignitate indulta. si vero decurio suffragio comparato perfectissimatus vel ducenae vel centenae vel egregiatus meruerit dignitatem declinare suam curiam cupiens, codicillis amissis suae condicioni reddatur, ut omnium honorum et munerum civilium discussione perfunctus iuxta legem municipalem aliquam praerogativam obtineat. eum quoque, qui originis gratia vel incolatus vel ex possidendi condicione vocatur ad curiam, perfectissimatus suffragio impetrati dignitas non defendit, qua remota tradi eum curiae oportebit. dat. xii kal. aug. gallicano et basso conss. (317 iul. 21).
CTh.12.1.6
Idem a. patroclo. nulla praeditos dignitate ad sordida descendere conubia servularum etsi videtur indignum, minime tamen legibus prohibetur; sed neque conubium cum personis potest esse servilibus et ex huiusmodi contubernio servi nascuntur. praecipimus itaque, ne decuriones in gremia potentissimarum domorum libidine ducente confugiant. si enim decurio clam actoribus atque procuratoribus nescientibus alienae fuerit servae coniunctus, et mulierem in metallum trudi per sententiam iudicis iubemus et ipsum decurionem in insulam deportari, bonis eius mobilibus et urbanis mancipiis confiscandis, praediis vero et rusticis mancipiis civitati, cuius curialis fuerat, mancipandis, si patria potestate fuerit liberatus nullosque habeat liberos vel parentes vel etiam propinquos, qui secundum legum ordinem ad eius successionem vocantur. quod si actores vel procuratores loci, in quo flagitium admissum est, fuerunt conscii vel compertum facinus prodere noluerunt, metallo eos convenit implicari. si vero dominus hoc fieri permisit vel postea cognitum celavit, si quidem in agro id factum est, fundus cum mancipiis et pecoribus ceterisque rebus, quae cultui rustico sustinentur, fisci viribus vindicetur; si vero in civitate id factum est, dimidiam bonorum omnium partem praecipimus confiscari, poenam augentes, quoniam intra domesticos parietes scelus admissum est, quod noluit mox cognitum publicare. igitur si legis latae die repperietur quisquam patrimonium suum alienasse atque in dominum servulae contulisse, ordini liceat diligenter inquirere, ut ita rei publicae civitatis quod de facultatibus supra dicti fuerit deminutum, in pecunia sarciatur. dat. kal. iul. aquileiae constantino a. v et licinio c. conss. (319 iul. 1).
CTh.12.1.7
Idem a. ad edictum. filios decurionum, qui decem et octo annorum aetate vegetantur, per provinciam karthaginem muneribus civicis adgregari praecipimus. neque enim opperiendum est, ut solvantur familia et sacris explicentur, cum voluntates patrum praeiudicare non debeant utilitatibus civitatum. proposita x kal. mart. constantino a. vi et constantio c. conss. (320 febr. 20).
CTh.12.1.8
Idem a. ad florentium. decuriones ad magistratum vel exactionem annonarum ante tres menses vel amplius nominari debent, ut, si querimonia eorum iusta videatur, sine impedimento in absolvendi locum alius subrogetur. dat. id. april. constantinopoli severo et rufino conss. (323 [?] apr. 13).
CTh.12.1.9
Idem a. ad hilarianum proconsulem africae. si quis decurio vel propriae rei causa vel rei publicae cogatur nostrum adire comitatum, is non ante discedat quam insinuato iudici desiderio proficiscendi licentiam consequatur. quod si pro sua audacia parvi aliquis hanc fecerit iussionem, deportationis exitum sortiatur. proposita vii id. iul. karthagine crispo iii et constantino iii conss. (324 iul. 9).
CTh.12.1.10
Idem a. ad maximum. quoniam diversis praestitimus, ut legionibus vel cohortibus deputentur vel militiae restituantur, quisquis huiusmodi beneficium proferat, requiratur, utrum ex genere decurionum sit vel ante nominatus ad curiam, ut, si quid tale probetur, curiae suae et civitati reddatur. quam formam circa omnes, qui iam dudum probati in militaribus officiis agunt vel restituti militiae sacramento muniuntur vel postea per suffragia probabuntur, observari conveniet. proposita v id iul. antiochiae paulino et iuliano conss. (325 iul. 11).
CTh.12.1.11
Idem a. ad constantium praefectum praetorio. quoniam relictis curiis nonnulli ad militiae praesidia confugiunt, omnes, qui nondum primipilo inveniuntur obnoxii, solutos militia ad eandem curiam reverti praecipimus: his solis in militia permansuris, qui pro loco atque ordine iam pastui adtinentur. dat. non. octob. paulino et iuliano conss. (325 oct. 7).
CTh.12.1.12 [=brev.12.1.2]
Idem a. ad maximum vicarium orientis. si qui vel ex maiore vel ex minore civitate originem ducit, si eandem evitare studens ad alienam se civitatem incolatus occasione contulerit, et super hoc vel preces dare tentaverit vel qualibet fraude niti, ut originem propriae civitatis eludat, duarum civitatum decurionatus onera sustineat, in una voluntatis, in una originis gratia. pp. viii. kal. ian. paulino et iuliano coss.
interpretatio. si quicumque* curialis de ea, in qua natus est, civitate ad aliam transire voluerit, condicionem* curiae debitam nullatenus possit evadere, nec si hoc ipsum mereri interposita supplicatione tentaverit, nec ullo argumento necessitates aut servitia civitatis suae pro eo, quod habitationem mutare voluit, possit evadere. nam quicumque* hoc fecerit et se in aliam civitatem transtulerit, hoc iubet, ut in utraque serviat civitate, id est in una pro condicione* nascendi et in alia pro habitandi voluntate deserviat
CTh.12.1.13
Idem a. ad evagrium praefectum praetorio. quoniam curias desolari cognovimus his, qui per originem obnoxii sunt, militiam sibi per supplicationem poscentibus et ad legiones vel diversa officia currentibus, iubemus omnes curias admoneri, ut, quos intra xx stipendia in officiis deprehenderint vel originem defugisse vel spreta nominatione militiae se inseruisse, hos ad curiam retrahant et de cetero sciant esse servandum, ut qui derelicta curia militaverit, revocetur ad curiam, non solum si originalis sit, sed et si substantiam muneribus aptam possidens ad militiam confugerit vel beneficio nostro fuerit liberatus. dat. xvi kal. iun. constantino a. vii et constantio c. conss. (326 mai. 17).
CTh.12.1.14
Idem a. ad praefectos praetorio. dudum lege promulgata sanxit nostra clementia, ut filii comitum et praesidum et rationalium magistrorumque privatae, qui tamen ex origine curialium descendunt, ordinibus necterentur. nunc praecipimus, ut, qui perfuncti muneribus idonei reperti sint iudicio clementiae nostrae accedere ad honores praecepti ad honestas promotiones perveniant, eos vero, quos nescit principalis auctoritas, .... iudicio praefecturae commisimus, uti eos, qui ex genere videntur esse curialium et minus apti iudicio principali, ordinibus propriis restituant, illos vero, quos iudicio nostro proveximus, intactos esse perficiant; ita tamen, ut heredes eorum curiis mancipentur. si quis sane decurio evertens fiscalia commoda, fugiens curiam ambitu ad senatum urbis inclytum pervenerit, minime admittatur. dat. viii kal. dec. constantino a. vii et constantio c. conss. (326 [353] nov. 24).
CTh.12.1.15 Idem a. ad annium tiberianum comitem. universis provinciarum rectoribus intimato nostram clementiam statuisse veteranorum filios curialibus muniis innectendos; ita ut et ii, qui perfectissimatus sibi honore blandiuntur, trusi in curiam necessariis officiis publicis inserviant. proposita xi kal. mai. karthagine constantio et maximo conss. (327 apr. 21).
CTh.12.1.16
Idem a. si ad magistratum nominati aufugerint, requirantur et, si pertinaci animo latere potuerint, his ipsorum bona permittantur, qui praesenti tempore in locum eorum ad duumviratus munera vocabuntur, ita ut, si postea repperti fuerint, biennio integro onera duumviratus cogantur agnoscere. omnes enim, qui obsequia publicorum munerum declinare temptaverint, simili condicione teneri oportet. dat. iii kal. octob. serdicae constantino a. viii et constantio iiii conss. (329 sept. 29).
CTh.12.1.17 Idem a. ad lucretium paternum. vacuatis rescriptis, per quae munerum civilium nonnullis est vacatio praestita, omnes civilibus necessitatibus adgregentur, ita ut nec consensu civium vel curiae praestita cuiquam immunitas valeat, sed omnes ad munerum societatem conveniantur. dat. viii kal. nov. heracleae constantino a. viii et constantio iiii conss. (329 oct. 25).
CTh.12.1.18pr.
Idem a. ad viros clarissimos praefectos praetorio. post alia: ad senatum decurio non adspiret manentibus athuc his, qui eandem dignitatem consecuti sunt. (329 [353] nov. 25).
CTh.12.1.18.1 Filios sane militarium iuxta prius praeceptum aut patris militiam adsequi volumus aut, si detrectaverint militare et xxxv annos impleverint, curiis mancipari. dat. vii kal. dec. constantino a. viii et constantio iiii conss. (329 [353] nov. 25).
CTh.12.1.19 [=brev.12.1.3]
Idem a. ad evagrium pf. p. quoniam nonnulli diversarum civitatum curiales intemperanter minores, quibus publica tutela debetur, ad curiae consortium devocarunt, ut septem vel octo annorum constitutos nonnullos nominasse firmentur, decernimus, ut omnino nullus in curiam nominationibus devocetur, nec functionum obsequia subire cogatur, nisi qui decimum et octavum annum aetatis fuerit ingressus. quod et in futurum arceri volumus, et eos eximi, qui infra eius aetatis terminos constituti iam nominati sunt, curialibus et vinculis absolvantur. quum enim decimum et octavum annum aetatis intraverint, si militiae nomen inserere iuxta legem datam non potuerint vel supersederint, municipali poterunt dari obsequio. dat. prid. non aug. basso et ablavio coss. interpretatio. minores decem et octo annorum aetate curiales nec nominari a quibuscumque* nec ad servitia applicari debere: quia hoc lex sufficere credit, ut a decem et octo annis necessitati publicae, si necesse fuerit, applicentur, ita ut, si qui infra hanc aetatem ante nominati iam fuerint, absolvantur
CTh.12.1.20 [=brev.12.1.4]
Idem a. ad evagrium pf. p. nullus decurionum ad procurationes vel curas civitatum accedat, nisi omnibus omnino muneribus satisfecerit patriae vel aetate vel meritis. qui vero per suffragium ad hoc pervenerit administrare desiderans, non modo ab expetito officio repellatur, sed epistola quoque vel codicilli ab eo protinus auferantur, et ad comitatum destinentur. dat. prid. id. aug. basso et ablavio coss.
interpretatio. ista lex hoc praecipit, nullum curialem, nisi omnibus curiae officiis per ordinem actis, aut curatoris aut defensoris officium debere suscipere, nisi omnibus, ut dictum est, ante muneribus satisfecerit, quae patriae ordine debentur. nam si praefatus contra hanc praeceptionem quolibet suffragio aut sub quocumque* obtentu honoris se munire voluerit, et obtentis careat et, ubi rerum domini fuerint, dirigatur
CTh.12.1.21
Idem a. ad felicem praefectum praetorio. quoniam afri curiales conquesti sunt quosdam in suo corpore post flamonii honorem et sacerdotii vel magistratus decursa insignia praepositos compelli fieri mansionum, quod in singulis curiis sequentis meriti et gradus homines implere consuerunt, iubemus nullum praedictis honoribus splendentem ad memoratum cogi obsequium, ne nostro fieri iudicio iniuria videatur. dat. prid. non. aug. viminacio constantio et albino conss. (335 aug. 4).
CTh.12.1.22
Idem a. ad evagrium praefectum praetorio. cum decuriones decurionumque filii deque his geniti ad diversas militias confugiant, iubemus eos in quibuscumque officiis militantes exemptos militia restitui curiae exceptis his, qui in palatii nostri iam habentur officiis. dat. xi kal. sept. constantinopoli nepotiano et facundo conss. (336 aug. 22).
CTh.12.1.23
Imp. constantius a. ad iulianum. quamvis eos, qui tertio edicto vocati minime respondere voluerunt, legum severitas obnoxios faciat coetibus curiarum, tamen humaniorem placuit sequi viam et eos admonere edicto, ut intra xxx dies sui praesentiam faciant. quod si intra hoc tempus neglexerint vel sui praesentiam facere vel defensorem ad iudicia mittere, qui absentiae eorum iustas allegationes deponat, sententia super his lata sine aliquo cunctamine convalescat. dat. v id. octob. antiochiae urso et polemio conss. (338 oct. 11).
CTh.12.1.24
Idem a. aconio catullino vicario africae. quicumque fugientes obsequia curiarum affectaverint adumbratae nomina dignitatis, etsi eos spes falsi honoris illuserit, xxx argenti libras inferre congantur. acc. karthagine prid. id. dec. urso et polemio conss. (338 dec. 12).
CTh.12.1.25
Idem a. quoniam emptae dignitatis obtentu curias vacuefactas esse non dubium est, placuit, ut cuncti, qui suffragiis dignitatum insignia consecuti sunt, inmeriti honoris splendore privati civilium munerum sollemnitate fungantur. eorum sane intemeratas inconcussasque dignitates volumus permanere, qui vel iudicio provinciarum in officium legationis electi sunt vel honestis testimoniis adminiculis enitentes talium dignitatum privilegia insigniaque meruerunt. dat. v kal. nov. emesa urso et polemio conss. (338 oct. 28).
CTh.12.1.26
Impp. constantius et constans aa. ad catullinum vicarium africae. cunctos ex comitibus cuiuslibet ordinis et ex praesidibus et rationalibus et magistris studiorum, denique ex perfectissimis honorarios vel affectus eorum ad civica onera constringes, si quidem rectius patriae vel honoribus vel magistratibus expendere debuissent, quaecumque ab his foedantibus honores consumpta sunt. dat. kal. nov. urso et polemio conss. (338 nov. 1).
CTh.12.1.27
Idem aa. have celsine karissime nobis. rarum karthaginis splendidissimae senatum et exiguos admodum curiales residere conquestus es, dum universi indebitae dignitatis infulas foeda familiaris rei vexatione mercantur. igitur istiusmodi viri demptis honoribus imaginariis, cuiuscemodi illi erunt quos fuerant consecuti, civicis muneribus subiugentur. quod quidem per omnem africam sollertissime servari oportet. dat. vi id. ian. treviris constantio ii et constante aa. conss. (339 ian. 8).
CTh.12.1.28
Idem aa. ad anatolium vicarium asiae. constitutionibus perspicue definitum est kalendis martiis nominationes fieri, ut splendidorum honorum munerumque principia primo tempore procurentur. et cetera. dat. vi kal. dec. constantio ii et constante aa. conss. (339 nov. 26).
CTh.12.1.29
Idem aa. ordini civitatis constantinae cirtensium. magistratus desertores ad eam gravitas tua faciat necessitatem condicionis urgeri, ut, quascumque pro his expensas civitas prorogavit, refundere protinus ac repraesentare cogantur, et deinceps tenaciter observabit, ne qui derelicta curia in ordinem veniant senatorium, priusquam cunctas functiones civicis honoribus pensitaverint. dat. xiiii kal. feb. naisso acindyno et proculo conss. (340 ian. 19).
CTh.12.1.30
Idem aa. nemesiano comiti. curiales omnium civitatum nullam pro re privata nostra debent inquietudinem sustinere nec huiusmodi oneribus veluti extraordinariis occupari, quoniam satis est, si civitatum munera per eos congrue compleantur. et cetera. dat. prid. id. aug. bessae acindyno et proculo conss. (340 aug. 12).
CTh.12.1.31
Idem aa. ad catullinum praefectum praetorio. nullus omnino ex tabulariis vel scribis vel decurionibus eorumque filiis in quocumque officio militet, sed ex omnibus officiis, nec non et si intra nostrum palatium militent, necdum impleto quinquennio repperti et retracti protinus curiis officiisque municipalibus reddantur. dat. viii kal. iul. lauriaco marcellino et probino conss. (341 iun. 24).
CTh.12.1.32
Idem aa. ad hilarianum. militarium filios, qui gestandis armis idonei non esse dicuntur, curiis iam iamque tradi oportet. nam rei publicae incommodum est curias hominum paucitate languescere. dat. xvi kal. sept. marcellino et probino conss. (341 aug. 17).
CTh.12.1.33 Idem aa. rufino comiti orientis. quoniam sublimitas tua suggessit multos declinantes obsequia machinari, ut privilegia rei privatae nostrae colonatus iure sectantes curialium nominationes declinent, sancimus, ut, quicumque ultra xxv iugera privato dominio possidens ampliorem ex re privata nostra iugerationis modum cultura et sollicitudine propria gubernaverit, omni privilegiorum vel originis vel cuiuslibet excusationis alterius frustratione submota curiali consortio vindicetur. illo etiam curiae similiter deputando, qui minus quidem quam xxv iugerorum proprietatem habeat, ex rebus vero nostris vel parvum vel minorem iugerationis modum studio cultionis exercet. ita ut omni fraude submota si qui venditione simulata praescriptas lege minuat facultates, omne, quod simulata venditione ad alium transtulit, fisci nostri viribus vindicetur. quam poenam illi etiam sustinebunt, qui captiosa supplicatione delata speciale rescriptum in fraudem sanctionis extorserint. dat. non. april. antiochiae constantio iii et constante ii aa. conss. (342 apr. 5).
CTh.12.1.34
Idem aa. ad auxentium praesidem augustamnicae. eos, qui curialibus muneribus obnoxii honorariis dignitatibus gaudent, iuxta legem nostram remoto hoc patrocinio publicis utilitatibus oboedire ac satisfacere prudentia tua decernat. dat. vi id. april antiochiae constantio iii et constante ii aa. conss. (342 apr. 8).
CTh.12.1.35
Idem aa. leontio praefecto praetorio. iterata lege sancimus, ut veteranorum filii, si post sedecim annos militiae munus subire non possint vel armis gestandis habiles non existant, curiis mancipentur. dat. v kal. iul. hierapoli placido et romulo conss. (343 iun. 27).
CTh.12.1.36 Idem aa. ad titianum. universi omnino ex comitibus vel ex praesidibus, qui suffragio perceperint dignitates, civilibus oneribus muneribusque teneantur adstricti; plebeiam quoque sustineant capitationem, ne commoda publica cum umbratili suffragiorum pactione lacerentur. eos tamen a praedictis oneribus excipi oportebit, qui vel in administratione vel in legationibus publicis versati sunt, ita ut, si quis contra interdictum legis nostrae precationem obtulerit, eius patrimonium fisci nostri viribus protinus vindicetur. dat. prid. kal. iul. treviris placido et romulo conss. (343 iun. 30).
CTh.12.1.37
Idem aa. ad placidum praefectum praetorio. cautum est, ut, quicumque orti ex decurionibus sese ad militiam contulissent, in quibuscumque stipendiis deprehensi nulla absolvi praerogativa temporis possint, sed ordinibus quos reliquerant traderentur. hoc et in calcariensibus et fabricensibus et argentariis observetur, ut, quicumque obnoxii officiis vel muneribus civilibus ex supra dictis fabricis fuerint, curiae restituti nec impetrato rescripto liberentur. dat. v kal. iunias leontio et sallustio conss. (344 mai. 28).
CTh.12.1.38
Idem aa. ad anatolium praefectum praetorio. quoniam nonnulli curiis derelictis domesticorum seu protectorum se consortio copularunt, scholari etiam quidam nomen dederunt militiae aut palatinis sunt officiis adgregati, cunctos iubemus omni frustratione submota ad curias revocari. ne tamen diuturnitatis ratio videatur esse neglecta, quicumque sub armis militiae munus comitatense subierunt, si necdum quinque stipendia compleverunt nec pro publica defensione proeliis adfuerunt, reddantur. qui vero palatini nominis praeferunt dignitatem, si curialem trahunt originem, infra tot annos militiae nudati praesidiis oppidaneis restituantur obsequiis. de qua re magistros equitum ac peditum et virum clarissimum comitem domesticorum, nec non etiam sacrarum largitionum comitem et magistrum officiorum et castrensem, sub quibus cuncti esse noscuntur, credidimus commonendos, ut tua insistente prudentia et scribente de nominibus singulorum unusquisque propriae condicioni reddatur. dat. x kal. iun. caesenae constantio iiii et constante iii aa. conss. (346 mai. 23).
CTh.12.1.39
Idem aa. ad anatolium praefectum praetorio. in perpetuum observandum esse sancimus, ut citra iniuriam corporis, quod in servis etiam probrosum atque postremum est, cuncti primarii et curiales praecepta a iudicibus exequantur. frequenti ergo monitione atque hortatu tam primarios curiarum quam hos, qui magistratus gerunt atque gesserunt, sinceritas tua incitare debebit, ut promptius praecepta suscipiant omni corporalis contumeliae timore sublato. dat. kal. april. antiochiae limenio et catullino conss. (349 [post a. 350?] apr. 1).
CTh.12.1.40
Idem a. ad taurum praefectum praetorio. curiales plerique ad inane vocabulum militiae cucurrerunt ac tanta arte rem gerunt, ut nec muniis militaribus obsequantur nec oneribus oppidaneis prosint. igitur universi nulla praerogativa de vocabulo dignitatis in militia conquisitae nulloque stipendiorum numero suffragante restituantur civitatibus. dat. xii kal. aug. ravennae constantio vi et constante ii aa. conss. (353 357 iul. 21).
CTh.12.1.41
Idem a. ordini carthaginiensium. ex comitibus et ex praesidibus universi ceterique, qui sine administratione adumbratarum dignitatum codicillos honorarios meruerint, si ex vestro eosdem numero fuisse claruerit, in vestro consortio perseverent, fungantur oneribus et honoribus universis, quos ratio municipalis exposcit, permanentibus dignitatum titulis, quas eisdem constat indultas. dat. x kal. aug. constantio a. vi et constantio ii conss. (353 iul. 23).
CTh.12.1.42pr.
Idem a. ordini caesenatium salutem dicit. si qui ex praesidibus vel perfectissimatus accessione cumulati esse noscuntur, manentibus dignitatibus, quas suffragio meruerunt, nihilo minus in sui ordinis consortio perseverent, fungantur officiis curialibus ac municipalium munerum cura partita vobiscum obsequio capiantur. (354 mai. 22).
CTh.12.1.42.1
Si quis autem clarissimae meruerit infulas dignitatis nec indulti muneris gratiam codicillorum allegatione percepit, impetratae fructum dignitatis amittat. (354 mai. 22).
CTh.12.1.42.2
Et cuncti, qui per officia diversa nomina dederunt militiae, si de curialium numero originem trahunt, soluti sacramentis vestris coetibus adgregentur. dat. xi kal. iun. mediolani constantio a. vii et constantio iii caes. conss. (354 mai. 22).
CTh.12.1.43
Idem a. ad taurum praefectum praetorio. illudere commodis curiarum decurionibus ac decurionum filiis cautum est non licere, etsi vero adfectu militiae se obsequiis traderent. cum vero idcirco tantummodo ad militiae sacramenta confugiunt, ut commodis oppidaneis obsequium denegetur, fraudis huius commenta facile comprimentur. comperimus namque plurimos praedictorum nomen militiae tradidisse vel ad suffragia cucurrisse ita, ut post tempus exiguum honesta missione donentur....Et muneribus patriae perferendis curam sedulae mentis intendant. dat. xvi kal. aug. mediolani arbitione et lolliano conss. (355 iul. 17).
CTh.12.1.44
Idem a. ad martinianum vicarium africae. quicumque intra palatium perfectissimus aut comes provectus suffragio est, spolietur honoris indebiti dignitate et si intra provinciam repertus fuerit otiosus, cuius munia vitare studebat, obsequiis competentibus subiugetur. dat. xi kal. iun. sirmio datiano et cereale conss. (358 mai. 22).
CTh.12.1.45
Idem a. ad martinianum vicarium africae. parvi habito generis et originis nexu plerique muniis oppidaneis improbe destitutis ad militiam confugisse dicuntur. ideoque non eos tantum, qui etiamnunc in militia perseverent, set veteranos etiam statuimus evocari executuros proprias allegationes in iudiciis competentibus, - aequum est namque nullum se nomine honestae missionis tueri - ut etiamnunc in militia permanentes vel iam otium consecutos recipiant curiae, si sibi obnoxios esse monstraverint. elicitas quoque epistulas adimi volumus veteranis, curiae decernentes esse reddendos, quos obnoxios esse claruerit. dat. x kal. iul. sirmio datiano et cereale conss. (358 iun. 22).
CTh.12.1.46
Idem a. ad martinianum vicarium africae. a solis praecipimus advocatis eorumque consortio dari provinciae sacerdotem. nec aliquis arbitretur ita esse advocationis necessitatem impositam sacerdotio, ut et ab eo munerum oppidaneorum functio secernatur, cum nulla umquam iura patronis forensium quaestionum vacationem civilium munerum praestituerint. nullum igitur advocatum a curia, cui tenetur obnoxius, patimur excusari, videlicet si civico nomine aut vinculo incolatus oppidanea necessitas eum detinet obligatum. itaque aput alios etiam iudices operam dantes negotiis perorandis obnoxios esse decernimus sacerdotio, sic videlicet, ut intra eam provinciam huiusmodi honoribus mancipentur, ubi eos necessitas curialis detinet obligatos. dat. v kal. iul. mursae datiano et cereale conss. (358 iun. 27).
CTh.12.1.47 [=brev.12.1.5]
Imp. constantius a. .... oppidaneis ordinibus consulentes dudum iussimus, ab iniuriis corporalibus tutam esse debere ordinis dignitatem. condemnationibus etiam modum imposuimus, qui legibus designatur. ideoque sancimus, ut, si iudex vel in condemnationibus exprimendis vel in corporalibus iniuriis ultra licitum contra curialem exarserit, ipse quidem auri pondo quinque, officium vero eius decem fisco inferat. dat. xviii. kal. iul. eusebio et hypatio coss.
interpretatio. in correctione curialium certam patientiam iudices debent retinere, ut in corpore vel in sanguine curialium non facile audeant desaevire. nam si qui contra hoc fecerit, ipse quidem iudex quinque libras auri et officium eius decem auri libras fisco inferre cogantur
CTh.12.1.48
Idem a. ad senatum. si qui forte decuriones munia detrectantes ad senatus nostri sese consortium contulerunt, exempti albo curiae propriis urbibus mancipandi sunt. qui vero praetorum honore perfuncti sunt residentes in senatu, redhibere debebunt quae ex rationibus fisci aut urbium visceribus abstulerunt, ita ut omnibus deinceps adipiscendi honoris huiusce aditus obstruatur. dat. v non. mai. tauro et florentio conss. (361 mai. 3).
CTh.12.1.49pr.
Idem a. ad taurum praefectum praetorio. solum episcopum facultates suas curiae, sicut ante fuerat constitutum, nullus adigat mancipare, sed antistes maneat nec faciat substantiae cessionem. sane si qui ad presbyterorum gradus, diaconum etiam seu subdiaconum ceterorumque pervenerint adsistente curia ac sub obtutibus iudicis promente consensum, cum eorum vitam insignem atque innocentem esse omni probitate constiterit, habere debet patrimonium probabilis instituti, ut retineat proprias facultates, maxime si totius populi vocibus expetatur. (361 aug. 29).
CTh.12.1.49.1
Quod si qui forte non curialibus aput iudicem profitentibus, non denique expetente populo ad eos quos diximus gradus clandestinis artibus adspirent aut studio fraudulentae artis irrepserint, patrimonium suum liberis tradant ad curialia obsequia subrogatis. quod si suboles defuerit, propinquis suis, quos tamen gradus poterant legitimae successionis adtingere, duas tradat propriae substantiae portiones, sibi tertiam reservaturus, scilicet ut per propinquos, si tamen curiales sunt aut etiam si curiae numquam antea obsequium praebuerunt, praebeatur susceptis facultatibus obsequella. quod si filios aut propinquos non habuerint hi, qui derelicta curia ad cultum divinae reverentiae existimaverint transeundum, duas portiones curia debebit accipere relicta penes eum tertia, quem ante diximus ad ecclesiasticorum consortium insidiosis artibus adspirasse. ea vero, quae ad curiam ex eorum iure transierint, curiae esse oportet nec ex eius iure transferri. sed quoniam verendum fuerit, ne alienatis facultatibus aut in aliorum iura ante transscriptis nulla ex parte possit curiae utilitatibus consuli, observari oportet, ut, si patefacta fuerint fraudulenta consilia, qui qualibet necessitudine copulatus est, cum id potuerit demonstrare, easdem percipiat facultates curiae muneribus praebiturus obsequia; vel si propinquorum cesset indago, cuncta ad curiam transferantur quae quolibet titulo alienata probabuntur ex eo tempore, ex quo curiae munia coeperit detrectare qui viam divinae cultionis affectat. (361 aug. 29).
CTh.12.1.49.2
Si praepositi horreorum iique, qui suscepturi sunt magistratum, praepositi etiam pacis seu susceptores diversarum specierum ad ecclesiam crediderint adspirandum, postquam officia impositae sollicitudinis aut honoris adgressi sunt, ipsos primum antistites supernae legis conveniet reluctari ipsisque primum adnitentibus eosdem ad obsequia congrua revocari; aut, si hoc neglexerint, a curialibus iudiciali officio suffragante retrahendi sunt. et cetera. dat. iiii kal. sept. tauro et florentio conss. (361 aug. 29).
CTh.12.1.50pr.
Imp. iulianus a. secundo praefecto praetorio. post alia: decuriones, qui ut christiani declinant munia, revocentur. (362 mart. 13).
CTh.12.1.50.1
Et ab auri atque argenti praestatione, quod negotiatoribus indicitur, curiae immunes sint, nisi forte decurionem aliquid mercari constiterit, ita ut ordines civitatum ex huiusmodi reliquis sarcinarum, ut iam diximus, amoveantur. (362 mart. 13).
CTh.12.1.50.2
Et quoniam ad potentium domus confugisse quosdam relatum est curiales, ut tam foeda perfugia prohibeantur, multam statuimus, ut per singula capita singulos solidos dependat, qui ad potentis domum confugerit et tantundem qui receperit multae nomine inferat. nam si servus inscio domino susceperit, capite punietur, et ingenuus, qui invito patrono hoc fecerit, deportabitur. proposita iii id. mar. constantinopoli mamertino et nevitta conss. (362 mart. 13).
CTh.12.1.51
Idem a. iuliano comiti orientis. eos indulserunt veteres principes ex materno genere curialibus antiochenis adscribi, quos patris dignitas nullius vindicaret iuri civitatis. dat. v kal. sept. antiochiae mamertino et nevitta conss. (362 aug. 28).
CTh.12.1.52
Idem a. ad iulianum consularem foenices. non obstat curialium petitioni, quod ii, quos incolas dixerunt, alibi decuriones esse dicuntur; poterunt enim et aput eos detineri, si eorum patitur substantia et ante conventionem incolatui renuntiare noluerunt. sola vero possessione sine laris collocatione praedictos onerari iuris ratio non patitur, quamvis res decurionum comparasse dicantur. sane incolatus iure tunc detinendi sunt, si non aut arma gesserunt aut expeditioni militari praefuerunt aut sub praecone administrationis facti sunt senatores. dat. iii non. sept. antiochiae; acc. id. oct. tyro mamertino et nevitta conss. (362 sept. 3).
CTh.12.1.53pr.
Idem a. ad sallustium praefectum praetorio. quoniam ex paucis plurima commissa non absurde suspicamur, ex die kal. septembrium omnes omnino praeter sollemnes nominationes factas a curiis in irritum devocamus. de praecedentibus porro iustum agitabis examen. (362 sept. 18).
CTh.12.1.53.1
Placuit etiam designare, quae corpora sint, in quibus nominationis iuste sollemnitas exercetur. decurionum enim filios necdum curiae mancipatos et plebeios eiusdem oppidi cives, quos ad decurionum subeunda munera splendidior fortuna subvexit, licet nominare sollemniter. dat. xiiii kal. oct. antiochiae mamertino et nevitta conss. (362 sept. 18).
CTh.12.1.54
Idem a. ad iulianum comitem orientis. providendum est eorum novitati decurionum, qui nuper nomen curiis addiderunt, ne praeteritis debitis susceptorum onerentur: sed conventis propter haec debita qui ea praecedentibus delegationibus contraxerunt nullam eos molestiam pro sarcina nominationis alienae sustinere patiaris. proposita beryto kal. nov. mamertino et nevitta conss. (362 nov. 1).
CTh.12.1.55 [=brev.12.1.6]
Imp. iulianus a. leontio consulari palaestinae. qui pater sit tredecim liberorum, non modo ad curiam non vocetur, verum etiam, si sit decurio, honoratissima quiete donetur. dat. kal. mart. antiochiae, iuliano a. iv., et sallustio coss.
interpretatio. haec lex hoc praecipit, eum, qui pater probatur esse tredecim filiorum, non solum ad curiae servitia non tenendum, verum etiam, si curialis sit, honoratissima quiete donandum
CTh.12.1.56
Idem a. qui nati origine curiali militare munus adamaverunt, ubi x annorum stipendia confecta sunt, iussionum nostrarum auctoritate erunt curia immunes. si vero intra decennium recens athuc erit ratio militiae limitaneae, causa generis praeponderabit et originis: curiis enim adgregabuntur. dat. xii kal. ian. antiochiae iuliano a. iiii et sallustio conss. (363 dec. 21).
CTh.12.1.57
Impp. valentinianus et valens aa. ad mamertinum praefectum praetorio. nemo ad ordinem senatorium ante functionem omnium munerum municipalium senator accedat. cum autem universis transactis patriae stipendia fuerit emensus, tum eum ita ordinis senatorii complexus excipiet, ut reposcentium civium flagitatio non fatiget. ii autem, qui legem nostram neglexerint, exempti senatorio albo, quoad municipalibus necessitatibus satisfaciant, non capiant cassi honoris augmentum. nam qui cupiunt incrementum honoris adipsici, perfunctos se esse muneribus actis debent ordinarii iudicis adprobare, in locum suum scilicet filiis subrogatis, si eos successio familiae ad exsequendam universam legis nostrae mentem docebitur adiuvare. dat. non. mai. divo ioviano et varroniano conss. (364 mai. 7).
CTh.12.1.58pr.
Idem aa. ad mamertinum praefectum praetorio. qui curiali ortus familia ante completa munera patriae senator factus est, fructu careat, quousque muneribus absolvatur: quibus expletis si velit sumptuosum ordinem senatorium vitare, renuntiet dignitati; si permanserit, liberos quos post ediderit habeat senatores praetores iam quaestoresque, non muneri decurionum obnoxios. (364 mai. 13).
CTh.12.1.58.1
Militiae vero nullus gradus, nulla diuturnitas defendet eum, qui ut curialem contrahens originem repetetur. (364 mai. 13).
CTh.12.1.58.2
Sed et qui nexum curialem nascendi opportunitate vitaverit, nisi cum duodeviginti annos expleverit militiam exerceat, per quam parentibus eius immunitas quaesita est, securus esse non poterit propter sortem originis. dat. iii id. mai. hadrianopoli divo ioviano et varroniano conss. (364 mai. 13).
CTh.12.1.59
Idem aa. ad byzacenos. qui partes eligit ecclesiae, aut in propinquum bona propria conferendo eum pro se faciat curialem aut facultatibus curiae cedat quam reliquit, ex necessitate revocando eo, qui neutrum fecit, cum clericus esse coepisset. et cetera. dat. iiii id. sept. aquileiae divo ioviano et varroniano conss. (364 sept. 12).
CTh.12.1.60
Idem aa. ad byzacenos. sacerdotes vel curiales ultra terminos propriae civitatis non iubeantur sui exhibere praesentiam, in sacerdotibus creandis et in privilegiis, quae isdem deferebantur, veteri more servando. dat. prid. id. sept. aquileiae divo ioviano et varroniano conss. (364 sept. 12).
CTh.12.1.61
Idem aa. ad terentium correctorem tusciae. urbis vulsiniensium principales, qui tamen patronorum adepti fuerint dignitatem, hanc praerogativam laborum atque officiorum ferant, ne interdum ad libidinem prave consulentium iudicum gravibus adficiantur iniuriis. dat. v kal. novemb. divo ioviano et varroniano conss. (364 oct. 28).
CTh.12.1.62
Idem aa. ad symmachum praefectum urbi. municipalis, qui ad fabrorum collegium alia officia illusurus irrepsit, statui pristino reformetur, nec in posterum decurionum quis originem trahens ad hoc officium adspirare audeat. dat. iiii id. dec. mediolano divo ioviano et varroniano conss. (364 dec. 10).
CTh.12.1.63
Idem aa. ad modestum praefectum praetorio. quidam ignaviae sectatores desertis civitatum muneribus captant solitudines ac secreta et specie religionis cum coetibus monazonton congregantur. hos igitur atque huiusmodi intra aegyptum deprehensos per comitem orientis erui e latebris consulta praeceptione mandavimus atque ad munia patriarum subeunda revocari aut pro tenore nostrae sanctionis familiarium rerum carere illecebris, quas per eos censuimus vindicandas, qui publicarum essent subituri munera functionum. proposita beryto kal. ian. valentiniano et valente aa. conss. (370? 373? ian. 1).
CTh.12.1.64
Idem aa. mauris sitifensibus. privilegio militiae paternae se non vindicet, quem avitus curiae nexus adstringit, et patrem sine dubio receptura curia, si intra praedicti temporis calcem suis partibus adfuisset. quod si militari avo et patre decurione nascetur, paternae erit succedaneus functioni. dat. viiii kal. mai. treviris valentiniano et valente aa. conss. (?368? 370? 373? apr. 23).
CTh.12.1.65
Idem aa. ad terentium correctorem tusciae. omnes curiales, qui qualibet gratia prius ad altiorem gradum properaverint, quam munia universa percurrerint, ad ordinem necessitatum suarum revocentur nec ante ad usurpatam dignitatem admittantur, quam quae patriae debentur impleverint. non difficile autem intellegitur id, quod senatorio ordini concessum non est, concedi non posse ordinibus civitatum. dat. v kal. iun. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 mai. 28).
CTh.12.1.66
Idem aa. ad rufinum praefectum praetorio. ordinibus curiarum, quorum nobis splendor vel maxime cordi est, non adgregentur nisi nominati, nisi electi, quos ipsi ordines coetibus suis duxerint adgregandos, nec quis ob culpam, ob quam eximi deberet ex ordine, mittatur in curiam. dat. xi kal. iul. ravennae valentiniano et valente aa. conss. (365 iun. 21).
CTh.12.1.67
Idem aa. ad volusianum praefectum urbi. nullus exceptis palatinis qualibet praerogativa fultus a debitis muneribus habeatur immunis. dat. iiii kal. iul. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 iun. [?] 28).
CTh.12.1.68
Idem aa. ad severum praefectum urbi. quaecumque in perniciem ordinis abellinatium sine auctoritate ac iudicio principali ordinarii iudicis nimia arrogatione gesta sunt, neque vetustae consuetudini praeiudicare debebunt neque in futurum quandam necessitatem legis imponere. dat. prid. non. oct. veronae valentiniano et valente aa. conss. (365 [ 364?] oct. 6).
CTh.12.1.69
Idem aa. ad auxonium vicarium dioeceseos asianae. universi, qui praematura cupiditate senatorios coetus honoribus patriae praetulisse noscuntur, habeant quidem incolumem statum senatoriae dignitatis, verum fungantur his honoribus, quos patriae nondum reddiderunt. quin etiam liberos suos indicent, quos ante senatoriam dignitatem quisque suscepit. dat. prid. non. oct. valentiniano et valente aa. conss. (365? 368? 370? 373? oct. 6).
CTh.12.1.70
Idem aa. ad mamertinum praefectum praetorio. quisquis ex hoc corpore, quod susceptioni deputatum est, honorem quemlibet suffragio meruit, etiamsi nostras purpuras adoravit, meritis careat dignitatis. dat. iii kal. feb. valentiniano et valente aa. conss. (365 ian. 30).
CTh.12.1.71
Idem aa. et gratianus a. ad amphilochium consularem campaniae sive ad sofronium consularem piceni. qui praeterito aliquo vel honore vel munere ad locum indebitum tetenderunt, etiamsi conivente curia vel aliquibus in iudicium causis tamquam probabilibus allatis valuit obreptio, ad ea quae fugerant retrahantur. quiescat autem illa interlocutio, qua, cum huiusmodi querimoniae deferantur, pronuntiet iudex curiam suum nosse discrimen. dat. iii non. mai. treviris valentiniano et valente iii aa. conss. (370 mai. 5).
CTh.12.1.72
Idem aaa. ad olybrium consularem tusciae. si quis negotiator fundos comparaverit et ut aliquorum possessor praediorum vocetur ad curiam, ei necessitatis umbra non adsit, quod propterea pecunia, quam habet in conversatione, mercatoribus indictum aurum argentumque agnoscit, sed nominatione facta eius pareat functionibus, cui se sponte dedit, pecuniae usum in glebae commodum conferendo. dat. iii non. mai. treviris valentiniano et valente iii aa. conss. (370 mai. 5).
CTh.12.1.73
Idem aaa. ad symmachum proconsulem africae. qui nullo administrationis honore fultus, nullis vel palatini laboris insignibus vel meritis iustis militiae in consortium senatus nititur pervenire, missa in hanc rem legatione revocetur eique reddatur curiae, quam voluit declinare. dat. prid. kal. dec. treviris valentiniano et valente iiii aa. conss. (373 [?] nov. 30).
CTh.12.1.74pr.
Idem aaa. ad modestum praefectum praetorio. post alia: in his, qui ex curiis ad senatus consortia pervenerunt, haec forma servetur, ut, si perfunctus quispiam muneribus et filii subole nixus fuerit, quem senatorio necdum indepto honore suscepit, filium suum curiae functionibus tradat, ipse optata clarissimatus dignitate potiatur. quod si ei gemina vel numerosa suboles erit, tunc discrimen promptae dudum divalis legis adhibendum est, ut de duobus eius liberis aut pluribus sortiendi unius filii ad collegium senatus habeat optionem, ita ut ei, qui cum patre vel post patrem ad consortium senatus legetur, divisione cum fratribus per sortem successionis patrimonii idonea solius glebae substantia congregetur. plane si qui curialis factus senator et unius filii posteritate subnixus ipsum senatui poposcerit conecti seque promittat ad curiae munera regressurum, eiusmodi captio minime admittatur. (371 mart. 1).
CTh.12.1.74.1
Ceterum si de numero curialium factus senator filium non habebit, quem functionibus patriae heredem generis ac munerum derelinquat, glebae senatoriae brevibus eximatur circa eos forma data, qui intra annos xi consulatus constantii decimi et iuliani iii amplissimi ordinis participasse collegium monstrabuntur: ceterum anteriore tempore adscitos ipsa aequum est antiquitate defendi. (371 mart. 1).
CTh.12.1.74.2
Si quis igitur curialis prosapiae senatorio adepto vel a nobis vel a divis principibus honore subnixus sit, quantum ad liberos quidem pertinet, eadem quae superius comprehensa est forma servetur, excepto scilicet eo, qui sine filio sit et, ut statuimus, retrahendus est, nisi vel antiquitate participati senatus vel praestituti temporis praerogativa muniatur vel ius gladii habuit vel praeconum, qui honores concessi ceteris et antiquum instar senatorii nominis fuerint consecuti. (371 mart. 1).
CTh.12.1.74.3
His verae dignitatis titulis et iudicibus adiungendis, qui proprium decus senatorum indepti praeturae insignibus fuerint et honoribus ampliati, vel quos veteris tribunorum plebis appellatione respersos umbra nominis nobis annuentibus constiterit populo praefuisse. (371 mart. 1).
CTh.12.1.74.4
Inanes vero umbras et cassas imagines dignitatum codicillis honorariis sectantes nihil adiuvari praecipimus, exceptis eminentium elatis titulis dignitatum, si et honorario nomine a summo gradu usque ad consularitatem haut exiguis profecto meritis amplissima sibi honestamenta pepererunt, ceteris inferioribus dumtaxat honorariis dignitatibus ad ea officia quae reliquerant deducendis. (371 mart. 1).
CTh.12.1.74.5
Haec super obnoxiis curiali origini. ceterum suae potestatis et nullis per provincias functionibus obligati si vel longae militiae labore vel proximis erga nos...Iuvantibus codicillos senatorios reportaverint, nisi vitiis aut actae vitae obprobriis amplissimo ordine deprehendantur indigni, indepti semel clarissimatus dignitatem perpetuo manebunt in ordine senatorum. dat. kal. mart. constantinopoli gratiano a. ii et probo conss. (371 mart. 1).
CTh.12.1.75
Idem aaa. ad viventium praefectum praetorio. qui ad sacerdotium provinciae et principalis honorem gradatim et per ordinem muneribus expeditis, non gratia emendicatisque suffragiis, et labore pervenerint, probatis actibus, si consona est civium fama et publice ab universo ordine comprobantur, habeantur immunes, otio fruituri quod continui laboris testimonio promerentur liberumque sit corpus eorum ab his iniuriis, quas honoratos non decet sustinere. honorem etiam eis ex comitibus addi censemus, quem ii consequi solent, qui fidem diligentiamque suam in administrandis rebus publicis adprobarint. dat. iiii kal. iul. treviris gratiano a. ii et probo conss. (371 iun. 28).
CTh.12.1.76
Idem aaa. ad modestum praefectum praetorio. ex omnibus domibus producti qui origine sunt curiali, ad subeundam publicorum munerum functionem protrahantur, quippe cum occultatoribus talium praeter iacturam existimationis etiam rerum discrimen incumbat, si ulterius progressi utilitatem publicam privatis studiis et patrociniis postponant. dat. iii id. iul. ancyrae gratiano a. ii et probo conss. (371 iul. 13).
CTh.12.1.77
Idem aaa. ad probum vicarium urbis. nemo originis suae oblitus et patriae, cui domicilii iure devinctus est, ad gubernacula provinciae nitatur ascendere, priusquam decursis gradatim curiae muneribus subvehatur. nec vero a duumviratu vel a sacerdotio incipiat, sed servato ordine omnium officiorum sollicitudinem sustineat, quod nec his deferri per gratiam aut conivente iudice patimur, qui advocationis praerogativa nituntur; nec vero principalium vel sacerdotalium, cum nullam curialium officiorum agnoverint functionem, in honores primos irrepant. post munera vero et magistratus gradatim patriae persolutos aditus singulis ad administrationes publicas, nobis quoque adsistentibus recludatur. et cetera. dat. vii kal. mart. treviris modesto et arinthaeo conss. (372 febr. 23).
CTh.12.1.78
Idem aaa. ad probum praefectum praetorio. ad illustres comites et magistros equitum ac peditum scripta porreximus, ut scirent ab omnibus his veteranorum filiis, qui vel curiae addicti sunt vel civilibus muneribus aliisque necessitatibus obsecundant, penitus abstinendum vel, si qui forte retracti essent, eos ita protinus officiis anterioribus redderent nec pro his vicarios expeterent iuniores. dat. xvii kal. iun. patavione modesto et arintheo conss. (372 mai. 16/7).
CTh.12.1.79
Idem aaa. modesto praefecto praetorio. quicumque per osdroenam primipilarium maiore laetatur numero filiorum, unum loco suo veluti hereditario iure substituat, alterum pro amore patriae edessenae curiae tradat obsequiis, ceteris quam voluerit militiam provisurus. sin autem duos tantum procreaverit, cohorti satisfacere cogatur et curiae. quod si unum procreaverit, eundem ordini patriae restituat, nullo contra hanc formam beneficio valituro. damus sane licentiam tam patribus eorum quam ipsis, qui huius legis auctoritate civitatum obsequio adgregantur, ut, si quos curiales patrocinio principalium invenerint excusari, in medium proferant, ut et ipsi similibus officiis deputati pareant imperatis. dat. iii non. dec. antiochiae post cons. gratiani a. iii et equiti v. c. (375 dec. 3).
CTh.12.1.80
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. iuliano praefecto aegypti. omnis ordo curialis a tormentis his, quae reis debita sunt, et ab ictibus plumbatarum habeantur immunes, scituro iudice, quod si vel ipse vel eius officium contra vetitum legis aliquid usurpare temptaverit, gravissimo se supplicio esse subdendum. gravitas igitur tua sanctionis maiestate perspecta non solum a corporalibus curialium iniuriis temperabit, verum etiam tota observatione providebit, ut, si aliquid temerarium ab officio aliquo fuerit perpetratum, severioris poenae discrimine vindicetur. dat. xvi kal. april. gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 mart. 17).
CTh.12.1.81
Idem aaa. ad neoterium praefectum praetorio. fabricenses ordinibus restituantur, qui originem curialem et propriae munera declinaverint civitatis; reliqui ne levi quidem inquietudine pulsentur. dat. xvi kal. april. thessalonicae gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 mart. 17).
CTh.12.1.82
Idem aaa. neoterio praefecto praetorio. omnes ad curiam praecipimus revocari, qui ad munera subeunda originalibus vinculis occupati officia conantur exhibere maiora, sive se splendidissimo senatui tradiderunt sive per officia militantes obsequia patriae denegarunt, si tamen allegationum meritis deseruntur. dat. xvi kal. april. thessalonicae gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 mart. 17).
CTh.12.1.83
Idem aaa. si qui militaris prosapiae se officio cohortis adgregarit et si infractis viribus grandaevam praeferat senectutem aut debilitatis obtentu bellico inconveniens operi iudicetur, de ignaviae latebris vel sera indagatione retractus curiarum functionibus mancipetur. scripta petro consulari foenices damasco prid. id. mai. constantinopoli gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 mai. 14).
CTh.12.1.84
Idem aaa. ad camenium vicarium africae. in nominationibus a singulis quibusque ordinibus celebrandis dudum expressae quantitatis modum eatenus volumus custodiri, ut eorum in duabus, quae concilio adesse debent, partibus numerus derogetur, quos aut obtentus debilitatis alienat aut senectus pigra remoratur aut clericatus obsequia vindicarunt aut crimen desertionis absentat, ut ex reliquo numero duabus tertiis supputandis. proposita karthagine xv kal. mart. syagrio et eucherio conss. (381 febr. 15).
CTh.12.1.85
Idem aaa. eutropio praefecto praetorio. omnes iudices provinciarumque rectores a consuetudine temerariae usurpationis abstineant sciantque neminem omnino principalium aut decurionum sub qualibet culpae aut erroris offensa plumbatarum cruciatibus esse subdendum. quod si quis forte iudicum in hanc pertinaciam illiciti furoris eruperit, quod audeat principalem ac decurionem et suae, si sic dici oportet, curiae senatorem plumbatarum ictibus subdere, xx librarum auri illatione multatus et perpetua infamia inustus ne speciali quidem rescripto notem eluere mereatur; et officium quinquaginta librarum auri multam fisco nostro cogetur inferre, quoniam, ut pertinaciae iudicis resistat, liberam eidem contradicendi permittimus facultatem. dat. xii kal. aug. heracleae eucherio et syagrio conss. (381 iul. 21).
CTh.12.1.86
Idem aaa. eutropio praefecto praetorio. qui labores curialis officii declinantes per illicitae ambitionis compendia provecti non merito probantur esse, sed pretio, nulla debent ratione defendi, sed functionibus debitis redhiberi. super eorum autem filiis revocandis nullius dubietatis exstet ambiguum. dat. xii kal. aug. heracleae eucherio et syagrio conss. (381 iul. 21).
CTh.12.1.87
Idem aaa. ad florum praefectum praetorio. universos, qui se tam causarum actionibus quam etiam sacramentis militaribus cessantes ac stipendiis manciparunt, ad obsequium sublimitas tua iubeat redire curiale. eos vero, quos emptae defensionem praeferre compererit dignitatis, cunctas, quas crediderant subtrahendas, complere praecipiat functiones. dat. iii kal. aug. heracleae eucherio et syagrio conss. (381 iul. [?] 30).
CTh.12.1.88
Idem aaa. ad syagrium praefectum praetorio. post alia: curiales nisi per quinquennium armata militia vel per xxx annos dignitas palatina defendat, certum est origini esse reddendos, ita ut, servata quinquennii de praeterito condicione et in posterum istiusmodi personis a consortio militiae celsioris exclusis, omnes, qui intra praescriptum tempus inter palatinos habentur seu inter protectores aut domesticos, restituantur suae fortunae. proposita v id. april. karthagine post cons. syagri et eucheri vv. cc. (382 apr. 9).
CTh.12.1.89pr.
Idem aaa. ad syagrium praefectum praetorio. omnes omnino, quos paterna obsequia municipes fecerunt, resultandi curiae nexibus, quaelibet avorum atque maiorum stemmata referant, licentiam penitus amittant, non minore rectoribus, si hoc concesserint, periculi denuntiatione constrictis. (382 [381] iul. 5).
CTh.12.1.89.1
Veteranorum quoque filios armis inpares seque otio vel debilitate membrorum vel mentis torpore donantes vindicet curiarum necessitas. dat. iii non. iul. viminacio post cons. syagri et eucheri vv. cc. (382 [381] iul. 5).
CTh.12.1.90
Idem aaa. proculo comiti orientis. universos, qui ex consulatu divi pii constanti x et iuliani iii hoc enim tempus divorum parentium nostrorum valentiniani et valentis decreta signarunt, ex genere curiali ad senatoriam dignitatem adspirasse constiterit, vel restituendis omnibus functionibus quas debebunt curabis addicere vel, si cunctis functionibus obsecuti sunt, in substituendis quam maxime idoneis obnoxios facere non desistas. dat. viii id. mart. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 [383?] mart. 8).
CTh.12.1.91
Idem aaa. dario consulari. si qui curiales curia derelicta neque debitas patriae reddiderint functiones nec, cum ipsi discederent, idoneos subrogarunt, ita eos constringi oportet, ut et agenda persolvant et in locum suum idoneos pro publica utilitate constituant. dat. viii id. aug. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 aug. 6).
CTh.12.1.92
Idem aaa. floro praefecto praetorio. si quis procurationem facultatum suarum curiali crediderit esse mandandam, totius dignitatis exceptione depulsa patrimonium eius quod crediderat curiali proscriptio fiscalis invadat. ille vero, qui immemor libertatis et generis infamissimam suscipiens vilitatem existimationem suam servili obsecundatione damnaverit, deportationis incommodo subiugetur. dat. x kal. nov. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 oct. 23).
CTh.12.1.93
Idem aaa. clearcho praefecto praetorio. cuncti, qui ex decurionibus senatorum se splendori et collegio miscuerunt, eorumque omnis suboles, vel quae prius edita est vel quae postmodum docetur esse suscepta, remittatur ad curiam. dat. vii kal. dec. antonio et syagrio conss. (382 nov. 25).
CTh.12.1.94
Idem aaa. constantiano vicario dioeceseos ponticae. universos, quos per furtivam militiam et fraudes varias dignitatum obsequia civitatum gravitas tua compererit refugisse ac per ambitum honoris indebiti necessarium patriae ministerium denegasse, ad collegium ordinum et consortium functionum amota revocare dilatione contendat neque eos sub excusatione alicuius officii vel honoris permittat evagari. qui tunc demum libero poterunt honore gaudere, si universis muneribus nominationibusque completis absolutam possidere coeperint dignitatem. dat. prid. kal. feb. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss. (383 ian. 31).
CTh.12.1.95
Idem aaa. ad eusignium proconsulem africae. viri ordinibus nati ad militiae non debent sacramenta confugere. post xv vero stipendia vinculo prioris ordinis liberetur, qui se tribus lustris adsidue militasse et neque bellicis necessitatibus neque muneribus militaribus ostenderit defuisse. dat. iiii kal. mart. mediolano merobaude ii et saturnino conss. (383 febr. 26).
CTh.12.1.96pr.
Idem aaa. floro praefecto praetorio. concessum curialibus provinciae mysiae, ut, si quos e plebe idoneos habent, ad decurionatus munia devocent, ne personae famulantium facultate locupletes onera, pro quibus patrimonia requiruntur, obscuritate nominis vilioris evadant. (383 mart. 5).
CTh.12.1.96.1
In quorum desiderio etiam istud adiectum est, ut originales, qui ad diversa provinciarum officia confugerunt, ex divi iuliani tempore ad curiales functiones sublata omni ambiguitate retrahantur. dat. iii non. mart. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss. (383 mart. 5).
CTh.12.1.97
Idem aaa. cynegio comiti sacrarum largitionum. scias excepta dioecesi aegyptiaca ubique servandum esse, ne usquam penitus in susceptionem vel minimi vectigalis decurio conductor accedat, sed eorum professionibus et personis omnis haec diversarum locationum summa credatur, qui ad exhibendam publicis rationibus fidem periculo et fortunae coguntur et vitae. dat. viii id. mar. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss. (383 mart. 8).
CTh.12.1.98
Idem aaa. postumiano praefecto praetorio. in muneribus peragendis, si qua soluta ante non fuerant, vel in substituendis idoneis, ne quid patriae perisse videatur, vel in filiis retinendis priorum praecepta principum sublimitas tua custodiat. eos quoque, qui advocationis obtentu curialia onera declinant, agere universa compellat, quae etsi necessitas non exigit, tamen patria non remittit. ipsos quin etiam filios magistrorum, qui ex curiali stirpe descendunt, simili modo obnoxios esse decernat. dat. viii id. april. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss. (383 apr. 6).
CTh.12.1.99
Idem aaa. ad hypatium praefectum praetorio. post alia: iussio, qua sibi iudaeae legis homines blandiuntur, per quam eis curialium munerum datur immunitas, rescindatur, cum ne clericis quidem liberum sit prius se divinis minsteriis mancipare, quam patriae debita universa persolvant. quisquis igitur vere deo dicatus est, alium instructum facultatibus suis ad munera pro se complenda constituat. dat. xiiii kal. mai. mediolano merobaude ii et saturnino conss. (383 apr. 18).
CTh.12.1.100
Idem aaa. ad hypatium praefectum praetorio. omnes, qui ex origine curialium se diversis gradibus inseruere militiae, reddi propriis ordinibus oportebit, exceptis his, quibus legis vetustae, quae certum numerum stipendiorum vel palatinae militiae viris statuit, opitulatur auctoritas. dat. xiii kal. mai. mediolano merobaude ii et saturnino conss. (383 apr. 19).
CTh.12.1.101
Idem aaa. ad basilium comitem sacrarum largitionum. exemplo senatorii ordinis patris originem municeps unusquisque sequatur. nec valeant specialiter delata rescripta, si quis se matris origine defendens a maiore curia ad minorem transferri fortasse promeruerit, neque ulla pro more provinciae referri sinatur exceptio. dat. xvi kal. iul. romae merobaude ii et saturnino conss. (383 iun. 16).
CTh.12.1.102
Idem aaa. postumiano ii praefecto praetorio. quotienscumque se ex rescriptis nostris aliquid impetrasse contendent ii, quos obnoxios curiae vel origo fecerit vel latum inter partes iudicium designarit, nullam prorsus spem curias declinandi ex colore sacrae iussionis accipiant. dat. xiiii kal. aug. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss. (383 iul. 19).
CTh.12.1.103
Idem aaa. ad proculum comitem orientis. voluntate propria unusquisque syriarchiae munus suscipere debet, non necessitate imposita. dat. vi kal. aug. salamariae merobaude ii et saturnino conss. (383 iul. 27).
CTh.12.1.104
Idem aaa. postumiano praefecto praetorio. curiales, qui ecclesiis malunt servire quam curiis, si volunt esse quod simulant, contemnant illa, quae subtrahunt. nec enim eos aliter nisi contemptis patrimoniis liberamus. quippe animos divina observatione devinctos non decet patrimoniorum desideriis occupari. dat. vii id. nov. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss. (383 nov. 7).
CTh.12.1.105
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. ob penuriam edessenorum municipum divi parentes nostri statuerunt, ut officii praesidis osdroenae provinciae principum liberi, si singuli essent, memoratae civitatis curialibus iungerentur, sin vero bini, divisa fecunditate singuli militiae, singuli vero curiae necterentur. quod cum ita sit, iubemus et praesenti lege et superiore servata, ut omnes omnino, qui ordine militiae ad principatum venturi sunt vel venisse monstrantur, etiamsi aliqua calliditatis arte se a principatus munere putaverint subtrahendos, memoratae curiae suos liberos tradant dividantque cum edessena civitate subolem rei publicae profuturam. hi quoque, qui iam contra legem ante principatum patrum quibuslibet sacramentis innexi sunt, retracti memoratae curiae congregentur. dat. prid. non. mai. constantinopoli richomere et clearcho conss. (384 mai. 6).
CTh.12.1.106
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. curiales quicumque perfuncti provincialibus dignitatibus fuerint, ad persolvenda ea, quae debent patriae, detinentur. dat. viii id. iul. heracleae richomere et clearcho conss. (384 iul. 8).
CTh.12.1.107
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. quicumque heres curiali vel legitimus vel electus testamento graduve successerit quique fideicommissarius aut legatarius eiusdem arbitrio morientis exstiterit vel si quem liberalitas locupletaverit forte viventis, quos a curiae nexu condicio solet dirimere, sciant pecuniariis descriptionibus pro ea tantum parte patrimonii, in quam quisque successit ad denarismum sive uncias sese auctoris sui nomine retinendum. dat. prid. kal. sept. veronae richomere et clearcho conss. (384 aug. 31).
CTh.12.1.108
Idem aaa. ad cynegium praefectum praetorio. ne quis officialium curiae poenae specie atque aestimatione dedatur, nisi si quis forte curiam defugiens ob hoc coeperit militare, ne ingenitis fungatur officiis. omnes itaque omnino iudices tuae censurae subditos admonebis, ne quis aestimet curiae loco supplicii quemquam deputandum, cum utique unumquemque criminosum non dignitas debeat, sed poena comitari. dat. viii id. nov. constantinopoli richomere et clearcho conss. (384 nov. 6).
CTh.12.1.109
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. nec cogi ad agonothesiam volumus invitos et ad eum statum cuncta referenda sunt, in quo inveniuntur. atque ideo curiales, qui universa persolverint nihilque iam vel ex honoribus reliquum habeant, quod debere videantur, dumtaxat huius ac similium pro qualitate generis functionum, postquam patriae cuncta reddiderint quae publica poscit utilitas, etsi praesentare forsitan nolunt, tamen propter personarum condicionem praestare cogendi sunt, ut concessa sibi generaliter atque in perpetuum ex comitibus dignitate laetentur, osculum quoque his in provincia iudicantum et consessus indultus sit. dat. vi kal. mai. arcadio a. i et bautone conss. (385 apr. 26).
CTh.12.1.110 Idem aaa. ad neoterium praefectum praetorio. universos municipes sibimet debitos ordo aput proprium repetat cognitorem, si quidem nullum magis uniuscuiusque forum competens poterit appellari quam patriae. si quis tamen provinciam rexerit curialis, aditum sibi interclusum senatoriae dignitatis intellegat, nisi patriae quidquid debet ante dissolverit. et ne colludio forte municipum quae sunt iussa frustrentur, sciant singularum ordines civitatum xxx libras auri se esse multandos, nisi ad reposcendos proprios sedulis institerint querellis. dat. v kal. iun. mediolano arcadio a. i et bautone conss. (385 mai. 28).
CTh.12.1.111
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. nemo prorsus curialium substituto filio vel quolibet alio deserendorum munerum patriae habeat facultatem, sed unusquisque, qui relicto in aliqua civitate vel filio vel vicario ordini se implicat senatorio, tam suis quam subrogati muneribus obligatus sub specie munerum publicorum enormia utrubique cogatur patrimonii subire dispendia. dat. prid. kal. mai. constantinopoli honorio n. p. et evodio conss. (386 apr. 30).
CTh.12.1.112
Idem aaa. florentio praefecto augustali. in consequenda archierosyne ille sit potior, qui patriae plura praestiterit nec tamen a templorum cultu observatione christianitatis abscesserit. quippe indecorum est, immo ut verius dicamus, illicitum ad eorum curam templa et templorum sollemnia pertinere, quorum conscientiam vera ratio divinae religionis imbuerit et quos ipsos decebat tale munus, etiamsi non prohiberentur, effugere. emissa xvi kal. iul. constantinopoli honorio n. p. et evodio conss. (386 iun. 16).
CTh.12.1.113
Idem aaa. universis comitibus et magistris equitum et peditum. admonitis viris clarissimis ducibus tribunis praepositis cunctos transfugas statuat illustris magnificentia vestra ad originem pristinam revocari, seu qui diversis officiis dedicati seu qui sacramentis militaribus mancipati sunt. nemo se annositate tueatur, nemo, si tamen eius pater aut avus decuriones fuerunt, factum suum incongrua usurpatione defendat. ordines quoque meminerint se condemnationi obnoxios et periculo, si quibuscumque in locis reppertos non, etiam renitentes ac repugnantes, huius statuti auctoritate reddiderint. dat. iii non. sept. valentiae honorio n. p. et evodio conss. (386 sept. 3).
CTh.12.1.114
Idem aaa. ad eusignium praefectum praetorio. curiales, qui sese privilegio domus nostrae defendi posse crediderint, ad curiam retrahantur et propriis functionibus mancipentur et publica damna sarciant. tamen si quis ex his domui divinae detectus fuerit quippiam debere, exsolvat. dat. viii kal. ian. honorio n. p. et evodio conss. (386 dec. 25).
CTh.12.1.115
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. clerici ad curiam pertinentes sciant ex patrimonio suo, si ipsi immunes cupiunt permanere, alios idoneos esse faciendos, qui recedentum praesentiam personamque restituant in publicis muneribus subeundis. dat. prid. kal. ian. constantinopoli honorio n. p. et evodio conss. (386 dec. 31).
CTh.12.1.116
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. cynegio praefecto praetorio. omnes, qui ex origine decurionum ad perorandas causas laudum atque industriae amore ducuntur, reddant patriae, cui nati sunt, debitas functiones nec sese superflui nominis praerogativa defendant, quando quidem facilius parere muniis possint, si necessitatem publicam eo tempore, quo student causis, industriae favore toleraverint. dat. vi kal. april. constantinopoli valentiniano a. iii et eutropio conss. (387 mart. 27).
CTh.12.1.117
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. quilibet principalium vel decurionum vel decoctor pecuniae publicae vel fraudulentus in adscriptionibus illicitis vel inmoderatus in exactione fuerit inventus, iuxta pristinam consuetudinem non solum a vobis, quibus propter loci dignitatem rerum summa commissa est, verum a iudicibus ordinariis plumbatarum ictibus subiciatur. dat. pridie kal. april. constantinopoli valentiniano a. iii et eutropio conss. (387 mart. 31).
CTh.12.1.118pr.
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. decurio fortunam, quam nascendo meruit, suffragiis atque ambitione non mutet, et si vacare per senectutem potuerit, propter ordinationem, quae per plurimos cito definiri solet, curiam non relinquat. (387 iul. 6).
CTh.12.1.118.1
Illud vero iterata lege praecipimus, ne in locum proprium homo curialis filium suum substituat et ipse otiosus defendatur senatorii nominis dignitate. si quis vero ad indebitum honorem posthac adspirare ausus fuerit, auctoritate ordinarii iudicis remotus patriae reddatur et civibus. dat. prid. non. iul. constantinopoli valentiniano a. iii et eutropio conss. (387 iul. 6).
CTh.12.1.119
Idem aaa. tatiano praefecto praetorio. claudiopolis, prusiadis ac tottai et doridis oppidorum sive mansionum per bithyniam curiales publicis illudere functionibus per suam fugam cognovimus iubemusque, ut edictis primitus evocati utilitatibus se patriae et ei cui nati sunt restituant civitati. quod si etiam post publicam admonitionem fugae et indevotionis vita praefertur, tunc ex idoneis quibusque corporibus ac potissimum ex his, qui in sublimitatis tuae officio probatam militiam peregerunt, in locum fugacium subrogentur, ita ut, quorum subeunt necessitates, et patrimonia consequantur, illis, qui sponte patriam reliquerunt, id necessitatis habituris, ut perpetuo careant cui nihil commodi contulerunt. dat. xi kal. iul. scupis theodosio a. ii et cynegio conss. (388 iun. 21).
CTh.12.1.120
Idem aaa. tatiano praefecto praetorio. universos, qui ad indebitam militiam similiter adspirarunt, datis litteris ad illustrem virum magistrum officiorum, comitem sacrarum ac privatarum, solutos militia ordinibus propriis atque officiis iussimus subrogari. dat. xvi kal. ian. mediolano timasio et promoto conss. (389 dec. 17).
CTh.12.1.121
Idem aaa. tatiano praefecto praetorio. qui ante secundum consulatum mansuetudinis meae ex ordine curiali vel presbyteri fastigium vel ministerium diaconi vel exorcistae suscepit officium, omne eius patrimonium immune a curialibus nexibus habeatur ac liberum. is vero, qui se ad religiosa divini cultus obsequia quocumque sub nomine post memorati consulatus tempora praescripta contulerit, omni sciat cedendum esse patrimonio. dat. xv kal. iul. mediolano valentiniano a. iiii et neoterio conss. (390 iun. 17).
CTh.12.1.122
Idem aaa. tatiano praefecto praetorio. ii quibus detulimus splendidos magistratus quosque etiam ornavimus insignibus dignitatum, si non habent curiam, cui aut necessitudinis foedere aut nexu sanguinis teneantur, in splendidissimum ordinem senatorium et illam nobilissimam curiam cooptentur. is vero ratio diversa sit, qui statim ut nati sunt, curiales esse coeperint. ii namque praerogativa quidem concessae dignitatis utantur atque eos praestiti honoris splendor exornet, sed maneant in sinu patriae et veluti dicati infulis mysterium perenne custodiant; sit illis piaculum inde discedere. de filiis vero eorum ut in avitis curiis debeant permanere, adfatim cautum est, cum adempta sit patribus licentia discedendi. dat. iiii non. sept. veronae valentiniano a. iiii et neoterio conss. (390 sept. 2).
CTh.12.1.123pr.
Idem aaa. ad tatianum praefectum praetorio. dudum super his, qui relicta curia vel senatoriam dignitatem adepti sunt vel christianitatis obtentu curialium se consortio separarunt, evidens sanctionum nostrarum processit auctoritas, ut, si eorum personas vel honor vel religio defenderet, quod ex curiali substantia vel ipsi retinerent vel in alios transtulissent, obnoxium publicis descriptionibus haberetur. (391 iul. 28).
CTh.12.1.123.1
Evidens etiam praecepto nostro tempus expressum est, ex quo consulatu, si qui de curialibus ad ecclesiam confugissent, omni scirent patrimonio curiae esse cedendum. (391 iul. 28).
CTh.12.1.123.2
Quidquid ex substantia curialium ad unumquemque diversa largiendi occasione pervenerit, denarismo vel unciis habeatur obnoxium in ea parte, in qua auctoris sui nomine fuerat retentatum. (391 iul. 28).
CTh.12.1.123.3
Eos vero, qui honores aliquos consecuti naturale nomen dignitate mutarunt, his etiam post honorem muneribus obligamus, quibus debitores patriae monstrabuntur. (391 iul. 28).
CTh.12.1.123.4
Super filiis autem eorum evidens sanctionis definitio est, quae, cum patres patria non concedat excedere, non potest filios curiae muneribus liberare. (391 iul. 28).
CTh.12.1.123.5
Si qui autem divino cultu occupati et sacrosanctis mysteriis servientes legitima filiorum successione nituntur, si nullum filii eorum adhuc in ecclesia locum tenent vel his, quae per leges comprehensa sunt, non defendantur officiis, hos cum patrum facultatibus curiae inservire decernimus. (391 iul. 28).
CTh.12.1.123.6
Vacuas vero et inanes sine naturali successione fortunas, ut evidenter expressimus, sibi curia vindicabit, habitura solacium facultatem, cui desit in functionibus numerus personarum. dat. v kal. aug. constantinopoli tatiano et symmacho conss. (391 iul. 28).
CTh.12.1.124 [=brev.12.1.7]
Imppp. theodos., arcad. et honor. aaa. philoxeno vicario thraciarum. si quis filiam decurionis vel principalis suo iunctam consortio nullis exstantibus liberis fatali sorte perdiderit, atque eius ultimo hereditatem fuerit adeptus arbitrio, si ab omnibus alienus officiis est et nullis, quibus merito excusari possit, privilegiis adiuvatur, eius mox civitatis curiae mancipetur, in qua antea, uxore vivente, sine rerum dominio et proprietate, liber, curiae obnoxias facultates heres coeperit uxoris possidere. dat. iii. non. april. constantinopoli, arcadio a. ii. et rufino coss.
interpretatio. si quis filiam curialis acceperit uxorem, et haec ipsa in coniugio eius mortua fuerit, et omnia ad maritum, quaecumque* supra dicta videbatur possidere, testamenti voluntate pervenerint, omnibus curiae necessitatibus maritus ille, qui heres est, teneatur obnoxius
CTh.12.1.125
Idem aaa. victorio proconsuli asiae. submoto privilegio militari, quo sibi actuarii blandiuntur, eum, qui evidenter ostenditur curiali patre genitus, mox necessariis atque origini suae debitis functionibus mancipari praecipimus. dat. viii kal. mai. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 apr. 24).
CTh.12.1.126
Idem aaa. ad potamium praefectum augustalem. principales devoti et nihil debentes habeant privilegium, ut nihil corporalium molestiarum patiantur, scitura experientia tua, nisi praeceptionis nostrae forma servetur, et officium et ipsam sedis tuae iudiciariam potestatem propositae multae esse subdendam. dat. x kal. iul. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 iun. 22).
CTh.12.1.127
Idem aaa. tatiano praefecto praetorio. quicumque decursis perfunctus officiis primum obtinuerit in sua curia sequentibus ceteris locum, comitivae tertii ordinis habeat dignitatem, ut ab omnibus eum iniuriis dignitas concessa defendat, ita tamen, ut hoc honore donatus a nexu propriae originis non recedat. dat. prid. kal. iul. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 iun. 30).
CTh.12.1.128
Idem aaa. abundantio comiti et magistro utriusque militiae. militaribus viris nihil sit commune cum curiis; nihil sibi licitum sciant, quod suae non subiectum est potestati; nullum iniuria, nullum verbere, nullum gravi pulsatione, tribunus dux ille an comes sit, curialem principalemve contingat. si quis posthac temerario et inconsiderato ausu ullum ex principalibus viris usurpata adtrectaverit iniuria, sciat se x auri libris esse multandum. dat. prid. kal. aug. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 iul. 31).
CTh.12.1.129
Idem aaa. rufino praefecto praetorio. post alia: quicumque est e curia senator effectus, quicumque militiam, cum esset curialis, adgressus est, restituatur obstringendus ei quam declinaverat functioni. quin etiam iubemus eos ad munera relicta adgnoscenda constringi, quos administrationum honor diversa suffragiorum ambitione provexit, ut eo quidem quem adepti sunt honore non careant, sed ab ea quam reliquerant functione non absint, providendo, ne quispiam curiae natus ad consortium senatoriae dignitatis adspiret, cum ita sibi videat et praeterita et praesenti iussione praescriptum, ut ei vel affectata vel emendicata huius ordinis gratia prodesse non possit. dat. x kal. dec. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 nov. 22).
CTh.12.1.130
Idem aaa. aureliano praefecto urbi. si quis municipum ad senatorium transire ordinem omnibus muniis perfunctus optaverit, bona sua, quibus substitui idoneus possit, sciet curiae semper esse obnoxia. dat. iii kal. mart. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 febr. 27).
CTh.12.1.131
Idem aaa. aureliano praefecto praetorio. in calefaciendis aput antiochiam thermis veterem praestationis consuetudinem servari placet. constat enim merito submovendum, quidquid a tatiano probatur adiectum. dat. iii kal. mart. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 febr. 27).
CTh.12.1.132
Idem aaa. aureliano praefecto praetorio. si quis curialis tres mares filios susceperit, unum dare senatui non vetetur. dat. vi id. mart. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 mart. 10).
CTh.12.1.133
Idem aaa. silvano duci et correctori, limitis tripolitani. quicumque ex numero plebeiorum praesentibus singularum ordinibus civitatum agro vel pecunia idonei comprobantur, muniis curialibus adgregentur. qui vero nullam rei familiaris substantiam habent, militare in apparitorum numero non vetentur. dat. vi kal. april. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 mart. 27).
CTh.12.1.134
Idem aaa. rufino praefecto praetorio. omnes, qui curiali obstricti sanguine diversis se officiorum privilegiis et actuum praeiudiciis adgregarunt, reddendos muniis esse non ambigas. eos etiam, qui adepti honores esse dicuntur, debitis statuas functionibus subrogandos manente privilegio dignitatis. ac ne ab his sententia promenda se temperet, quos praesidalis officii defendit obscuritas quosve nullum munus alligat naviculariae functionis. usque eo super hac re iudicantis est sententia porrigenda, ut, quoniam curialium fundos diversis titulis huiuscemodi homines tenere coeperunt, intellegant sese, quos nulla militiae privilegia, nulla honorum suffragia, non aetatis defensabit infirmitas, in eorum locum suscipiendis functionibus subrogandos, quorum vel habendo vel habitando sibi patrimonia praesumpserunt. dat. prid. id. april. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 apr. 12).
CTh.12.1.135
Idem aaa. rufino praefecto praetorio. nullus vacationem temporariam curialis accipiat, nisi id forte veris ac probatis causis adnotatio nostra concesserit. dat. prid. non. iun. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 iun. 4).
CTh.12.1.136
Idem aaa. rufino praefecto praetorio. nec debitis curiae licitum potest esse negare aut vitare quod declinare non possunt, nec curiis esse liberum debet eos expetere, quos iustis adsertos privilegiis non poterunt obtinere. dat. viiii kal. iul. constantinopoli theodosio a. iii et abundatio conss. (393 iun. 23).
CTh.12.1.137pr.
Idem aaa. rufino praefecto praetorio. omnes, qui municipibus genere aut actu tenentur obnoxii, a militia vel a quibuslibet retrahi mandamus officiis, nec rescripta aut adnotationes ad munerum fugam prodesse permittimus. incolas etiam et vacantes, qui tamen idonei sunt, iubemus adstringi. (393 aug. 9).
CTh.12.1.137.1
Nullus sane solis materni sanguinis vinculis illigetur, quia mulierum infirmitas numquam huiusmodi functionibus reddit obnoxios, a quibus ipsa habeatur immunis. dat. v id. aug. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 aug. 9).
CTh.12.1.138
Idem aaa. aureliano praefecto praetorio. curiales, qui gradu meritorum usque ad honorariam pervenerint dignitatem, nulla equorum praestatio maneat, nec gleba senatoria ab his poscatur, quos non ita fecit obligatos. dat. vi id. dec. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 dec. 8).
CTh.12.1.139
Idem aaa. rufino praefecto praetorio. omnes ilico, qui curiis debiti militarint, patriis muneribus restitui oportet. in qua re sublimis auctoritas tua providebit, ut de singulorum nominibus ad sedem vestram singulae quaeque referant civitates, ne quis dissimulatione suggerentium delitescat, ut cuncti sine frustratione aliqua restituti curiarum muniis cum omni posteritate deserviant. quod ita fixum volumus intemeratumque servari, ut adversum hoc potestas nulla, nulla denique adnotatio audiatur. quod si quis ex illis in officia externa transierit, omnis eius substantia iure curiae et possessione teneatur. dat. iii kal. iun. constantinopoli arcadio iii et honorio ii aa. conss. (394 mai. 30).
CTh.12.1.140
Impp. arcadius et honorius aa. theodoro praefecto praetorio. ad subeunda patriae munera dignissimi et meritis et facultatibus eligantur, ne tales forte nominentur, qui functiones publicas implere non possint. dat. xiii kal. feb. olybrio et probino conss. (395 [397-399?] ian. 20).
CTh.12.1.141
Idem aa. ennoio proconsuli africae. inconcussa volumus permanere, quae de incolatus iure antiquitus sunt constituta. dat. xvii kal. iun. mediolano olybrio et probino conss. (395 mai. 16).
CTh.12.1.142
Idem aa. ennoio proconsuli africae. nominationum forma vaccillare non debet. si omnes, qui albo curiae continentur, adesse non possunt, ne paucorum absentia sive necessaria sive fortuita debilitet, quod a maiore parte ordinis salubriter fuerit constitutum, cum duae partes ordinis in urbe positae totius curiae instar exhibeant. et cetera. dat. xvii kal. iun. mediolano olybrio et probino conss. (395 mai. 16).
CTh.12.1.143
Idem aa. ennoio proconsuli africae. fraudem civium non ferendam in dispendium ire civitatum animadvertimus, cum municipes aut peregrinando munera civitatum aut militiae ambitione declinant. intra quinquennium igitur nisi ad curiam reverterint, facultates eorum pro muneribus et oneribus curiae addici decernimus. dat. xvii kal. iun. mediolano olybrio et probino conss. (395 mai. 16).
CTh.12.1.144
Idem aa. ennoio proconsuli africae. ne diu in fraudem civitatum municipes evagentur vel ad militiam socientur, nisi intra quinquennium ad civitates proprias revertantur, facultates eorum pro muneribus et oneribus curiae addicantur. dat. xvii kal. iun. mediolano olybrio et probino conss. (395 mai. 16).
CTh.12.1.145
Idem aa. ennoio proconsuli africae. africanis sacerdotales karthagini restitui ibique arbitratu suo agere dum favorabili editione placuit. quod facientes divi patris nostri beneficium renovamus. dat. xvii kal. iun. mediolano olybrio et probino conss. (395 mai. 16).
CTh.12.1.146
Idem aa. dextro praefecto praetorio. multos animadvertimus, ut debita praestatione patriam defraudarent, sub umbra potentium latitare. oportet igitur statui multam, ut, quisquis in praescripti iuris formam inciderit, pro curiali quinque auri libras fisco nostro cogatur inferre, pro collegiato unam. omnes igitur quos tegunt expellant, ne clementia nostra ob contumaciam dissimulantium in maiorem indignationem exurgat. dat. xvii kal. iul. mediolano olybrio et probino conss. (395 iun. 15).
CTh.12.1.147pr.
Idem aa. palladio praefecto praetorio. quicumque decuriones patre atque maioribus adprobantur et armatam quacumque occasione adepti docentur esse militiam, absoluti sacramento militari, ut constitutum est, ad munia civilia revocantur. (416 sept. 9).
CTh.12.1.147.1
Si quos etiam huiusmodi homines palatinorum officiorum consortia retinent, exempti matriculis ad propriam urbem sub prosecutione dirigantur. (416 sept. 9).
CTh.12.1.147.2
Ac si in apparitione praetoriana aliquis inventus fuerit decurio inmorari, pari condicione ad civitatem originariam dirigatur. (416 sept. 9).
CTh.12.1.147.3
Reliqua quoque ministeria atque officia palatina pari forma legis adstringimus, ut quisquis municeps deprehensus fuerit, absolutus militari cingulo reddatur muneribus civitatis. et cetera. dat. v id. sept. ravennae d. n. theodosio a. vii et palladio conss. (416 sept. 9).
CTh.12.1.148
Idem aa. theodoro praefecto praetorio. cum super ordinando sacerdote provinciae publicus esset ex more tractatus, idem nostra auctoritate decretum est, ut ad subeunda patriae munera dignissimi et meritis et facultatibus eligantur nec huiusmodi nominentur, qui functiones debitas implere non possint. dat. iiii kal. oct. mediolano olybrio et probino conss. (395 [397-399?] sept. 28).
CTh.12.1.149
Idem aa. ennoio suo salutem. curiales in exitium curiarum se conantur exuere quacumque occasione patrimonii qualitercumque quaesiti naviculariorum onere volentes suam originem commutare. qua in re, quia totum inhibere non possumus, ratione dividimus. civitas ergo quem genuit, non amittat: patrimonium, quod ex ordine naviculariorum advenerit, prodat pro moderatione quem ditat, quia nec emere nec donatum adsequi nec damnosam quisque hereditatem adire compellitur, cum et in deliberationibus coniunctionum futurarum commodis prospiciatur heredum. neminem igitur sublimitas tua ad expediendas publicas necessitates parenti curiae se permittat auferre detque operam, ut et ordines curiarum nostrarum reddantur indemnes et patrimonia naviculariorum non pereant, sed functionis uterque status habeatur incolumis. dat. vii kal. ian. olybrio et probino conss. (395 dec. 26).
CTh.12.1.150
Idem aa. caesario praefecto praetorio. curiales, qui honorariam adepti sunt comitivam, formidare debent eos, quorum sunt moderationi commissi nec se existimare ideo meruisse dignitatem, ut iudicum praecepta despiciant. quod si in eadem culpa perseverent, quinque librarum auri multae obnoxius subiugetur, honore quoque quem prodidit spoliandus. dat. iiii kal. ian. constantinopoli olybrio et probino conss. (395 dec. 29).
CTh.12.1.151 [=brev.12.1.8]
Impp. arcad. et honor. aa. petronio vicario hispaniarum. municipalia gesta non aliter fieri volumus quam trium curialium praesentia, excepto magistratu et exceptore publico, semperque hic numerus in eadem actorum testificatione servetur. sic enim et fraudi non patebit occasio et veritati maior crescit auctoritas. dat. non. mai. mediolano, arcadio iv. et honorio iii. aa. coss. interpretatione non indiget.
CTh.12.1.152
Idem aa. africano praefecto urbi. ne quis ex corpore togatorum provinciales suscipiat functiones, scilicet ut et ambientibus claudatur ingressus et invitis necessitas auferatur. proposita constantinopoli iii non. aug. arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 aug. 3).
CTh.12.1.153
Idem aa. florentino praefecto urbi. nonnulli decurionum honorarias ex protectoribus vel domesticis vel quaslibet alias obtinent missiones. unde, licet superiore praecepto consultum sit, ut sic penes eosdem emendicata dignitas permaneret, ne quicquam ob hoc patriae negaretur, nunc altius intuentes honoris eius ab his penitus amovemus umbracula, ita ut, si quis id meruit, ac si nihil impetraverit habeatur neque ob hoc sordido quolibet minimove tueatur vel a verberibus, si id modo personae eius qualitas patitur, iudiciariae emendationis excusetur. dat. xii kal. ian. mediolano caesario et attico conss. (397 dec. 21).
CTh.12.1.154
Idem aa. florentino praefecto urbi. post alia: si qui municipum vel palatinam vel armatam aliquando militiam debitis praetulerit functionibus, nullis privilegiis, nullis postremo temporibus exuatur nec ei annorum spatia stipendiorumque merita supputentur, sed teneat suum curia et perpetua sibi obnoxium vindicatione defendat. et cetera. dat. xii kal. ian. mediolano caesario et attico conss. (397 dec. 21).
CTh.12.1.155
Idem aa. florentino praefecto urbi. post alia: quia receptum in splendidissimum ordinem submoveri dignitatibus non oportet, quisquis emensus curialia onera honorum vel administrationis vel quarumcumque aliarum dignitatum infulas impetraverit, ipse quidem decoretur insignibus, sed liberi omnisque successio paternae dignitatis obiectu curialia vincula non exuant, nisi forte quis iam senatore susceptus consortio curiae nobilioris adnectitur. illustrium quoque virorum liberos, si non otio et torpore degeneri paternam exuere virtutem, fas erit excusari. in his tamen, qui ante expletas curialium munerum functiones meruerint dignitates, speciali humanitate tribuimus, ut, quae illis imponentur a patria, per substitutos praebere, si maluerint, non vetentur, nec agentis persona quaeratur, dummodo debiti non negetur officii. et cetera. dat. xii kal. ian. mediolano caesario et attico conss. (397 dec. 21).
CTh.12.1.156
Idem aa. florentino praefecto urbi. post alia: omnes ordines collegia centuriones ac si qui....Cuiusque muneribus vel officiis, ubicumque sunt corporati, ita generaliter illigentur, ut testimoniales impetratas sciant sibi nihil honoris privilegii excusationisve conferre. et cetera. dat. xii kal. ian. mediolano caesario et attico conss. (397 dec. 21).
CTh.12.1.157
Idem aa. theodoro praefecto praetorio. omnes, qui quolibet curiae iure debentur, cuiuscumque superstitionis sint, ad implenda munia teneantur. dat. id. feb. mediolano honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 feb. 13 vel sept. 13).
CTh.12.1.158
Idem aa. theodoro praefecto praetorio. vaccillare per apuliam calabriamque plurimos ordines civitatum comperimus, quia iudaicae superstitionis sunt et quadam se lege, quae in orientis partibus lata est, necessitate subeundorum munerum aestimant defendendos. itaque hac auctoritate decernimus, ut eadem, si qua est, lege cessante, quam constat meis partibus esse damnosam, omnes, qui quolibet modo curiae iure debentur, cuiuscumque superstitionis sint, ad complenda suarum civitatum munia teneantur. dat. id. sept. mediolano honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 febr. 13 vel sept. 13).
CTh.12.1.159
Idem aa. eutychiano praefecto praetorio. omnes omnino curiales in originalibus ac debitis perpetuo curiis perseverent et qui ex his ad provinciarum regimen atque administrationem qualibet fraude atque ambitione pervenerint, sciant se eo quem meruerant honore privandos et non solum ad curiam velut manu mox iniecta revocandos et cunctis rursus ab exordio muneribus servituros, verum etiam media patrimonii parte multandos. dat. viii kal. nov. constantinopoli honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 oct. 25).
CTh.12.1.160
Idem aa. optato praefecto urbi. post alia: si quis ex curia usque ad diem iduum novembrium consulatu domini nostri honorii augusti fratris aeternitatis meae iiii et eutychiani viri clarissimi administratione donatus senatorio est ordini mancipatus, senator quidem esse non desinat neque ad novellae legis vincula pertineat, sed de substituto et rebus, ut antea caveramus, omnia incunctanter quae sunt iussa custodiant. dat. viii kal. dec. constantinopoli honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 [405] nov. 24).
CTh.12.1.161
Idem aa. messalae praefecto praetorio. post alia: plectibili severitate eorum fraudibus obviandum est, qui genitalem curiam deserentes ad indebita officia fraude callidae molitionis irrepunt. et quamvis provisum fuerat congruae emendationis occursu, quemadmodum isti militiae nomine et honore suspenso officiis redderentur, tamen quia hoc callido consilio reppererunt, ut evitatis provinciae suae finibus, tamquam istorum tantum interdictus fuisset accessus, peregrinos expeterent commeatus, ne diutius in perniciem curiarum latitandi spes et solacium eos impunitatis exacuat, horum cupiditatibus obviamus, ut ex eorum bonis, qui se vel prosecutioni vel muniis civitatum interdictae dudum ambitione militiae vel qualibet fraude subtraxerint, curiis quas deseruerant consulatur. itaque si vocati edictis intra anni metas hi tamen, qui manifestis curiae nexibus illigantur, latere potius quam redire maluerint nec suffecerint, qui ad vicem eorum munera patriae post emensum annum, ut ordinis ratio postularit, exsolvant, sciant interpellatis provinciarum moderatoribus ex facultatibus suis suis curiis quas destituerunt consulendum. neque enim de inmaturo praeiudicio temporis possunt brevitatem causari. et cetera. dat. xvii kal. sept. theodoro v. c. cons. (399 aug. 16 [21]).
CTh.12.1.162
Idem aa. benigno vicario urbis romae. ne relictis urbibus plures sese ad corpus centonariorum transferant, spectabilitas tua, quoscumque et ubicumque latentes curiis atque collegiis debitos adprobarit, matura exsecutione restituat, si quidem tot existentibus legibus, quae occultatores certa feriri poena voluerunt, exsecutiones praestare iudices conveniat, non referre. dat. kal. dec. mediolano theodoro cons. (399 dec. 1).
CTh.12.1.163
Idem aa. eutychiano praefecto praetorio. si qui ex secundo divi patris nostri consulatu curiam relinquentes clericorum se consortio manciparunt, si iam episcopi vel presbyteri diaconesve esse meruerunt, in sacris quidem et secretioribus dei mysteriis perseverent, sed aut substitutos pro se curiae offerre cogantur aut iuxta legem dudum latam tradant curiae facultates. residui omnes, lectores subdiaconi vel ii clerici, quibus clericorum privilegia non debentur, debitis mox patriae muneribus praesententur. dat. iii id. dec. theodoro cons. (399 dec. [?] 11).
CTh.12.1.164
Idem aa. eutychiano praefecto praetorio. si quis umquam natus patre curiali vel initis muneribus curiae affectata militia a suis consortibus in iudicio rectoris provinciae lite pulsabitur, nullo fori praescriptionis obice, quae quidem habeat locum, ... licebit. in aliis actionibus aput eundem provinciae moderatorem suis allegationibus utatur. dat. v kal. ian. theodoro v. c. cons. (399 dec. [?] 28).
CTh.12.1.165
Idem aa. eutychiano praefecto praetorio. quicumque ex iudaeis obnoxii curiae comprobantur, curiae mancipentur. dat. iii kal. ian. theodoro v. c. cons. (399 dec. [?] 30).
CTh.12.1.166
Idem aa. pompeiano proconsuli africae. iuxta veterem morem mecilianus legatus adstruxit, ut sacerdotum filii inviti ad sacerdotium non cogantur. antiquam igitur consuetudinem laudabilitas tua praecipiat custodiri, ita ut neque ullus indebite teneatur et tamen idonei sacerdotes deesse non possint. dat. prid. kal. iul. mediolano stilichone et aureliano conss. (400 iun. 30).
CTh.12.1.167
Idem aa. et theodosius a. anthemio praefecto praetorio. ne quis curialium per substitutionem muneribus se patriae, quibus natus est, abstrahat, intercludi curialibus iussimus licentiam supplicandi. dat. iii non. octob. constantinopoli arcadio a. vi et probo conss. (406 oct. 5).
CTh.12.1.168
Impp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto praetorio. universarum civitatum ordinibus consulentes retro principum statuta firmamus, ut nemo nexui curiae mancipatus ad cuiuslibet militiae sacramentum audeat adspirare vel hoc admisso mox abstractus militia obsequiis oppidaneis mancipetur. dat. xv kal. iun. constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 mai. 18).
CTh.12.1.169
Idem aa. anthemio praefecto praetorio. sescentorum solidorum praebitionem, qua magistratuum census antiochenae per syriam civitatis, cum frequenter nutaret, erectus est, gratanter admisimus. fruatur itaque decora civitas tuae provisionis iugiter incrementis et largitione nostrae clementiae, ut sub hac oblectatione populus sua tristitia consoletur. dat. v kal. oct. constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 sept. 27).
CTh.12.1.170 [=brev.12.1.9]
Impp. honor. et theodos. aa. liberio pf. p. post alia: eos curiales, qui non expletis muneribus declinarunt esse, quod nati sunt, reddi urbibus debita censura praecipimus etc. dat. vi. kal. dec. ravenna, honorio viii. et theodos. iii. aa. coss.
interpretatio. quicumque* curialis, non actis servitiis, quae debebat, a debito officio declinavit, ad civitatis, unde discessit, servitia revocetur
CTh.12.1.171pr.
Idem aa. dardano praefecto praetorio galliarum. placuit principales viros e curia in galliis non ante discedere, quam quindecennium in ordinis sui administratione compleverint, per quae annorum moderata curricula impleant patriae gratiam. et quamvis cunctos deceat revocari, qui brevi tempore videntur elapsi, sectandam tamen moderationem esse censuimus, ut eos tantum ad declinatas necessitates nunc redire iuberemus, qui ante hoc recessisse sexennium deteguntur. nec quemquam convenit constituta salubriter annorum spatia recusare, quando expletis omnibus splendoris et honoris ornamenta succedunt. (460 [412] dec. 7).
CTh.12.1.171.1
Sane quoniam principalem locum et gubernacula urbium probatos administrare ipsa magnitudo deposcit, sine ordinis praeiudicio consensu curiae eligendos esse censemus, qui contemplatione actuum omnium possint respondere iudicio. (460 [412] dec. 7).
CTh.12.1.171.2
Eum vero, qui usque ad secundum evectus locum administrationem aut aetate implere aut debilitate nequiverit, suffragium meritorum et transactae testimonium vitae, tamquam primus constituto tempore curiam rexerit, obtinere conveniet. dat. vii id. dec. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss. (460 [412] dec. 7).
CTh.12.1.172pr.
Idem aa. herculio praefecto praetorio illyrici. sententiae conquiescant, quae in praeiudicium curiarum transactis temporibus sub examine magnificae sedis tuae contra rationem veritatis prolatae curiae debitos per gratiam absolverunt, universique, quos sors nascendi municipalibus muneribus obligavit, fortunam propriam subire cogantur. (410 mai. 24 vel iun. 25).
CTh.12.1.172.1
Eos autem, qui sub patrocinio clericatus muneribus debitis patriam fraudaverunt, reddi sub ea condicione praecipimus, ut pro temporis consideratione et gradu, quem in ecclesiis obtinent, vel ipsi ad statum pristinum redeant et functionibus municipalibus obsecundent vel eorum patrimonia curiis consignentur: (410 mai. 24 vel iun. 25).
CTh.12.1.172.2
His etiam, qui ultro se curiarum coetibus inseruerunt, in ea quam elegerunt fortuna residentibus, circa eorum filios legum auctoritate servata. dat. viiii kal. iun. constantinopoli varane v. c. cons. (410 mai. 24 vel iun. 25).
CTh.12.1.173pr.
Idem aa. anthemio praefecto praetorio. ad inferiorum curialium relevandas fortunas et inpressionem potentium cohibendam placuit, ut ab instanti octava indictione descriptiones, quae per singulos ordines agitantur cogentibus diversis negotiis, non sumant ante principium, quam aput acta provinciarum rectoribus intimentur et ex eorum fuerint auctoritate firmatae. (410 aug. 26).
CTh.12.1.173.1
Sed et aurum, quod ex huiusmodi contributione redigitur, ita debet susceptori aurario consignari, ut securitatibus nomen inferentis, dies consul mensis, causa et summa comprehendatur, quo et descriptionis aequitas illustretur et describtus documentis evidentibus fulciatur. (410 aug. 26).
CTh.12.1.173.2
Hoc etiam observando, ut quadrimenstruis quoque brevibus, qui ab excellentiae tuae officio sollemniter diriguntur, celebratae descriptionis dispunctio societur, ut vestrae potestatis scientiam formidantes nihil ad relevationem locupletum atque inopum perniciem audeant pertemptare. (410 aug. 26).
CTh.12.1.173.3
Quod et circa hos optimum est custodiri, quibus lucrativae facultates ex bonis curialium obvenerunt, ut et ipsi fructu provisionis simillimae potiantur. (410 aug. 26).
CTh.12.1.173.4
Quam dispositionem si quis iudicum, numerariorum vel curialium mutilandam crediderit, interminationi, quam vestra sedes statuerit, subiacebit. dat. vii kal. sept. constantinopoli varane v. c. cons. (410 aug. 26).
CTh.12.1.174
Idem aa euchario proconsuli africae. duumvirum impune non liceat extollere potestatem fascium extra metas propriae civitatis. curiales etiam sacerdotio provinciae, sed et filios reddi praecipimus propriae civitati. dat. vi id. mar. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 mart. 10).
CTh.12.1.175
Idem aa. lupiano comiti et magistro militum per orientem. hi, quos moderatores provinciarum maximeque foenices, ordinibus civitatum prosequentibus docti, ex consortio curiali ad officium culminis tui demigrasse suggesserint, mox sub fida prosecutione ad eiusdem iudicis transmittantur examen, qui super eorum nominibus rettulerit, vel sponte civilia munera subituri vel, si litigandum putaverint, post sententiam cognitoris, si id ea suggesserit, ordini mancipandi. dat. xv kal. iun. constantinopoli honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 mai. 18).
CTh.12.1.176
Idem aa. iuliano ii proconsuli africae. exceptis his, qui karthaginiensi curiae munus sacerdotii transegerunt, omnes, quicumque ex aliis provinciis atque civitatibus hoc honore decorantur, ad proprias urbes redire praecipimus. quidquid sane provinciarum nomine agi sacerdotalium superflua turba consuevit, id ab eo, qui sacerdotium reddet, suo tempore iubemus impleri. ac ne quid festis ac legitimis diebus subtraxisse videamur, etiam illud definiendum esse censemus, ut, quicumque propter pompam illius diei karthaginem forte convenerit, intra quinque dies ad propria rediturus ex eadem urbe discedat. ne autem certa statuta impune ullus audeat violare, xxx librarum auri multam statim a proconsulari officio exigi se cognoscat, qui in karthaginiensi urbe excepto ipsius decuriae viro habitandi gratia voluerit residere, cum dierum numerum, qui est statutus, excesserit: ipsius quoque dignitatis privilegio spoliandum esse se non dubitet. inhiberi autem etiam illas occasiones praesenti auctoritate censemus, ne comparatis sacerdotalis aliquis subito aedibus domicilium se habere confingat, cum specialiter statuisse videamur, ut quisque illo redeat, unde eum ducere originem constat. dat. vi kal. feb. ravennae post cons. honorii viiii et theodosii v aa. (413 ian. 27).
CTh.12.1.177pr.
Idem aa. leontio praefecto praetorio illyrici. etsi veterum principum sanctiones eos, qui nullis curiae nexibus obligati soli genitalis amore vel liberalitatis cupiditate suadente munus curiale subierint, obligari necessitatibus curiarum praecipiunt, tamen vastato illyrico consulentes aput omnes dumtaxat illyrici civitates praecipimus observari, ut, quisquis posthac integrae opinionis a consortio curiae penitus alienus ultro munus curiale putaverit subeundum vel oblata dumtaxat pecunia, per quam id ex integro poterit expediri, vel actu muneris ipsius vel insignibus subeundis, id est sive cum populi plausu sive etiam verecundae et tacitae conscientiae remuneratione contentus, adhibito ordine vel maiore eius parte illius videlicet civitatis, in qua munus spontaneum crediderit explicandum, in iudicio rectoris provinciae vel absente eo aput duumviros sive defensorem eiusdem civitatis primo se curiae non teneri incorrupta ordinis adstipulatione perdoceat, dein si certum munus se explicaturum promiserit, curialium praesentium responsione munitus, quod nec ipse nec facultates eius aut successores utpote curialis inquietudinem sustinebunt, liber et ab omni securus molestia curiali promissum munus absolvat, nec enim quod coeperit semiplenum deserere permittatur; ita ut pro hac liberalitate, peracto munere quod sponte promisit, eum honorem in ea civitate habeat, quem curialis habet eodem munere suscepto pariter et impleto. (413 apr. 16).
CTh.12.1.177.1
Sed si quis ex curiali prosapia vel gratia vel angustiis ordinis abusus praetextu legis per munus aliquod se putaverit curia liberandum, post expletum munus et gratiosam vel necessitate expressam professionem ordinis nihilo minus pulsetur a curia utpote curialis. quam legem, ex quo lata est videlicet valituram, per omne dumtaxat illyricum praecipimus observari. dat. xvi kal. mai. constantinopoli lucio v. c. cons. (413 apr. 16).
CTh.12.1.178
Idem aa. seleuco praefecto praetorio. omnes, qui curiali genere origine vel stirpe gignuntur, curiarum nexibus obligentur. aequum est enim, ut ingenua matre nascentes et quorum natales origo demonstrat, ex matre ingenua nati maiorum suorum dignitatibus socientur. nec quisquam privatorum suorum iuri lege nostra putet aliquid derogatum, qua, eorum morem secuti, rei publicae nostrae ex feminis cupimus esse consultum. et cetera. dat. xii kal. feb. ravennae honorio x et theodosio vi aa. conss. (415 ian. 21).
CTh.12.1.179pr.
Idem aa. seleuco praefecto praetorio. post alia: senatusconsulti claudiani auctoritatem firmantes ingenua stirpe creatos, quorum maiores curiae servierunt, civitatibus iussimus redhiberi. quod non solum de futuris, sed etiam de praeteritis observandum esse censemus. (415 ian. 21).
CTh.12.1.179.1
Vacantes quoque et nulla veterum dispositione ullius corporis societati coniunctos curiae atque collegiis singularum urbium volumus subiugari. (415 ian. 21).
CTh.12.1.179.2
Eos etiam, qui ad militiae cuiuslibet sacramenta venerunt, conventos propriis volumus inservire muneribus. (415 ian. 21).
CTh.12.1.179.3
Ita ut, si quis de reddendis ac iungendis eligendisve curialibus vocem reluctationis obiecerit, quinque librarum auri multa protinus feriatur, fisci nostri compendiis profutura. (415 ian. 21).
CTh.12.1.179.4
Servus vero actor sive procurator flammis detur ultricibus, obnoxiis curialibus nihilominus restitutis. dat. xii kal. feb. ravennae honorio x et theodosio vi aa. conss. (415 ian. 21).
CTh.12.1.180
Idem aa. urso praefecto urbi. licet augeri coetum amplissimum cupiamus, cuius consortio gratulamur, tamen, si quis functionibus involutus et nexibus municipalis ordinis innodatus codicillos clarissimatus potuerit impetrare, nec suscipiendos eos tua sublimitas nec penitus allegandos esse cognoscat. nec enim credimus utrumque per unum, prout convenit, posse compleri. dat. xiiii kal. mart. constantinopoli theodosio a. vii et palladio conss. (416 febr. 17).
CTh.12.1.181pr.
Idem aa. palladio praefecto praetorio. salvis his, quae iam dudum tam a nobis quam a retro principibus parentibus nostris super curialibus statuta noscuntur, hac etiam generali lege sancimus, ut, si quis suum decurionem vindicare voluerit, si iudicis desit copia, eundem manus iniectione concessa sciat ad examen cognitoris resultantem esse deducendum, ita ut moderator provinciae, si quaestio fortasse fiducia defensionis ulla generatur, nisi intra tres menses causam originis competenti disceptatione cognoverit atque convictum cum poena restituerit debitis muneribus vel liberum ab inquietudine vindicaverit, x librarum auri multam cogatur exsolvere, eius etiam officium pari damni irrogatione teneatur. (416 mai. 3).
CTh.12.1.181.1
Si quos sane curiae obnoxios in diversis officiis atque militia subterfugientes decurionatum ante esse claruerit, si per suffectam personam et periculo suo idoneam originis nexum procurare noluerint, exutos sacramento militiae ad civitates proprias dirigi convenit sub prosecutione idonea, ita ut de eorum nominibus, qui armatum adpetierint sacramentum, ad viros illustres magistros militum scripta mittantur, ut eorum auctoritate soluto cingulo militari reddantur muniis civitatum. dat. v non. mai. ravennae d. n. theodosio a. vii et palladio conss. (416 mai. 3).
CTh.12.1.182
Idem aa. monaxio praefecto praetorio. nemo posthac munerum ordine transcurso ad altioris curiae honores audeat pervenire, sed prius universis functionibus per ordinem propriae civitatis expletis tum demum ad competentem honorem singuli venire deproperent. dat. vii kal. sept. eudoxiopoli theodosio a. vii et palladio conss. (416 aug. 26).
CTh.12.1.183
Idem aa. monaxio praefecto praetorio. neminem obnoxium curiae et publicis functionibus involutum ad incongruam sibi fortunam deinceps adspirare elicitis codicillis clarissimatus magnitudo tua permittat, ut singulae civitates retineant obnoxios suis muneribus. super hoc enim etiam et illustris praefectura urbana nostra est commonita sanctione. dat. xv kal. mai. constantinopoli honorio xii et theodosio viii aa. conss. (418 apr. 17).
CTh.12.1.184
Idem aa. asclepiodoto praefecto praetorio. liberos curialium vel cohortalinorum quandoque susceptos, sive ante praerogativam et tempora expressa praesumptae militiae sive post decursa stipendia, originalem sequi condicionem oportet, quoniam satis est parentibus eorum vacationem a nostra clementia pro remuneratione fuisse concessam. dat. xvii kal. mai. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss. (423 apr. 15).
CTh.12.1.185
Impp. theodosius et valentinanus aa. celeri proconsuli africae. semel securitatem de refusione munerum emissam ab alio proconsule non liceat refricari. et ideo spectabilitas tua saluberrimae ac iustissimae praeceptionis formam secuta prohibebit in posterum eos ad discussionem transacti muneris constringi, quos claruit acceptae securitatis prosperitate laetari. dat. v kal. mai. ravennae post cons. felicis et tauri vv. cc. (429 apr. 27).
CTh.12.1.186
Idem aa. celeri proconsuli africae. legatio proconsularis provinciae per bubulcum spectabilem virum comitem curiales pro aliis, qui nec in eodem territorio possident, deflevit adstringi, quod ab obnoxiis saepe debetur devotissimi quique cogantur exsolvere. quae res pro arbitrio compulsorum vel opinatorum sive iudicum in eam famam mali iugitate pervenit, ut nullus paene curialis idoneus in ordine cuiusquam urbis valeat inveniri. cuius praesumptionis abolita consuetudine iubemus neminem curialem pro alieni territorii debitis adtineri, sed tantum municipem pro gleba propria conveniri. spectabilitas tua, salubrem sanctionem secuta, unumquemque debitorem suo deinceps nomine faciet adtineri. dat. v kal. mai. ravennae post cons. felicis et tauri vv. cc. (429 apr. 27).
CTh.12.1.187
Idem aa. isidoro praefecto praetorio. qui ante hanc legem spectabilium vel illustrium quocumque modo sortiti sunt dignitatem, parto semel honore et privilegiis perfruantur. si qui vero postea ex decurionibus vel subiectis curiae ad spectabilium gradum processerint, per se tam curialia quam senatoria subeant munera eorumque liberi post senatoriam suscepti dignitatem patrum obstringantur exemplo. quod si qui inter illustres etiam viros locum occupaverint non laborioso administrationis actu, sed honorario titulo dignitatis, senatui quidem per se respondeant, curiae vero per substitutos suarum periculo facultatum satisfaciant; quorum liberos et post eorum illustrem dignitatem progenitos non solum senatorum, sed etiam decurionum munia per se, non per subrogatos, subire conveniet. et cetera. dat. iii non. april. constantinopoli isidoro et senatore conss. eodem exemplo eubulo praefecto praetorio illyrici. (436 apr. 3).
CTh.12.1.188
Idem aa. isidoro praefecto praetorio. post alia: si qui decurio aut subiectus curiae ullam ante hanc legem gessit militiam aut coeptam dudum etiamnunc gerit aut causidicinam in foro amplissimae praefecturae orientis atque illyrici vel urbano profitetur iudicio, in eodem latarum pridem constitutionum sanctio observetur. post hanc vero legem si quis ex his ausus fuerit ullam affectare militiam, nulla praescriptione temporis muniatur, sed ad condicionem propriam retrahatur, ne ipse vel eius liberi post talem ipsius statum procreati quod patriae debetur valeant declinare. et cetera. dat. iii non. april. constantinopoli isidoro et senatore conss. (436 apr. 3).
CTh.12.1.189
Idem aa. isidoro praefecto praetorio. alexandrinis principalibus, etsi advocatione fungantur, nihilo minus peregrinatio ne incumbat nec cura publica nisi in sua tantum civitate committatur. et primus curiae, qui in muneribus universis expletis ad summum pervenerit gradum, comitivae primi ordinis frui per quinquennium dignitate praestita nec senatoriis minime functionibus obstringatur, in curia tamen permaneat. dat. prid. non. iun. constantinopoli isidoro et senatore conss. (436 iun. 4).
CTh.12.1.190
Idem aa. isidoro praefecto praetorio. quinque primates ordinis alexandrini a corporalibus iniuriis immunes esse censemus, ut voce libera commoditates patriae defendant, cum possint, si quid egerint criminose, pecuniariis coherceri dispendiis. aestimabuntur autem praesente curia viri spectabilis augustalis iudicio. dat. prid. non. iun. constantinopoli isidoro et senatore conss. (436 iun. 4).
CTh.12.1.191
Idem aa. isidoro praefecto praetorio. eum, qui xxx annos in alexandrina civitate civilibus inhaeserit muneribus, corporalibus muniis, non pecuniariis excusari conveniet, habita consideratione videlicet meritorum, ut hoc bene cogniti privilegium consequantur nec eo passim fruantur indigni. dat. prid. non. iun. constantinopoli isidoro et senatore conss. (436 iun. 4).
CTh.12.1.192
Idem aa. isidoro praefecto praetorio. si quos spontaneos hypomnematografi munificos suis exhortationibus ad publicas nominaverint functiones, augustalis iubemus non expectandum esse consensum, qui fit plerumque venalis, sed utriusque partis sufficere voluntatem, ut incipiat functio, quam nullus incusat, tum ad memoratum iudicem tam nominati quam etiam creatoris consona relatione currente: quam si suscipere vel confirmare distulerit, sciat se xxv auri librarum condemnatione plectendum. dat. prid. non. aug. constantinopoli isidoro et senatore conss. (436 aug. 4).
CTh.12.2.0. De praebendo salario
CTh.12.2.1
Imp. constantius a. ad marcellinum comitem orientis. post alia: nulli salarium tribuatur ex viribus rei publicae nisi ei, qui iubentibus nobis specialiter fuerit consecutus. gravitas igitur tua placitis obsequatur. et cetera. dat. v non. octob. constantinopoli limenio et catullino conss. (349 oct. 3).
CTh.12.3.0. De praediis et mancipiis curialium sine decreto non alienandis
CTh.12.3.1
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. cynegio praefecto praetorio. si quis decurionum vel rustica praedia vel urbana vel quaelibet mancipia venditor necessitate coactus addicit, interpellet iudicem competentem omnesque causas singillatim quibus stranguilatur exponat, ut mereatur valituram in perpetuum comparatori probata adsertione sententiam. ita enim fiet, ut nec inmoderatus venditor nec emptor inveniatur iniustus. denique nihil erit postmodum, quo venditor vel circumventum se insidiis vel obpressum potentia comparatoris queri debeat, quandoquidem sub fide actorum et de necessitate distrahentis et de voluntate patuerit comparantis. quod si quis contra vetitum occultis molitionibus per subpositas fraude personas cuiuslibet loci, quem tamen decurio distrahat, comparator exstiterit, sciat se pretio quod dederit et loco, quem comparaverit, esse privandum. dat. viii kal. dec. constantinopoli honorio n. p. et evodio conss. (386 nov. 24).
CTh.12.3.2pr.
Impp. honorius et theodosius aa. asclepiodoto praefecto praetorio. quoniam de constitutione inclytae recordationis avi nostri de alienandis praediis curialium promulgata dubitatum est, utrum soli principales sine decreti interpositione collegarum possessiones emere vetentur an omnibus comparandorum huiuscemodi fundorum copia sine praedicta observatione negata sit, generali sanctione decernimus, ut, si curialis praedium urbanum aut rusticum vendat cuiuscumque condicionis emptori, apud rectorem provinciae idoneas causas alienationis alleget, non perfunctorie a iudice, sed verissime requirendas, ut ita demum distrahendae possessionis facultatem accipiat, si alienationis necessitatem probaverit. infirma enim erit venditio, si haec fuerit forma neglecta, ita ut et pretium emptor amittat et venditori cum fructibus illaesam possessionem restituat. quae quidem de futuris contractibus observanda sunt. (423 aug. 9).
CTh.12.3.2.1
Praeteritas vero emptiones in osdroena specialiter provincia confectas, licet ex tempore legis sub divo avo nostro promulgatae sine gestorum testificatione a qualibet persona celebratas infirmari oporteat, tamen ex prima transacta nuper indictione ita volumus infirmari, ut alterius fortunae vel honoris homines, qui sine decreto praedia curialium in memorata provincia compararunt, receptis pretiis possessiones quas emerant dominis restituant ita ut, si usuras vel sumptus rei melioratae poposcerint, a venditore percipiant, fructus invicem reddituri. dat. v id. aug. eudoxiopoli asclepiodoto et mariniano conss. (423 aug. 9).
CTh.12.4.0. De imponenda lucrativis descriptione
CTh.12.4.1
Impp. theodosius et valentinianus aa. florentio praefecto praetorio. ii qui ex lucrativa causa possessiones detinent, quae aliquando curialium fuerint, pro singulis earum iugis et capitibus quaternas siliquas annuas ordinibus nomine descriptionis exsolvant, ita ut praebitionis istius forma non praeiudicet illis civitatibus, in quibus consuetudo praecedens vel pacta quaedam vel alia necessitas ampliorem summam exigi persuadet. et cetera. dat. v id. iun. constantinopoli felice et tauro conss. (428 iun. 9).
CTh.12.5.0. Quemadmodum munera civilia indicantur
CTh.12.5.1
Imp. constantinus a. tiberiano comiti per africam. ii magistratus, qui sufficiendis duumviris in futurum anni officium nominationes impertiunt, periculi sui contemplatione provideant, ut, quamvis populi quoque suffragiis nominatio in africa ex consuetudine celebretur, tamen ipsi nitantur pariter ac laborent, quemadmodum possint ii, qui nominati fuerint, idonei repperiri. nam aequitatis ratio persuadet, nisi idonei fuerint nominati, ipsos, quorum est periculum, adtineri. dat. nicomediae iii kal. aug. constantino a. vii et constantio caes. conss. (326 iul. [?] 30).
CTh.12.5.2
Idem a. ad concilium provinciae africae. sacerdotales et flamines perpetuos atque etiam duumvirales ab annonarum praeposituris inferioribusque muneribus inmunes esse praecipimus. quod ut perpetua observatione firmetur, legem hanc incisam aeneis tabulis iusssimus publicari. proposita xii kal. iun. karthagine feliciano et titiano conss. (337 mai. 21).
CTh.12.5.3
Impp. arcadius et honorius aa. probino proconsuli africae. quis tam inveniri iniquus arbiter rerum potest, qui in urbibus magnifico statu praeditis ac votiva curialium numerositate locupletibus ad iterationem quempiam transacti oneris impellat, ut, cum alii necdum paene initiati curiae sacris fuerint, alios continuatio et repetitae saepe functiones adficiant? dat. xvi kal. april. mediolano caesario et attico conss. (397 mart. 17).
CTh.12.6.0. De susceptoribus, praepositis et arcariis
CTh.12.6.1
Imp. constantinus a. ad edictum. si quem susceptorem evertisse constiterit rationem et ad solvendum non esse idoneum, creator eius hac necessitate teneatur, ut, quidquid ille dilapidavit, ipse de propriis rebus instauret compellaturque damnum omne sarcire, quod non esset illatum, si in idoneis nominandis competens adhibitum esset examen. dat. vii id. april. crispo ii et constantino ii cc. conss. (321 apr. 7).
CTh.12.6.2pr.
Idem a. ad eufrasium rationalem trium provinciarum. post alia: pro multis etiam et in diversis locis constitutis liceat simul auri pondus inferre, ita ut pro omnibus fundis securitas emissis cautionibus detur, ne separatim ab unoquoque auro exacto multis et adsiduis incrementis provincialium utilitas fatigetur. (325 iul. 19).
CTh.12.6.2.1
Hoc quoque addimus, ut unusquisque quod debet intra anni metas, quo tempore voluerit, inferat et per tabularium apparitorem illatio cognoscatur absque omni mora auro suscipiendo, ne quis in aliena civitate sumptus faciat vel, quod est gravius, legem commissi frustratus incurrat. nam si solvere volens a suscipiente fuerit contemptus, testibus adhibitis contestationem debebit proponere, ut hoc probato et ipse securitatem debitam commissi nexu liberatus cum emolumentis accipiat et qui suscipere neglexerit, eius ponderis quod debebatur duplum fisci rationibus per vigorem officii tui inferre cogatur. dat. xiiii kal. aug. paulino et iuliano conss. (325 iul. 19).
CTh.12.6.3
Impp. constantius et constans aa. claudio praefecto annonae alexandriae. susceptores centesimae dimidium, annotatores vero ceterorumque officiorum diversos homines, quos rationibus constat obnoxios esse, alterum dimidium habere censuimus, et nihil impetratoribus beneficii per rescriptum adversus ordinem constitutionis possint prodesse commenta. dat. kal. aug. limenio et catullino conss. (349 aug. 1).
CTh.12.6.4
Impp. valentinianus et valens aa. ad mamertinum praefectum praetorio. ad virum clarissimum proconsulem africae dari litteras iubemus, ut, sive ex principalium sive ex honoratorum numero pro merito fidei suae industriaeque susceptor vestium electus fuerit, huiusmodi necessitatis sarcinam uno dumtaxat anno sustinere praecipiatur: exceptis tamen his, qui palatinae militiae privilegiis muniuntur vel qui officiis ac ministeriis functi merito stipendiorum, merito dignitatis ornatum se adprobant consecutos: ita tamen, ut creationis periculum a proconsulari officio non recedat. dat. xiiii kal. iul. valentiniano et valente aa. conss. (365 iun. 18).
CTh.12.6.5
Idem aa. ad secundum praefectum praetorio. perpenso prospeximus studio, ut susceptores et praepositi horreorum ex praesidali officio, qui per diversa officia militiae sacramenta gestarunt, congrua ratione crearentur. sed quoniam praeses ciliciae adseruit deesse ex his corporibus quibus possit haec sollicitudo committi, ne in praesens tempus fisci nostri seu publica emolumenta vaccillent, excellentia tua, ubi eos deesse perviderit, quos susceptores ac praepositos creari scitis prioribus iusseramus, vetustum morem consuetudinemque sectabitur, scilicet ut ex eo ordine constituantur, ex quo ante consueverant ordinari, modo ut ipse ciliciae praeses et ceteri magnitudinis tuae litteris urgeantur, ut idoneos ex diversis officiis tota sagacitate vestigent eosque gerere praestitutam scitis nostrae mansuetudinis sollicitudinem faciant. nam si qui per gratiam fuerint praetermissi, necesse habet exigere publica commoditas ultionem. nec enim dubium est eos officiales, qui nunc diversis officiis obsecundant, plurimos praetermittere, quorum si qui in huiusmodi fuerint arte deprehensi, dabunt poenas, facultatibus traditis curiis, etiam capitis ac salutis. dat. iiii non. iul. caesarea valentiniano et valente aa. conss. (365 iul. 4).
CTh.12.6.6
Idem aa. ad mamertinum praefectum praetorio. tametsi iam lege apertissime cautum sit de officiis diversis, quae extra palatium sunt, susceptores debuisse constitui, tamen et hac iussione similiter designamus ab his, qui in officio magistrorum equitum et peditum militarunt, si quidem ordinis sint militaris, inquietudinem submovendam, eligendos autem susceptores e diversis officiis, scilicet quae extra palatium deputantur, additis etiam largitionalibus civitatum, quos post militiam volumus inter cetera corpora susceptionis munus agnoscere. dat. xv kal. aug. valentiniano et valente aa. conss. (365 iul. 18).
CTh.12.6.7
Idem aa. ad mamertinum praefectum praetorio. ad susceptionem specierum veniant, qui ante omnia sciant se decuriones non esse. ex corpore igitur diversorum officiorum quisquis idoneus repperitur tam moribus quam facultatibus, veluti matriculae per singulas provincias nomen suum adscribat, ut hac ordinatione dispositi annuas susceptiones peragant, ita ut nihil praeterea muneris pertimescant, atque expleta susceptione erogationibusque perfectis transacto illo officio cum aput iudicem fidele obsequium comprobarint, iudicii nostri digna praemia consequantur. adiungi autem ad hoc corpus debent etiam illi, qui ex officiis singulis sint, hoc est ex tabulariis et numerariis similibusve officiis eorum officiorum, de quorum ordine hoc corpus constitui volumus. quicumque vero ex his ad honores potiores per suffragium pervenerint, susceptionis munus perfungantur ita, ut salva sit dignitas quam habent, nec ex hac ordinatione curiale consortium pertimescant. dat. prid. non. aug. sirmio valentiniano et valente aa. conss. (365 aug. 4).
CTh.12.6.8
Idem aa. ad secundum praefectum praetorio. iuxta inveteratas leges nominatores susceptorum et eorum, qui ad praeposituram horreorum et pagorum creantur, teneantur obnoxii, si minus idonei sint qui ab iisdem fuerint nominati, nec quicquam ex eorum substantia celebrata per interpositam personam emptione mercentur. dat. iii kal. aug. constantinopoli valentiniano et valente aa. conss. (365 iul. [?] 30).
CTh.12.6.9
Idem aa. ad dracontium vicarium africae. susceptores specierum idcirco per illyrici provincias ex officialium corpore creari praecepimus, quod cognitum est illos et re et fide idoneos haberi quam eos, qui in curia suscipere consueverint. verum in provinciis africae tua sinceritas hoc ab his officium iubeat amoveri atque eos susceptores specierum annonariarum manere, quos ad hanc necessitatem vetus consuetudo constringit, maxime cum, si susceptores de curia dati aliquid vel neglegentia vel fraude decoxerint, ad redintegrationem specierum, sicuti moris est, ordo qui creaverit possit artari. acc. prid. kal. sept. constantinae valentiniano et valente aa. conss. (365? 368? aug. 31).
CTh.12.6.10
Idem aa. ad mamertinum praefectum praetorio. susceptores novi non modo praesentis anni debita, verum etiam species, quae ex reliquis inferuntur, quia novae sunt ac recentes, suscipiant. dat. prid. kal. nov. romae valentiniano et valente aa. conss. (365 oct. 31).
CTh.12.6.11
Idem aa. ad florentium comitem sacrarum largitionum. neminem biennio iugi allegationis officiis inservire permittat, neminem ab huiusmodi munere ad idem munus adstringi, nisi prius se vinculo sollicitudinis superioris absolverit. nam neque eos qui placuerint gravare iusti est neque illos qui displicuerint tenere prudentis. integro igitur singuli anniversario anno transcurso cogantur exponere, quibus titulis suscepta disperserint, ut facilius, si quis in furto fuerit deprehensus, recentem queat redintegrare iacturam. dat. xv kal. oct. mantebri gratiano n. p. et dagalaifo conss. (366 sept. 17).
CTh.12.6.12
Idem aa. ad rufinum praefectum praetorio. nulla debet esse causatio, quin solidi ex quocumque titulo congregati, sicut iam pridem praecepimus, in massam obryzae soliditatemque redintegrentur. et ita fiat omnis illatio, ut largitionalium et prosecutorum allectorumque fraudibus aditus obstruatur. facile etenim eos provinciae rector a dispendio vindicabit, qui binis solidis seu ternis necessitatem solutionis implebunt, si, postquam viritim nominatimque susceperint solidos plurimorum ea, quam superius memoravimus, qualitate poscenda, omnium debitum confletur in massam. sane si idem suscipientium deprehenditur quod fuerat ante fastidium, cum obryzae materies adferatur, quae non potest displicere, sub congrua animadversione plectendus est, qui id calumniatur et reprobat, quod ad compendium simplicis satisfactionis inventum est. prius tamen ad comitatum mansuetudinis nostrae massa obryzae, quae fuerit repudiata, mittatur, ut qua sit mente reiecta, videamus. dat. iiii id. nov. gratiano n. p. et dagalaifo conss. (366 nov. 10).
CTh.12.6.13pr.
Idem aa. ad germanianum comitem sacrarum largitionum. quotienscumque solidi ad largitionum subsidia perferendi sunt, non solidi, pro quibus adulterini saepe subduntur, sed aut idem in massam redacti aut, si aliunde qui solvit potest habere materiam, auri obryza dirigatur, pro ea scilicet parte, quam unusquisque dependit, ne diutius vel allecti vel prosecutores vel largitionales adulterinos solidos subrogando in compendium suum fiscalia emolumenta convertant. (367 ian. 8).
CTh.12.6.13.1
Illud etiam cautionis adicimus, ut, quotienscumque certa summa solidorum pro tituli qualitate debetur et auri massa transmittitur, in septuaginta duos solidos libra feratur accepto. et cetera. dat. vi id. ian. romae lupicinio et iovino conss. (367 ian. 8).
CTh.12.6.14
Idem aa. alexandriano comiti rerum privatarum. singulas tantum dependant centesimas, qui reditus domui nostrae debitos arcariis quotannis iuxta consuetudinem tradunt, ita tamen, ut earum quoque singularum centesimarum ratio semper evidens scientiae tuae digesta referatur, ut erogationibus cunctis aperta instructione patefactis reliquorum ratio ex eadem centesima possit agnosci. dat. vii kal. oct. dorostoli lupicino et iovino conss. (367 sept. 25).
CTh.12.6.15
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. probo praefecto praetorio. a possessoribus per tres vices petatur annona. in epimetris autem eam consuetudinem sinceritas tua faciat observari, ut in aridis quidem fructibus centesimam levandi dispendii causa a possessore susceptor accipiat, laridi vero et vini vicesimam consequatur. proposita vii id. ian. savariae valentiniano n. p. et victore conss. (369 ian. 7).
CTh.12.6.16
Idem aaa. ad chilonem. frumenta, quae horreis inferuntur, pro illationis modo ilico apocharum cautionibus annotentur. non autem oportet in horreis fiscalibus nisi fiscalia frumenta constitui. dat. v id. april. treviris post cons. gratiani a. iii et equiti v. c. (375 apr. 9).
CTh.12.6.17
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. have hypati karissime nobis. unus posthac in una dioecesi auri vel argenti susceptor ne sit, nec diu penes ipsos susceptores maneat facta collatio, sed statim quodcumque a provincialibus fuerit exsolutum, sacris thesauris inferatur. dat. iii kal. mai. constantinopoli post cons. antoni et syagri. (383 apr. 29).
CTh.12.6.18
Idem aaa. flaviano proconsuli asiae. quisquis posthac, quem exactionis vel susceptionis provincia manet, non specialiter et quid et in qua specie et ex quibus titulis et pro qua indictione videatur accepisse rescripserit, quadrupli eius rei, quam debitor dedisse se dicit, illatione multetur. officium quoque, nisi ad fraudes, si forte deinceps iteratae fuerint, detegendas....Tale commissum et inquisitioni subiaceat. dat. vi id. mai. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss. (383 mai. 10).
CTh.12.6.19
Idem aaa. ad postumianum praefectum praetorio. in singulis stationibus et mensurae et pondera publice collocentur, ut fraudare cupientibus fraudandi adimant potestatem. dat. v non. octob. merobaude ii et saturnino conss. (383 oct. 3).
CTh.12.6.20 [=brev.12.2.1]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. cynegio pf. p. exactores vel susceptores in celeberrimo coetu curiae, consensu et iudicio omnium, sub actorum testificatione firmentur, provinciarumque rectoribus eorum nomina, qui ad publici munus officii editi atque obligati fuerint, innotescant. et animadvertant, quicumque* nominaverint, ad discrimen suum universa, quae illi gesserint, redundare. dat. vi. kal. nov. constantinopoli, honorio n. p. et evodio coss.
interpretatio. exactores et susceptores publicae functionis non secretim, sed publice praesentibus aliis curialibus vel populo necessitates agendas expediendasque suscipiant: et qui nominati vel electi fuerint, iudicibus innotescant: scituris his, qui de electione talium fuerint apud acta professi, quod, si quid everterint, ad eorum, a quibus electi sunt, dispendium pertinebit
CTh.12.6.21pr.
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. cynegio praefecto praetorio. modios aeneos seu lapideos cum sextariis atque ponderibus per mansiones singulasque civitates iussimus collocari, ut unusquisque tributarius sub oculis constitutis rerum omnium modiis sciat, quid debeat susceptoribus dare; ita ut, si quis susceptorum conditorum modiorum sextariorumque vel ponderum normam putaverit excedendam, poenam se sciat competentem esse subiturum. (386 nov. 28).
CTh.12.6.21.1
Et submotis, quae contra utilitatem populorum omnium hactenus gesta sunt, frumenti quinquagensimas, hordei quadragensimas, vini et laridi vicensimas susceptoribus dari praecipimus. humanitatis autem necessitate commoniti susceptoribus in armeniae susceptionibus longinquitatis causa frumenti et hordei quadragensimas, vini et laridi quintas decimas dari praecipimus. dat. iiii kal. dec. constantinopoli honorio n. p. et evodio v. c. conss. (386 nov. 28).
CTh.12.6.22 [=brev.12.2.2]
Imppp. valent., theodos. et arcad. aaa. ad paulinum praefectum augustalem. non perpetui exactores in continuata vexandorum provincialium potestate, veluti concussionum dominatione, teneantur, sed per annos singulos iudiciaria sedulitate mutentur, nisi aut consuetudo civitatis aut raritas ordinis eos per biennium esse compellat. quod nisi factum fuerit, scias, te et officium tuum non minus mulcta quam gravi poena esse plectendum. dat. prid. kal. dec. constantinopoli, honorio n. p. et evodio v. c. coss.
interpretatio. lex ista hoc iubet, non debere exactores, qui uno anno exegerint, secundi anni exactionem suscipere et possessores superflua exactione vexare. sed hoc observari debere, ut annis singulis iudiciaria electione mutentur, nisi forte aut consuetudo civitatis aut raritas curialium per biennium eos exactores esse compellat. aliter enim si factum fuerit, et iudicem et officium suum mulcta pariter et gravis poena constringat
CTh.12.6.23
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. susceptores praesentibus defensoribus et modum iugationis possessorum et species singulas vel earum numerum quantitatemque perscribant. dat. iiii kal. dec. constantinopoli timasio et promoto conss. (389 [?] nov. 28).
CTh.12.6.24
Impp. arcadius et honorius aa. ad senatum et populum. post alia: susceptores canonis horreorumque praepositi singulis annis audiente viro spectabili vicario et praefecto annonae expensionem susceptarum specierum probare cogantur, ita ut, si qui eorum idonei probabuntur, quinquennio in huius officii statione permaneant et electi deinceps de curiis memorato muneri subrogentur. et cetera. dat. xii kal. mai. mediolano caesario et attico conss. (397 apr. 15).
CTh.12.6.25
Idem aa. firmino comiti rerum privatarum. palatinum iubemus procurare officium, ut nullus praepositurae vel cuiuscumque susceptionis subeat munus, antequam iuxta legem divae memoriae gratiani et susceptorum substantiae et fideiussorum facultates diligenti descriptione collectae ad eiusdem officii notitiam perferantur, cessante responso, quod per subreptionem in aerarii nostri dispendium elicitum est. dat. xv kal. april. mediolano theodoro v. c. cons. (399 mart. 18).
CTh.12.6.26
Idem aa. benigno vicario urbis romae. securitates semel publicatas et gestis lectas vini susceptoribus imputari et coeptam arcae discussionem volumus in apertum quaesita ratione deduci et omnes publicas securitates quae gestis tenentur a susceptoribus ferri accepto. dat. vi id. iun. mediolano stilichone et aureliano conss. (400 iun. 8).
CTh.12.6.27pr.
Idem aa. pompeiano suo salutem. ne fraude susceptorum, dum subducunt eos, qui apochas scripserunt, denuo soluta poscantur, manifeste sancimus, ut periculo totius corporis intra ipsam indictionem mutare eos non liceat, a quibus emissae sunt securitates, nisi falsitatis arguantur, et plurima improbare non audeant. (400 dec. 31).
CTh.12.6.27.1
Item a tabulariis quadrimenstruos breves publicari iubemus, ut, si isdem relatae securitates fideliter continent debitum, duplex non teneat exactio. (400 dec. 31).
CTh.12.6.27.2
Si autem aliquid a susceptore vel tabulario fraudis admissum esse possessor deprehendat, nemo eorum semel in interversione convictus id rursus officium gerat, in quo ante decoxit, etsi rescriptum nostrum elicitum clandestina supplicatione detulerit. dat. prid. kal. ian. mediolano stilichone et aureliano conss. (400 dec. 31).
CTh.12.6.28
Idem aa. pompeiano proconsuli africae. si apochae ad susceptores nomine militum deferantur, nihil ex ea pecunia intra provinciam tibi creditam prorogetur, quam sub testificatione gestorum ad instructionem provinciae numidiae vel mauretaniae oportet integram pervenire, ut illic devotissimus miles emolumenta sibi debita ex integro consequatur. si quis autem post interdictum mansuetudinis nostrae apochas putaverit esse deferendas, inaniter eas sciat esse delatas nec in acceptum ei qui susceperit referendum. dat. iiii kal. mart. mediolano post cons. stilichonis et aureliani vv. cc. (401 febr. 26).
CTh.12.6.29
Idem aa. et theodosius a. septimino proconsuli africae. dudum praecepimus, ut ex corpore negotiatorum ad suscipiendam tuendamque aurariae nostrae rationem adponeretur idoneus, qui tamen fide omnium et periculo fuisset electus. et nunc eadem renovantes ex negotiatorum sive quolibet alio corpore ad suscipiendam arcae rationem idoneum adponi praecipimus ea dumtaxat condicione servata, ut tam de suis quam officii sui facultatibus iudices noverint eruendum, si quid ille ex commissa sibi ratione crediderit usurpandum. dat. x kal. mart. ravennae theodosio a. i et rumorido conss. (403 febr. 20).
CTh.12.6.30
Idem aaa. lucio comiti sacrarum largitionum. duos tabularios et susceptores totidem per universas provincias oportere constitui clementia nostra praecepit. super hoc autem admonuimus et praetorianam amplissimam praefecturam, quo sciret eos, qui aurum largitionale susceperunt, nihil cum arcae ratiociniis habere commune, iudices autem provinciarum quinque libris auri multandos et primates officiorum capitali poena plectendos, si hoc vel in praesenti non fuerit custoditum vel postea commutatum. dat. vi kal. feb. basso et philippo conss. (408 ian. 27).
CTh.12.6.31
Impp. honorius et theodosius aa. euchario suo salutem. humilibus officiis aut extraordinariis oneribus occupari curiales non patimur, ne publica vaccillet utilitas. susceptionem itaque vestium aequius est ab officio proconsulari vel ab his qui in eodem meruerunt sollemniter procurari. horum namque interest huiusmodi explorare rationem et quaerere qualitatem eorum, quorum ad contuendum cura commodior est. neque enim aequum est, ut ad officium lucella, ad curialem susceptionis tantum damna pertineant. hanc igitur ab ordinibus iniuriam submovemus, exceptis his, si qui curialium officio memorato aut militasse aut militare fuerit deprehensus. dat. prid. kal. mart. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 febr. 29).
CTh.12.6.32pr.
Impp. theodosius et valentinianus aa. volusiano praefecto praetorio. post alia: aurum sive argentum quodcumque a possessore confertur, arcarius vel susceptor accipiat, ita ut provinciae moderator eiusque officium ad crimen suum noverit pertinere, si possessoribus ullum fuerit ex aliqua ponderum iniquitate illatum dispendium. (429 febr. 27).
CTh.12.6.32.1
Possessori sane securitatem sub designatione titulorum arcarius vel susceptor emittat et quidquid ex pronvinciis ad nostrum dirigetur aerarium, id non solum ad illustres viros aerarii nostri comites, sed etiam ad eminentiam tuam pari relatione deferatur. (429 febr. 27).
CTh.12.6.32.2
Contra haec nostra si quicquam vetito ausu palatinus audebit, licebit provinciae moderatori eundem correptum ad sublimitatis tuae iudicium sub prosecutione dirigere, licebit provinciali, etsi probatur obnoxius, palatini contra vetitum exactionem sibi vindicantis temeritatem legitime repellere. quam si provincialis pulsare nequiverit et delata ad illustres viros aerarii comites querimonia impediente palatino officio non meruerit ultionem, tunc demum licebit magnificentiae tuae possessorum querellas et probata aput se dispendia vindicare. dat. iii kal. mart. ravennae post cons. felicis et tauri vv. cc. (429 febr. 27).
CTh.12.6.33
Idem aa. theodosio praefecto praetorio. a byzacena provincia dudum impetratum fuisse comperimus, ut urbium suariorum curiales horreorum custodiam curamque susciperent; ideoque sancimus proconsularis provinciae horreis non praefici principalem. dat. xv kal. mar. ravennae theodosio xiii et valentiniano v aa. conss. (430 febr. 15).
CTh.12.7.0. De ponderatoribus et auri illatione
CTh.12.7.1
Imp. constantinus a. ad eufrasium rationalem trium provinciarum. si qui solidos appendere voluerit, auri cocti septem solidos quaternorum scripulorum nostris vultibus figuratos adpendat pro singulis unciis, xiiii vero pro duabus, iuxta hanc formam omnem summam debiti illaturus. eadem ratione servanda, et si materiam quis inferat, ut solidos dedisse videatur. aurum vero quod infertur aequa lance et libramentis paribus suscipiatur, scilicet ut duobus digitis summitas lini retineatur, tres reliqui liberi ad susceptorem emineant nec pondera deprimant nullo examinis libramento servato, nec aequis ac paribus suspenso statere momentis. et cetera. proposita xiiii kal. aug. paulino et iuliano conss. (325 iul. 19).
CTh.12.7.2
Imp. iulianus a. ad mamertinum praefectum praetorio. emptio venditioque solidorum, si qui eos excidunt aut deminuunt aut, ut proprio verbo utar cupiditatis, adrodunt, tamquam leves eos vel debiles nonnullis repudiantibus impeditur. ideoque placet quem sermo graecus appellat per singulas civitates constitui zygostaten, qui pro sua fide atque industria neque fallat neque fallatur, ut ad eius arbitrium atque ad eius fidem, si qua inter vendentem emptoremque in solidis exorta fuerit contentio, dirimatur. dat. viiii kal. mai. salonae iuliano a. iiii et sallustio conss. (363 apr. 23).
CTh.12.7.3
Impp. valentinianus et valens aa. ad dracontium. si quid ex proscriptionibus vel condemnationibus deposcitur, si quid ex ceteris titulis, qui annui atque sollemnes sunt vel veteres vel recentes, aut peculiaris in singulis aut certa per paucos aut uniformis in cunctos cogit indictio, non in materia conferatur, sed sub condicionalium oculis ac periculis diu multumque flammae edacis examine in ea obryza detinetur, quemadmodum pura videatur. dat. prid. non. aug. nemasia post cons. gratiani n. p. et dagalaifi. (367 aug. 4).
CTh.12.8.0. De auri publici prosecutoribus
CTh.12.8.1
Impp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto praetorio. auri prosecutores partim nulla praemissa, ut adsolet, prosecutoria aurum praesumunt, partim diutius retentant quod statim fuerat adsignandum. ideoque censemus, ne quis absque praecepto viri illustris comitis sacrarum largitionum vel coquendum aurum sumat vel capiat deinceps retinendum. dat. xiii kal. aug. honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 iul. 20).
CTh.12.9.0. De his, quae ex publica collatione illata sunt, non usurpandis
CTh.12.9.1
Imp. constantinus a. nullus iudicum id, quod a re publica ex collatione susceperit, mutui interventione obposita vel invadat vel conetur invadere. dat. prid. non. mart. treviris paulino et iuliano conss. (325 [?] mart. 6).
CTh.12.9.2
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. have, lampadi karissime nobis. nullus penitus ex eo, quod refertur in conditis vel in arca continetur, ad quemlibet titulum usurpet, nisi forte praesumendi facultatem sublimium potestatum iussione perceperit. dat. iii id. april. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 apr. 11).
CTh.12.9.3
Impp. arcadius et honorius aa. messalae praefecto praetorio. post alia: sciant iudices nihil sibi ex privatae rei canone vel eo, quod ex isdem titulis exegerint, ad necessitates alias transferre licere, nisi malunt gravissima severitate suam licentiam coherceri. dat. xvi kal. iun. mediolano theodoro cons. (399 mai. 17).
CTh.12.10.0. Ne praefectianus exactoris vel curiosi vel horreorum custodis fungatur officio
CTh.12.10.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad zosimum praesidem epiri novae. comperimus imperatoriae iussionis auctoritate neglecta praefectianos ad perniciem provincialium exitiumque remeasse et exactionibus in provincia meritis tuis credita vel potius lucris et quaestibus suis contra vetitum laborare, praeterea vel horreorum gerere custodiam vel curarum ius atque arbitrium sibi praesumere. horum si quis existat, volumus huius auctoritate praecepti in futurum susceptorum officiis eum deputari deque eius nomine universa clementiae nostrae auribus intimari. dat. xiiii kal. dec. mediolano valentiniano et valente iiii aa. conss. (373 [365] nov. 18).
CTh.12.11.0. De curatoribus kalendarii et fideiussoribus eorum
CTh.12.11.1pr.
Imp. constantinus a. locrio verino suo salutem. aput eos, quos superstites integris facultatibus esse pervideris vel quorum heredes incolumia retinent patrimonia, sortes kalendarii perseverare debebunt, ita tamen, ut annuas usuras suis quibusque temporibus exolvant, cum simul et rei publicae utile sit retinere idoneos debitores et ipsis commodum cumulum debiti minime nutriri. (314 ian. 30).
CTh.12.11.1.1
Et quia nefas est obnoxiis corporibus alienatis circumscribi civitates, placuit, si qui debitor rei publicae civitatis quippiam ex eo patrimonio, quod habuit, cum pecuniam rei publicae sumeret, donaverit vel distraxerit vel qualibet in alium ratione contulerit, qualitate rei alienatae perspecta atque omnibus debitoris facultatibus consideratis, quas habuit, cum ei pecunia crederetur, pro rata ab eo, qui ex debitoris facultatibus aliquid detinet, ex sorte atque usuris postulari. itaque quotiens minus idoneum deprehenditur eius patrimonium, cuius nomen kalendario civitatis alicuius invenitur obnoxium, iudex omni diligentiae sollicitudine debebit inquirere, ad quos ex qualibet condicione transierint debitoris facultates, ut singuli aequa aestimatione habita pro rata rerum quas possident conveniantur, personalem actionem contra eum habituri debitorem, qui ipsis solventibus liberatur. ab eo autem, a quo constat fortunarum suarum partem maximam recessisse, etiam reliquam portionem quae aput eum resederit transferri ad idoneum oportebit. (314 ian. 30).
CTh.12.11.1.2
Quod si quispiam debitor rei publicae civitatis fisco nostro locum fecerit, emptores quidem, qui ex fisco nostro comparaverint, manifestum est secundum ius vetus et rescripta divorum constitutionesque nostras nullam debere molestiam sustinere, cum huiusmodi casibus rem publicam placuerit fortuita dispendia sustinere; qui vero aliquid ex eiusdem bonis principali liberalitate fuerint consecuti, iuxta legem latam obnoxii erunt rei publicae habita solidarum facultatum consideratione, quae fuerant debitoris, cum pecuniam rei publicae sumeret, ut pro rata corporis, quod ex largitate nostra retinent, competentem sortis atque usurarum partem exigantur. (314 ian. 30).
CTh.12.11.1.3
Quod si quis debitor non comparuerit vel certe ita omnia sua consumpserit, ut nemo aliquam rem ex eius bonis possideat, id quoque debitum convenit ad dispendium rei publicae pertinere. ideoque periculo curatoris kalendari et magistratuum et creatorum aput idoneos vel dominos rusticorum praediorum pecunia collocanda est. proposita iii kal. feb. volusiano et anniano conss. (314 ian. 30).
CTh.12.11.2
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. ad hellenium vicarium urbis. kalendariorum nomen tam oleariae arcae quam frumentariae non multo ante oratio ad senatum missa noscitur antiquasse. ne igitur ea, quae aboleri ante censuimus, novis calumniarum facibus inardescant, tua providebit instantia. nos enim, quo sanctius quae cauta sunt observentur, xx librarum auri multa iudicem censuimus esse plectendum ac primates officii capitali cohercendos esse sententia. dat. non. aug. honorio n. p. et evodio conss. (386 aug. 5).
CTh.12.12.0. De legatis et decretis legationum
CTh.12.12.1
Impp. constantius et constans aa. ad taurum praefectum praetorio. in africanis provinciis universis conciliis liberam tribuo potestatem, ut congruente arbitrio studii condant cuncta decreta aut commodum quod credunt consulant sibi, quod sentiunt eloquantur decretis conditis missisque legatis. nullus igitur obsistat coetibus dictator, nemo conciliis obloquatur. dat. kal. aug. mediolano arbitione et lolliano conss. (355 aug. [?] 1).
CTh.12.12.2
Idem aa. et iulianus c. musoniano praefecto praetorio. nullus ad gentem axumitarum et homeritarum ire praeceptus ultra annui temporis spatia debet alexandriae de cetero demorari nec post annum percipere alimonias annonarias. dat. xviii kal. feb. mediolano indictione xv constantio a. viii et iuliano c. conss. (356 ian. 15).
CTh.12.12.3
Impp. valentinianus et valens aa. ad mamertinum praefectum praetorio. provinciales desideriorum suorum decreta initio aput acta ordinariorum iudicum prosecuti ad sedis tuae eminentiam mittant, ut impudentior petitio refutetur aut iustior petita commoda consequatur. si qua autem eiusmodi fuerint, quae magnificentiam tuam probabili cunctatione destringant, super his satis erit consuli scientiam nostram, ita ut cunctas petitiones cum litteris tuis legatorum unus advectet. dat. iii kal. iun. serdicae divo ioviano et varroniano conss. (364 mai. [?] 30).
CTh.12.12.4
Idem aa. ad mamertinum praefectum praetorio. iuxta legem divi constantini nihil post tractatum habitum civitatum voluntate mutetur sive mutiletur, sed integrae atque illibatae civitatum petitiones ad magnificentissimae sedis tuae notitiam perferantur, ut sit examinis tui, quaenam ex his auxilio tuo implenda protinus, quae clementiae nostrae auribus intimanda videantur. dat. vii id. sept. aquileiae divo ioviano et varroniano conss. (364 sept. 7).
CTh.12.12.5
Idem aa. victori duci aegypti. cum legati gentilium venerint, obsignari eorum tabulas oportet, ut ad mansuetudinem nostram fides earum, quae a regulis profectae fuerint, litterarum et numerus perferatur, ne per hanc occasionem etiam addendi in epistulis possit his facultas aperiri. dat v kal. ian. divo ioviano et varroniano conss. (364 dec. 28).
CTh.12.12.6
Idem aa. et gratianus a. ad claudium proconsulem africae. legati, qui ad comitatum nostrum non cum necessariis desideriis et probabilibus rebus advenerint, cum iniuria sui ad provinciam animalibus propriis revertentur. dat. iiii non. feb. treviris valentiniano n. p. et victore conss. (369 febr. 2).
CTh.12.12.7
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. eutropio praefecto praetorio. cum desideria sua singulae civitates cupiunt explicare, non viritim legatos mittant ad nostri numinis comitatum, sed tractatu habitoque conventu tres e provincia, qui petitiones advehant, deligantur; multae competentis denuntiatione praestrictis his, ....Qui provincias moderantur. dat. vi kal. aug. constantinopoli gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 iul. [?] 27).
CTh.12.12.8
Idem aaa. ad severum praefectum urbi. quaecumque civitas legatos ad sacrarium nostrum voluerit ordinare, libera ei tribuatur facultas, ita tamen, ut a te probata atque elimata ad nos desideria perferantur. proposita karthagine viii kal. april. post cons. syagrii et eucherii vv. cc. (382 mart. 25).
CTh.12.12.9pr.
Idem aaa. ad provinciales. sive integra dioecesis in commune consulerit sive singulae inter se voluerint provinciae convenire, nullius iudicis potestate tractatus utilitati earum congruus differatur neque provinciae rector aut praesidens vicariae potestati aut ipsa etiam praefectura decretum aestimet requirendum. (382 mai. 10).
CTh.12.12.9.1
Illud etiam addimus, ut si integra dioecesis unum vel duos elegerit, quibus desideria cuncta committat, redae cursualis unius isdem tribuatur evectio; si vero singulae provinciae separatim putaverint dirigendos, singularum angariarum copia praebeatur, dummodo, sicut licere volumus oppressis deflere quae perferunt, ita provinciales nostri nec incassum peregrinationem suscipiendam eaque ad sacras aures deferenda cognoscant, quae probabiliter principibus adserantur nec superfluis perennitatem nostram existiment actibus occupandam. dat. vi id. mai. brixiae antonio et syagrio conss. (382 mai. 10).
CTh.12.12.10
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. principio praefecto praetorio. quotienscumque ex diversis provinciis ad sacrum mansuetudinis nostrae comitatum legationes, quas instruxere decreta, necesse erit commeare, in auditorio quidem celsitudinis tuae universa tractentur, sed ita, ut nullum finem capiat ordo gestorum illibataque rerum decisio singularum nostro auditui sententiaeque servetur, ita ut deinceps excellentia tua, cum in consistorio mansuetudinis nostrae secundum consuetudinem ex decretis petitiones legatorum de nostris scriniis recitantur, motum proprii arbitrii ratione decursa sententiis, quas pandimus, referat. dat. non. nov. aquileiae arcadio a. i et bautone conss. (385 nov. 5).
CTh.12.12.11
Idem aaa. ad eusignium praefectum praetorio. si quis vel civitatis vel provinciae vel corporis alicuius ita prosequi desideria voluerit, ut non omnia mandata litterarum, decretorum auctoritate demonstret, inauditus ac sine effectu remeare protinus iubeatur. dat. xv kal. mart. ticini honorio n. p. et evodio conss. (386 febr. 15).
CTh.12.12.12pr.
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. apodemio praefecto praetorio per illyricum. si quod extraordinarium concilium postulatur, cum vel ad nos est mittenda legatio vel vestrae sedi aliquid intimandum, id, quod inter omnes communi consilio tractatuque convenerit, minime in examen cognitoris ordinarii perferatur. provincialium enim desideria, quibus necessaria saepe fortuitis remedia deposcuntur, vobis solis agnoscere atque explorare permittimus, nobis probationem ac iudicium reservamus. (392 iul. 28).
CTh.12.12.12.1
Ad provinciale concilium in una frequentiore totius provinciae urbe cunctos volumus convenire, qui primatum honorantur insignibus, exceptis praefectoriis, quos dignitatibus ampliatos indignum a consiliantibus praeteriri, indignius vero ad publicum cum honoris iniuria devocari; unde honestum esse censemus de singulis quae tractanda erunt intra domos suas eos consuli, (392 iul. 28).
CTh.12.12.12.2
Ut nec plebi mixta dignitas inclinetur nec eius, cuius praesentiae copia deerit, probatum in re publica consilium neglegatur; scilicet ut in loco publico de communi utilitate sententia proferatur atque id, quod maioris partis probarit adsensus, sollemnis firmet auctoritas. dat. v kal. aug. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 iul. 28).
CTh.12.12.13pr.
Idem aaa. apodemio praefecto praetorio. provinciale concilium quo tempore iniri debeat, cum adsensu omnium atque consilio propria auctoritate definiat, ita ut ipse conventus in una opulentiore totius provinciae urbe absque ullius iniuria celebretur. inde quod in consilium communia vota deducunt, vel in aede publica vel in aliqua fori parte tractetur, ad quam omnium possit esse concursus, ne quid dispositio paucorum tegat, quod in communem utilitatem expetat sollicitudo cunctorum. (392 sept. 10).
CTh.12.12.13.1
Si quis autem eorum virorum, quos emeritos honor a plebe secernit, provincialium extraordinario cupit interesse concilio, pro suo loco atque ordine servata reverentia dignitatis vel ad eum locum, in quo cunctorum desideria possit agnoscere, ire debebit vel procuratoribus destinatis sententiae suae promere voluntatem, modo ut, quod voluerit paucorum voluntas, publica convocetur auctoritas. dat. iiii id. sept. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 sept. 10).
CTh.12.12.14
Imppp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto praetorio et patricio. omnium legationum provincialium instructiones aput sublimitatem tuam actis legi pensarique praecipimus, ut, quae digna nutu vel indulgentia nostrae clementiae probabuntur, eligere ac referre ad nos sublimitas tua non ambigat. nam remedia fessis quibusque necessaria nostro arbitrio decernentur. dat. xiiii kal. octob. constantinopoli basso et filippo conss. (408 sept. 18).
CTh.12.12.15
Idem aa. monaxio praefecto praetorio. quotiens legatio destinatur, universos curiales praecipimus, qui intra urbem consistunt, si non aegritudine vel alia inexcusabili necessitate impediuntur, in locum curiae convenire et decreta sua propria subscriptione firmata viro spectabili praefecto augustali insinuare, ut eius relatione tuis virtutibus intimata et sub examine tuo perpensa venire necne legati debeant, ordinetur: nulli penitus legatione libera committenda et auro coronario non, sicut nuper factum est, ab his colligendo, qui venditis honoribus, ut ad gradus altiores venirent, contra licitum coemerunt, quos quidem recepta summa quam dederunt universa munia patriae implere praecipimus, sed a curia omni praestando vindicta huius facinoris tuae sublimitati permissa. et cetera. dat. iii non. octob. constantinopoli d. n. theodosio a. vii et palladio v c. conss. (416 oct. 5).
CTh.12.12.16
Impp. theodosius et valentinianus aa. hierio praefecto praetorio. civitatum postulata, decreta urbium, desideria populorum liquido tua sublimitas recognoscit ad imperialis officium pertinuisse responsi admissosque sacrariis nostris semper sui imperatoris aspectu decoratos esse legatos; dixisse libere, quae illorum fuerant a communi fidei constantiaeque commissa. dat. kal. iun. nicomediae dd. nn. theodosio xii et valentiniano ii aa. conss. (426 iun. 1).
CTh.12.13.0. De auro coronario.
CTh.12.13.1
Imp. iulianus a. ad sallustium praefectum praetorio. aurum coronarium munus est voluntatis, quod non solum senatoribus, sed ne aliis quidem debet indici. licet quaedam indictionum necessitas postulaverit; sed nostro arbitrio reservari oportebit. dat. iii kal. mai. mamertino et nevitta conss. (362 apr. 29).
CTh.12.13.2
Imppp. valentinianus et valens aa. ad mamertinum praefectum praetorio. universi, quos senatorii nominis dignitas non tuetur, ad auri coronarii praestationem vocentur exceptis his, quos lex praeterita ab hac collatione absolvit. omnes igitur possessores aut inter decuriones coronarium aurum aut inter senatores glebalem praestationem deinceps recognoscant. dat. v kal. sept. emonae divo ioviano et varroniano v. c. conss. (364 aug. 28).
CTh.12.13.3
Idem aa. ad probum praefectum praetorio. nullus exceptis curialibus, quos pro substantia sui aurum coronarium offerre convenit, ad oblationem hanc adtineatur. dat. viiii kal. iul. savariae valentiniano et valente aa. conss. (368? 370? 373? iun. 23).
CTh.12.13.4
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. pancratio praefecto urbi. quae diversarum ordines curiarum vel amore proprio vel indulgentiarum laetitia vel rebus prospere gestis admoniti in coronis aureis signisque diversis obtulerint, in quacumque fuerint oblata materia, in ea suscipiantur, ne id, quod voluntate offertur, occasione obryzae incrementi, necessitatis iniuria insequatur. dat. iiii id. aug. vico augusti auxonio et olybrio conss. (379 aug. 10).
CTh.12.13.5
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. ad collationem auri coronarii placuit neminem absque consuetudine esse cogendum. dat. xv kal. feb. constantinopoli richomere et clearcho conss. (384 ian. 18).
CTh.12.13.6
Idem aaa. gaddanae satrapae sofanenae. aurum coronarium his reddi restituique decernimus, quibus illicite videtur ablatum, ut secundum consuetudinem moris antiqui omnes satrapae pro devotione, quae romano debetur imperio, coronam ex propriis facultatibus faciant serenitati nostrae sollemniter offerendam. dat. xviii kal. iul. constantinopoli valentiniano a. iii et eutropio conss. (387 iun. 14).
CTh.12.14.0. De irenarchis
CTh.12.14.1
Impp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto praetorio. irenarcharum vocabula, quae adsimulata provincialium tutela quietis ac pacis per singula territoria haud sinunt stare concordiam, radicitus amputanda sunt. cesset igitur genus perniciosum rei publicae; cesset rescriptorum irenarchas circiter inconvulsa simplicitas et celsitudinis tuae sedes provinciarum defendenda suscipiat pacis huiusmodi, locupletioribus commissura, praesidia. dat. viii kal. ian. constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 dec. 25).
CTh.12.15.0. De centurionibus
CTh.12.15.1
Impp. arcadius et honorius aa. vincentio praefecto praetorio. hac auctoritate sancimus, ut, quicumque centurionum corpus deseruit nullis dignitatum privilegiis excusatus, debitum munus subire cogatur. dat. id. septemb. mediolano theodoro cons. (399 sept. 13).
CTh.12.16.0. De mancipibus
CTh.12.16.1 Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. albino praefecto urbis romae. quicumque vel rescripti adversus veteres sanctiones subreptiva defensione munitur vel de minusculis corporibus aut certe otiosis idoneus adprobatur, functioni mancipatus est addicendus. dat. xvii kal. sept. romae timasio et promoto conss. (389 aug. 16).
CTh.12.17.0. De his, qui numero liberorum vel paupertate excusationem meruerint
CTh.12.17.1pr.
Imp. constantinus a. dalmatio. quoniam cognovimus nonnullos vacationem a nobis personalium munerum impetrasse, alienos pro suis liberis nostris conspectibus offerentes, iubemus eos, cum hoc probatum sit, indulto beneficio privari, eos autem, qui cuiuscumque sexus liberos quinque habeant, impetrata semel vacatione potiri, ita ut, si in hoc numero filius legitimae aetatis inveniatur, obeundis statim pro suo patre muneribus adplicetur, patribus, qui filios vel filias quinque habuerint, promissa legibus immunitate servanda. (324 iun. 19).
CTh.12.17.1.1
Quod si quis propter censum tenuem vacationem meruerit atque hoc probaverit, beneficio potiatur, si propter rerum angustias ad personalia vocabatur obsequia. dat. xiiii kal. feb. sirmio crispo iii et constantino ii conss. (324 iun. 19).
CTh.12.18.0. Si curialis relicta civitate rus habitare maluerit
CTh.12.18.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad tatianum praefectum aegypti. iudiciario omnes vigore constringes, ne vacuatis urbibus ad agros magis, quod frequenti lege prohibetur, larem curiales transferant familiarem. dat. vi id. mai. marcianopoli lupicino et iovino conss. (367 mai. 10).
CTh.12.18.2
Impp. arcadius et honorius aa. eutychiano praefecto praetorio. post alia: curiales omnes iubemus interminatione moneri, ne civitates fugiant aut deserant rus habitandi causa, fundum, quem civitati praetulerint, scientes fisco esse sociandum eoque rure esse carituros, cuius causa impios se vitando patriam demonstrarint. dat. xviii kal. ian. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 [?] dec. 15).
CTh.12.19.0. De his, qui condicionem propriam reliquerunt
CTh.12.19.1
Impp. arcadius et honorius aa. vincentio praefecto praetorio galliarum. destitutae ministeriis civitates splendorem, quo pridem nituerant, amiserunt: plurimi siquidem collegiati cultum urbium deserentes agrestem vitam secuti in secreta sese et devia contulerunt. sed talia ingenia huiusmodi auctoritate destruimus, ut, ubicumque terrarum repperti fuerint, ad officia sua sine ullius nisu exceptionis revocentur. de eorum vero filiis, qui tamen intra hos proxime quadraginta annos docebuntur fuisse suscepti, haec forma servabitur, ut inter civitatem et eos, quorum inquilinas vel colonas vel ancillas duxerint, dividantur, ita ut in ulteriorem gradum missa successio nullam calumniam perhorrescat. et cetera. dat. iii kal. iul. mediolano stilichone et aureliano vv. cc. conss. (400 iun. 29).
CTh.12.19.2
Idem aa. vincentio praefecto praetorio galliarum. actiones publicas privatasque non eadem ratione concludimus, si quidem statui publico impensius providendum est. eum igitur, qui curiae vel collegio vel burgis ceterisque corporibus intra eandem provinciam per xxx annos; in alia xl sine interpellatione servierit, neque res dominica neque actio privata continget, si colonatus quis aut inquilinatus quaestionem movere temptaverit. et cetera. dat. iii kal. iul. mediolano stilichone et aureliano conss. (400 iun. 29).
CTh.12.19.3
Idem aa. vincentio praefecto praetorio galliarum. post alia: manente hoc praecepto mansuetudinis nostrae, ut is, qui xxx annis docebitur functus officiis neque ulla umquam interpellatione pulsatus, intra eandem dumtaxat provinciam nihil calumniae super statu suo a privato neque a rei dominicae actoribus pertimescat, intra definiti temporis metas si quis docebitur fuisse conventus, iure legitimo in ordinaria sede pulsabitur, ut illic de statu eius sententia proferatur. primates sane ordinum defensoresque civitatum poenae denuntiatione constringimus, ne passim vagari curiae vel collegii defugas in publica damna patiantur. quod si per gratiam tacuisse detegentur, poenam relegationis excipiant. dat. iii kal. iul. mediolano stilichone et aureliano conss. (400 iun. 29).



























Liber Tertius Decimus
CTh.13.1.0. De lustrali collatione
CTh.13.2.0. De argenti pretio, quod thensauris infertur
CTh.13.3.0. De medicis et professoribus
CTh.13.4.0. De excusationibus artificum
CTh.13.5.0. De naviculariis
CTh.13.6.0. De praediis naviculariorum
CTh.13.7.0. De navibus non excusandis
CTh.13.8.0. Ne quid oneri publico imponatur
CTh.13.9.0. De naufragiis
CTh.13.10.0. De censu sive adscriptione
CTh.13.11.0. De censitoribus, peraequatoribus et inspectoribus




















CTh.13.1.0. De lustrali collatione
CTh.13.1.1
Imp. constantius a. et iulianus caes. ad taurum praefectum praetorio. negotiatores omnes protinus convenit aurum argentumque praebere, clericos excipi tantum, qui copiatae appellantur, nec alium quemquam esse inmunem ab huius collationis obsequio. dat. iiii non. dec.; acc. romae viii id. feb. constantio a. viiii et iuliano caes. ii conss. (356 dec. 2).
CTh.13.1.2
Idem a. et caes. ad taurum praefectum praetorio. praeter eos, quos manifesta probatio demonstrat sub armis militiae sacramenta tolerasse quosque, cum requiem sortirentur, in pecuniarum certo numero inmunitatem claruerit consecutos, universi, qui negotiandi videntur exercere sollertiam, ad onus collationis adstringantur. acc. vi id. iul. karthagine constantio a. x et iuliano c. iii conss. (360 iul. 10).
CTh.13.1.3
Idem a. ad senatum. rusticanos colonosque vestros inter negotiatores describi non oportet, scilicet si nequaquam exercent negotiationis industriam, siquidem in eo negotiationem et mercimonia non oporteat aestimari, si ea homines vestri ac rusticani etiam in vestris possessionibus commorantes distrahant, quae in his terris quas incolunt adque in eodem rure gignuntur. dat. v non. mai. tauro et florentio conss. (361 mai. 3).
CTh.13.1.4pr.
Imp. iulianus a. secundo praefecto praetorio. post alia: decuriones, qui ut christiani declinant munia, revocentur. (362 mart. 13).
CTh.13.1.4.1
Et ab auri atque argenti praestatione, quod negotiatoribus indicitur, curiae inmunes sint, nisi forte decurionem aliquid mercari constiterit, ita ut ordines civitatum ex huiusmodi reliquis sarcinarum, ut iam diximus, amoveantur. proposita iii id. mar. constantinopoli mamertino et nevitta conss. (362 mart. 13).
CTh.13.1.5
Impp. valentinianus et valens aa. secundo praefecto praetorio. negotiatores, si qui ad domum nostram pertinent, si modo mercandi videantur exercere sollertiam et christianos, quibus verus est cultus, adiuvare pauperes et positos in necessitatibus volunt, potiorum quoque homines vel potiores ipsos, si tamen his mercandi cura est, ad necessitatem pensitationis adhibeas, praesertim cum potiorum quisque aut miscere se negotiationi non debeat aut pensitationem debeat, quod honestas postulat, primus agnoscere. dat. xv kal. mai. constantinopoli divo ioviano et varroniano conss. (364 apr. 17).
CTh.13.1.6
Idem aa. ad florentium comitem sacrarum largitionum. aurum mercatoribus adque argentum, quo erogatio publica iuvetur, indiximus; igitur exceptione inmunitatis nullus utetur. omnium enim regionum huiusmodi homines, omnium dignitatum hanc virilem iuvandae rei publicae partem sine aliqua privilegii venia iussimus sustinere. exceptio autem eos tantummodo in hac communi fere sorte defendet, qui proprio rure per se aut homines suos qui evidentissime cognoscuntur negotiantes non tam mercatorum loco haberi debent quam sollertium strenuorumque dominorum. dat. vi id. sept. divo ioviano et varroniano conss. (364 sept. 8).
CTh.13.1.7
Idem aa. ad probum praefectum praetorio. qui in sudore bellandi stipendiorum gradu usque ad protectores meruerunt, .... unius vaginae pretium, etiamsi aliis mercimoniis studere videantur. si quid autem supra hunc modum in mercimonii commutatione habeant, pro eo, quod amplius potuerit inveniri, ad necessitatem collationis artentur. omnes vero omnino, qui alterius nomine dignitatis emeritaeque militiae honore cumulati sunt, etsi per homines suos id exercent, ad oblationis obsequia adstringantur. proposita karthagine kal. april. valentiniano n. p. et victore conss. (369 apr. 1).
CTh.13.1.8
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad claudium proconsulem africae. hi tantum ad auri argentique detineantur oblationem merces emendo adque vendendo commutantes, qui in exercitio tabernarum usuque versantur, non etiam coloni rei nostrae, qui ea distrahunt, quae in dominicis possessionibus annus tulerit. dat. vi kal. mai. treviris valentiniano et valente iii aa. conss. (370 apr. 26).
CTh.13.1.9
Idem aaa. ad leontium consularem foenices. omnes iam nunc studio negotiationis intenti, seu conchylioleguli seu ex aliquolibet corpore mercatores, ad pensitationem auri, quod negotiatoribus indicitur, compellantur. beneficium enim quibusdam datum plebis iniuria est. proposita beryto prid. kal. iul. modesto et arinthaeo conss. (372 iun. 30).
CTh.13.1.10
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad italicum vicarium italiae. colonos rei privatae vel ceteros rusticanos pro speciebus, quae in eorum agris gigni solent, inquietari non oportet. eos etiam, qui manu victum rimantur aut tolerant, figulos videlicet aut fabros, alienos esse a praestationis eius molestia decernimus, ut hi tantum, qui pro mercimonio et substantia mercis ex rusticana plebe inter negotiatores sunt, sortem negotiationis agnoscant, quos in exercendis agris ingenitum iam pridem studium non retinet, sed mercandis distrahendisque rebus institutum vitae et voluntatis implicuit. dat. non. feb. mediolano gratiano iii et equitio v. c. conss. (374 febr. 5).
CTh.13.1.11
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad hesperium praefectum praetorio. etsi omnes mercatores spectat lustralis auri depensio, clerici tamen intra illyricum et italiam in denis solidis, intra gallias in quinis denis solidis inmunem usum conversationis exerceant. quidquid autem supra hunc modum negotiationis versabitur, id oportet ad functionem aurariam devocari. dat. iii. non. iul. aquileiae auxonio et olybrio conss. (379 iul. 2/5).
CTh.13.1.12
Idem aaa. ad atticum praefectum praetorio. nemo negotiator muneribus publicis eximatur exceptis his dumtaxat, qui innocenti industria fructus domesticos suis possessionibus innatos simpliciter vendunt, officiis et exactoribus pro his negotiatoribus adtinendis, quos excusatos subtractosve esse constiterit, in duplam quantitatem eius summae, quam illi inferre debuerant. dat. iii id. mart. mediolano richomere et clearcho conss. (384 mart. 13).
CTh.13.1.13 [=brev.13.1.1]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. have postumiane karissime nobis. singuli quique, si per eos vernacula quaeque vendantur, functione auraria non teneantur; si vero emendi vendendive compendiis ultro citroque quaesitis familiaris rei amplitudo cumuletur, etsi militares sint, memoratae praestationi nectantur. dat. vi. id. nov. richomere et clearcho coss.
interpretatio. si quicumque* rem, quae ei nata est, aut quam non emit, vendat, ad solutionem aurariam minime teneatur. si vero emendi vendendique studio probabitur huc illucque discurrere, etiamsi militans est, ad solutionem teneatur aurariam
CTh.13.1.14
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. ad principium praefectum praetorio. eos, quos peractae militiae labor decurso stipendiorum ordine vel protectoris honore cumulavit vel honestae vel causariae missionis necessitate donavit, quindecim solidorum in mercimoniis omnibus inmunitatem habere iubemus, agnituros publicum munus, si ultra praestitutum legis nostrae modum emendis vendendisque rebus laxiore sumptu operam voluerint commodare. dat. prid. non. novemb. veronae arcadio a. i et bautone conss. (385 nov. [?] 4).
CTh.13.1.15
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. si quis potentior negotiatorem quempiam, quominus aurum debitum inferat, contra fisci nostri commoditates putaverit defendendum, ipse defensor negotiatoris adscriptam ei quem defenderit summam cogatur expendere. dat. xviii kal. mai. constantinopoli honorio n. p. et evodio conss. (386 apr. 14).
CTh.13.1.16
Impp. arcadius et honorius aa. clearcho praefecto urbi. omnes corporatos, de quibus orta querimonia est, quam maturissime praecipimus conveniri, ut aut commoda negotiatorum sequentes a clericorum excusatione discedant aut sacratissimo numini servientes versutis quaestibus intuitu tuae sinceritatis abstineant. distincta enim stipendia sunt religionis et calliditatis. dat. viii id. mai. constantinopoli theodoro v. c. cons. (399 mai. 8).
CTh.13.1.17
Idem aa. ianuarino consulari numidiae. a negotiatoribus aurum lustrale dependi non ignoramus et cum ad eos soleat distributionis cura recurrere, quos necessitas collationis adstringit, non convenit municipes hoc onere subiacere. sciant igitur de corpore suo, sicut in omnibus fere civitatibus, mancipes eligere absque ulla aerarii nostri deminutione, a curialibus alienae functionis distributione reiecta. dat. prid. non. iun. mediolano theodoro v. c. cons. (399 iun. 4).
CTh.13.1.18
Idem aa. pompeiano proconsuli africae. omnes negotiatores lustralem conferre convenit pensionem. non solum igitur hi, qui probantur in territoriis sive in civitatibus exercere commercia, subcumbant aurariae functioni, verum etiam, qui studentes fenori crescentis in dies singulos pecuniae accessione laetantur. dat. prid. kal. iul. mediolano stilichone et aureliano conss. (400 iun. 30).
CTh.13.1.19
Idem aaa. septimino proconsuli africae. omnes devotionem aurariae functionis agnoscant, quos diversi mercimonii cura constringit, ita ut, quibus negotiandi sollicitudo est, ad solutionem teneantur. dat. vii kal. april. ravennae d. n. theodosio a. i et rumorido conss. (403 mart. 26).
CTh.13.1.20
Impp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto praetorio. functiones, quas conferentium frequentia extenuata debilitat, ad stabilitatem revocandae sunt, ut, quod simul et sub una conventione petebatur, sub parva ac minima contributione absque consensu conferentium praebeatur. hoc in lustralis auri collatione in perpetuum decernimus observari, illud videlicet praecaventes, ne quis a nostra clementia vectigal huiusmodi audeat postulare. dat. viii kal. iun. varane v. c. cons. (410 mai. 25).
CTh.13.1.21
Idem aa. monaxio praefecto praetorio. nemo mercator vel possessor rerum, quae lustralis auri collationi tenentur obnoxiae, patrociniorum fiducia vel nomine cuiuslibet altissimae dignitatis a praedicta se functione aestimet subtrahendum, nec si ad domum dominae ac venerabilis augustae pulcheriae germanae nostrae seu nobilissimarum sororum pietatis nostrae pertineat. dat. xii kal. sept. honorio xii et theodosio viii aa. conss. (418 aug. 21).
CTh.13.2.0. De argenti pretio, quod thensauris infertur
CTh.13.2.1
Impp. arcadius et honorius aa. eutychiano praefecto praetorio. iubemus, ut pro argenti summa, quam quis thensauris fuerat illaturus, inferendi auri accipiat facultatem, ita ut pro singulis libris argenti quinos solidos inferat. dat. xi kal. mart. constantinopoli caesario et attico conss. (397 febr. [?] 19).
CTh.13.3.0. De medicis et professoribus
CTh.13.3.1pr. Imp. constantinus a. ad volusianum. medicos, grammaticos et professores alios litterarum inmunes esse cum rebus, quas in civitatibus suis possident, praecipimus et honoribus fungi; in ius etiam vocari eos vel pati iniuriam prohibemus, ita ut, si quis eos vexaverit, centum milia nummorum aerario inferat a magistratibus vel quinquennalibus exactus, ne ipsi hanc poenam sustineant, (321/4 aug. 1).
CTh.13.3.1.1
Servus eis si iniuriam fecerit, flagellis debeat a suo domino verberari coram eo, cui fecerit iniuriam, vel, si dominus consensit, viginti milia nummorum fisco inferat, servo pro pignore, donec summa haec exsolvitur, retinendo. (321/4 aug. 1).
CTh.13.3.1.2
Mercedes etiam eorum et salaria reddi praecipimus. (321/4 aug. 1).
CTh.13.3.1.3
Quoniam gravissimis dignitatibus vel parentes vel domini vel tutores esse non debent, fungi eos honoribus volentes permittimus, invitos non cogimus. proposita kal. aug. sirmio crispo et constantino cc. conss. (321/4 aug. 1).
CTh.13.3.2 Idem a. ad rufinum praefectum praetorio. archiatri omnes et ex archiatris ab universis muneribus curialium, senatorum et comitum perfectissimorumque muneribus et obsequiis, quae administratione perfunctis saepe mandantur, a praestationibus quoque publicis liberi inmunesque permaneant nec ad ullam auri et argenti et equorum praestationem vocentur, quae forte praedictis ordinibus aut dignitatibus adscribuntur. huius autem indulgentiam sanctionis ad filios quoque eorum statuimus pervenire. dat. xii kal. iun. constantino a. vii et constantio caes. conss. (326 [354] mai. 21).
CTh.13.3.3
Idem a. ad populum. beneficia divorum retro principum confirmantes medicos et professores litterarum, uxores etiam et filios eorum ab omni functione et ab omnibus muneribus publicis vacare praecipimus nec ad militiam comprehendi neque hospites recipere nec ullo fungi munere, quo facilius liberalibus studiis et memoratis artibus multos instituant. proposita v kal. octob. constantinopoli dalmatio et zenofilo conss. (333 sept. 27).
CTh.13.3.4
Imp. iulianus a. ad archiatros. ratio aequitatis exposcit, ut veterum privilegia principum circa vos censeamus esse firmanda. proinde nostrae mansuetudinis sanctione subnixi securi a molestiis munerum omnium publicorum reliquum tempus aetatis iugiter agitabitis. dat. iiii id. mai. constantinopoli mamertino et nevitta conss. (362 mai. 12).
CTh.13.3.5
Idem a. magistros studiorum doctoresque excellere oportet moribus primum, deinde facundia. sed quia singulis civitatibus adesse ipse non possum, iubeo, quisque docere vult, non repente nec temere prosiliat ad hoc munus, sed iudicio ordinis probatus decretum curialium mereatur optimorum conspirante consensu. hoc enim decretum ad me tractandum referetur, ut altiore quodam honore nostro iudicio studiis civitatum accedant. dat. xv kal. iul., acc. iiii kal. augustas spoletio mamertino et nevitta conss. (362 iun. 17).
CTh.13.3.6
Impp. valentinianus et valens aa. ad mamertinum praefectum praetorio. si qui erudiendis adulescentibus vita pariter et facundia idoneus erit, vel novum instituat auditorium vel repetat intermissum. dat. iii id. ian. divo ioviano et varroniano conss. (364 ian. 11).
CTh.13.3.7
Idem aaa. ad probum praefectum praetorio. reddatur unusquisque patriae suae, qui habitum philosophiae indebite et insolenter usurpare cognoscitur, exceptis his, qui a probatissimis adprobati ab hac debent colluvione secerni. turpe enim est, ut patriae functiones ferre non possit, qui etiam fortunae vim se ferre profitetur. dat. xiiii kal. feb. sirmio valentiniano n. p. et victore conss. (369 ian. 19).
CTh.13.3.8pr.
Idem aaa. ad praetextatum praefectum urbi. exceptis portus xysti virginumque vestalium quot regiones urbis sunt, totidem constituantur archiatri. qui scientes annonaria sibi commoda a populi commodis ministrari honeste obsequi tenuioribus malint quam turpiter servire divitibus. (370 [368] ian. 30).
CTh.13.3.8.1
Quos etiam ea patimur accipere, quae sani offerunt pro obsequiis, non ea, quae periclitantes pro salute promittunt. (370 [368] ian. 30).
CTh.13.3.8.2
Quod si huic archiatrorum numero aliquem aut condicio fatalis aut aliqua fortuna decerpserit, in eius locum non patrocinio praepotentium, non gratia iudicantis alius subrogetur, sed horum omnium fideli circumspectoque delectu, qui et ipsorum consortio et archiatriae ipsius dignitate et nostro iudicio dignus habeatur. de cuius nomine referri ad nos protinus oportebit. dat. iii kal. feb. treviris valentiniano et valente iii aa. conss. (370 [368] ian. 30).
CTh.13.3.9pr.
Idem aaa. ad olybrium praefectum urbi. si qui in archiatri defuncti est locum promotionis meritis adgregandus, non ante eorum particeps fiat, quam primis qui in ordine repperientur septem vel eo amplius iudicantibus idoneus adprobetur, ita ut, quicumque fuerit admissus, non ad priorum numerum statim veniat, sed eum ordinem consequatur, qui ceteris ad priora subvectis ultimus poterit inveniri. (370 mart. 10).
CTh.13.3.9.1
Hisque annonarum compendia, quae eorum sunt meritis dignitatique praestanda, tua sinceritas iuxta dispositionem prius habitam faciat ministrari. dat. vi id. mart. valentiniano et valente iii aa. conss. (370 mart. 10).
CTh.13.3.10
Idem aaa. ad principium praefectum urbi. medicis et magistris urbis romae sciant omnes inmunitatem esse concessam, ita ut etiam uxores eorum ab omni inquietudine tribuantur inmunes et a ceteris oneribus publicis vacent, eosdemque ad militiam minime comprehendi placeat, sed nec hospites militares recipiant. dat. iii kal. mai. valentiniano et valente iii aa. conss. (370 [?] apr. 29).
CTh.13.3.11
Imppp. valens, gratianus et valentinianus aaa. antonio praefecto praetorio galliarum. per omnem dioecesim commissam magnificentiae tuae frequentissimis in civitatibus, quae pollent et eminent claritudine, praeceptorum optimi quique erudiendae praesideant iuventuti: rhetores loquimur et grammaticos atticae romanaeque doctrinae. quorum oratoribus viginti quattuor annonarum e fisco emolumenta donentur, grammaticis latino vel graeco duodecim annonarum deductior paulo numerus ex more praestetur, ut singulis urbibus, quae metropoles nuncupantur, nobilium professorum electio celebretur nec vero iudicemus, liberum ut sit cuique civitati suos doctores et magistros placito sibi iuvare compendio. trevirorum vel clarissimae civitati uberius aliquid putavimus deferendum, rhetori ut triginta, item viginti grammatico latino, graeco etiam, si qui dignus repperiri potuerit, duodecim praebeantur annonae. dat. x kal. iun. valente v et valentiniano aa. conss. (376 mai. 23).
CTh.13.3.12
Idem aaa. vindiciano. archiatrorum, qui intra penetralia regalis aulae totius vitae probitate floruerunt, nulla dignitatem sequatur expensa neque eorum fatiget heredes. ab his etiam, qui comitivae honore donati sunt, ut consuetudo poscebat, sordidi muneris interpellatio conquiescat. nam dilecti a patribus adque suscepti honoris ac muneris incrementa servamus. dat. xviii kal. octob. treviris auxonio et olybrio conss. (379 sept. 14).
CTh.13.3.13
Imppp. valentinianus theodosius et arcadius aaa. ad pinianum praefectum urbi. si quid impetratis subrepticiis in iudicio suo magnificentia tua ita viderit actitatum, ut his legibus, quae ad relationes promulgatae sunt, videatur aliquid inminutum, rescissis omnibus, quae per gratiam gesta videbuntur, eorum tenorem super archiatris ordinandis, quae a divae memoriae patre nostro constituta sunt, a nobis quoque confirmata ex huius auctoritate rescripti faciet omnifariam custodiri. dat. xi kal. feb. mediolano valentiniano a. iii et eutropio conss. (387 ian. 22).
CTh.13.3.14
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. ea, quae principes veteres archiatris sacri palatii, salutaris ac necessariae artis professoribus, sacro et mansuro in aeternum iudicio detulerunt, et antiquorum contemplatione iussorum et laborum praesentium intuitu roborata in perpetuum manere praecipimus nec ulla cuiuspiam improbitate convelli. dat. vi id. mart. constantinopoli valentiniano a. iii et eutropio conss. (387 mart. 10).
CTh.13.3.15
Idem aaa. rufino praefecto praetorio. post alia: archiatrorum privilegia, quae iis vetustis sanctionibus attributa sunt, illibata volumus permanere ac tenere perpetem firmitatem. hoc quoque addendum esse censuimus, ut qui egerunt administrationes aut earum honore fungentur vel dimissi e palatio testimonialium suffragio munientur, ad descriptiones senatorias non vocentur, sed ab omnibus muniis absoluti liberi adque securi dignitatis praemiis perfruantur. dat. vii kal. august. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 iul. 26).
CTh.13.3.16
Impp. honorius et theodosius aa. monaxio praefecto praetorio. grammaticos oratores adque philosophiae praeceptores nec non etiam medicos praeter haec quae retro latarum sanctionum auctoritate consecuti sunt privilegia inmunitatesque frui hac praerogativa praecipimus, ut universi, qui in sacro palatio inter archiatros militarunt cum comitiva primi ordinis vel secundi, nulla municipali, nulla curialium collatione, nulla senatoria vel glebali descriptione vexentur, seu indepta administratione seu accepta testimoniali meruerint missionem, sint ab omni functione omnibusque muneribus publicis inmunes nec eorum domus ubicumque positae militem seu iudicem suscipiant hospitandum. quae omnia filiis etiam eorum et coniugibus illibata praecipimus custodiri, ita ut nec ad militiam liberi memoratorum trahantur inviti. haec autem et professoribus memoratis eorumque liberis deferenda mandamus. dat. prid. kal. dec. constantinopoli constantio et constante conss. (414 nov. 30).
CTh.13.3.17
Idem aa. helioni magistro officiorum. artium liberalium professoribus ac praecipue medicis, qui cum comitivae primi ordinis ac secundi militant dignitate, privilegia et beneficia a retro principibus praestita nec non etiam nova ipsis eorumque filiis clementia nostra detulit, ut cohaerens sanctio protestatur: quae tenaciter observari oportet. dat. prid. kal. dec. constantinopoli constantio et constante conss. (414 nov. 30).
CTh.13.3.18
Impp. theodosius et valentinianus aa. helioni magistro officiorum. habente propriam firmitatem secundo nostrae maiestatis oraculo, quod de excusandis sive praebendis his quae militantibus debentur hospitiis promulgatum est, illa, quae dudum circa archiatros et magistros sanximus litterarum, observentur. hos enim pro necessariis artibus et liberalibus disciplinis hospitali molestia, quoad viverent, liberari praecipimus. illibata ergo permaneant illa, quae quondam circa archiatros, quos in palatio nostro primi vel secundi ordinis comites militasse constiterit, et circa liberalium litterarum magistros videntur a nobis iustissime constituta. dat. xiiii kal. septemb. hierio et ardabure conss. (427 aug. 19).
CTh.13.3.19
Idem aa. proculo praefecto urbi. archiatrorum sacri palatii obsequia cogitantes id praesenti sanctione decernimus, ut, si qui ex his aut primi ordinis adepti fuerint comitivam aut maioris gradum dignitatis ascenderint, secundum id, quod eis dudum per sacras constitutiones indultum est, a glebali collatione specialiter inmunes sint, non praeiudicante eis novella lege, per quam iussimus, exceptis quibusdam dignitatibus quae illic nominatae sunt, senatoria munera omnes agnoscere. dat. iii id. iul. constantinopoli felice et tauro conss. (428 iul. 13).
CTh.13.4.0. De excusationibus artificum
CTh.13.4.1
Imp. constantinus a. ad felicem. architectis quam plurimis opus est; sed quia non sunt, sublimitas tua in provinciis africanis ad hoc studium eos impellat, qui ad annos ferme duodeviginti nati liberales litteras degustaverint. quibus ut hoc gratum sit, tam ipsos quam eorum parentes ab his, quae personis iniungi solent, volumus esse inmunes ipsisque qui discent salarium competens statui. proposita vi kal. sept. karthagine optato et paulino conss. (334 aug. [?] 27 [?]).
CTh.13.4.2
Idem a. ad maximum praefectum praetorio. artifices artium brevi subdito comprehensarum per singulas civitates morantes ab universis muneribus vacare praecipimus, si quidem ediscendis artibus otium sit adcommodandum; quo magis cupiant et ipsi peritiores fieri et suos filios erudire. dat. iiii non. aug. feliciano et titiano conss. (337 aug. 2).
CTh.13.4.3
Impp. constantius et constans aa. ad leontium praefectum praetorio. mechanicos et geometras et architectos, qui divisiones partium omnium incisionesque servant mensurisque et institutis operam fabricationi stringunt, et eos, qui aquarum inventos ductus et modos docili libratione ostendunt, in par studium docendi adque discendi nostro sermone perpellimus. itaque inmunitatibus gaudeant et suscipiant docendos qui docere sufficiunt. dat. prid. non. iul. leontio et sallustio conss. (344 iul. 6).
CTh.13.4.4
Impp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad chilonem vicarium africae. picturae professores, si modo ingenui sunt, placuit neque sui capitis censione neque uxorum aut etiam liberorum nomine tributis esse munificos et ne servos quidem barbaros in censuali adscriptione profiteri, ad negotiatorum quoque collationem non devocari, si modo ea in mercibus habeant, quae sunt propria artis ipsorum. pergulas et officinas in locis publicis sine pensione optineant, si tamen in his usum propriae artis exerceant, neve quemquam hospitem inviti recipiant, lege praescripsimus neve pedaneorum iudicum sint obnoxii potestati arbitriumque habeant consistendi in civitate, quam elegerint, neve ad prosecutiones equorum vel ad praebendas operas devocentur; neve a iudicibus ad efficiendos sacros vultus aut publicorum operum expolitionem sine mercede cogantur. quae omnia sic concessimus, ut, si quis circa eos statuta neglexerit, ea teneatur poena, qua sacrilegi cohercentur. dat. xii kal. iul. treviris gratiano a. iii et equitio conss. (374 iun. 20).
CTh.13.5.0. De naviculariis
CTh.13.5.1
Imp. constantinus a. ad volusianum. si navicularius originalis levamentarius fuerit, nihilo minus aput eosdem, aput quos et parentes eius fuisse videntur, firmiter permanebit. dat. xiiii kal. april. volusiano et anniano conss. (314 mart. 19).
CTh.13.5.2
Idem a. amabiliano praefecto annonae. navicularios ad consortium pistorum urbicorum nominatos neque ulla hereditatis successione pistoribus obnoxios absolvi ab hoc munere oportebit. quod si hereditario iure forsitan pistoribus teneantur, facultatem habeant, si forte maluerint, obventicias pistorum hereditates eidem corpori reddere aut quibuscumque proximis defuncti cedere, ut ipsi a pistorum consortio liberentur. quod si hereditatem amplectantur, necesse est successionis ratione pistorii muneris societatem eos suscipere et ex propriis facultatibus onera navicularia sustinere, viro clarissimo praefecto urbi super hac re videlicet disceptante. dat. kal. iun. treviris constantino a. iiii et licinio iiii conss. (315 iun. 1 [dec. 30]).
CTh.13.5.3pr.
Idem a. amabiliano praefecto annonae. si quis navicularius per obreptionem vel quacumque ratione inmunitatem impetraverit, ad excusationem eum admitti nullo modo volumus. (319 [315] mai. 28).
CTh.13.5.3.1
Sed et si quis patrimonium naviculario muneri obnoxium possidet, licet altioris sit dignitatis, nihil ei honoris privilegia, in hac parte dumtaxat, opitulentur, sed sive pro solido sive pro portione huic muneri teneatur. nec enim aequum est, ut patrimonio huic functioni obnoxio excusato commune onus non omnes pro virili sustineant portione. proposita v kal. iun. constantinopoli constantino a. v et licinio caes. conss. (319 [315] mai. 28).
CTh.13.5.4
Idem a. helpidio. ex quocumque hispaniae litore portum urbis romae navicularii navis intraverit, quae onus dumtaxat fiscale subvexerit, eandem sine interpellatione cuiusquam abire praecipimus nec ulli extraordinario oneri deservire, ut facilius iniuncta sibi possit implere obsequia. dat. viii id. mart. thessalonicae crispo iii et constantino iii conss. (324 mart. 8).
CTh.13.5.5pr.
Idem a. ad ablavium praefectum praetorio. navicularios omnes per orbem terrarum per omne aevum ab omnibus oneribus et muneribus cuiuscumque fuerint loci vel dignitatis, securos vacuos inmunesque esse praecipimus, sive decuriones sint sive plebei seu potioris alterius dignitatis, ut a collationibus et omnibus oblationibus liberati integris patrimoniis navicularium munus exerceant. (326 sept. 18).
CTh.13.5.5.1 Naves quoque eorum, quantaecumque fuerint, ad aliud munus ipsis invitis teneri non convenit, ad quodcumque litus accesserint; litorum custodibus et vectigalium praepositis exactoribus decurionibus adque rationalibus et iudicibus scituris, quod qui hanc legem violaverit capite punietur. dat. xiiii kal. octob. constantino a. vii et constantio caes. conss. (326 sept. 18).
CTh.13.5.6
Idem a. ad felicem. commoda nobis visa est ea dispositio, quae expresse navicularios in hunc ordinem formavit, ut non promiscue, sed per vicissitudines rite servatas iuges cursus agnoscerent et exiguos implerent, quo ita levamentis alternantis auxilii cunctorum fortunae et tenuiorum potissimum confirmarentur nec necessitas fieret aliquos semper longiora lustrare ac plerisque obnoxios casibus fieri. quod ne ulterius possit accidere, labor omnibus par et iustus adiunctus sit et subsidia pari ratione deferantur nec tenuiores in querellas infructuosae complorationis incurrant. proposita vii id. sept. karthagine optato et paulino conss. (334 sept. [?] 7 [?]).
CTh.13.5.7
Idem a. naviculariis orientis. pro commoditate urbis, quam aeterno nomine iubente deo donavimus, haec vobis privilegia credidimus deferenda, ut navicularii omnes a civilibus muneribus et oneribus et obsequiis habeantur inmunes et ne honores quidem civicos, ex quibus aliquod incommodum sentiant, subire cogantur. ab administratione etiam tutelae, sive legitimae sive eius, quam magistratus aut provinciae rectores iniungunt, habeantur inmunes. et vacatione legis iuliae et papiae potiantur, ut etiam nullis intervenientibus liberis et viri ex testamento uxorum solidum capiant et ad uxores integra voluntas perveniat maritorum. de proprietate etiam vel hereditate vel qualibet alia civili causa pulsati ne ex rescripto quidem nostro ad extraordinarium iudicium evocentur, sed agentibus in suo foro respondeant. et ad exemplum alexandrini stoli quaternas in frumento centesimas consequantur ac praeterea per singula milia singulos solidos, ut his omnibus animati et nihil paene de suis facultatibus expendentes cura sua frequentent maritimos commeatus. accepta kal. dec. optato et paulino conss. (334 dec. 1).
CTh.13.5.8
Idem a. ad severum. navicularios hispaniarum neque ad extraordinaria teneri officia neque alicubi retentos moras sustinere oportet, sed relatorias traditarum specierum intra decem dies a susceptoribus percipere, cumque ad aliquas insulas portus litora stationes accesserint, ostensis relatoriis nullam prorsus inquietudinem sustinere. dat. xiiii kal. iun. nepotiano et facundo conss. (336 mai. 19).
CTh.13.5.9
Imp. constantius a. et iulianus caes. olybrio praefecto urbi. nullam vim oportet navicularios sustinere delegatas species annonarias transferentes nec concussiones perpeti nec aliquod genus incommodi, sed venientes ac remeantes omni securitate potiri, decem auri libras multa proponenda his, qui eos inquietare temptaverint. dat. kal. iun. romae constantio a. viiii et iuliano caes. ii conss. (357 iun. 1 [mai. ...]).
CTh.13.5.10
Impp. valentinianus et valens aa. ad ampelium proconsulem africae. navicularios africanos, qui idonea publicis dispositionibus ac necessitatibus ligna convectant, privilegiis concessis dudum rursus augemus. dat. xiii id. mart. hadrianopoli divo ioviano et varroniano conss. (364 mart. [?] 8?).
CTh.13.5.11
Idem aa. ad symmachum praefectum urbi. quisquis ex naviculariorum corpore defugiens solita munia ad honores indebitos venit, in corporis sui consortia revertatur. et cetera. dat. iii id. ian. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 ian. 11).
CTh.13.5.12
Idem aa. ad demetrianum praefectum annonae africae. si quis naviculariorum ex nostrae perennitatis indulto fori translationem potuerit optinere, fructu careat impetrati. circa feminarum vero personas veterum statuta teneantur, ut, in quibus foris antiqua eas dispositione constet adscriptas, illic navicularii oneris munus agnoscant. ut enim in litibus causisque privatis fora easdem sequi convenit maritorum, ita in publicis necessitatibus originis debent servare rationem. dat. prid. id. mai. treviris valentiniano n. p. et victore conss. (369 mai. 14).
CTh.13.5.13
Idem aa. ad olybrium praefectum urbi. sicut olim de linteonibus et naviculariis divus constantinus instituit, ita nunc ex omnibus sexaginta ad praesentis necessitatis teneantur impensas, quos tamen idoneos et communis delectus adseruit et facultatum inspectio comprobavit et sententia tuae sublimitatis adstruxit. quibus, si quem aut necessitas fatalis aut inopia repentina aut aliquis casus inviderit, ex vocationibus obnoxiis oportebit idoneum subrogari. sed sollicita inspectione prospiciatur, ne a quoquam amplius postuletur quam necessitas exegit lavacrorum vel instituta iam dudum forma praescripsit. dat. iiii non. dec. treviris valentiniano n. p. et victore conss. (369 dec. 2).
CTh.13.5.14pr.
Imppp. valentinianus, valens et gratianus, aaa. ad modestum praefectum praetorio. iuxta eum tenorem, quem a divo principe constantio datum musoniani clarissimae memoriae praefecti praetorio executione constat esse roboratum, intra orientales provincias naviculariorum corpus impleri iubemus, ea videlicet statutorum ratione servata, ut per eminentiam tuam numerus naviculariorum designetur tam intra orientem quam intra aegyptiacas partes, qui praesenti possit indictione compleri, excusandis videlicet pro denum milium modiorum luitione quinquagenis numero iugis in annonaria praestatione dumtaxat, ita ut vestes adque equi ceteraeque canonicae species ab indictione eadem non negentur. (371 febr. 11).
CTh.13.5.14.1
Ad conficienda vero competentia navigia a provincialibus cunctis primitus materiae postulentur, reparationem deinceps per singulos annos isdem naviculariis ex concessa iugorum inmunitate curaturis. (371 febr. 11).
CTh.13.5.14.2
Eorundem autem naviculariorum ex fide nobis nomina loca substantiae nuntientur brevibus duplici ratione conscriptis, quot videlicet de veteribus quotque sint et quales recenti adsociati delectu. (371 febr. 11).
CTh.13.5.14.3
His autem naviculariis, qui fuerint instituti, servari privilegia africana decernimus, ita ut facultatibus propriis per succedaneas hereditatum vices perpetuo sint obnoxii functioni. (371 febr. 11).
CTh.13.5.14.4
Et sunt corpora, de quibus navicularii ex indictione quinta decima constituendi sunt iuxta sacram iussionem ita: ex administratoribus ceterisque honorariis viris praeter eos, qui intra palatium sacrum versati sunt, de coetibus curialibus et de veteribus idoneis naviculariis et de ordine primipilario. et de senatoria dignitate ut, si qui voluerint freti facultatibus, consortio naviculariorum congregentur. dat. iii id. feb. constantinopoli gratiano a. ii et probo conss. (371 febr. 11).
CTh.13.5.15
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad hesperium praefectum praetorio. quisquis naviculariorum codicillis optaverit ornari, praebitioni equorum intellegat se esse subdendum. accepta xii kal. aug. constantinae auxonio et olybrio conss. (379 iul. 21).
CTh.13.5.16pr.
Idem aaa. corpori naviculariorum. delatam vobis a divo constantino et iuliano principibus aeternis equestris ordinis dignitatem nos firmamus. quod cum ita sit, si quis contra interdicta innumerabilium sanctionum corporali vos iniuria pulsare audeat, digna expiatione est luiturus ausum inmanis admissi, apparitione quoque sua ultimo supplicio deputanda, cuius monitio hanc debet sollicitudinem sustinere, ut iudices prava forsitan indignatione succensos ab illicitis tempestiva suggestione deducat. (380 febr. 6).
CTh.13.5.16.1
Huic illud additur, ne, qui certum ordinem ex nostra definitione retinetis, ulli vos alteri hominum generi haerere vereamini nec timeatis vos civitatium municipibus innecti. ex nullo itaque nexu, nulla causa, nulla persona decurionum vos obsequia contingent, cum praesertim priscis constitutionibus, quarum series orationis paginis antelata est, magis illud invaluisse perhibeatis, ut plerumque et ordinarios curiales naviculariorum sibi necessitas vindicaret. (380 febr. 6).
CTh.13.5.16.2
Quod vero ad negotiationis commodum advehendasque merces spectat ac respicit, in eo sollers cura competentium iudicum providebit, ut optentu nominis vestri non passim ac sine consideratione negotiatorum lateat inmunitas nec ipsi dudum delati beneficii privilegiis fructuque fraudemini. dat. viii id. feb. treviris gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 febr. 6).
CTh.13.5.17
Idem aaa. ad principium praefectum praetorio. omnes navicularii per omne aevum ab omnibus oneribus et muneribus et collationibus et oblationibus subleventur, cuiuscumque loci fuerint vel dignitatis. et quicumque contra istam fecerit legem, seu custos litorum seu vectigalium praepositus seu exactor vel decurio seu rationalis vel iudex cuiuscumque provinciae, exhibitus sublatis universis facultatibus suis capitali sententiae subiugetur. dat. xii kal. mai. aquileiae honorio n. p. et evodio conss. (386 apr. 20).
CTh.13.5.18
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. alexandro praefecto augustali. iudaeorum corpus ac samaritanum ad naviculariam functionem non iure vocari cognoscitur; quidquid enim universo corpori videtur indici, nullam specialiter potest obligare personam. unde sicut inopes vilibusque commerciis occupati naviculariae translationis munus obire non debent, ita idoneos facultatibus, qui ex his corporibus deligi poterunt ad praedictam functionem, haberi non oportet inmunes. dat. xii kal. mart. constantinopoli valentiniano a. iiii et neoterio conss. (390 febr. 18).
CTh.13.5.19
Idem aaa. tatiano praefecto praetorio. quae de naviculariis et curialibus ordinasti, maneant illibata adque perpetua; sint perpetuo navicularii, quia, qui merito esse debeant, providisti. ac si, cum obierint, subolem non relinquent, quilibet in eorum facultatibus qualibet ratione successerit, auctoris sui munus agnoscet. manebit vero in ordine curiali et ei filius in officium curiale succedat. nihil hic subripiendum decerpet ambitio; ipsa denique, si quoquo modo annotatio elicita fuerit, excludatur. dat. vi id. sept. veronae valentiniano a. iiii et neoterio conss. (390 sept. 8).
CTh.13.5.20
Idem aaa. hypatio praefecto augustali. eum, qui agentum in rebus militiam adeptus est, certis et debitis, eatenus naviculariae inquietudinis suspicione submota, frui privilegiis non vetamus, si nec genere neviculariorum corpori cohaeret nec nauarchiae obnoxias functioni retinet facultates. dat. prid. id. april. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 apr. 12).
CTh.13.5.21
Idem aaa. apodemio praefecto praetorio illyrici et africae. unusquisque navicularius noverit intra biennium aut securitatem suscepti oneris reportandam aut periculorum adprobandam esse fortunam. dat. xv kal. mart. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 febr. 15).
CTh.13.5.22
Idem aaa. rufino praefecto praetorio. naviculariorum vires ac debitas huic necessitati origines in ipsis provinciis honoratorum fides lecta pensabit mansurumque aliquid definiet vel revocando excusatos vel debitos obligando. quos compositis omnibus ad nos referre necesse est scituros a nobis de suo iudicio iudicandum. dat. iii non. sept. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 sept. 3).
CTh.13.5.23
Idem aaa. rufino praefecto praetorio. solos navicularios a vectigali praestatione inmunes esse praecipimus. omnes vero mercatores teneri ad supra dictam praestationem in solvendis vectigalibus absque aliqua exceptione decernimus. dat. iii id. decemb. theodosio a. iii et abundantio conss. (393 dec. 11).
CTh.13.5.24
Impp. arcadius et honorius aa. provincialibus africae. ne qua causatio vectigalium nomine relinquatur, hoc observari decernimus, ut nulla omnino exactio naviculariis ingeratur, cum sibi rem gerere probabuntur, sed a praestatione vectigalium habeantur inmunes. dat. vii kal. iun. mediolano olybrio et probino conss. (395 mai. 26).
CTh.13.5.25
Idem aa. ennoio suo salutem. de naviculariis et curialibus aliquid sanxissemus, nisi divi patris nostri super his personis processisset auctoritas. dat. vii kal. ian. mediolano olybrio et probino conss. (395 dec. 26).
CTh.13.5.26
Idem aa. eusebio praefecto praetorio. comperimus navicularios susceptas species in negotiationis emolumenta convertere eo, quod abutantur constantinianae legis indulto, quae his ex die susceptarum specierum concluso biennio securitates reportare permisit. quod nos quoque non prohibemus, sed tantum sententiae consultae definitionis addimus, ut intra annum quo susceperint inferant species et eiusdem consulis securitates reportent, quae etiam diem illationis edoceant. biennium autem propter adversa hiemis et casus fortuitos in reportandis securitatibus non negamus, dummodo intra tempus superius designatum fides peracti constet officii. quod ad omnium notitiam volumus pervenire, ut cognoscant transmissionem vel traditionem intra annum susceptionis esse complectendam. dat. x kal. ian. mediolano arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 dec. 23).
CTh.13.5.27
Idem aa. ad senatum et populum. post alia: navicularios tertiam urbani canonis portionem inter prima navigationis iubemus deferre exordia. quorum classem incuriae vetustate collapsam praetoriana praefectura restituat, ita ut omnes, qui praedia his obligata muneribus quibuslibet modis vel contractibus impetrarunt, secundum possessionis modum ad commeandi vocentur officium. et cetera. dat. xvii kal. mai. mediolano caesario et attico conss. (397 apr. 15).
CTh.13.5.28
Idem aa. messalae praefecto praetorio. post alia: provideatur, ut naves singuli quique naviculariae obnoxii functioni ad necessarium et constitutum modum exaedificare cogantur, ut onera debita et iusta suscipiant. qui scient se de propriis periclitaturos esse fortunis, nisi in his praeparandis debitae capacitatis summam modumque servaverint. dat. xiiii kal. mart. mediolano theodoro v. c. cons. (399 febr. 16).
CTh.13.5.29
Idem aa. flaviano praefecto urbi. deprehensae fraudes iure puniuntur. solidos itaque, quos sublimitas tua eruere valuit ab his, qui in navicularios praedas egerunt, volumus naviculariorum commodis reservari. et ne simpli poena in raptores constituta crescat audacia, in posterum sancimus, ut, quicumque in rapinis fuerit deprehensus, in poenam quadrupli teneatur. proposita romae in foro aproniani viiii kal. feb. stilichone et aureliano conss. (400 ian. 24).
CTh.13.5.30
Idem aa. pompeiano proconsuli africae. venerandae urbis intuitu naviculariis privilegia certa delata sunt, quae quicumque temerare temptaverit, nostra auctoritate propositam multam lege inferre cogatur. dat. xvii kal. iul. mediolano stilichone et aureliano conss. (400 iun. 15).
CTh.13.5.31
Idem aa. hadriano praefecto praetorio. universa, quae consultis nostris vel decretis illustris praefecturae indulta sunt naviculariis, si nulla melior utiliorque sententia commutavit vel auctoritas sanctionis infregit, firma servari decernimus. dat. xv kal. sept. honorio a. vi et aristaeneto conss. (404 aug. 18).
CTh.13.5.32
Impp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto praetorio. cum nauarchorum coetus circiter provincias orientis inopia navium titubaret et investigandae classis optentu insularum secessus obiret et navigandi opportunitate transacta iudiciorum indignatio sine transvectionis expectaretur effectu, merito celsitudo tua praefecto augustali et insularum praeside conventis alexandrinae et carpathiae classis summates et nonnullos alios naucleros eo professionis adduxit, ut onus frumentarii commeatus, qui per orientales nauarchos ex alexandrinae civitatis conditis consuerat ad sacratissimam urbem transferri, in suam fidem susceptum ad eadem augustissimae urbis horrea comportarent, solaciis pro mercedula praestitis ex tributariae pensitationis inmunitate vel ex eo, quod vocatur filikon, nec non etiam aliis, quae tuae cognitionis limavit examen; ita ut, super naufragiorum, quae contigerint casibus usitato more habita quaestione, si qui calculus modiationis dicatur tempestate maris deperisse, sub tuae sedis auditione nequaquam feratur acceptus, sed haec dispendii lacuna in omne naviculariorum concilium, pro rata scilicet contingentis muneris, deferatur. haec igitur nostra lege firmamus. dat. xiiii kal. feb. honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 ian. 19).
CTh.13.5.33
Idem aa. anthemio praefecto praetorio. qui fiscales species susceperit deportandas, si recta navigatione contempta litora devia sectatus eas avertendo distraxerit, capitali poena plectetur. dat. xiiii kal. aug. constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 iul. 19).
CTh.13.5.34
Idem aa. faustino praefecto praetorio. post alia: iudices, qui in portibus dioeceseos suae onusta navigia, cum prosperior flatus invitat, sub praetextu hiemis inmorari permiserint, una cum municipibus et corporatis eiusdem loci fortunarum propriarum feriantur dispendiis. navicularii praeterea poenam deportationis excipiant, si aliquid fraudis eos admisisse fuerit revelatum. dat. xviii kal. sept. ravennae varane v. c. cons. (410 aug. 15).
CTh.13.5.35
Idem aa. seleuco praefecto praetorio. universos, quos naviculariae condicioni obnoxios invenit antiquitas, praedictae functioni conveniet famulari. personas igitur memoratas et eorum heredes et praedia persequenda esse decernimus, ut canon sacratissimae urbis vel expeditionalium portuum necessitas impleatur. dat. prid. non. mar. ravennae honorio viiii et theodosio v. aa. conss. (412 mart. 6).
CTh.13.5.36pr.
Idem aa. naviculariis per africam. tributa naviculariis privilegia hac interminatione firmamus, ut, si quis cuiuslibet dignitatis iudicum vel militantum crediderit neglegenda et aditus negaverit petitum a se tuitionis praesidium, patrimonium suum noverit istius functionis oneribus addicendum sine ulla spe veniae, quam de nobis sub annotationis indulto meruerit. (412 mart. 17).
CTh.13.5.36.1
Illud etiam addimus, ut decem librarum auri multa tam naviculariis quam iudicibus nec non proconsuli et vicario spectabilibus viris et viro clarissimo annonae praefecto officiisque eorum proponatur, si umquam ordini memorato, vel ipsi coegerint vel sponte cupienti quod non potest fieri, de centesimis suis auferri permiserint vel de propria substantia quidquam sportulae nomine cuiquam donare vel offerre personae, ut a singulis constitutum multae pondus non ambigant exigendum. accipientem quoque quadruplum fisco nostro iubemus exsolvere. et cetera. dat. xvi kal. april. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 mart. 17).
CTh.13.5.37
Idem aa. naviculariis per africam. post alia: si ulla dignitas vel apparitio frumenti curam sustinens dirigendi a naviculario magistrove navis aliquid accepisse detegitur, probato crimini pro motu iudicis poena non desit. et cetera. dat. xvi kal. april. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 mart. 17).
CTh.13.5.38pr.
Idem aa. albino praefecto urbi. dissimulationi et corruptelae urbani vel annonarii officii exquisitis remediis mansuetudo nostra prospexit, ut, si quando navicularius extra modum centesimarum diametrum incidisset, intra quinque dies, ex quo portum venerabilis urbis esset ingressus, adhibitis tribus illustribus viris urbana praefectura, praesente quoque annonario cognitore, quid evenisset detrimenti, inquireret et quicumque in hac fraude fuisset inventus, sub elogio, adiuncto idoneo executore, mox ad africam adque ad viri clarissimi praefecti annonae iudicium deduceretur, soluturus instantia memorati, quidquid debere fuerit deprehensus. (414 sept. 17).
CTh.13.5.38.1
Hac itaque lege decernimus, ut, si ultra diem praefinitum permiserit navicularium protelari, quinque libras auri se adque officium suum sciat aerario nostro debere inferre. apparitionem quoque praefecturae urbanae multa trium librarum auri feriendam esse censuimus. praefectus annonae duas libras auri sacris largitionibus inferre cogetur, nisi eius praecipue instantia intra diem constitutum fuerit adcelerata cognitio. huiusmodi igitur inquisitio etiam diebus feriatis et devotionum absque ulla observatione peragenda est. dat. xv kal. oct. ravennae constantio et constante conss. (414 sept. 17).
CTh.13.6.0. De praediis naviculariorum
CTh.13.6.1
Imp. constantinus a. ad decretum naviculariorum. alienationes possessionum a naviculariis factas fugiendi muneris gratia praeiudicare vobis non sinimus. ideoque volumus, ut comparatores supra scriptarum possessionum interpellato praefecto annonae ad id obsequium compellantur, cui se obnoxios esse fecerunt. dat. v kal. nov. constantino a. vii et constantio caes. conss. (326 oct. 28).
CTh.13.6.2
Impp. valentinianus et valens aa. ad symmachum praefectum urbi. post alia: patrimonia naviculariorum, quae quolibet genere in extraneorum dominia demigrarunt, in corporis sui ius proprietatemque remeent. dat. iii id. iun. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 ian. 11).
CTh.13.6.3
Idem aa. ad musifilum vicarium africae. adversus petitionem naviculariorum de suo iure certantium spatium non praescribat annorum, etiam illis adsertionibus remotis, quibus nonnulli amplexantur quae divorum principum consecuti fuere permissu. sed et si est quidquam naviculario iuri obnoxium, quod domus nostrae proprietatem spectat, tolerare praecipimus navicularias functiones. dat. prid. kal. aug. vangionibus valentiniano et valente aa. conss. (368? 370? 373? iul. 31).
CTh.13.6.4
Idem aa. ad dracontium vicarium africae. post alia: naviculariae facultates naviculario corpori reddantur, si bona rite retinentes subire eorum onera nolint, quorum possessione fruuntur. ceterum si sponte cognoscunt naviculariam functionem sine exceptione potioris vel cuiuscumque, bona ad se transmissa sine inquietudine possideant, cum pro rata ex parte debitis fungantur officiis. et cetera. dat. iiii kal. mai. remis lupicino et iovino conss. (367 apr. 28).
CTh.13.6.5
Idem aa. ad aurelianum praefectum annonae. temporibus praescriptionem in vindicatione rerum ad navicularios pertinentium cognoscat tua gravitas esse succisam. domum etiam mansuetudinis nostrae in his, quae naviculario nomine obnoxia sunt, agnoscere praecipimus debitam functionem. dat. iii kal. octob. lupicino et iovino conss. (367 sept. 29).
CTh.13.6.6
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad provinciales afros. fundi omnes ad naviculariorum dominium pertinentes et ad aliorum iura translati fisco vel re publica vel naviculario vel quolibet alio distrahente sive donante vel ad filios vel propinquos vel extraneos transferente, etsi ad navicularios translati sint, reddantur dominis actione in rem et persecutione concessa, nisi maluerint hi, ad quos res pervenerint, onus agnoscere, cui erat ille obnoxius, cuius nomine vindicatio competit, evictionis ac melioratae rei perceptorumque fructuum inspectione habita. et cetera. dat. vii id. april. treviris modesto et arinthaeo conss. (372 apr. 7).
CTh.13.6.7pr.
Idem aaa. chiloni proconsuli africae. in his, quae navicularii vendunt, quoniam intercipere contractum emendi vendendique fas prohibet, emptor navicularii functionem pro modo portionis comparatae subeat, res enim oneri addicta est, non persona mercantis. neque navicularium ilico iubemus fieri eum, qui aliquid comparavit, sed eam partem quae empta est pro suo modo ac ratione esse munificam. nec enim totum patrimonium ad functionem navicularii muneris occupandum erit, quod habuerit qui rei exiguae mercator accessit, sed illa portio, quae ab initio navicularii fuit, ad pensionem huius functionis sola tenenda est, residuo patrimonio, quod ab hoc vinculo liberum est, otioso et inmuni servando. (375 aug. 3).
CTh.13.6.7.1
Domos vero, quarum cultu decus urbium potius quam fructus adquiritur, ubi a naviculariis veneunt, pro tanto modo ad hanc pensionem obligari placet, quantum habebant emolumentum, cum pecunia mutuarentur. ubi vero spatia loci et exiguitas nullam habuit pensionem aut extructio, cuius est ardua difficilisque molitio aut decus sumptuosum, aut, ut est plerumque liberale institutum, habitationem quis suam ornamento urbis adiecit, nolumus munificentiam quae postea addita est improbam licitationem aestimationis excipere, sed vetusta potius loci species et pensio cogitetur quam cultus hodiernus, qui per industriam hominis animosi accessit. dat. iii non. aug. post cons. gratiani a. iii et equiti v. c. (375 aug. 3).
CTh.13.6.8
Impp. arcadius et honorius aa. messalae praefecto praetorio. hi, qui fundos naviculariae functioni adscriptos a naviculariis acceperunt quolibet ad se titulo transeuntes, secundum agri opinionem, quae antiquitus habetur adscripta, naviculariam functionem suscipere cogantur. neque eas condiciones sibi aestiment profuturas, quas venditor minus idoneus in se receperit impositas ementis arbitrio, hac tamen ratione servata, ut, si ad minus idoneum fuerit translata possessio, etiam auctores transscripti praedii teneantur obnoxii sitque hoc in promptu, ut damnis fiscalibus primitus ab idoneis consulatur. et cetera. dat. xiiii kal. mart. mediolano theodoro v. c. cons. (399 febr. 16).
CTh.13.6.9
Impp. honorius et theodosius aa. sebastio comiti. post alia: navalem haeresim in omnibus volumus custodiri, ut usque ante viginti annos quaecumque possessiones sub hastaria sorte distractae sunt et propter contractum publicum navali fuerant haeresi separatae, si huic oneri ante eas subiacuisse constiterit, rursus ad debitam functionem teneantur obnoxiae. et cetera. dat. prid. id. mai. ravennae honorio a. xi et constantio ii conss. (417 mai. 14).
CTh.13.6.10pr.
Idem aa. proculo praefecto praetorio. si quod praedium in quolibet africani cespitis loco per quinquaginta annorum curricula ad navalem functionem nulla sollicitudo revocavit nec pulsatum aliquando intra designatam annorum seriem super hac parte constiterit ac praedictae annositatis cursum sine ulla navalis haeresis conventione transcenderit, nullis patimur sollicitudinibus agitari. (423 mai. 18).
CTh.13.6.10.1
Illud quoque penitus abolendum esse censemus, ut, quem non personae alicuius super navicularia functione probamenta confutarant, ulla chartarum post quinquaginta annorum seriem molestia rediviva conveniat. dat. xv kal. iun. ravennae asclepiodoto et mariniano conss. (423 mai. 18).
CTh.13.7.0. De navibus non excusandis
CTh.13.7.1
Impp. arcadius et honorius aa. eutychiano praefecto praetorio. cunctis per aegyptum intimetur viginti librarum auri multae esse subdendos eos, qui naves suo nomine vel defensione a transvectionibus publicis excusare temptaverint, publica iactura navium quoque dominis feriendis, qui neglectis necessitatibus publicis potiorum voluerunt patrociniis excusari. dat. prid. id. mart. constantinopoli theodoro v. c. cons. (399 mart. 14).
CTh.13.7.2
Idem aa. longiniano praefecto praetorio. multi naves suas diversorum nominibus et titulis tuentur. cui fraudi obviantes praecipimus, ut, si quis ad evitationem publicae necessitatis titulum crediderit adponendum, sciat navem esse fisco sociandam. nam ut privatos quoque non prohibemus habere navigia, ita fraudi locum esse non sinimus, cum omnes in commune, si necessitas exegerit, conveniat utilitatibus publicis oboedire et subvectionem sine dignitatis privilegio celebrare. nisi igitur intra triginta dies haec fraus fuerit remota, universa navigia, quae ad exceptiones confugiunt, dominis auferantur. dat. iii id. ian. ravennae arcadio a. vi et probo conss. (406 ian. 11).
CTh.13.8.0. Ne quid oneri publico imponatur
CTh.13.8.1
Impp. arcadius et honorius aa. rufino praefecto praetorio. oneri publico sarcinam privatam ne quis imponat nec audeat portitores frumenti ad suscipiendum onus aliqua necessitate compellere. hoc enim facto adque commisso non in dispendium solum adque naufragii damnum tenebitur obligatus, verum etiam publicae cohercitionis experietur vigorem. dat. v id. ian. constantinopoli olybrio et probino conss. (395 ian. 9).
CTh.13.9.0. De naufragiis
CTh.13.9.1
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad modestum praefectum praetorio. si quis navicularius naufragium sustinuisse adfirmat, provinciae iudicem, eius videlicet, in qua res agitur, adire festinet ac probet aput eum testibus eventum relatioque ad sublimissimam referatur praefecturam, ita ut intra anni spatium veritate relata remedium ex indulgentia consequatur. quod si per huiusmodi neglegentiam praefinitum anni spatium fortasse claudatur, supervacuas serasque actiones emenso anno placuit non admitti. dat. proposita beryti non. iun. modesto et arinthaeo conss. (372 iun. 5).
CTh.13.9.2
Idem aaa. ad demetrianum praefectum annonae africae. si quando causatio est de impetu procellarum, medium ex his nautis numerum navicularius exhibeat quaestioni, quos eum in navi pro modo capacitatis constat habuisse, quo eorum tormentis plenior veritas possit inquiri. de casu autem navis, quae ad urbem romam directa fuerit, intra annum quidquid acciderit iudiciis publicetur, de his vero, quae ad portus expeditionales longius vel constantinopolim sint profectae, intra biennium oblato praedicto numero nautarum super fide casus examen agitetur. addimus etiam, ut, si intra praefinitum tempus nulla fuerit delata querimonia, omnis posthac deplorationum aditus obstruatur. accepta aquileiae, lecta actis. (a. 372/5....).
CTh.13.9.3pr.
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. naviculariis afris salutem. quotiens obruta vel submersa fluctibus navi examen adhibetur praefecti annonae duorum vel trium quaestione destrictum, purgandi in alios nautas licentia offeratur. quid est enim, quod non abunde intra praefinitum numerum sollers quaesitor inveniat? circa magistros navium, quibus est scientia plenior, inmoretur; qui si fatali sorte defuerint, in alios inquisitio transferetur. (380 febr. 6).
CTh.13.9.3.1
Sane si universos violentia tempestatis obruerit, ne veritas lateat, sequimur constantinianae legis providam sanctionem, ut adfectionibus naviculariorum intra iudicia constitutis super eorum quaeratur interitu, quos navicularius naufragio perisse contendit. cuius rei examen placuit unius lustri spatio terminari, (380 febr. 6).
CTh.13.9.3.2
Ut omnis in posterum .... ut a duarum semis centesimarum, quae ex hibernis oneribus postulantur a vobis, petitio conquiescat. (380 febr. 6). CTh.13.9.3.3
Placuit sane, ut, novembri mense navigatione subtracta, aprilis, qui aestati est proximus, susceptionibus adplicetur. cuius susceptionis necessitas ex kal. aprilib. in diem kal. octob. mansura servabitur; in diem vero iduum earundem navigatio porrigetur. (380 febr. 6).
CTh.13.9.3.4
Et quia ordinem vestrum ampliari etiam hominum adiectione gaudemus, quoscumque vacuos publico invenerit officio, in complexum vestri ordinis adplicate, dummodo is, qui in municipalibus manet causis, nominatione ordinis non teneatur. dat. viii id. feb. treviris gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 febr. 6).
CTh.13.9.4pr.
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. tatiano praefecto praetorio. quae in naufragiis pereunt, nolumus nobis cum possessoribus, vel senatoribus vel privatis, esse communia, si quidem naufragii detrimentum fiscus agnoscat; quod interdum non grandis dispendii esse monstratur, si vexatam fluctibus navem levis iactura defendat quam si pondere suo gravatam pelagi unda submergat. (391 iul. 18).
CTh.13.9.4.1
Ubi vero non est testis periculi, restituantur damna naufragii et dispendia prosecutoris fraudibus inferantur, ut ad eorum iniuriam retorqueantur, qui minus idoneos nominarunt, non ad eos redeant, quos semel constiterit fuisse devotos. dat. xv kal. aug. constantinopoli tatiano et symmacho conss. (391 iul. 18).
CTh.13.9.5
Impp. arcadius et honorius aa. ad senatum et populum. post alia: navicularios, quos vis adversa naufragii prohibuerit suscepta deferre, vel de oneribus pravitate submersis vel de diametris aliisque iacturis, quia excludere casus et inclementem non possumus cohibere fortunam, praefectus annonae et vicarius urbis fidem probare gestorum congrua iudicatione compellant, moram et neglegentiam punituri. dat. xvii kal. mai. mediolano caesario et attico conss. (397 apr. 15).
CTh.13.9.6
Impp. honorius et theodosius aa. naviculariis per africam. post alia: de submersis navibus decernimus, ut levato velo istae causae cognoscantur. et si quisquam de talibus negotiis aliquid accepisse detegitur, iudex, aput quem constiterit, his conquerentibus qui nudantur pro qualitatibus personarum multandi removendi proscribendi habeat potestatem. si vero causarum talium cognitores, libelli datione vel planaria interpellatione commoniti, intra metas temporis constituti, hoc est intra biennium causis talibus veteri lege praescriptum, has causas audire neglexerint et legitimum tempus fuerit elapsum, praeiudicium noceat eatenus cognitori, ut naviculario propter vitium iudicis absoluto mediam oneris eius partem, propter cuius probandam amissionem legitimo dumtaxat tempore cognitio petebatur, iudex cogatur inferre, residuam vero officium eius exsolvat. dat. xvi kal. april. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 mart. 17).
CTh.13.10.0. De censu sive adscriptione
CTh.13.10.1 [=brev.13.2.1]
Imp. constantinus a. ad populum. quoniam tabularii civitatum per collusionem potentiorum sarcinam ad inferiores transferunt, iubemus, ut, quisquis se gravatum probaverit, suam tantum pristinam professionem agnoscat etc. pp. xv. kal. febr. romae, constantino a. iii. et licinio iii. coss. interpretatio. si tabularii aut hi, quibus exactionis libri traduntur, potentiores voluerint relevare et, quod relevaverint, inferioribus addiderint, is, qui gravatum se probaverit, non amplius dissolvat, quam secundum censum se ostenderit suscepisse
CTh.13.10.2
Idem a. ad eusebium virum perfectissimum praesidem lyciae et pamfyliae. plebs urbana, sicut in orientalibus quoque provinciis observatur, minime in censibus pro capitatione sua conveniatur, sed iuxta hanc iussionem nostram inmunis habeatur, sicuti etiam sub domino et parente nostro diocletiano seniore augusto eadem plebs urbana inmunis fuerat. dat. kal. iun. constantino a. iii et licinio iii conss. (313 iun. 1).
CTh.13.10.3
Imp. constantius a. ad dulcitium consularem aemiliae. si quis praedium vendere voluerit vel donare, retinere sibi transferendos ad alia loca colonos privata pactione non possit. qui enim colonos utiles credunt, aut cum praediis eos tenere debent aut profuturos aliis derelinquere, si ipsi sibi praedia prodesse desperant. dat. iii kal. mai. mediolano constantio a. viiii et iuliano caes. ii conss. (357 mai. 30).
CTh.13.10.4
Impp. valentinianus et valens aa. ad viventium praefectum praetorio galliarum. in virginitate perpetua viventes et eam viduam, de qua ipsa maturitas pollicetur aetatis nulli iam eam esse nupturam, a plebeiae capitationis iniuria vindicandas esse decernimus; item pupillos in virili sexu usque ad viginti annos ab istiusmodi functione inmunes esse debere, mulieres autem, donec virum unaquaeque sortitur. dat. x kal. dec. valentiniano et valente aa. conss. (368? 370? nov. 22).
CTh.13.10.5 [=brev.13.2.2]
Impp. valent. et valens aa. ad florentium pf. p. galliarum. si quis census inquisitione completa gravatum se esse credat, apud provinciae iudicem pulset, quem mavult, ex die clausi renuntiatique census spatia praestituta dinumerans; ut, si necessitatibus publicis occupatus domesticis commodis defuit, quum census agitatus est, intra anniversarii temporis circulum fiducia competitionis assistat, si vero praesentem sciat se esse censitum, intra quinque menses, quibuscumque* viribus fultus immineat, ultra non habeat huius vocis arbitrium. dat. iii. non. iun. remis, lupicino et iovino coss.
interpretatio. si aliquis in causa publica occupatus, quum descriptio agitaretur, per absentiam suam se esse gravatum queratur, intra anni spatium apud iudicem loci querelas suas allegare debebit. nam si praesentem fuisse constat, non plus quam quinque menses ad exsequendas querelas suas sibi noverit fuisse concessum, quibus transactis agendi copia denegetur
CTh.13.10.6
Idem aa. et gratianus a. ad viventium praefectum praetorio. nulla vidua, nemo pupillus ex utroque sexu, donec eos ingrediatur annos, qui iam tutoribus curatoribusve publicis non egeant, exactionem plebis agnoscat. simili autem devotione habeantur immunes et si quae se sacrae legis obsequio perpetuo dedicarunt. dat. iii kal. april. treviris valentiniano et valente iii aa. conss. (370 mart. 30).
CTh.13.10.7
Idem aaa. ad modestum praefectum praetorio. sicubi subscriptorum modo sorte fatali morientibus de scripto aliquid fuerit inminutum contraque in vicina vel contermina eius vel in eodem vel ubilibet simili substantia ratione nascendi ultra conscriptorum numeris adcreverit, modus censuum intraque servetur, ut ex eo, qui superest, ille, qui defuerit, suppleatur. hoc autem ut rite celebretur, auctoritas tua iudicibus tantum, id est rectoribus provinciarum, permittat potestatem, ita ut iidem, cum querimonia defensorum vel plebeiorum ad eos fuerit nuntiata, exhibitis partibus secundum fidem rerum coram cognoscant ac stabilitatem census finita altercatione componant, eos tantum, qui mortui videbuntur, ex adcrescentibus repleturi. ceterum illos, qui relictis censibus aufugerunt, ad excusationem pertinere non est aequum, quando quidem eum, qui videbitur aufugisse, constat esse revocandum. dat. xvii kal. feb. constantinopoli gratiano a. ii et probo conss. (371 ian. 16).
CTh.13.10.8pr.
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad populum. nemo aliquid inmune possideat; sit irritum, si quid domui nostrae tale concessimus; exaequationes censuum, quas consensus provinciarum, quas nostra responsa, quas censorum et peraequatorum officia, quas auctoritates denique ordinariorum et amplissimorum iudicum necessaria emendatione vel constitutione probaverant, inconcussa aeternitate permaneant. inmunitates vero specialiter datae, iugatio vel capitatio libris publicis et civitatum ac provinciarum encautariis sine aliqua probatione factae penes fruentes ereptae in functionem pristinam redeant. (383 mart. 5).
CTh.13.10.8.1
His nostrae serenitatis edictis civitatum tabulariis erit flamma supplicium, si cuiusquam fraude ambitu potestate iniusta cuiuspiam profiteretur inmunitas, ac non secundum praecedentem definitionem omnes omnino, abolita specialium inmunitatium gratia, necessitas tributariae functionis firmata censorum peraequatorum provincialium iudicum peraequatione constrinxerit. dat. iii non. mar. mediolano merobaude ii et saturnino conss. (383 mart. 5).
CTh.13.11.0. De censitoribus, peraequatoribus et inspectoribus
CTh.13.11.1
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. eutropio praefecto praetorio. si quis sacrilega vitem falce succiderit aut feracium ramorum fetus hebetaverit, quo declinet fidem censuum et mentiatur callide paupertatis ingenium, mox detectus capitale subibit exitium et bona eius in fisci iura migrabunt. illo videlicet vitante calumniam, qui forte detegitur laborasse pro copia ac reparandis agrorum fetibus, non sterilitatem aut inopiam procurasse. dat. prid. non. iun. constantinopoli eucherio et syagrio conss. (381 iun. 4).
CTh.13.11.2
Idem aaa. et arcadius a. cynegio praefecto praetorio. cum antea per singulos viros, per binas vero mulieres capitis norma sit censa, nunc binis ac ternis viris, mulieribus autem quaternis unius pendendi capitis adtributum est. quocirca sublimis auctoritas tua huiusmodi censibus per comanensium et ariarathensium armeniae secundae, amasenorum helenoponti et diocaesarensium cappadociae secundae urbes salubris ac temperatae peraequationis modum monumentis publicis iubebit adnecti. dat. vi k. april. constantinopoli honorio et evodio conss. (386 mart. 27).
CTh.13.11.3
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. si peraequatore misso aliquis aut procuratorem suum retraxerit aut colonum ad contumaciam retractionis armaverit, ad eum censuum modum, quem vel eo vel procuratore illius absente peraequator adposuerit, ad nostrae sanctionis auctoritatem tenebitur. dat. vi kal. april. constantinopoli honorio n. p. et evodio conss. (386 mart. 27).
CTh.13.11.4
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. rufino praefecto praetorio. qui fundum aliquem, velut afanticorum mole depressum, cupit aliquatenus relevari, omne nihilominus patrimonium suum admisso patiatur inspectore censeri. quod quidem etiam ad singularum civitatium legationes convenit custodiri, ut scilicet omne territorium censeatur, quotiens defectorum levamen exposcitur, ut squalida adque ieiuna in culta adque opima compensent. nemini autem citra nostram conscientiam in quantolibet modo tributariam suspendere liceat functionem. quod enim ad tempus differri iubebit, aut perpetuo amittitur aut sub acerbiore reliquorum mole repetendum est. dat. iii non. april. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 apr. 3).
CTh.13.11.5
Idem aaa. rufino praefecto praetorio. qui gravatos se a peraequatoribus conqueruntur et iniusto oneri inpares esse proclamant, competitionis habeant facultatem, ut, quid remissum gratia, quid interceptum fuerit fraude, convincant et ex eo levamen accipiant, quod per deformia et criminosa commercia sibi impositum esse deplorant, ut aliis demeretur. sed in eo tempus placuit definiri, ne plures frustra litibus premerentur, si nullis intercepta metis actio tolleretur. quare cum fuerint traditi codices et completa peraequatio, intra annum cui videbitur de iniusto onere conqueratur, iniquitatem peraequatoris accuset ac praestitam gratiam habita competitione convincat, ut, quod ei fuerat superfusum, ille cognoscat, quem debitae functioni fraus clandestina subtraxerat. emenso autem eo tempore actio denegabitur sequestratis minoribus, qui fuerint indefensi; his etiam, qui aberunt causa rei publicae. qui tamen ex eo tempore quae sunt statuta custodient, ex quo ad agendum habere potuerint facultatem. dat. iii kal. dec. constantinopoli d. n. theodosio a. iii et abundantio v. c. conss. (393 nov. 29).
CTh.13.11.6pr.
Impp. arcadius et honorius aa. herodi. actus stratoris, qui possessores iuris emphyteutici sub peraequationis colore turbavit, iubemus aboleri, alio ad id negotium dirigendo. quem observare conveniet, ut pristinis dominis, si quidem idonei comprobantur, cuncta restituat, novis vero ad redhibenda omnia, quae per eum vel suspensa vel minuta vel dilata sunt, strenuus exactor incumbat. (396 [394] febr. 14).
CTh.13.11.6.1
Si quid etiam latioribus ac fecundioribus fundis addi in praestatione potest, tenax inquisitor incumbat. in omnibus vero subsignationem facultatium, quae in huiusmodi locationibus prima est quaerenda, suscipiat. dat. xvi kal. mart. arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 [394] febr. 14).
CTh.13.11.7
Idem aa. hilariano. peraequationem omnibus necessariam esse non ignoramus, ideoque praecipimus, ut nullus electus contra iudicium culminis tui rescripti se privilegii alicuius auctoritate defendat, quoniam per cognitos ac probatos viros compendia provincialium iudicum volumus ordinari. dat. xiiii kal. april. mediolano arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 mart. 19).
CTh.13.11.8
Idem aa. eusebio praefecto praetorio. peraequatores ac discussores, quorum nobis data sunt nomina, si incurrerint culpam neglegentiae vel gratiae, non solum honorum iacturam, verum etiam annonarum in quadruplum multam subire debebunt, ea vero, quae in damnum provincialium fuerint accepisse convicti, in quadruplum cogentur exsolvere. dat. iiii kal. april. mediolano arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 mart. 29).
CTh.13.11.9
Idem aa. eutychiano praefecto praetorio. qui per impotentiam fundos opimos ac fertiles occuparunt, cum quaestuosis uberibusque pro rata portione suscipiant infecundos. quoniam itaque legati hieropolitanae civitatis succisos esse prosecuti sunt, huiusmodi possessionum retentatores cum opimis fundis et minus idoneos suscipiant, quo eiusmodi aequalitate servata et ante dictae curiae vires possint in posterum respirare et fisci indemnitas custodiri. dat. non. mar. constantinopoli honorio. a. iiii et eutychiano conss. (398 mart. 7).
CTh.13.11.10
Idem aa. messalae praefecto praetorio. quoniam ex multis gentibus sequentes romanam felicitatem se ad nostrum imperium contulerunt, quibus terrae laeticae administrandae sunt, nullus ex his agris aliquid nisi ex nostra adnotatione mereatur. et quoniam aliquanti aut amplius quam meruerant occuparunt aut colludio principalium vel defensorum vel subrepticiis rescriptis maiorem, quam ratio poscebat, terrarum modum sunt consecuti, inspector idoneus dirigatur, qui ea revocet, quae aut male sunt tradita aut improbe ab aliquibus occupata. dat. non. april. mediolano theodoro v. c. cons. (399 apr. 5).
CTh.13.11.11
Idem aaa. longiniano praefecto praetorio. per hoc quinquennium multos comites ac peraequatores nec non etiam discussores per diversas provincias constat esse directos, quos nihil profuisse utilitatibus publicis cognovimus. ideoque sublimitas tua eorum actus diligenti examinatione perpendat et si quos neglegenter invenerit iniuncta curasse, ablatis codicillis primitus et refusis faciet in duplum quae perceperunt emolumenta redhibere. si quos vero rapacitate plectenda a provincialibus aliquid abstulisse constiterit, direpta in quadruplum redhibere compellas. dat. v id. feb. ravennae arcadio a. vi et probo conss. (406 febr. 9).
CTh.13.11.12
Impp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto praetorio. cunctis per provincias administratoribus nostra insinuetur praeceptio, ut, si quando e re publica visum fuerit discussiones inspectionesque aut aliquid simile agitari, ei iniungant, qui vicarianae potestati, comitivae orientis aut augustalitati parendo statuta peregit stipendia, ita ut, si quis ex his, quos palam expressimus, super hoc officii munere excusando nostrum impetravit oraculum aut post elicuerit, nequaquam id admittatur. his enim ita rite digestis et ab hominibus gnaris administrabuntur publica munia et altioris adque inhabilis fortunae homines incompetentia obsequia declinabunt. dat. x kal. feb. constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 ian. 23).
CTh.13.11.13
Idem aa. iohanni praefecto praetorio. loca, quae praestationem suam implere non possunt, praecipimus adaequari, ut, quid praestare possint, mera fide et integra veritate scribatur, id vero quod impossibile est e vasariis publicis auferatur. et primo quidem veteribus dominis adscribi praedia ipsa conveniet, quorum si personae eorumve heredes non potuerint repperiri, vicinos vel peregrinos volentes, modo ut sint idonei, dominos statuendos esse censemus. in tantum autem omnium animos beneficiis provocamus, ut id, quod defectae possessioni inspectoris arbitrio adscribitur, biennii inmunitate relevetur, ut nec idonea praedia alterius glebae sarcina in posterum praegraventur. dat. viii id. iun. ravennae honorio viiii et theodosio v. aa. conss. (412 iun. 6).
CTh.13.11.14
Idem aa. ursacio comiti rerum privatarum. peraequationem agapii in perpetuum manere censemus. dat. iiii non. iul. ravennae theodosio a. vii et palladio conss. (416 iul. 4).
CTh.13.11.15
Idem aa. sebastio comiti primi ordinis. post alia: si qui aliarum possessionum dominus desertum praedium suum inspici forte voluerit, universa loca quae possidet etiamsi idonea sunt, peragrari patietur, ut sarcina destitutae possessionis, in quantum inspectio deprehenderit, possit melioribus sociari peraequatoque omni patrimonio nihil de desertis postea conqueratur. tantum enim his praediis aperta et absoluta levamenta praestamus, quorum aut domini omnino non extant aut paupertate mediocres ipsa tantum praedia habere monstrantur. dat. prid. id. mart. ravennae honorio a. xi et constantio ii conss. (417 mart. 14).
CTh.13.11.16
Idem aa. sebastio comiti primi ordinis. competitionis obreptione seclusa aput eum possessio firma permaneat, cui a peraequatore semel eam traditam fuisse constiterit. reliqua vero temporis ante acti a novo domino fiscum postulare non patimur, ne alterius culpa alter incipiat subiacere dispendio. si quis vero privatus aut obligatam sibi possessionem, quae deserta huc usque permansit, aut ex aliquo titulo deberi sibi iure confirmat, allegationes suas sine mora vel per se vel per aliam personam legibus ordinatam aput spectabilitatem tuam publicare debebit, ita ut, si aequitatis ratione suadente ad petitorem fuerit translata possessio, is, qui eam a peraequatore susceperat, rei melioratae receptis sublevetur expensis. verum ne sub specie litis dominationes semel constitutae turbentur, duorum mensum spatium censemus debere servari, intra quod is, qui putat sibi rem probabili ratione competere, debitas exerat actiones. quod si tempus adscriptum silentio fuerit interveniente transactum, nullum penitus repetendi volumus esse principium. quod si quis eo tempore, quo peraequator praedium alicui addicit, de suo iure vel per se vel per homines suos non crediderit actitandum, duorum mensum curriculis evolutis in perpetuum conquiescat. et cetera. dat. prid. id. mart. ravennae honorio a. xi et constantio ii conss. (417 mart. 14).
CTh.13.11.17
Idem aa. sebastio comiti primi ordinis. post alia: illa, quae ante viginti retro annos speciali impetratione diversis petitionibus inspecta claruerint, ab spectabilitate tua convenit iterari, quatenus, aliorum cessante iudicio intra provinciam sibi commissam, tuo omnia finiantur arbitrio. eas quoque possessiones, quae ante viginti similiter annos speciale beneficium de recisione meruerunt, studiose peragrare debebis, ut, utrum e re sint postulata remedia vel his aliquid deceat functionis adiungi, aestimatio fida demonstret. et cetera. dat. prid. id. mai. ravennae honorio a. xi et constantio ii conss. (417 mai. 14).





































Liber Decimus Quartus
CTh.14.1.0. De decuriis urbis romae
CTh.14.2.0. De privilegiis corporatorum urbis romae
CTh.14.3.0. De pistoribus et catabolensibus
CTh.14.4.0. De suariis, pecuariis et susceptoribus vini ceterisque corporatis
CTh.14.5.0. De mancipibus thermarum urbis et subvectione lignorum
CTh.14.6.0. De calcis coctoribus urbis romae et constantinopolitanae
CTh.14.7.0. De collegiatis
CTh.14.8.0. De centonariis et dendroforis
CTh.14.9.0. De studiis liberalibus urbis romae et constantinopolitanae
CTh.14.10.0. De habitu, quo uti oportet intra urbem
CTh.14.11.0. Quibus militantibus ad urbem non liceat accedere
CTh.14.12.0. De honoratorum vehiculis
CTh.14.13.0. De iure italico urbis constantinopolitanae
CTh.14.14.0. De campo martio urbis romae
CTh.14.15.0. De canone frumentario urbis romae
CTh.14.16.0. De frumento urbis constantinopolitanae
CTh.14.17.0. De annonis civicis et pane gradili
CTh.14.18.0. De mendicantibus non invalidis
CTh.14.19.0. De pretio panis ostiensis
CTh.14.20.0. De pretio piscis
CTh.14.21.0. De nautis tiberinis
CTh.14.22.0. De saccariis portus romae
CTh.14.23.0. De patronis horreorum portuensium
"TEODOSIO.HTM#XIV24">CTh.14.24.0. De mensis oleariis
CTh.14.25.0. De frumento carthaginiensi
CTh.14.26.0. De frumento alexandrino
CTh.14.27.0. De alexandrinae plebis primatibus

















CTh.14.1.0. De decuriis urbis romae
CTh.14.1.1
Imp. constantius a. et iulianus caes. ad iulianum. in decuriarum ordine insigni, cui librariorum vel fiscalium sive censualium nomen est, nequaquam aliquis locum primi ordinis adipiscatur nisi is, quem constiterit studiorum liberalium usu adque exercitatione pollere et ita esse litteris expolitum, ut citra offensam vitii ex eodem verba procedant: quod cunctis volumus intimari. ne autem litteraturae, quae omnium virtutum maxima est, praemia denegentur, eum, qui studiis et eloquio dignus primo loco videbitur, honestiorem faciet nostra provisio sublimitate ... tuave eius nomina indicante, ut deliberemus, quae in eum dignitas deferenda sit. dat. vi kal. mar. constantinopoli; accepta id. mai. romae constantio a. viiii et iuliano caes. ii conss. (357 [360] febr. 24).
CTh.14.1.2
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. ad sallustium praefectum urbi. privilegiorum antea decurialibus concessorum firmitatem mutare nec volumus nec debemus; quin immo ea, quae primitus statuta perdocentur, etiam nostrae mansuetudinis sanctione permaneant. dat. iii id. iun. mediolano honorio n. p. et evodio conss. (386 iun. 11).
CTh.14.1.3
Idem aaa. trifolio praefecto praetorio. perire nolumus, quidquid aeternae urbi constat fuisse concessum; usque adeo privilegia vetusta servamus, ut nova, in quantum ratio permittit, beneficia praestare velimus. unde in defendendis decurialibus, quos binos esse ex singulis quibusque urbibus omnium provinciarum veneranda decrevit antiquitas, id observare debebis, quod vel priscorum principum constitutis vel nostris intellegis sanctionibus definitum. si quis vero decurialem de auferendis privilegiis putaverit lite pulsandum, intellegat se decuriae interpellare debere iudicem. dat. xiiii kal. feb. mediolano timasio et promoto conss. (389 ian. 19).
CTh.14.1.4
Imppp. arcadius, honorius et theodosius aaa. exsuperantio, iulio et ceteris decurialibus. leges tam a superioribus principibus quam a divo patre nostro conditas nostra auctoritate firmamus. singulos itaque iudices scire volumus, ne quis huic collegio iniuriis corporalibus temptet notam adterere neque ab his commodis, quae rationibus adprobantur, audeat separare. huic etenim collegio volumus antiquam privilegiorum praerogativam servari. dat. viii id. iul. romae honorio a. vi et aristaeneto conss. (404 iul. 8).
CTh.14.1.5
Idem aaa. curtio praefecto praetorio. cum tot et tam evidentibus praeceptionibus sacris iam inde ab antiquis principibus, nostris quoque rescriptis decuriae sint sacratissimae urbis privilegia confirmata, adtamen quae saepius statuta sunt, hac etiam lege firmamus. et cetera. dat. vii id. april. ravennae honorio vii et theodosio ii aa. conss. (407 apr. [?] 7).
CTh.14.1.6
Impp. honorius et theodosius aa. bonosiano praefecto urbi. vellemus privilegia augere decuriae, nisi genus esset iniuriae antiquitati aliquid sociare. quare cuncti cognoscant quinque libras auri multae nomine propositas, si quo in loco eorum actibus ullius persona obrepere forte temptaverit. emolumenta omnia per diversos erepta redhiberi decernimus. in eos sane, qui contra divalia statuta venisse dicuntur, spectabilis vicarius africae vindictam ferre curabit. dat. vii kal. octob. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 sept. 25).
CTh.14.2.0. De privilegiis corporatorum urbis romae
CTh.14.2.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad symmachum praefectum urbi. ea privilegia, quibus pro reverentia urbis aeternae varia corpora hominum vel priscarum legum cautio vel antecedentium principum fovit humanitas, magnifica sinceritas tua sciat vel confirmata esse arbitrio serenitatis nostrae vel, si in aliqua parte titubaverint, restituta. dat. kal. iun. bonamansione, proposita in foro traiani divo ioviano et varroniano conss. (364 iun. 1).
CTh.14.2.2
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. ad alypium praefectum urbi. nulli sit liberum, nulli permissum, ut novum aliquid urbis incolae in urbe sustineant. dat. prid. id. iul. aquileiae tatiano et symmacho conss. (391 iul. 14).
CTh.14.2.3
Impp. arcadius et honorius aa. florentino praefecto urbi. in honorem aeternae urbis corporatis indulta suffragia valere praecipimus. et cetera. dat. xv kal. april. mediolano caesario et attico conss. (397 mart. 18).
CTh.14.2.4
Impp. honorius et theodosius aa. palmato praefecto urbi. cura rectorum provinciarum corporati urbis romae, qui in peregrina transgressi sunt, redire cogantur, ut servire possint functionibus, quas imposuit antiqua sollemnitas. dat. iiii kal. april. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 mart. 29).
CTh.14.3.0. De pistoribus et catabolensibus
CTh.14.3.1
Imp. constantinus a. ad profuturum praefectum annonae. cunctis pistoribus intimari oportet, quod, si quis forte possessiones suas ideo putaverit in alios transferendas, ut postea se, rebus in abdito collocatis, minus idoneum adseveret, tamquam in locum eius alio subrogando, nihil ei haec astutia nec detestabilia commenta profutura sunt, sed in obsequio pistrini sine ulla excusatione durabit nec ad eius iura revocabuntur, si quas emptiones transcripserit. proposita id. aug. constantino a. v et licinio caes. conss. (319 aug. 13).
CTh.14.3.2
Imp. constantius a. ad orfitum praefectum urbi. si quis pistoris filiam suo coniugio crediderit esse sociandam, pistrini consortio teneatur obnoxius et familiae pistoris adnexus oneribus etiam parere cogatur. et quoniam necessarium corpus fovendum est, patronos pistoribus constitutos ad altera functionis officia prohibeo devocari caudicariorum corpori minime de cetero copulandos, ut aliis necessitatibus absoluti eam tantummodo functionem liberae mentis nisibus exsequantur. dat. prid. non. iul. mediolano arbitione et lolliano conss. (355 iul. 6).
CTh.14.3.3pr.
Impp. valentinianus et valens aa. ad symmachum praefectum urbi. praedia rustica vel urbana, quae possident privato iure pistores, nec senatorem nec officialem comparare permittimus, contractu pari cum aliis non interdicto; quippe mercantes ad venditoris officium vocabuntur super hac emptione aput praefectum annonae testatione deposita. (364 iun. 2).
CTh.14.3.3.1
In donationibus vero filii excepti sunt et nepotes, eodem loco positis omnibus, qui qualibet proximitate iunguntur, quibus ideo non dempsimus beneficium largitatis, quia et paneficii necessitatem suscipere successionis iure coguntur. (364 iun. 2).
CTh.14.3.3.2
Haec forma servabitur et in testamentis aut donatione vel novissima voluntate, ut in extraneos collata non valeant, nisi pistoris officium sponte susceperint qui pistorum sunt munificentiam consecuti. dat. iiii non. iun. naissi divo ioviano et varroniano conss. (364 iun. 2).
CTh.14.3.4
Idem aa. ad symmachum praefectum urbi. optio concessa est his, qui e pistoribus facti sunt senatores, ut aut studio facultatum aut splendidissimo ordine segregati sint. quod si fuerint cupidi dignitatis, in tantam paneficii substantiam idoneos de suis subrogare cogantur, quantam ipsi exhibuere pistores. dat. viii id. iun. naissi divo ioviano et varroniano conss. (364 iun. 6).
CTh.14.3.5
Idem aa. ad symmachum praefectum urbi. filios pistorum, qui in parvula aetate relinquuntur, usque ad vicesimum annum aetatis a pistrini sollicitudine defendi iubemus. sane periculo totius corporis subrogari convenit pistores idoneos pro pupillis, sub hac videlicet condicione, ut post emensum vicesimum annum aetatis paterni muneris necessitatem subire cogantur, nihilo minus permanentibus pistoribus his, quos in locum eorum constat substitutos. dat. vi id. ian. naissi divo ioviano et varroniano conss. (364 ian. 8).
CTh.14.3.6
Idem aa. ad symmachum praefectum urbi. nulli liceat pistorum supplicatione delata subterfugiendi muneris impetrare licentiam. dat. vi id. ian. naissi divo ioviano et varroniano conss. (364 ian. 8).
CTh.14.3.7
Idem aa. ad viventium praefectum urbi. post quinquenni tempus emensum unus prior e patronis pistorum otio et quiete donetur, ita ut ei qui sequitur officinam cum animalibus servis molis fundis dotalibus, pistrinorum postremo omnem enthecam tradat adque consignet. dat. viii id. octob. altino divo ioviano et varroniano conss. (364 [367] oct. 8).
CTh.14.3.8
Idem aa. ad symmachum praefectum urbi. in speculis erit officium sinceritatis tuae, ne cui, qui semel pistorum corpori fuerit deputatus, abscedendi qualibet ratione copia facultasque tribuatur, etiamsi ad absolutionem eius pistorum omnium laboret adsensus et consessus convenisse videatur. ne illud quidem cuiquam concedi oportet, ut ab officina ad aliam possit transitum facere. dat. xviii kal. feb. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 ian. 15).
CTh.14.3.9
Idem aa. ad olybrium praefectum urbi. ex libertinis catabolensium corpori statuimus sociari eum, cuius tota substantia triginta librarum argenti aestimatione colligitur. idque pondus sive ipsum per se habet seu in aliis quibuscumque speciebus vel in aedificiis adque agris dictae adscriptionis merita non transit, iubemus ab inquietudine istius molestiae segregari. dat. iii kal. april. treviris valentiniano et valente aa. conss. (368? 370? mart. 30).
CTh.14.3.10
Idem aa. ad olybrium praefectum urbi. libertini, qui a dominis cuiuscumque honoris aut meriti aliquid testamento vel donatione meruerunt, si aliqua pistrinis obnoxia consecuti sunt, pistorum corpori copulentur. si vero libera ab hoc nexu isdem sunt corporibus derelicta, catabolensium necessitatibus obsequantur. quin etiam si qui ex his aliis se corporibus crediderint inserendos, ab his incunctanter abstracti ei, cui hac lege sociati sunt, muneri deputentur. si autem a clarissimis viris aliquos acceperint fundos, sic praedicto corpori pareant, ut glebae, ex qua lucrata ea sunt corpora, nullum praeiudicium comparetur. dat. non. iul., lecta in pantheo non. nov. valentiniano et valente aa. conss. (368? 370? iul. 7).
CTh.14.3.11
Idem aa. ad symmachum praefectum urbi. hac sanctione generaliter edicimus nulli omnino ad ecclesias ob declinanda pistrina licentiam pandi. quod si quis ingressus erit, amputato privilegio christianitatis sciat se omni tempore ad consortium pistorum et posse et debere revocari. dat. v kal. octob. aquileiae valentiniano et valente aa. conss. (365 sept. 27).
CTh.14.3.12
Idem aa. ad claudium proconsulem africae. secundum parentis nostri constantini divale praeceptum omnibus lustris pistores ex officio, quod ei corpori constat addictum, ad urbem sacratissimam destinentur. in quo illud convenit praecaveri, ne quis hanc, quae personalis est, functionem pretio putet esse taxandam. veniant suo tempore, quos causa constringit et ita veniant, ut eos officium, quod tibi paret, pistorum patronis adque annonae praefecto aput publica monumenta consignet. quod si quis iudicum statuto tempore personam, quae est destinanda, non miserit, ipse profecto remanebit obnoxius functioni, cui subtraxisse probatur obnoxium. in officium quoque poena competens exeretur, quod aut dissimulatione neglexerit aut fraude subtraxerit iudicem suum super vi legis et consuetudinis admonere. dat. kal. decemb. treviris valentiniano et valente aa. conss. (370 dec. 1).
CTh.14.3.13
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad olybrium praefectum urbi. non ea sola pistrini sint vel fuisse videantur, quae in originem adscripta corpori dotis nomen et speciem etiam nunc retentant, sed etiam ea, quae ex successione pistorum ad heredes eorum vel quos alios devoluta noscuntur, quo eorum quoque distractio inhibita evidentius cerneretur. in his vero solis liciti contractus eidem corpori reserventur, quae ad ipsos non hereditario pistorum nomine, sed privatorum institutione, liberalitate vel dote aut quolibet titulo, probantur esse transfusa et si qua ipsi ex privata munificentia consecuti in rebus humanis agentes in aliquem ex sociis, id est in pistorem alterum transtulerunt. ceterum si haec quoque in successione propria reliquere, etiam eadem dotis nomine et titulo nuncupamus, quia pistrino proficere convenit, quod aput pistorem eo vivente permansit. servabis igitur de cetero ordinem constitutum, ut, si vel donatione pistoris rem pistrino hereditatis successionisve meritis obligatam quicumque ex privatis a pistoribus fuerit consecutus, sciat corpori obnoxium vendere et alienare non posse, sed in sua causa et pistorum nomine ac iure residere. dat. kal. iun. treviris valentiniano nob. p. et victore conss. (369 iun. 1).
CTh.14.3.14
Idem aaa. ad ursicinum praefectum annonae. si cui pistoris filia nubserit ac postea is eandem dilapidatis facultatibus consortio putaverit eximendam, non alia lege adque ratione eundem ipsum pistoriae necessitati et corpori praecipimus adstringi, quam si eodem munere originis vinculo teneretur. dat. viii kal. mart. treviris modesto et arinthaeo conss. (372 febr. 22).
CTh.14.3.15
Imppp. valens, gratianus et valentinianus aaa. ad gregorium virum clarissimum praefectum annonae. ne quis umquam praefectus annonae contra suam alienamve sententiam pistorum locum eiectis permiserit reformari, cum praescriptum suum aput iudices obtinere lex debeat, per quam simul adversus decoctorum vitia et utilitati annonae publicae et rerum iudicatarum constantiae providetur. dat. xiiii kal. mart. treviris gratiano a. iiii et merobaude conss. (377 febr. 16).
CTh.14.3.16
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad arborium praefectum urbi. quidquid ex horreis plectibili usurpatione praesumptum sit, id per pistores, in quos totius criminis confertur invidia, matura exactione reddatur, ut, si quid in hac specie minus potuerit exsolvi, in quibuscumque speciebus, in aere vel plumbo seu qualibet alia solutione, pensetur, dummodo redintegratio totius summae curetur. dat. id. iun. gratiano a. v et theodosio a. i conss. (380 iun. 13).
CTh.14.3.17
Idem aaa. ad titianum vicarium africae. iudices africanos laudabilis sinceritas tua huiusmodi interminatione conterreat, ut, nisi tempore solito debitos pistores venerabilis romae usibus dirigere curaverint, sciant se ipsos quinquaginta argenti librarum officiumque eorum pari condemnatione multandum. dat. iiii id. iul. treviris gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 iul. 12).
CTh.14.3.18
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. ad sallustium praefectum urbi. ut concessa decurialibus privilegia nolumus abrogari, ita lege super mancipibus data nihil iubemus inminui. nam si qui ob hoc ad decurias illicite transierunt, ut munus evaderent mancipatus, necesse est erga eos privilegia non posse servari, quos obnoxios sibimet recte vindicat functio memorata. in tantum etiam defensiones diversorum principum largitate concessas erga decurias manere decernimus et mancipatui obnoxios iubemus addici, ut, si quispiam super absolutione mancipatus nostrae maiestati preces obtulerit, bonorum amissione plectatur. quod quidem non solum in decurialibus, sed etiam in ceteris decernimus perpetua lege servari. dat. iii id. iun. mediolano honorio n. p. et evodio v. c. conss. (386 iun. 11).
CTh.14.3.19
Impp. arcadius et honorius aa. eusebio praefecto praetorio. pistores urbis aeternae praetermissa veteri consuetudine fundis vel praediis ad nihilum redactis, quae eorum corpori solacia certa praebebant, novos sibi quaestus excogitasse comperimus. ideoque in futurum provisionis remedia proferentes misso probatae industriae viro singulorum fundorum sive praediorum, quae pistorum corpori obnoxia sunt, vires discuti exquirique praecipimus, ut idem iure perpetuo idoneis adfixa praestatione tradantur adque conductores praestationis modum et solacia ministrent antiquitus constituta pistoribus. dat. vii id. iul. mediolano arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 iul. 9).
CTh.14.3.20
Idem aa. theodoro praefecto praetorio. adscripti semel per sententiam iudicis ordini pistorio subrepticia rescripta non quaerent, nec ulla eis supplicandi praestetur facultas. et qui huiusmodi sperare voluerit beneficia, quinque libras auri fisco nostro inferre cogetur. si quo enim casu vel oecultis vel ambitiosis hoc precibus elicuerit, iudex, cuius in iudicio haec fuerit prolata sententia, officium quoque eius, si consensum praebuerit impetratis, quinas auri libras aerario nostro inferent. dat. vii kal. mai. mediolano honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 apr. 25).
CTh.14.3.21
Idem aa. et theodosius a. vitali praefecto annonae. nulli pistori nec posteris eius in privatas personas vel thymelicas vel eas, quae aurigandi studio detinentur, liceat coniugii societate transire, etiamsi huic facto omnium pistorum accedat adsensus, etiamsi nostra elicita fuerint aliqua subreptione rescripta. quod si quisquam in haec vetita adspirare temptaverit, sciat se verberibus adfectum deportatione puniendum facultatesque suas paneficio sociandas. quod si non statim officium gravitatis tuae in ipsis inceptis occurrerit, sed in suggestione cessaverit, in singulis familiis librarum auri decem multa feriatur: ita ut eae quoque personae cum patrimonio ad debitum officium revocentur, quae per huiusmodi nuptias in simili consortio fuerunt. omnes igitur, qui filias pistorum in consortium sortiti sunt, vel ex thymelicis vel aurigis vel universis privatis pistorio corpori ilico deputentur. dat. viii id. mart. ravennae d. n. theodosio a. i et rumorido v. c. conss. (403 mart. 8).
CTh.14.3.22
Impp. honorius et theodosius aa. palladio praefecto praetorio. quicumque illustris urbanae sedis vel annonariae potestatis apparitor clandestina fraude pistorem concusserit, accusatus adque convictus perpetuis paneficii nexibus addicatur. et cetera. dat. vii kal. ian. ravennae honorio a. xi et constantio ii v. c. conss. (417 dec. 26).
CTh.14.4.0. De suariis, pecuariis et susceptoribus vini ceterisque corporatis
CTh.14.4.1
Imp. constantinus a. ad pacatianum praefectum praetorio. quoniam suariorum corpus ad paucos devenit, iubemus eos adstante populo romano dicere, quibus excusatio sit delata, quibus provenerit onus, ut his in medium publicae rationis eductis exemplum rei naviculariae proponatur. itaque dinoscant facultates proprias suariorum esse obnoxias muneri ac de duobus alterum eligant; aut retineant bona quae suariae functioni destricta sunt ipsique suario teneantur obsequio aut idoneos quos volunt nominent, qui necessitati idem satisfaciant. nullum enim vacare ab huius rei munere patimur, sed sive honoribus evecti sive quolibet versutiae genere fugerunt, revocari eos iubemus idque ipsum teste et audiente populo romano compleri ac nos super his consuli, ut animadvertamus in eos, qui hac tergiversatione usi sint; de reliquo functionis huius vacatione nulli penitus tribuenda, sed eo qui subripere potuerit post beneficium infirmatum, salutis etiam periculum subituro. dat. viii id. mart. romae optato et paulino conss. (334 mart. 8).
CTh.14.4.2
Idem a. lucrio verino. in arbitrio suo possessor habeat, ne suario pecuniam solvat, quod ideo permissum est, ne in aestimando porcorum pondere licentia suariis praebeatur. quod si iuste porcos suarius aestimaverit, huic pecuniam possessor, cui pensitationis utriusque copia est indulta, numerabit. ne autem suario in suscipienda pecunia detrimenti aliquid adferatur, singulis quibusque annis ea pretia porcinae possessor adnumeret, quae usus publicae conversationis adtulerit. et quoniam non semper nec in omnibus locis una est forma pretiorum, pro diversitate locorum et temporum in specie pretia danda sunt, nisi ipsa porcina praestetur. iudices autem regionum monendi sunt, ut per singulos annos ad scientiam tuam referant, quae in quibus locis sunt pretia porcinae, ut instructione hac a tua gravitate perpensa tunc demum suarii per diversa proficiscantur et pretia suscipiant, quae in his regionibus versari cognoveris. queri enim suarii non poterunt, quia nihil interest, carius an vilius comparent, cum, quantum pretium daturi sunt, a possessore accipiant; et possessores erunt moderati in specie distrahenda, cum se sciant, quanto maiora pretia pro carne poposcerint, tanto plus suariis soluturos. dat. iii id. april. constantino a. vii et constantio c. conss. (326 [324] apr. 11).
CTh.14.4.3
Imp. iulianus a. flavio aproniano suo salutem. ea pretia, quae in campania per singulos annos repperiuntur, suariis urbis romae debent solvi, ita ut periculo suariorum populo porcinae species adfatim praebeatur. et quia officialibus pro omni supplicio sufficit direptorum restitutio, quidquid ultra senos folles per singulas libras claruerit flagitatum, id fisci viribus protinus vidicetur. exactio autem nummaria non per officium tuum vel ipsos suarios, sed per officiales consularis iuxta praeceptum nostrae mansuetudinis competentem sortiatur effectum. nam quia maiorum potestatum officiales solent esse provincialibus perniciosi, per ordinarios iudices adque curias etiam hanc exactionem convenit celebrari. per singulos itaque annos iuxta pretia, quae repperiuntur in publica conversatione, per campaniam habitantes pecuniam pro singulis libris porcinae praecipiantur exsolvere, ita ut non ad pretia, quae in urbe roma repperiuntur, sed quae aput campanos in publicis usibus habentur, nummaria celebretur exactio, suariis autem celebrandae nummariae exactionis facultas denegetur. nam dedimus litteras ad virum clarissimum consularem, ut remotis officialibus praefecturae urbanae et suariis ipse totius exactionis instantiam adque periculum ad suam curam sollicitudinemque revocare contendat. qui evidentissimo discrimini constituetur obnoxius, si in transmittendis pecuniis aliqua fuerit materia deceptionis exorta. dat. v id. decemb. antiochiae d. n. iuliano a. iiii et sallustio conss. (363 dec. 9).
CTh.14.4.4pr.
Impp. valentinianus et valens aa. ad praetextatum praefectum urbi. per singulas et semis decimas, quibus suariorum dispendia sarciuntur, damnum, quod inter susceptionem et erogationem necessario evenit, vini, hoc est septem et decem milium amphorarum perceptione relevetur. (367 oct. [?] 8).
CTh.14.4.4.1
Cui rei illud provisionis accedat, ut lucanus possessor et brittius, quos longae subvectionis damna quatiebant, possit, si velit, speciem moderata, hoc est septuagenarum librarum compensatione dissolvere, quod ibi debebit inferre, ubi vina fuerat traditurus. (367 oct. [?] 8).
CTh.14.4.4.2
Quibus in rebus illud quoque a decessore tuo salubriter institutum est, quo suariis aestimandi licentia denegetur pondusque porcorum trutinae examine, non oculorum libertate quaeratur, ita videlicet, ut ne volenti quidem possessori tradere animal liceat, cuius modum non prius ponderatione certa deciderit suarius. animal vero a possessore tradendum ob digeriem prius unius noctis tantum ieiunitate vacuetur. (367 oct. [?] 8).
CTh.14.4.4.3
Illud quoque salubris constantinianae legis forma compescat, videlicet ut cum possessore, cui commodioris pretii beneficia indulta a veteribus principibus praerogativa providit, proprium ordo decidat ac transigat isque ordo suariis, quibuscum habet vini emolumenta communia, aut legitimum pretium, id est romani fori, cui carnem fuerat illaturus, tradat, aut carnem debitam subministret. (367 oct. [?] 8).
CTh.14.4.4.4
Porro decimae semis, quam statuimus, non petantur ab his, a quibus fuerit pecunia ministranda. haec autem omnia aeneae tabulae in foro suario collocandae ad aeternam memoriam oportebit insculpi. dat. viii id. octob. remis lupicino et iovino conss. (367 oct. [?] 8).
CTh.14.4.5
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. ad albinum praefectum urbis romae. suariorum vires ea concidisse occasione comperimus, quod fundi eorum adque alia praedia in extraneas quasque personas multimoda donatione transcripta sunt. quae sublimis eminentia tua aut ad memoratorum iura revocabit aut, si eorum detentatores putaverint abnuendum, subeant cum his communem sarcinam, quorum incubuere corporibus. consanguineos quoque eorum vel originales ut memoratorum nomini functionique iubeas adiungi, plenum et aequitatis et iuris est. dat. xv kal. sept. romae timasio et promoto conss. (389 aug. 18).
CTh.14.4.6
Idem aaa. ad albinum praefectum urbi. porcinarii urbis aeternae cum pervigilem laborem populi romani commodis exhibeant, id se divae memoriae gratiani beneficio meruisse proponunt, ne sordidis umquam muneribus subiacerent. illustris igitur auctoritas tua divalium praeceptorum formam conservans etiam cum interminatione competenti suo insistat officio, quatenus id, quod et ante constitutum est et nulla postmodum iussione mutilatum, indubitatum adque intactum faciat perdurare. dat. viii kal. sept. romae timasio et promoto conss. (389 aug. 25).
CTh.14.4.7
Impp. arcadius et honorius aa. florentino praefecto urbi. heredes suariorum, filiorum etiam emancipatorum bona omnia ac patrimonia requirantur, ut, sive personarum agatur ratio sive rerum, non minus habeatur obnoxius quem possessio tenet quam quem successio generis adstringit, dummodo suo ordini adtributos suarii non amittant et propriis facultatibus solitisque subsidiis aliena adque longinqua et ab hoc munere distracta non quaerant. dat. xv kal. mar. mediolano caesario et attico conss. (397 febr. 15).
CTh.14.4.8pr.
Idem aa. hilario praefecto urbi. quicumque de suariorum corpore originariam functionem sub cuiuslibet desiderio auxilii vel honore declinasse noscuntur vel ad diversa se officia contulisse aut adnotationibus vel rescriptis nostrae serenitatis elicitis, ad munus pristinum revocentur, tam qui paterno quam qui materno genere inveniuntur obnoxii: oportet enim viribus vacuari, quae in dispendium publicum adumbratione extorta sint. nullique penitus ad quemlibet honorem adque militiam aditus tribuatur et si qua deinceps de nostris altaribus per adnotationem vel rescriptum vel quolibet genere fuerint elicita vel emendicata, cassentur. (408 ian. 15).
CTh.14.4.8.1
Eos etiam, qui ad clericatus se privilegia contulerunt, aut agnoscere oportet propriam functionem aut ei corpori quod declinant proprii patrimonii facere cessionem. (408 ian. 15).
CTh.14.4.8.2
Ii vero, qui praedia obnoxia corpori vel ex empto vel ex donato vel ex quolibet titulo tenent, pro rata publicum munus agnoscant aut possessionibus cedant. (408 ian. 15).
CTh.14.4.8.3
Circa reliqua etiam corpora, quae ad privilegia urbis romae pertinere noscuntur, eadem praecepti nostri forma servetur. dat. xviii kal. feb. romae basso et philippo conss. (408 ian. 15).
CTh.14.4.9
Impp. honorius et theodosius aa. palladio praefecto praetorio. post alia: ad excludendas patronorum caudicariorum fraudes et portuensium furta mensorum unus e patronis totius consensu corporis eligatur, qui per quinquennium custodiam portuensium suscipiat conditorum, clandestinum ad collegas digma missurus, ne quid ex specie fraus occulta vectorum pessimae qualitatis inmutet. cui praemia ista deferimus, ut, si optima fide administraverit munus iniunctum, post expletas lustralis sollicitudinis metas comitivae tertii ordinis honore cumuletur idque non iam ex codicillis nostris, sed constituti istius consequatur indulto; deprehensus in fraude amisso patrimonio ad pistrini etiam munia prima revocetur. illud etiam decernimus, ne in singulos tres primos patronos corporum singulorum vir clarissimus praefectus annonae ius habeat corporalis iniuriae nam sufficit in delinquentem illustris urbani censura iudicii. dat. vii kal. ianuar. ravennae honorio a. xi et constantio ii v. c. conss. (417 dec. 26).
CTh.14.4.10pr.
Idem aa. palladio praefecto praetorio. suariis pecuarii iungantur: sub hac tamen condicione decreti corpora volumus miscere, ut rescissis privilegiis, quae impetrasse dicuntur, mixtae corporum vices alternis fungantur officiis. (419 iul. 29).
CTh.14.4.10.1
Quibus cum lege concedimus, ut corpora externa iungamus, e re est, ut his quoque suas reddi iubeamus personas, quas rescissis omnium privilegiis vinculis gratiosis sententiis, si quas in abolitionem genuinae functionis callida fraude meruerunt, restitui cum facultatibus suis posthabita dilatione. (419 iul. 29).
CTh.14.4.10.2
Nulla tamen eos corporis iniuriae formido percellat: nam praecipimus, ut tres huius corporis principales terti ordinis comitivam recipiant, quam sibi non iam ex codicillis nostris, sed ex privilegio latae legis adsumant. (419 iul. 29).
CTh.14.4.10.3
Per quinque autem menses quinas in obsoniis libras carnis possessor accipiat, ne per minutias exigui ponderis amplius fraus occulta decerpat. possessores quoque, qui pro larido millenos denarios in vicenis libris solebant conferre, suariis in pretio exsolvant. (419 iul. 29).
CTh.14.4.10.4
Primiscrinii quoque tam illustris urbanae sedis quam spectabilis vicariae potestatis, nisi anno militiae finali institerint, ad supplendam summam praeteritae dissimulationis artentur, ut ex propriis facultatibus debita suariae functionis exsolvant, quae neglexerunt flagitare dum militabant, privilegia etiam militiae perdituri. (419 iul. 29).
CTh.14.4.10.5
Quattuor milia sane obsoniorum, amputatis superfluis ac domus nostrae perceptionibus, diurna sublimitas tua decernat, quibus copiis populus animetur. dat. iiii kal. aug. ravennae monaxio et plinta conss. (419 iul. 29).
CTh.14.5.0. De mancipibus thermarum urbis et subvectione lignorum
CTh.14.5.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad olybrium praefectum urbi. quidquid erga mancipes, qui thermarum exhibitionem romae curant, in exercitio compendiisque salinarum scitis priorum principum cautum est, aeterna sanctione firmamus. dat. iii non. april. treviris valentiniano et valente conss. (368? 370? apr. 3).
CTh.14.6.0. De calcis coctoribus urbis romae et constantinopolitanae
CTh.14.6.1
Imp. constantius a. ad orfitum praefectum urbi. ex omnibus praediis, quae iam dudum praestationi calcis coeperunt obnoxia adtineri, coctoribus calcis per ternas vehes singulae amphorae vini praebeantur, vecturariis vero amphora per bina milia et nungenta pondo calcis. quin etiam volumus non personas, sed ipsos fundos titulo huius praestationis adstringi. vecturarios etiam ex quattuor regionibus trecentos boves praecipimus dari. dat. viii kal. april. eusebio et hypatio conss. (359 mart. 25).
CTh.14.6.2
Impp. valentinianus et valens aa. ad symmachum praefectum urbi. oratio nostra immunitatem eorum, quos coctio calcis manet, et vecturariorum est evidenter amplexa. quaecumque igitur extraordinariorum prisca adque inveterata consuetudine huiusmodi sortis homines antea sunt adepti, nunc quoque ad leniendum opus quod sustinent publici muneris consequantur. dat. vi id. iun. naissi divo ioviano et varroniano conss. (364 iun. 8).
CTh.14.6.3
Idem aa. ad volusianum virum clarissimum vicarium. statum urbis aeternae reformare cupientes ac providere publicorum moenium dignitati iubemus, ut calcis coctoribus vectoribusque per singulas vehes singuli solidi praebeantur, ex quibus tres partes inferant possessores, quarta ex eius vini pretio sumatur, quod consuevit ex arca vinaria ministrari: illud addentes, ut non amplius quam terna milia minores vehes annuae postulentur. huius autem vehationis ita sit ratio partita, ut mille quingenta onera formis, alia sartis tectis annua deputentur, ita ut nulli iudicum seu officiorum excoquendae calcis licentia relinquatur, sub eo statuto, ut, qui in hac usurpatione fuerit, austeritatem vigoris publici ferre cogatur. hoc autem excepto a tarracinensis praestationis canone suggera, quae vetusto praeberi fari ac portus usibus more consuevit. a curialibus vero tuscis nungentarum vehum, quas inferre per singulos annos cogebantur, sarcinam sub ea condicione praecipimus amoveri, ut, si quando necessitas novi operis extiterit, id ipsum in notitiam nostram suggestionibus iudicum perferendum quid addendum vel quatenus inferendum sit, nostrae deliberationis moderamine sanciatur. ex supra dicto autem numero vehationis medietatem, quam sartis tectis iussimus deputari, separatim conveniet adscribi, ita ut praefecti urbi officium ad suam partem hanc curam pertinere cognoscat. dat. viii id. aug. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 aug. [?] 6).
CTh.14.6.4
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad severum praefectum urbi. ut caementorum et calcis in urbe venerabili copiae minime derogetur, quisquis ex his quippiam sibi deferendum qualibet caelestis indulgentiae definitione contenderit, nihil prorsus accipiat, nisi quod cunctis moenibus fabricationique romanae superfluere ac redundare constiterit. dat. kal. april. antonio et syagrio conss. (382 apr. 1).
CTh.14.6.5
Impp. honorius et theodosius aa. aetio praefecto urbi. omnes fornaces per omne spatium, quod inter amphitheatrum et divi iuliani portum per litus maris extenditur, tolli praecipimus propter salubritatem urbis amplissimae et nostrarum aedium vicinitatem nec ulli in his locis coquendae calcis praeberi licentiam. dat. iiii non. octob. constantinopoli monaxio et plinta conss. (419 oct. 4).
CTh.14.7.0. De collegiatis
CTh.14.7.1 [=brev.14.1.1]
Impp. arcad. et honor. aa. graccho consulari campaniae. de retrahendis collegiis vel collegiatis iudices competentes dabunt operam, ut ad proprias civitates eos, qui longius abierunt, retrahi iubeant cum omnibus, quae eorum erunt, ne desiderio rerum suarum loco originario non valeant attineri. de quorum agnatione haec forma servabitur, ut, ubi non est aequale coniugium, matrem sequatur agnatio, ubi vero iustum erit, patri cedat ingenua successio. dat. ix. kal. iun. mediolano, caesario et attico coss.
interpretatio. collegiati, si de civitatibus suis forte discesserint, ad civitatis suae officia cum rebus suis vel ad loca, unde discesserunt, revocentur: de quorum filiis haec servanda condicio* est, ut, si de colona vel ancilla nascuntur, matrem sequatur agnatio; si vero de ingenua et collegiato, collegiati nascuntur
CTh.14.7.2 [3 h.]
Impp. honorius et theodosius aa. liberio praefecto praetorio. post alia: collegiatos et vitutiarios et nemesiacos signiferos cantabrarios et singularum urbium corporatos simili forma praecipimus revocari. quibus etiam supplicandi inhibendam facultatem esse censuimus, ne originem, quod fieri non potest, commutare ulla iussio videatur ac si forte per sacram auctoritatem cognoscitur aliqui liberatus, cessante beneficio ad originem revertatur. dat. vi kal. decemb. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 [409?] nov. 26).
CTh.14.8.0. De centonariis et dendroforis
CTh.14.8.1
Imp. constantinus a. ad evagrium praefectum praetorio. ad omnes iudices litteras dare tuam convenit gravitatem, ut, in quibuscumque oppidis dendrofori fuerint, centonariorum adque fabrorum collegiis adnectantur, quoniam haec corpora frequentia hominum multiplicari expediet. dat. xiiii kal. octob. naisso, accepta viii id. novemb. constantino a. iiii et licinio iiii conss. (315 sept. 18).
CTh.14.8.2
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad olybrium praefectum urbi. ne quis ex centonariorum corpore subtrahere se possit ad curiam, poena eidem corpori proposita, nisi ilico de eius abscessu querellam deposuerit. dat. v kal. feb. treviris valentiniano n. p. et victore v. c. conss. (369 ian. 28).
CTh.14.9.0. De studiis liberalibus urbis romae et constantinopolitanae
CTh.14.9.1
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad olybrium praefectum urbi. quicumque ad urbem discendi cupiditate veniunt, primitus ad magistrum census provincialium iudicum, a quibus copia est danda veniendi, eiusmodi litteras perferant, ut oppida hominum et natales et merita expressa teneantur; deinde ut in primo statim profiteantur introitu, quibus potissimum studiis operam navare proponant; tertio ut hospitia eorum sollicite censualium norit officium, quo ei rei impertiant curam, quam se adseruerint expetisse. idem inmineant censuales, ut singuli eorum tales se in conventibus praebeant, quales esse debent, qui turpem inhonestamque famam et consociationes, quas proximas putamus esse criminibus, aestiment fugiendas neve spectacula frequentius adeant aut adpetant vulgo intempestiva convivia. quin etiam tribuimus potestatem, ut, si quis de his non ita in urbe se gesserit, quemadmodum liberalium rerum dignitas poscat, publice verberibus adfectus statimque navigio superpositus abiciatur urbe domumque redeat. his sane, qui sedulo operam professionibus navant, usque ad vicesimum aetatis suae annum romae liceat commorari. post id vero tempus qui neglexerit sponte remeare, sollicitudine praefecturae etiam impurius ad patriam revertatur. verum ne haec perfunctorie fortasse curentur, praecelsa sinceritas tua officium censuale commoneat, ut per singulos menses, qui vel unde veniant quive sint pro ratione temporis ad africam vel ad ceteras provincias remittendi, brevibus comprehendat, his dumtaxat exceptis, qui corporatorum sunt oneribus adiuncti. similes autem breves etiam ad scrinia mansuetudinis nostrae annis singulis dirigantur, quo meritis singulorum institutionibusque compertis utrum quandoque nobis sint necessarii, iudicemus. dat. iiii id. mart. treviris valentiniano et valente iii aa. conss. (370 mart. 12).
CTh.14.9.2
Idem aaa. clearcho praefecto urbi. antiquarios ad bibliothecae codices componendos vel pro vetustate reparandos quattuor graecos et tres latinos scribendi peritos legi iubemus. quibus de caducis popularibus, et ipsi enim videntur e populo, competentes impertiantur annonae: ad eiusdem bibliothecae custodiam condicionalibus et requirendis et protinus adponendis. dat. viii id. mai. modesto et arinthaeo conss. (372 mai. 8).
CTh.14.9.3pr.
Imp. theodosius a. et valentinianus caes. universos, qui usurpantes sibi nomina magistrorum in publicis magistrationibus cellulisque collectos undecumque discipulos circumferre consuerunt, ab ostentatione vulgari praecipimus amoveri, ita ut, si qui eorum post emissos divinae sanctionis adfatus quae prohibemus adque damnamus iterum forte temptaverit, non solum eius quam meretur infamiae notam subeat, verum etiam pellendum se ex ipsa ubi versatur illicite urbe cognoscat. illos vero, qui intra plurimorum domus eadem exercere privatim studia consuerunt, si ipsis tantummodo discipulis vacare maluerint, quos intra parietes domesticos docent, nulla huiusmodi interminatione prohibemus. sin autem ex eorum numero fuerint, qui videntur intra capitolii auditorium constituti, ii omnibus modis privatarum aedium studia sibi interdicta esse cognoscant scituri, quod, si adversum caelestia statuta facientes fuerint deprehensi, nihil penitus ex illis privilegiis consequentur, quae his, qui in capitolio tantum docere praecepti sunt, merito deferuntur. (425 febr. 27).
CTh.14.9.3.1
Habeat igitur auditorium specialiter nostrum in his primum, quos romanae eloquentiae doctrina commendat, oratores quidem tres numero, decem vero grammaticos; in his etiam, qui facundia graecitatis pollere noscuntur, quinque numero sint sofistae et grammatici aeque decem. et quoniam non his artibus tantum adulescentiam gloriosam optamus institui, profundioris quoque scientiae adque doctrinae memoratis magistris sociamus auctores. unum igitur adiungi ceteris volumus, qui philosofiae arcana rimetur, duo quoque, qui iuris ac legum formulas pandant, ita ut unicuique loca specialiter deputata adsignari faciat tua sublimitas, ne discipuli sibi invicem possint obstrepere vel magistri neve linguarum confusio permixta vel vocum aures quorundam aut mentes a studio litterarum avertat. dat. iii kal. mart. constantinopoli theodosio a. xi et valentiniano conss. (425 febr. 27).
CTh.14.10.0. De habitu, quo uti oportet intra urbem
CTh.14.10.1pr. Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad pancratium praefectum urbi. sine exceptione temporis matutini, dumtaxat intra moenia constitutus, nullus senatorum habitum sibi vindicet militarem, sed chlamydis terrore deposito quieta coloborum ac paenularum induat vestimenta. cum autem vel conventus ordinis candidati coeperit agitari vel negotium eius sub publica iudicis sessione cognosci, togatum eundem interesse mandamus. (382 ian. 12).
CTh.14.10.1.1
Officiales quoque, per quos statuta complentur ac necessaria peraguntur, uti quidem paenulis iubemus, verum interiorem vestem ad modum cingulis observare, ita tamen, ut discoloribus quoque palliis pectora contegentes condicionis suae necessitatem ex huiuscemodi agnitione testentur. (382 ian. 12).
CTh.14.10.1.2
Servos sane omnium, quorum tamen dominos sollicitudine constat militiae non teneri, aut byrris uti permittimus aut cucullis. (382 ian. 12).
CTh.14.10.1.3
Si quis de senatoribus statuta neglexerit, proprii auctoritate honoris exutus ingrediendi senatum iam non habeat potestatem officiales vero, sed et servi, qui pudoris non possunt dispendium sustinere, exilii poenam subire iubeantur: officio censuali viginti librarum auri non inmerito dispendiis subiugando, si culpam usurpationis huiusce aut dissimulatione subpresserit aut accepta pretii mercede subtraxerit. dat. prid. id. ianuar. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 ian. 12).
CTh.14.10.2
Impp. arcadius et honorius aa. ad populum. usum tzangarum adque bracarum intra urbem venerabilem nemini liceat usurpare. si quis autem contra hanc sanctionem venire temptaverit, sententia viri illustris praefecti spoliatum eum omnibus facultatibus tradi in perpetuum exilium praecipimus. et cetera. dat. proposita romae in foro divi traiani caesario et attico conss. (397 apr. 7?).
CTh.14.10.3
Idem aa. flaviano praefecto urbi. intra urbem romam nemo vel bracis vel tzangis utatur. quod si quisquam post praeceptum nostrae clementiae in hac contumacia perduraverit, prout condicio siverit, cohercitus sacra urbe pelletur. et cetera. dat. viii id. iun. brixiae. theodoro v. c. cons. (399 iun. 6).
CTh.14.10.4
Impp. honorius et theodosius aa. probiano praefecto urbi. maiores crines, indumenta pellium etiam in servis intra urbem sacratissimam praecipimus inhiberi, nec quisquam posthac impune hunc habitum poterit usurpare. si quis autem neglexerit nostrae sanctionis vigorem, ingenuus legis laqueos non evitet, servus operi publico vindicabitur. quod innotescere non solum intra urbem protinus, verum etiam in vicinis regionibus non licere sancimus. dat. prid. id. dec. ravennae d. n. theodosio a. vii et palladio conss. (416 dec. 12).
CTh.14.11.0. Quibus militantibus ad urbem non liceat accedere
CTh.14.11.1
Impp. arcadius et honorius aa. ad populum. post alia: agentes in rebus adque palatinos aliosque milites inferioris militiae exceptis his, quibus negotium aliquod aut munus fuerit iniunctum, omni penitus arceri urbis venerabilis iubemus accessu, ita ut, si quis nostri edicti auctoritatem violare temptaverit, deportatione plectatur. et cetera. dat. et proposita romae vii id. april. caesario et attico conss. (397 apr. 7).
CTh.14.12.0. De honoratorum vehiculis
CTh.14.12.1
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. nebridio praefecto urbi. omnes honorati seu civilium seu militarium dignitatum vehiculis dignitatis suae, id est carrucis biiugis, intra urbem sacratissimi nominis semper utantur. dat. iii kal. feb. constantinopoli honorio n. p. et evodio conss. (386 ian. 30).
CTh.14.13.0. De iure italico urbis constantinopolitanae
CTh.14.13.1
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad clearchum praefectum urbis constantinopolitanae. italici iuris auxilium arbitra aequitate renovamus. concessi igitur gratia beneficii publicis actibus intimetur et incisa tabulis debita sollemnitate permaneat. dat. prid. non. aug. hieropoli valentiniano et valente aa. conss. (370? 373? aug. 4).
CTh.14.14.0. De campo martio urbis romae
CTh.14.14.1 Impp. arcadius et honorius aa. ad populum. post alia: eos, qui in campo martio casas seu tuguria collocare temptaverint, sententia viri illustris praefecti spoliatos omnibus facultatibus tradi in perpetuum exilio praecipimus. et cetera. dat. et proposita romae in foro divi traiani caesario et attico conss. (397 apr. 7?).
CTh.14.15.0. De canone frumentario urbis romae
CTh.14.15.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad symmachum praefectum urbi. ne pessimus panis populi romani usibus ministretur, sola ducentena milia modiorum frumenti integri adque intemerati iuxta priscum morem mensores et caudicarii levioribus pretiis pistoribus venundare cogantur. dat. vi id. iul. naisso divo ioviano et varroniano conss. (364 iul. 10).
CTh.14.15.2
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad iulianum praefectum annonae. nautici aput curatorum vel magistratuum acta fateantur incorruptas sese species suscepisse eorumque, aput quos deponitur ista testatio, praesens aspectus probet nihil in his esse vitii. quod eo tempore, quo ad sacrae urbis portum pervenit, praefecturam iugiter observare praeceptum est. dat. xviii kal. iul. remis gratiano a. i et dagalaifo conss. (366 iun. 14).
CTh.14.15.3pr.
Impp. arcadius et honorius aa. ad senatum. certum habetis, patres conscripti, quantum curarum impendimus pro vestris ac populi commodis; ideoque hac lege sancimus, ut, si quid frumenti vel olei urbicarii canonis remissione indultum est, speciali beneficio contra publicum commodum elicita non valeant. (397 apr. 15).
CTh.14.15.3.1
Urbani etiam usus frumenta si quando vel fortuna vel ratio in africae coegerit residere litoribus, adtingere nullus audeat aut mutatis directoriis quoquam praeter sacram urbem praescripti ullius innovatione transmittere. et cetera. dat. xvii kal. mai. mediolano caesario et attico conss. (397 apr. 15).
CTh.14.15.4pr.
Idem aa. theodoro praefecto praetorio. improborum petitiones, qui impudentius ausi sunt postulare pensiones aquae molarum, quae urbi venerabili annonas abundantius praestitissent, quinque librarum auri multa infligat, nisi ab hac petendi importunitate discedant. illos etiam, qui potestati praefecturae annonariae praesunt, et apparitores, qui isdem ministeriis obsecundant, par multa retineat, si cuiusquam improbissimi hominis consenserint vel paruerint voluntati. (398 apr. 12).
CTh.14.15.4.1
Simili autem poena teneantur, qui aliquid ex his horreis cellulisve, quae intra urbem romam adque in portu constitutae pistorio iure retinentur, sibimet tamquam possessione privata ausi fuerint vindicare. dat. prid. id. april. mediolano honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 apr. 12).
CTh.14.15.5
Idem aa. messalae praefecto praetorio. neminem patimur in mutando canone urbis romae nostrae clementiae beneficium postulare. ideoque evidenti praeceptione consulentes non solum ea rescripta, quae quoquomodo potuerint impetrari, suscipi non sinimus, verum etiam illa vacuari, quae praeteritum quoque tempus elicuit. ac ne ullus subreptioni patescat aditus, eos, qui posthac commutari sibi canonem in fraudem venerandae urbis poposcerint, ad duplum retinendos esse decernimus, ut vetus dispositio suum robur obtineat. dat. prid. non septemb. altino theodoro v. c. cons. (399 sept. 4).
CTh.14.15.6
Idem aa. messalae praefecto praetorio. ne deinde facinora impunitate coalescant, evidenti praeceptione decernimus, ut a vicario ceterisque iudicibus, quos ex urbicario canone quidquam usurpasse constiterit, in quadruplum praesumpta poscantur, ita ut duplum iudices, duplum eorum officia cogantur inferre. deinceps autem nisi ab huiusmodi scelere temperetur, iudices deportationis poena retinendos, primates officiorum capitali supplicio subiugandos perpeti auctoritate sancimus. et cetera. dat. iiii kal. octob. altino theodoro v. c. cons. (399 sept. 28).
CTh.14.16.0. De frumento urbis constantinopolitanae
CTh.14.16.1
Impp. honorius et theodosius aa. monaxio praefecto urbi. quingentas auri libras partim a tui culminis indagine, partim amplissimi senatus grata illatione collectas ad prohibendam famem ita huic titulo consecramus, ut, quidquid super frumentaria comparatione titulus emptionis invenerit, in tribunalibus praefecturae urbanae sub gestorum testificatione pandatur, ut summa collecta et incrementa, quae venundato tritico accesserint, patrum insinuetur examini, omni adeo, quae contra hunc titulum temptabitur, usurpatione cessante, ut nec tuae sedis auctoritate nec cuiquam liceat cuiuscumque vel honestae occasionis obtentu haec perpensa ullo pacto convellere, ne non modo tot sententiarum violare munimina videatur, sed et familiari dispendio quatiatur et id, quod ex hac auri quantitate decerpserit, geminatum arcae frumentariae inferat. si quis autem privatim ad usus proprios intra urbem amplissimam frumentum comparare voluerit, habeat licentiam coemendi. dat. vi kal. mai. constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 apr. 26).
CTh.14.16.2
Idem aa. urso praefecto urbi. nulli, ne divinae quidem domui nostrae frumentum de horreis publicis pro annona penitus praebeatur, sed integer canon mancipibus consignetur, annona in pane cocto domibus exhibenda. ita enim debet canon ab inclytae memoriae constantino praestitutus nec non a divo pietatis meae avo auctus expendi, quoniam crescit inopia, si frumento, quod pro annona tribuitur, ad usus alios deputato cogentur sibi de publico emere quae aliis vendere potuissent. dat. x kal. aug. constantinopoli theodosio a. vii et palladio v. c. conss. (416 iul. 23).
CTh.14.16.3
Impp. theodosius et valentinianus aa. leontio praefecto urbi. sescentarum undecim auri librarum quantitas ad coemptionem frumentariam sit perpetuo dedicata, nec liceat cuiquam postea administratione urbicariae potestatis percepta aliquid ex memorata summa minuere vel ad quoscumque alios usus convertere sed sub gestorum testificatione certum fiat et quod mancipibus mutui nomine datum est et quod ab isdem sit excepta omni concussione solvendum. eum autem, qui hanc formam ausus fuerit inquinare, quantitatem, in qua suam calliditatem exercuerit, in duplum redhibere iubemus, et quidquid ex praedicta ratione adcreverit, ad cumulum memoratae auri quantitatis et frumentarii tituli fomitem redundare legisque huius tenorem aeneis tabulis incidi. dat. v kal. decemb. constantinopoli ariobindo et aspare conss. (434 nov. 26).
CTh.14.17.0. De annonis civicis et pane gradili
CTh.14.17.1
Impp. valentinianus et valens aa. iovio praefecto urbi. quia comperimus nonnullos venditis aedibus panes earum penes se retinere, nulli liceat, ut aedes sequantur annonae. sane si qui ex huiusmodi titulo caduci sint panes, fisci viribus vindicentur. dat. vi kal. april. divo ioviano et varroniano conss. (364 mart. 27).
CTh.14.17.2
Idem aa. ad mamertinum praefectum praetorio. panis gradilis in alium gradum translatio inhibeatur et cognoscat officium praefecti annonae severissima sibi inminere supplicia, si ulterius translationem per gradus permiserit commutari. dat. v id. decemb. naissi divo ioviano et varroniano conss. (364 dec. [?] 9).
CTh.14.17.3
Idem aa. ad maximum praefectum annonae. universi panem gradilem de gradibus adipiscantur neque cuiquam haec aut deferatur gratia aut imponatur iniuria, ut de pistrino accipiat. omni igitur studio hoc curabit officium sinceritatis tuae, ut, quaecumque illa sunt, quae diurna pistores alimentis popularibus praebent, omnia ea gradibus distribuant, non ex officinarum conductoribus promant. proposita pridie non. april. valentiniano et valente aa. conss. (368 apr. 4).
CTh.14.17.4
Idem aa. ad mamertinum praefectum praetorio. ne quid super gradili pane fraudis oriretur, iussimus omne illud, quod populo penditur, palam in gradibus, non clam a pistoribus ministrari. proposita prid. non. april. valentiniano et valente aa. conss. (368 apr. 4).
CTh.14.17.5 Idem aaa. ad populum. civis romanus, qui in viginti panibus sordidis, qui nunc dicuntur ardinienses, quinquaginta uncias comparabat, triginta et sex uncias in bucellis sex mundis sine pretio consequatur, ita ut ius in his nullus habeat officialis, nullus servus, nemo qui aedificiorum percipiat panem. quorum si quis se aliqua ratione fortasse inmerserit, adquisito pane privabitur proprium nihilo minus perditurus aut dabit pro condicione supplicium, eo, qui commissam detulit fraudem, et emptoris panes et venditoris habituro. popularibus enim, quibus non est aliunde solacium, quibus idem panis hodieque distrahitur, et eorum successoribus clementia nostra deputavit in quo nunc emitur loco propriis gradibus erogandum. quibus titulus figendus est aeneus, in quem et panis modus et percipientis nomen debebit incidi. et si ad tantum alicuius temeritas eruperit, ut aut per se aut per aliquem suorum sibi quolibet modo ius panis istius adque aereae tabulae suum voluerit nomen inserere, supra dictis condicionibus subiacebit. proposita romae kal. aug. valentiniano n. p. et victore conss. (369 aug. 1).
CTh.14.17.6
Idem aaa. ad maximum praefectum annonae. si quis umquam actor procurator servusve senatoris usurpatum gradilem, gratificante aut vendente scriba vel etiam consentiente, perceperit, subiciatur eculei quaestioni. ac si eundem patuerit temeritate propria adque ignorante domino de perceptione panis illicite transegisse, ipse sub vinculis pistrino quod fraudabat inserviat si vero senatoris culpa id fuisse constiterit, domus eius fisci viribus adgregetur. ex aliis quoque, si quis rei familiaris facultatibus praeditus designatum crimen admiserit, cum his quae habet pistrini exercitio subiugetur. si quis etiam pauperrimus rerum erit, cogetur exhibere operariam servitutem. in scribas vero, quos constiterit nefas vetitum perpetrasse, vindex legum gladius exeratur. dat. xiiii kal. april. treviris valentiniano et valente conss. (370 mart. 19).
CTh.14.17.7
Idem aaa. clearcho praefecto urbi. vendendi de reliquo popularibus annonam consuetudinem derogamus, ut huiusmodi celebrata venditio omni careat firmitate. verum si quis urbe abeundum esse crediderit, panes ceteraque quae percipit in horreorum conditis reserventur, poscentibus iuxta legem eiusdem ordinis hominibus deferenda. quin lege proposita etiam quae fuerint fortasse distractae, ad originem propriam iusque revocamus, si quidem iustum est, ut in perpetuum suum quisque detineat et per succedaneas vices proprius ordo teneat, ut palatinus palatini, militis vero militaris, popularem annonam popularis exposcat nec alter alterius sibi expetens diversorum ordinum valeat miscere rationem. dat. viii kal. mai. modesto et arinthaeo conss. (372 apr. 24 [immo mai. 8]).
CTh.14.17.8
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. restuto praefecto urbi. si quis ex schola defecerit mortemque obierit, non ab alio corpore vacantes flagitentur annonae, sed ipsis scholis cessurae dividendaeque perdurent. dat. prid. id. iul. thessalonicae gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 iul. 14).
CTh.14.17.9
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. proculo praefecto urbis constantinopolitanae. annonas civicas in urbe constantinopolitana scholae scutariorum et scutariorum clibanariorum divi constantini adseruntur liberalitate meruisse. quarum ex magna parte inminutio facta perhibetur, quod alii eas putarunt tamquam proprias distrahendas, alii per successionum gradus hereditarium ius venire. sublimis igitur eminentia tua omnes eas, quas quoquomodo alienatas fuisse reppererit, his scholis, quibus donatae ac deputatae sunt, amota omni reluctatione restituet, habere enim debent earum perpetuitatem, quarum meruere compendium. dat. vii kal. aug. romae timasio et promoto conss. (389 iul. 26).
CTh.14.17.10
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. proculo praefecto urbi. annonas civicas non tam titulis dignitatum, quam singulorum viritim meritis adtributas ivi constantini liberalitate sat claruit. ideoque nihil ex his scholarum nomine vindicetur, sed pro uniuscuiusque merito quae sunt concessa serventur, ut, quicumque perceptarum annonarum emolumenta vel in heredes proprios iure sanguinis transfuderunt vel in extraneos distractionis titulo transscripserunt, maneat quod gestum est vel hereditatis merito vel venditionis arbitrio. dat. vii kal. iul. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 iun. 25).
CTh.14.17.11
Idem aaa. aureliano praefecto urbi. annonas civicas ad hoc militaribus viris beneficium divale distribuit, ut qui emolumenta perciperent, aedificandi studio magnitudinem urbis augerent. ac proinde, ne frustra deputatis commodis perfruantur quorum ope incrementa moenium non iuvantur, id super his annonis, quae scholis erogari solent, servandum est, ut ii tantum, qui domus habent, deputata suo nomini commoda consequantur, aliae retractatae adque in suspenso habitae nostrae munificentiae reserventur, his tantummodo, etiam si liberalitas sacra extiterit, deputandae, qui ex numero militarium virorum annonas pro extructis domibus beneficio nostrae adnotationis acceperint, ut et parata sui munera habeat largitas et superfluis necessitas non gravetur. dat. vi kal. mai. constantinopoli d. n. theodosio a. iii et abundantio conss. (393 apr. 26).
CTh.14.17.12
Idem aaa. aureliano praefecto urbi. si quae speciatim annonae domus in hac urbe habentibus divae memoriae constantini vel constantii largitate concessae sunt adque in heredes proprios iure successionis vel in extraneos venditionis titulo transierunt, erogatione solita ministrentur, et si quae scholarum nomine defenduntur. illustris igitur magnificentia tua et hanc super his formam custodire debebit. si quae vero ad arbitrium proculi datae nobis nescientibus erogantur, et retrahere eas ilico et revocare debebit. dat. xii kal. decemb. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 nov. 20).
CTh.14.17.13
Impp. arcadius et honorius aa. africano praefecto urbi. eos, quos in hac urbe domos non habere cognoveris, annonis novis quolibet titulo acceptis privari tua magnitudo praecipiet nec ullis emolumentis civicis adiuvari. neque enim fas est, ut qui urbis adfectum domus indicio monstrare neglexerint, eius commodis perfruantur. sin vero quisquam est, qui se aedes spondeat habiturum, nisi intra sex menses instruxerit, nequaquam publicarum annonarum modum potiatur. proposita iii kal. aug. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 iul. 30).
CTh.14.17.14
Idem aaa. clearcho praefecto urbi. inclytae recordationis pater clementiae nostrae post solitum canonem, qui urbi augustissimi nominis praebetur, certum annonarum modum de novo canone addendum esse constituit. et quia nonnullos absque liberalitate nostra ex ea quantitate annonas consequi compertum est, magnificentia tua nulli ex eo modo annonam faciat ministrari nisi qui vel liberalitate nostra perceperit vel super his, quae ab illustri sede magnitudinis tuae ei sunt deputatae, triumphalis dexterae nostrae confirmationem est consecutus. dat. xi kal. april. constantinopoli arcadio v et honorio v aa. conss. (402 mart. 22).
CTh.14.17.15
Idem aaa. monaxio praefecto urbi. dispositionem magnificentiae tuae de olei mensura firmam manere praecipimus, ut decem et octo per singulos sextarios scripulis ad certorum ordinum commodum moderante dispositione tua retentis ac distributis sextarius olei ad viginti unam semis unciam redigatur. quam mensuram certum designatis suggestione corporibus solacium constitutam nullius posthac fraude credimus adtemptandam. dat. xv kal. mar. basso et philippo conss. (408 febr. 15).
CTh.14.18.0. De mendicantibus non invalidis
CTh.14.18.1 Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad severum praefectum urbi. cunctis adfatim. quos in publicum quaestum incepta mendicitas vocabit, inspectis exploretur in singulis et integritas corporum et robur annorum, adque ea inertibus et absque ulla debilitate miserandis necessitas inferatur, ut eorum quidem, quos tenet condicio servilis, proditor studiosus et diligens dominium consequatur, eorum vero, quos natalium sola libertas prosequatur, colonatu perpetuo fulciatur quisquis huiusmodi lenitudinem prodiderit ac probaverit, salva dominis actione in eos, qui vel latebram forte fugitivis vel mendicitatis subeundae consilium praestiterunt. dat. xii kal. iul. patavi antonio et syagrio conss. (382 iun. 20).
CTh.14.19.0. De pretio panis ostiensis
CTh.14.19.1
Impp. arcadius et honorius aa. theodoro praefecto praetorio. panem ostiensem adque fiscalem uno nummo distrahi volumus. sancimus autem, ut nullus per sacrum rescriptum audeat pretium ampliare; qui si obtulerit supplicationem, duarum librarum auri multa ferietur. dat. prid. id. april. mediolano honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 apr. 12).
CTh.14.20.0. De pretio piscis
CTh.14.20.1
Impp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto praetorio. qui ministerii nostri causa exhibendi piscis cura vel sollicitudine tenentur, plus a se exigi quam quo emere potuerint, protestantur, si quidem in tricenis libris sibi solidus ministretur et multo disparem quantitatem vix aegreque valeant comparare. ideoque per vicena pondo piscis, primae scilicet qualitatis, memoratis solidus ministretur. spatangium sane in primae qualitatis piscem imputari praecipimus, quod decem librarum pondus sua magnitudine minime excedere videtur. dat. xvii kal. mai. lucio v. c. cons. (413 apr. 15).
CTh.14.21.0. De nautis tiberinis
CTh.14.21.1 Impp. valentinianus et valens aa. ad symmachum praefectum urbi. qui navem tiberinam habere fuerit ostensus, onus rei publicae necessarium agnoscat. quaecumque igitur navigia in alveo tiberis inveniuntur, competentibus et solitis obsequiis mancipentur, ita ut nullius dignitas aut privilegium ab hoc officio vindicetur. dat. viii id. octob. altino divo ioviano et varroniano conss. (364 oct. 8).
CTh.14.22.0. De saccariis portus romae
CTh.14.22.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad symmachum praefectum urbi. omnia, quaecumque advexerint privati ad portum urbis aeternae, per ipsos saccarios vel eos, qui se huic corpori permiscere desiderant, magnificentia tua iubeat comportari et pro temporum varietate mercedes considerata iusta aestimatione taxari, ita ut, si claruerit aliquem privatum per suos adventicias species comportare, quinta pars eius speciei fisco lucrativa vindicetur. dat. vi id. iun. naisso divo ioviano et varroniano conss. (364 iun. 8).
CTh.14.23.0. De patronis horreorum portuensium
CTh.14.23.1
Impp. arcadius et honorius aa. messalae praefecto praetorio. patronos horreorum portuensium singulis tantum annis praeesse decernimus omni subreptione cessante, ne umquam veteris erogationis ratiocinium novis commeatibus inseratur. nec ultra tempus constitutum quispiam sibi administrationem horreorum portuensium fraudulenter usurpet, nisi prioris anni ratiocinio ante deducto in alium annum quasi fidelis iam et idoneus subrogetur. dat. vi kal. april. altino stilichone et aureliano conss. (400 mart. 27).
CTh.14.24.0. De mensis oleariis
CTh.14.24.1
Imp. constantinus a. ad cerealem praefectum annonae. mensae oleariae, quae ita caducae fuerint, ut nullus possit adserere dominium, vicenis follibus per officium distrahantur. sed si quis mensam oleariam praedictis follibus emptam cariore pretio vendiderit, ferreis vinculis constrictus ad illyricum transmittatur poenam congruam luiturus. si quis autem mensam oleariam in dominio suo retinens vivendi cursum impleverit, eandem mensam ad successores proprios cum reliquis suis rebus hereditario poterit iure transmittere. dat. kal. mar. nicomediae, accepta viii id. april. romae ianuarino et iusto conss. (328 mart. 1).
CTh.14.25.0. De frumento carthaginiensi
CTh.14.25.1
Imp. constantinus a. ad catullinum proconsulem africae. si quis corpora aeneo frumento obnoxia distraxerit, ab omni interpellatione liber sit, quamvis alia corpora possederit sive coemerit libera ab aenei frumenti inquietudine. comparatores enim rerum obnoxiarum teneri oportet pro modo eius rei, quam adepti sunt, etiamsi extra liberalitatem rem fuerint consecuti. sed quia plerique ex magistratibus aenei frumenti pensitationi obnoxii vel ipsi sibi, dum administrant, alios subrogarunt vel redempti pro aliis alios creaverunt, rescissis subrogationibus ad eiusdem aenei frumenti pensitationem teneantur. illos enim solos ex subrogatis perseverare oportet, quos constiterit idoneos esse facultatibus et minus idoneorum loco non a redemptis magistratibus subrogatos. dat. prid. id. decemb. sirmi constantino a. iiii et licinio iiii conss. (315 [?] dec. 12).
CTh.14.26.0. De frumento alexandrino
CTh.14.26.1
Impp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto praetorio. in aestimatione frumenti, quod ad civitatem alexandrinam convehitur, quidquid de crithologiae et zygostasii munere et pro nauclerorum tuenda substantia eminentia tua disposuit, roboramus. adque ut curialibus praedae auferatur occasio, iubemus eos ad huiusmodi sollicitudinem adfectandam numquam accedere, sed designata officia tuis provisionibus examinata sollicitudinem praedictam implere. dat. v kal. feb. constantinopoli honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 ian. 28).
CTh.14.26.2
Impp. theodosius et valentinianus aa. isidoro praefecto praetorio. diurnos centum et decem modios alimoniis alexandrinae civitatis addi decernimus, ut nemo privetur eo quod nunc usque percepit et perissochoregiae nomen penitus amputetur et tesserae designentur et nostrae pietatis nomine censeantur. dat. prid. non. iun. constantinopoli isidoro et senatore conss. (436 iun. 4).
CTh.14.27.0. De alexandrinae plebis primatibus
CTh.14.27.1 Impp. arcadius et honorius aa. gennadio praefecto augustali. archigerontes et dioecetae ergasiotanorum numero deligantur, quod officium tuum sollicite observet excubiis. dat. non. febr. constantinopoli, proposita alexandriae eutycheo arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 febr. 5).
CTh.14.27.2 Impp. dd. nn. theodosius et valentinianus aa. isidoro praefecto praetorio. corporatos civitatis alexandrinae repurgandi fluminis onere liberamus et pro tenore et dispositione tua quadringentos solidos ex dinummio vectigali memoratae civitatis praecommodari decernimus, ita ut ex titulo navium omnibus modis repensentur. dat. prid. non. iun. constantinopoli isidoro et senatore conss. (436 iun. 4).





































Liber Quintus Decimus
CTh.15.1.0. De operibus publicis
CTh.15.2.0. De aquaeductu
CTh.15.3.0. De itinere muniendo
CTh.15.4.0. De imaginibus imperialibus
CTh.15.5.0. De spectaculis
CTh.15.6.0. De maiuma [festa popolare]
CTh.15.7.0. De scaenicis
CTh.15.8.0. De lenonibus
CTh.15.9.0. De expensis ludorum
CTh.15.10.0. De equis curulibus
CTh.15.11.0. De venatione ferarum
CTh.15.12.0. De gladiatoribus
CTh.15.13.0. De usu sellarum
CTh.15.14.0. De infirmandis his, quae sub tyrannis aut barbaris gesta sunt
CTh.15.15.0. Quod armorum usus interdictus est






>















CTh.15.1.0. De operibus publicis
CTh.15.1.1
Imp. constantinus a. ad flavianum proconsulem africae. nemo propriis ornamentis esse privandas existimet civitates: fas si quidem non est acceptum a veteribus decus perdere civitatem veluti ad urbis alterius moenia transferendum. dat. iiii non. feb. mediolano, accepta viii id. iul. constantino a. et caes. conss. (.... [357] febr. 2).
CTh.15.1.2
Idem a. menandro. propter neglegentiam iudicum, qui imperialia praecepta differunt, ad diversas provincias diversos misimus, qui ad scientiam nostram referant, quae vel diligentia promota viderint vel desidia corrupta culpaverint. monendi autem iudices sunt, qui instaurare publica opera debent, ut de effectis eis potius quam inchoatis ad nostram scientiam referant, nisi forte iusta ratione petendum sit aliquos, si forte defuerint, impensarum titulos provideri. de rebus autem praecipuis maximisque, non de quibuscumque vilissimis nostrum debent interpellare consilium. dat. iii id. april. sirmi crispo ii et constantino ii cc. conss. (321 apr. 11).
CTh.15.1.3
Idem a. secundo praefecto praetorio. provinciarum iudices commoneri praecipimus, ut nihil se novi operis ordinare ante debere cognoscant, quam ea compleverint, quae a decessoribus inchoata sunt, exceptis dumtaxat templorum aedificationibus. dat. iii kal. iul. constantino a. vii et constantio c. conss. (326 [362] iun. 29).
CTh.15.1.4
Idem a. have, felix, carissime nobis. omnis intra centum pedes vicinitas, quantum ad horrea pertinet, arceatur ac si quid constructum fuerit, diruatur, quoniam experimentis nuperrimis palam factum est aedificiorum, quae horreis adhaerebant, incendiis fiscales copias laborasse. quod si quis aedificandi amore publica damna neglexerit, non solum quod construxit, sed omnes res eius et quidquid in suo iure habuit, fisco adiudicari praecipimus. dat. xi kal. aug. sirmio constantino a. iiii et constantio c. conss. (326 iul. 22).
CTh.15.1.5
Impp. constantius et constans aa. have, catulline, karissime nobis. plurimi inmunitates operum publicorum concessione iudicum adepti sunt. itaque omnes iubemus inquiri, ut eorum nomina adque etiam privatas indulgentias lenitudo nostra cognoscat. et infra: iam nunc tamen iussimus, ut adversus fas elicitas inmunitates per detrimenta comperissent et in lucro habere desistant. in posterum aditus similia cupientibus obstruatur. dat. vi kal. aug. sirmi urso et polemio conss. (338 iul. 27).
CTh.15.1.6
Idem aa. ad marcellinum comitem orientis. quae operibus publicis impensa constiterit, accepto ferri oportere cognoscas. dat. v non. octob. constantinopoli limenio et catullino conss. (349 oct. 3).
CTh.15.1.7
Idem aa. ad senatum. quoniam diversi iudices nonnulla opera in quibusdam aestimant urbibus extruenda, ad huiusmodi necessitatem senatorum substantia non vocetur. eos quoque senatores, quibus per diversas provincias fuerit sollicitudo commissa, fretos sanctione nostra huiuscemodi temptamentis decet constanter obsistere, ne senatoriae facultates harum rerum contemplatione vexentur. dat. v non. mai. tauro et florentio conss. (361 mai. 3).
CTh.15.1.8
Idem a. ecdicio praefecto aegypti. oportuit praetoria iudicum et domos iudiciarias publico iuri adque usui vindicari. sed quia salubris nostra dispositio dilata est, nunc saltem tradatur effectui. et cetera. proposita iiii non. decemb. antiochiae mamertino et nevitta conss. (362 dec. 2).
CTh.15.1.9 [=brev.15.1.1]
Imp. iulianus a. ecdicio pf. aegypti. post alia: comperimus, super ergasteria publica, quae ad ius pertinent civitatis, plerosque sibi domos exstruxisse. praecipimus ergo, eos inconcusso iure, quae aedificaverunt, possidere. pp. iv. non. dec. antiochiae, mamertino et nevitta coss. interpretatio. si quis in civitate consistens in locis publicis sibi domos forte construxerit, eas sine inquietudine aliqua possideat
CTh.15.1.10
Idem a. ad rufinum. quicumque cuiuslibet ordinis dignitatis aliquod opus publicum quoquo genere obscura interpretatione meruerit, fructu talis beneficii sine aliqua dubitatione privetur. non solum enim revocamus quod factum est, verum etiam in futurum cavemus, ne qua fraude temptetur. dat. vii id. dec. aquileiae mamertino et nevitta conss. (362 dec. 7).
CTh.15.1.11
Impp. valentinianus et valens aa. ad symmachum praefectum urbi. intra urbem romam aeternam nullus iudicum novum opus informet, quotiens serenitatis nostrae arbitria cessabunt. ea tamen instaurandi, quae iam deformibus ruinis intercidisse dicuntur, universis licentiam damus. dat. viii kal. iun. philippis divo ioviano et varroniano conss. (364 mai. 25).
CTh.15.1.12
Idem aa. ad symmachum. horrea fiscalia apud urbem romam nec non etiam portus in usus translata privatos cognovimus. haec ad pristinum....Inferioribus horreorum frumenta condantur, quae natura loci et umore vitiantur. annonas quoque horreis antiquitus deputatas hos redhibere compelles, qui eas in damna publica ausi sunt occupare, quarum substantiam enthecae populi romani proficere praecipies. sane quos invenies fabricarum destructionis auctores, ad reparationem necessario tenebis. dat. vi id. iun. naisso divo ioviano et varroniano conss. (364 iun. 8).
CTh.15.1.13
Idem aa. tautomedi duci daciae ripensis. in limite gravitati tuae commisso praeter eas turres, quas refici oportet, si forte indigeant refectione, turres administrationis tempore quotannis locis opportunis extrue. quod si huius praecepti auctoritatem neglexeris, finita administratione revocatus in limitem ex propriis facultatibus eam fabricam, quam administrationis tempore adiumentis militum et impensis debueras fabricare, extruere cogeris. dat. xiii kal. iul. mediolano divo ioviano et varroniano conss. (364 [?] iun. 19).
CTh.15.1.14
Idem aa. ad mamertinum praefectum praetorio. praesumptionem iudicum ulterius prohibemus, qui in eversionem abditorum oppidorum metropoles vel splendidissimas civitates ornare se fingunt transferendorum signorum vel marmorum vel columnarum materiam requirentes. quod post legem nostram sine poena admittere non licebit, praesertim cum neque novam constitui fabricam iusserimus, antequam vetera reformentur, et, si adeo aliquid fuerit inchoandum, ab aliis civitatibus conveniat temperari. dat. kal. ian. mediolano valentiniano et valente conss. (365 ian. 1).
CTh.15.1.15
Idem aa. ad dracontium. lex sancientibus nobis rogata est, quae iudices omnes et rectores provinciarum edicto suo adque auctoritate cohibet aliquid novi operis adripere, priusquam ea, quae victa senio fatiscerent, repararent. quae nunc etiam credidimus repetenda. dat. xiiii kal. mar. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 feb. 16).
CTh.15.1.16
Idem aa. ad mamertinum praefectum praetorio. censura tua hanc iudicibus licentiam penitus amputabit, ne aliquid novellum adgrediantur opus veterum illustrium fabricarum reparatione neglecta. in eo sane larga ac benigna his licentia tribuetur, ut ornamenta urbium ac decora marmorum, quae in aliquo senium temporis sentiunt, ad speciem pristinam et usum congruae utilitatis instaurent. ceterum nihil auspicari quemquam novi operis patieris exceptis stabulorum fabricis, quae ex usu publico, si ita res tulerit, non prohibemus institui. dat. id. mar. senigallia valentiniano et valente aa. conss. (365 mart. 15).
CTh.15.1.17
Idem aa. ad valentinianum consularem piceni. si quid sinceritas tua his urbibus, quibus praeest, putaverit deferendum, instaurare antiquum opus rectius poterit quam novum inchoare. sane si quid reparationi alicuius operis postulandum erit, non in pecunia, sed in ipsis speciebus postulare te par est. si loca aliqua indigent novis stabulis aut horreis, videris exaedificare etiam, si emolumenta publica adverteris postulare. dat. prid. non. octob. valentiniano et valente aa. conss. (365 oct. 6).
CTh.15.1.18
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad probum praefectum praetorio. rectores provinciarum quodcumque opus inchoandum esse necessario viderint in aliqua civitate, id arripere non dubitent. si civitatis eius res publica tantum in tertia pensionis parte non habeat, quantum coeptae fabricae poscat impendium, ex aliarum civitatum rei publicae canone praesumant, tertiae videlicet portionis. proposita vii kal. feb. sirmio gratiano a. iii et equitio conss. (374 ian. 26).
CTh.15.1.19
Imppp. valens, gratianus et valentinianus aaa. ad senatum. post alia: nemo praefectorum urbis aliorumve iudicum, quos potestas in excelso locat, opus aliquod novum in urbe roma inclyta moliatur, sed excolendis veteribus intendat animum. novum quodque opus qui volet in urbe moliri, sua pecunia, suis operibus absolvat, non contractis veteribus emolumentis, non effossis nobilium operum substructionibus, non redivivis de publico saxis, non marmorum frustis spoliatarum aedium deformatione convulsis. lecta in senatu valente v et valentiniano aa. conss. (376.....).
CTh.15.1.20
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. iuliano praefecto aegypti. iudex, qui ad provinciam fuerit destinatus, duas partes vel incuria vel vetustate collapsas ad statum pristinum nitoris adducat adque tertiam construat novitatis, si tamen famae et propriis cupit laudibus providere. dat. xvi kal. april. thessalonicae gratiano a. v et theodosio a. i conss. (380 mart. 17).
CTh.15.1.21
Idem aaa. eutropio praefecto praetorio. singuli quique iudicum primo omnium in tuendis veteribus aedificiis publicis impendant propriae sollicitudinis curam, tum adgrediantur nova. adque studio cautae celeritatis, quidquid a superiore reppererint inchoatum, quasi a se coeptum noverint explicandum. dat. xvi kal. septemb. hadrianopoli gratiano a. v et theodosio a. i conss. (380 aug. [?] 17).
CTh.15.1.22
Idem aaa. have, procule karissime nobis. praescriptio temporis iuri publico non debet obsistere, sed ne rescripta quidem. adque ideo diruenda sunt omnia, quae per diversas urbes vel in foro vel in quocumque publico loco civitatis extructa noscuntur. dat. iii id. iun. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss. (383 iun. 11).
CTh.15.1.23
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. ad portus et aquaeductus instaurationem omnes certatim facta operarum collatione instare debent neque aliquis ab huiuscemodi consortio dignitatis privilegiis excusari. dat. xv kal. feb. constantinopoli richomere et clearcho conss. (384 ian. 18).
CTh.15.1.24
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. omnes, quibus vel cura mandata fuerit operum publicorum vel pecunia ad extructionem solito more decreta, usque ad annos quindecim ab opere perfecto cum suis heredibus teneantur obnoxii, ita ut, si quid vitii in aedificatione intra praestitutum tempus provenerit, de eorum patrimonio, exceptis tamen his casibus qui sunt fortuiti, reformetur. dat. iii non. feb. constantinopoli arcadio a. i et bautone conss. (385 febr. 3).
CTh.15.1.25
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. proculo praefecto urbis constantinopolitanae. turpe est publici splendoris ornatum privatarum aedium adiectione conrumpi et ea, quae conspicuae urbis decori vel nostri temporis vel prioris saeculi aetate creverunt, aviditate cogendae pecuniae sociari. unde sublimis eminentia tua, quidquid talis astutiae deprehenderit fraude violatum, id, si publicis nitoribus faciem aspectus deterioris inducit, sive illud voluntaria praesumptione temeratum est sive expressam coactis adnotationibus occasionem fraudis obtinuit, iubebit amoveri. tuo enim arbitrio relinquimus, a quibus temperandum quaeve diruenda diiudices. dat. xvi kal. aug. romae timasio et promoto conss. (389 iul. 17).
CTh.15.1.26
Idem aaa. polemio praefecto praetorio illyrici et italiae. quotiens clariores urbes per singulas quasque provincias expensis propriis et vectigalibus maiorem pecuniam absolvendi cuiuslibet operis necessitate deposcunt, id ex minorum viribus vindicetur, ita ut non ante poscatur, quam omnis summa, quae isdem ex suis compendiis quaeri solet, instaurandis aedibus adsumatur. consequens vero erit, ut in notitiam serenitatis nostrae, quotiens habita fuerit haec vectigalium usurpatio, dirigatur, quantum fuerit aliunde praesumptum, per quos expensum, quatenus consummatum. dat. xvii kal. feb. mediolano valentiniano a. iiii et neoterio conss. (390 ian. 16).
CTh.15.1.27
Idem aaa. albino praefecto urbis romae. augustae in partibus civitatis magis antiqua reddi convenit quam inchoari supervacua. nosse itaque par est officium magnitudinis tuae et ceteros, a quibus sumptus huiusmodi operibus de aerario praebebuntur, accepto omnino non ferri, si quis per usurpationem opus praeter conscientiam nostram intra aeternam urbem voluerit publica collatione construere. ideoque summam omnem, quae illi contra interdictum forte praebebitur, pecunia sua et propriis facultatibus pendet, sequestrata condemnatione librarum auri decem, quae plectet sacrilegam contemnentis audaciam. dat. prid. non. april. mediolano valentiniano a. iiii et neoterio conss. (390 apr. 4).
CTh.15.1.28
Idem aaa. polemio praefecto praetorio illyrici et italiae. si quis novum opus in qualibet civitate sustollere audacius quam consultius molietur, de proprio se collaturum sumptus et perfecturum quod coeperit noscat. nihil quippe dispensatoribus ex hoc usu feremus accepto, et contra officium adque ipsum iudicem auri pondo dena constringent, ut saltem metu, quod facere sponte debuerant, reficiendis vetustioribus impendant laborem. dat. prid. non. april. mediolano valentiniano a. iiii et neoterio v. c. conss. (390 apr. 4).
CTh.15.1.29
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. aureliano praefecto urbi. ne quis iudicum nova aedificia moliatur, cum opera nonnulla aut coepta penderent aut neglecta nutarent. dat. iii kal. mar. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 febr. 27).
CTh.15.1.30
Idem aaa. aureliano praefecto urbi. si quando concessa a nobis licentia fuerit extruendi, id sublimis magnificentia tua sciat esse servandum, ut nulla domus inchoandae publicae fabricae gratia diruatur, nisi usque ad quinquaginta libras argenti pretii aestimatione taxabitur. de aedificiis vero maioris meriti ad nostram scientiam referetur, ut, ubi amplior poscitur quantitas, imperialis extet auctoritas. dat. iii kal. mart. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 febr. 27).
CTh.15.1.31pr.
Idem aaa. rufino praefecto praetorio. si qui iudices perfecto operi suum potius nomen quam nostrae perennitatis scripserint, maiestatis teneantur obnoxii. (394 iul. 5).
CTh.15.1.31.1
Illud etiam repetita sanctione decernimus, ut nemini iudicum liceat novis molitionibus industriae captare famam. quod si quis in administratione positus sine iussu nostro aedificii alicuius iacere fundamenta temptaverit, is proprio sumptu et iam privatus perficere cogetur quod ei non licuerat inchoare, nec provincia permittetur abscedere prius, quam ad perfectam manum coeptum perduxerit et, si quid de quibuslibet publicis titulis in ea ipsa fabrica praecepto eius impensum fuerit, reformarit. dat. iii non. iul. constantinopoli arcadio iii et honorio ii aa. conss. (394 iul. 5).
CTh.15.1.32 [=brev.15.1.2]
Impp. arcad. et honor. aa. eusebio comiti sacrarum largitionum. ne splendidissimae urbes vel oppida vetustate labantur, de reditibus fundorum iuris rei publicae tertiam partem reparationi publicorum moenium et thermarum subustioni deputamus. dat. xi. kal. iul. mediolano, olybrio et probino coss.
interpretatio. quoties aedificia vetustate consumpta* necesse fuerit reparari, ad ipsam reparationem tertiam partem de proprio fiscus impendat
CTh.15.1.33
Idem aa. have, vincenti, karissime nobis. praecipua nobis cura est, ne aut provinciales nostri superindictionibus praegraventur aut opera publica pereant vetustate collapsa. singuli igitur ordines civitatum ad reparationem moenium publicorum nihil sibi amplius noverint praesumendum praeter tertiam portionem eius canonis, qui ex locis fundisque rei publicae quotannis conferri solet, sicut divi parentis nostri valentiniani senioris deputavit auctoritas. dat. iii non. iul. mediolano olybrio et probino conss. (395 iul. 5).
CTh.15.1.34
Idem aa. caesario praefecto praetorio. omnes provinciarum rectores litteris moneantur, ut sciant ordines adque incolas urbium singularum muros vel novos debere facere vel firmius veteres renovare, scilicet hoc pacto impendiis ordinandis, ut adscriptio currat pro viribus singulorum, dein describantur pro aestimatione futuri operis territoria civium, ne plus poscatur aliquid quam necessitas imperaverit neve minus, ne instans impediatur effectus. oportet namque per singula iuga certa quaeque distribui, ut par cunctis praebendorum sumptuum necessitas imponatur. dat. viiii kal. april. arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 mart. 24).
CTh.15.1.35
Idem aa. caesario praefecto praetorio. quidquid de palatiis aut praetoriis iudicum aut horreis aut stabulis et receptaculis animalium publicorum ruina lapsum fuerit, id rectorum facultatibus reparari praecipimus, qui a primo consulatu divi genitoris nostri usque praesens tempus gesserunt iudiciariam potestatem. proposita regio arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 ....).
CTh.15.1.36
Idem aa. asterio comiti orientis. quoniam vias pontes, per quos itinera celebrantur, adque aquaeductus, muros quin etiam iuvari provisis sumptibus oportere signasti, cunctam materiam, quae ordinata dicitur ex demolitione templorum, memoratis necessitatibus deputari censemus, quo ad perfectionem cuncta perveniant. dat. kal. nov. caesario et attico conss. (397 nov. 1).
CTh.15.1.37pr.
Idem aa. theodoro praefecto praetorio. nemo iudicum in id temeritatis erumpat, ut inconsulta pietate nostra novi aliquid operis existimet inchoandum vel ex diversis operibus aeramen aut marmora vel quamlibet speciem, quae fuisse in usu vel ornatu probabitur civitatis, eripere vel alio transferre sine iussu tuae sublimitatis audeat. etenim si quis contra fecerit, tribus libris auri multabitur. (398 ian. 1).
CTh.15.1.37.1
Similis etiam condemnatio ordines civitatum manebit, nisi ornamentum genitalis patriae decreti huius auctoritate defenderint. horreorum autem vel stabulorum fabricas arbitratu proprio provinciarum iudices studio laudandae devotionis adripiant. dat. kal. ian. mediolano honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 ian. 1).
CTh.15.1.38
Idem aa. eutychiano praefecto praetorio. excellens eminentia tua cuncta privata aedificia, quae coniuncta horreis publicis esse cognoverit, dirui ac demoliri praecipiet, ita ut ex quattuor lateribus privatorum consortio separata sint ac libero spatio secernantur, ut a principio fuerant fabricata. dat. v non. iul. constantinopoli honorio a. iii et eutychiano conss. (398 iul. [?] 3).
CTh.15.1.39
Idem aa. severo praefecto urbi. aedificia, quae vulgi more parapetasia nuncupantur, vel si qua alia opera publicis moeniis vel privatis sociata cohaerent, ut ex his incendium vel insidias vicinitas reformidet aut angustentur spatia platearum vel minuatur porticibus latitudo, dirui ac prosterni praecipimus. dat. v id. octob. constantinopoli honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 oct. 11).
CTh.15.1.40 Idem aa. eutychiano praefecto praetorio. si aliquando operum publicorum petitores emergant, non nisi diruta penitusque destructa et quae parum sint usui civitatum petitoribus adsignentur. dat. id. dec. honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 dec. 13).
CTh.15.1.41
Idem aa. hadriano praefecto praetorio. omnia aedificia publica sive iuris templorum intra muros posita vel etiam muris cohaerentia, quae tamen nullis censibus patuerit obligata, curiales et collegiati submotis competitoribus teneant adque custodiant, suarum non inmemores fortunarum, ita ut eos nullus penitus inquietet, qui aliquem locum publicum aut per sacram adnotationem meruerit aut in areis vacantibus, quae nullum usum civitatibus ornatumque praeberent, insinuata auctoritate rescripti propriis sumptibus aedificaverit. si qua vero super huiusmodi locis fuerit orta dubitatio, non aliquid municipes sive collegiatos volumus sponte praesumere, sed a rectore provinciae ortam dirimi quaestionem vel sublimem consuli praefecturam, si iudicandi exegerit difficultas. palatina sane officia ab his locis abstinere oportet nec praebendae instructionis gratia cuique subripiendi aditum reserari, cum, si quando a quopiam vacans locus aut area postulatur, consultius ad ordinarios iudices nostri mittantur affatus, ut, si neque usui neque ornatui civitatis adcommodum videtur esse quod poscitur, periculo ordinis et provincialis officii absque ullius gratiae colludio competitori sub gestorum testificatione tradantur. pensiones autem, quae deinceps sublatae a competitoribus fuerint, rationabiliter impositas reparationi iubemus proficere civitatis, exceptis videlicet pensionibus praeteriti temporis, quae iam sollemniter sacro privatoque debentur aerario. dat. iiii non. iul. mediolano vincentio et fravito conss. (401 iul. 4).
CTh.15.1.42
Idem aa. eutychiano praefecto praetorio. eudoxiopolitanae civitatis cives pro oblata no .... suam patriam ergasteria condonamus. ne quis igitur ergasteria memorata a nostra serenitate deinceps petere moliatur eaque ratione civium, quorum censum cupimus ampliari, iura perturbet. dat. prid. id. iul. constantinopoli honorio a. vi et aristaeneto conss. (404 iul. 14).
CTh.15.1.43
Idem aa. hadriano praefecto praetorio. petentibus loca publica ea condicione adnuimus, ne quid usui vel ornatibus aut commodis civitatum auferatur. et quamquam nullum opinemur existere, qui contra commoda vel ornatum propriae civitatis competitorum obreptionibus coniveret, adtamen huiuscemodi rescripta ad excellentiam tuam referri praecipimus, scientibus iudicibus, quod, si qui deinceps subrepticia voluerit allegare rescripta, non nisi reprehensione existimationis suae et poena officiorum suorum his aditum praebebunt, si in tradendis locis publicis, si qui forte nostra liberalitate fuerint concessi, excellentiae tuae non expectetur auctoritas. dat. viii kal. octob. ravennae stilichone ii et anthemio conss. (405 sept. 24).
CTh.15.1.44
Idem aaa. aemiliano praefecto urbi. si quando usus exegerit vel porticus vel quaslibet aedes aetatis senio seu fortuitis concussas casibus reparari, liceat etiam inconsulta clementia nostra cum reverentia sui imaginem deponere vel nostram vel retro principum reportatamque post refecta aedificia loco proprio denuo collocare. dat. v kal. iul. constantinopoli arcadio a. vi et probo conss. (406 iun. 27).
CTh.15.1.45
Idem aaa. aemiliano praefecto urbi. omnibus tabulatis tam his, quae intercolumnis adfixa sunt quam his, quae superiores porticus dividunt, ad formam pristinam civitatis habitus revocetur, ascensibus etiam his, qui ad superiores porticus ducunt, tam in latiorem modum patentibus quam pro ligneis scalis lapideis gradibus fabricandis. ita enim et pericula incendii aberunt et si qui casus adversi tulerint, facile amotis angustiis homines inter incendia discursus ac liberandi sui facultatem invenient. dat. xi kal. novemb. constantinopoli arcadio a. vi et probo conss. (406 oct. 22).
CTh.15.1.46
Idem aaa. aemiliano praefecto urbi. aedificia privatorum publicis aedibus adhaerentia sive superposita destrui tollique praecipimus. et in posterum id aperte sancimus, ut, si qui aedificandi iuxta publicas aedes animos dederit, quindecim pedum spatio interiecto inter publica ac privata aedificia ita sibi noverit fabricandum, ut tali intervallo et publicae aedes a periculo vindicentur et privatus aedificator velut perperam fabricati loci destructionis quandoque futurae non timeat detrimentum. dat. xi kal. nov. constantinopoli arcadio a. vi et probo conss. (406 oct. 22).
CTh.15.1.47
Impp. honorius et theodosius aa. monaxio praefecto urbi. quicumque locus in palatio huius urbis privatis aedificiis incommode occupatus est, is quam primum subrutis omnibus quae in eo sunt aedificiis palatio reformetur. quod privatorum non est parietibus coartandum, nam imperio magna ab universis secreta debentur: ut hi tantum locum habeant habitandi, quos legitimus maiestatis nostrae usus et rei publicae disciplina delegit, in futurum etiam universis ab huiusmodi usurpatione prohibendis. dat. viiii kal. mar. constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 febr. 21).
CTh.15.1.48
Idem aa. bonosiano praefecto urbi. nihil ex his, quae instaurationi ornatibusque singulis deputavit antiquitas, nullius colore occasionis auferri volumus. igitur a futuro proximo consulatu universa praedictae urbi debitorum vectigalium illibata augmenta pervaleant. dat. iiii kal. decemb. ravennae post cons. varanae v. c. (411 nov. 28).
CTh.15.1.49
Idem aa. herculio praefecto praetorio illyrici. constructioni murorum et comparationi transvectionique specierum universi sine ullo privilegio coartentur, ita ut in his dumtaxat titulis universi pro portione suae possessionis et iugationis ad haec munia coartentur, quo ita demum, a summis ad infimos usque sarcina decurrente, ferendi oneris non leve solacium, sed in commune omnibus profuturum communi labore curetur. quod in partibus dumtaxat illyricianis nostram clementiam statuisse tua sublimitas recognoscat. dat. v id. april. constantinopoli dd. nn. honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 apr. 9).
CTh.15.1.50
Idem aa. isidoro praefecto urbi. opus coeptum extruatur et porticus thermas honorianas praecurrat acie columnarum, cuius decus tantum est, ut privata iuste neglegeretur paulisper utilitas. sed ne census sui quisquam intercepta lucra deploret, sed e contrario cum pulchritudine civitatis etiam fortunas suas auctas esse laetetur, pro loco quod quisque possederat superaedificandi licentiam habeat. nam in locum privati aedificii, quod in usum publicum translatum est, occupationem basilicae iubemus vetustae succedere, ut contractus quidam et permutatio facta videatur, cum dominus, qui suum dederat civitati, pro eo habiturus sit ex publico remota omni formidine, quod inconcusso robore et ipse habere et quibus velit tradere habebit liberam facultatem. dat. iiii kal. novemb. constantinopoli honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 oct. 29).
CTh.15.1.51
Idem aa. anthemio praefecto praetorio. turres novi muri, qui ad munitionem splendidissimae urbis extructus est, completo opere praecipimus eorum usui deputari, per quorum terras idem murus studio ac provisione tuae magnitudinis ex nostrae serenitatis arbitrio celebratur, eadem lege in perpetuum et condicione servanda, ut annis singulis hi vel ad quorum iura terrulae demigraverint proprio sumptu earum instaurationem sibimet intellegant procurandam, earumque usu publico beneficio potientes curam reparationis ac sollicitudinem ad se non ambigant pertinere. ita enim et splendor operis et civitatis munitio cum privatorum usu et utilitate servabitur. dat. prid. non. april. lucio v c. cons. (413 apr. 4).
CTh.15.1.52
Imp. theodosius a. severino praefecto urbi. quia plurimae domus cum officinis suis in porticibus zeuxippi esse memorantur, reditus memoratorum locorum pro quantitate, quae placuit, ad praebenda luminaria et aedificia ac tecta reparanda regiae huius urbis lavacro sine aliqua iubemus excusatione conferri. dat. v id. ian. victore v. c. cons. (424 ian. 9).
CTh.15.1.53
Idem a. et valentinianus caes. constantio praefecto urbi. exsedras, quae septentrionali videntur adhaerere porticui, in quibus tantum amplitudinis et decoris esse monstratur, ut publicis commodis possint capacitatis ac pulchritudinis suae admiratione sufficere, supra dictorum consessibus deputabit. eas vero, quae tam orientali quam occidentali lateri copulantur, quas nulla a platea aditus adque egressus patens pervias facit, veterum usibus popinarum iubebit adscribi. his tamen ipsis, quae humiliores aliquanto adque angustiores putantur, vicinarum spatia cellularum ex utriusque lateris portione oportet adiungi, ne quid aut ministris eorundem locorum desit aut populis. sane si qui memoratas cellulas probabuntur vel imperatoria largitate vel quacumque alia donatione aut emptione legitima possidere, eos magnificentia tua competens pro isdem de publico pretium iubebit accipere. dat. iii kal. mar. constantinopoli d. n. theodosio a. xi et valentiniano caes. i conss. (425 febr. 27).
CTh.15.2.0. De aquaeductu
CTh.15.2.1
Imp. constantinus a. ad maximilianum consularem aquarum. possessores, per quorum fines formarum meatus transeunt, ab extraordinariis oneribus volumus esse inmunes, ut eorum opera aquarum ductus sordibus obpleti mundentur, nec ad aliud superindictae rei onus isdem possessoribus adtinendis, ne circa res alias occupati repurgium formarum facere non occurrant. quod si neglexerint, amissione possessionum multabuntur: nam fiscus eius praedium obtinebit, cuius neglegentia perniciem formae congesserit. praeterea scire eos oportet, per quorum praedia ductus commeat, ut dextra laevaque de ipsis formis quindecim pedibus intermissis arbores habeant; observante tuo officio, ut, si quo tempore pullulaverint, excidantur, ne earum radices fabricam formae conrumpant. dat. xv kal. iun. gallicano et symmacho conss. (330 mai. 18).
CTh.15.2.2
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. fortunatiano comiti rerum privatarum. aquaeductus, qui dafnensi palatio usum aquae praestat, quorundam aviditate tenuatur adpositis maioribus fistulis, quam ex imperiali largitate meruerunt. consensu igitur omnium in tribus locis conceptacula reparentur et singulorum nomina modusque servandus tabulis adscribatur, et si ultra licitum aliquem usurpasse constiterit, per singulos obolos librae unius auri dispendiis ingravetur. et si sacri tenore rescripti aliqui certum modum aquae meruisse noscetur, non prius eidem accipiendi potestas aliquatenus tribuatur, nisi adito rectore ex ipso conceptaculo quantitatem quam meruit possit adipisci. dat. iii kal. nov. antiochiae valentiniano n. p. et victore conss. (369 oct. 30?).
CTh.15.2.3
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. clearcho praefecto urbi. summas quidem domus, si lavacris lautioribus praesententur, binas non amplius aquae uncias aut, si hoc amplius exegerit ratio dignitatis, supra ternas neutiquam possidere, mediocres vero et inferioris meriti domus singulis et semis contentas esse decernimus, si tamen huiuscemodi balneas easdem habere claruerit. ceteros vero, qui mansionem spatio angustiore sustentant, ad mediae unciae usum tantum gaudere praecipimus neque obreptionem cuiquam patere, ita ut quod tibi paret officium sex librarum auri multa feriatur, nisi prodiderit usurpantes et is qui fefellit careat impetrato. dat. x kal. iul. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 [?] iun. 22).
CTh.15.2.4
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. pancratio praefecto urbi. si quis de cetero vetiti furoris audacia florentissimae urbis commoda voluerit mutilare aquam ad suum fundum ex aquaeductu publico derivando, sciat eundem fundum fiscalis tituli proscriptione signatum privatis rebus nostris adgregandum. dat. viii ... constantinopoli timasio et promoto conss. (389 [?] ...).
CTh.15.2.5
Idem aaa. albino praefecto urbis romae. eos, qui aquae copiam vel olim vel nunc per nostra indulta meruerunt, eius usum aut ex castellis aut ex ipsis formis iubemus elicere neque earum fistularum quas matrices vocant cursum ac soliditatem adtemptare. dat. v kal. septemb. romae timasio et promoto conss. (389 aug. 28).
CTh.15.2.6
Impp. arcadius et honorius aa. ad africanum praefectum urbi. quicumque ex aquaeductu magis quam ex castellis aquae usum putaverit derivandum, etiam id quod prius iure beneficii fuerat consecutus amittat. in eum vero pro condicione personae conveniet severissimo supplicio vindicari, qui adversus statuta huius oraculi avidae cupiditatis noluerit frena cohibere, ut privatis indulti meatus mensura famuletur. proposita iiii kal. iun. constantinopoli olybrio et probino conss. (395 mai. 29).
CTh.15.2.7 [=brev.15.2.1]
Idem aa. asterio comiti orientis. post alia: usum aquae veterem longoque dominio constitutum singulis civibus manere censemus nec ulla novatione turbari, ita tamen, ut quantitatem singuli, quam vetere licentia percipiunt, more usque in praesentem diem perdurante percipiant: mansura poena in eos, qui ad inrigationes agrorum vel hortorum delicias furtivis aquarum meatibus abutuntur. dat. kal. nov. caesario et attico conss. interpretatio. haec lex interpretatione non indige
CTh.15.2.8
Idem aa. messalae praefecto praetorio. ex forma, cui nomen augusta est, quae in campania sumptu publico reparata est, nihil privatim singulorum usurpatio praesumat neque cuiquam posthac derivandae aquae copia tribuatur. si quis autem meatum aquae ausus fuerit avertere, quinque libras auri aerario nostro inferre cogatur. quidquid etiam ob eam fraudem ex rescripto fuerit elicitum vel qualibet arte temptatum, irritum habeatur. dat. v kal. ian. mediolano theodoro v. c. cons. (399 dec. 28).
CTh.15.2.9
Idem aa. ad flavianum praefectum urbi. ne quis claudiam interruptis formae lateribus adque perfossis sibi fraude elicita existimet vindicandam. si quis contra fecerit, earum protinus aedium et locorum amissione multetur. officium praeterea, cuius ad sollicitudinem operis huius custodia pertinebit, hac poena constringimus, ut tot librarum auri illatione multetur, quot uncias claudiae nostrae coniventia eius usurpatas fuisse constiterit. dat. vi id. nov. mediolano stilichone et aureliano conss. (400 nov. 8).
CTh.15.3.0. De itinere muniendo
CTh.15.3.1
Imp. constantinus a. ad proculum proconsulem africae. emphyteuticarii possessores, qui mansuetudinis nostrae beneficio ad extraordinaria minime devocentur, sicut ceteri provinciales obsequium suum muniendis itineribus impendant. nulla enim ratione debent ab hoc, quod in commune omnibus profuturum est, esse seiuncti. proposita non. mai. karthagine constantino a. v et licinio caes. conss. (319 mai. 7).
CTh.15.3.2
Imp. iulianus a. ad avitianum vicarium africae. post alia: in muniendis viis iustissimum aequitatis cursum reliquit auctoritas. singuli enim loca debent quaeque sortiri, ut sibi consulant vel neglegentia vel labore. igitur eos loca iuxta morem priscum delegata curare oportebit. et cetera. dat. vii kal. nov. iuliano a. iiii et sallustio conss. (363 [362] oct. 26).
CTh.15.3.3
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. ad eusignium praefectum praetorio. a viarum munitione nullus habeatur inmunis, et eorum praediorum actores, qui forte iniuncto oneri privilegiorum contemplatione parere minime voluerint, nostrae domui vindicentur. dat. iiii kal. mart. valentiniano a. iii et eutropio conss. (387 febr. 26).
CTh.15.3.4
Impp. arcadius et honorius aa. messalae praefecto praetorio. dudum quidem fuerat constitutum, ut illustrium patrimonia dignitatum ab instauratione itinerum haberentur excepta. verum propter inmensas vastitates viarum certatim studia cunctorum ad reparationem publici aggeris conducibili devotione volumus festinare, nulla ad instructum munitionis huiusce dignitate aut privatorum privilegiorum in qualibet....Studiosius adpetita. etiam istud adiungimus, ut domos etiam clementiae nostrae, quas vetusta et innumera ab huius oneris curatione privilegia vindicabant, par condicio et sollicitudo constringat, ita tamen, ut in ceteris quae vel illustribus vel patrimonio nostro praecedentibus edictis beneficia fuerant adtributa, intemerata permaneant. dat. iii kal. mai. mediolano theodoro v. c. cons. (399 apr. 29).
CTh.15.3.5
Impp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto praetorio. antiquatis omnibus vel personalibus rescriptis vel per adnotationes elicitis per bithyniam ceterasque provincias possessores et reparationi publici aggeris et ceteris eiusmodi muneribus pro iugorum numero vel capitum, quae possidere noscuntur, adstringi cogantur. dat. vii kal. nov. constantinopoli honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 oct. 26).
CTh.15.3.6
Idem aa. asclepiodoto praefecto praetorio. absit, ut nos instructionem viae publicae et pontium stratarumque operam titulis magnorum principum dedicatam inter sordida munera numeremus. igitur ad instructiones reparationesque itinerum pontiumque nullum genus hominum nulliusque dignitatis ac venerationis meritis cessare oportet. domos etiam divinas ac venerandas ecclesias tam laudabili titulo libenter adscribimus. quam legem cunctarum provinciarum iudicibus intimari conveniet, ut noverint, quae viis publicis antiquitas tribuenda decrevit, sine ullius vel reverentiae vel dignitatis exceptione praestanda. dat. xv kal. mart. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss. (423 febr. 15).
CTh.15.4.0. De imaginibus imperialibus
CTh.15.4.1pr.
Imp. theodosius a. et valentinianus caes. aetio praefecto praetorio. si quando nostrae statuae vel imagines eriguntur seu diebus, ut adsolet, festis sive communibus, adsit iudex sine adorationis ambitioso fastigio, ut ornamentum diei vel loco et nostrae recordationi sui probet accessisse praesentiam. (425 mai. 5).
CTh.15.4.1.1
Ludis quoque simulacra proposita tantum in animis concurrentum mentisque secretis nostrum numen et laudes vigere demonstrent; excedens cultura hominum dignitatem superno numini reservetur. dat. iii non. mai. theodosio a. xi et valentiniano caes. conss. (425 mai. 5).
CTh.15.5.0. De spectaculis
CTh.15.5.1
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad probum praefectum praetorio. magistratus et sacerdotiorum editiones, quae aut in civitatibus aut certe in his debent exigi, quas delegit antiquitas, non in potestate iudicum sint, qui plerumque, dum popularem plausum alienis spoliationibus aucupantur, ea, quae in competenti loco sollers diligentia praeparavit, ad alteram urbem transferri praecipiunt, sed in eorum arbitrio maneant, quorum expensis ac sumptibus procurandae sunt. dat. vii kal. mai. treviris modesto et arinthaeo conss. (372 apr. 25).
CTh.15.5.2pr.
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. rufino praefectum praetorio. nullus omnino iudicum aut theatralibus ludis aut circensium certaminibus aut ferarum cursibus vacet nisi illis tantum diebus, quibus vel in lucem editi vel imperii sumus sceptra sortiti, hisque ut ante meridiem tantum sollemnitati pareant, post epulas vero ad spectaculum redire desistant. (386 [392-395] mai. 20).
CTh.15.5.2.1
In quo tamen omnes, sive iudices sive privati, nihil penitus auri praemio dandum esse cognoscent, quod solis licet consulibus, quibus erogandi moderationem vitae meritis permisimus. (386 [392-395] mai. 20).
CTh.15.5.2.2
Illud etiam praemonemus, ne quis in legem nostram, quam dudum tulimus, committat, nullum solis die populo spectaculum praebeat, nec divinam venerationem confecta sollemnitate confundat. dat. xiii kal. iun. heracleae honorio nob. p. et evodio v. c. conss. (386 [392-395] mai. 20).
CTh.15.5.3
Impp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto praetorio. nemo iudicum ex quacumque civitate in aliud oppidum vel ex provinciae solo equos curules aurigas cives temptet traducere, ne, dum popularibus plausibus intemperate serviunt, et publicarum rerum statum fatigent et festivitatem impediant in cunctis oppidis celebrandam, ita ut, si quis hanc violaverit iussionem, poena teneatur ea, quae legum violatores persequitur. dat. viii id. aug. constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 aug. 6).
CTh.15.5.4
Imp. theodosius a. isidoro praefecto illyrici. delforum curiae facultates novis damnis frequenter adtritas relatio tui culminis intimavit. ideoque praeceptis ad universas illyrici civitates iudicesque transmissis notum omnibus faciat nullum penitus spectacula oportere sollemnia urbis aeternae populis exhibere, sed unumquemque civium intra propriam civitatem debere solitae devotionis officia, prout patrimonii sui vires patiuntur, implere, gravissimae poenae interminatione proposita non solum contra eos, qui huiusmodi functiones crediderint exigendas, sed etiam contra ordinarios ubique rectores. dat. x kal. mai. constantinopoli victore v. c. cons. (424 apr. 22).
CTh.15.5.5
Idem a. et valentinianus caes. asclepiodoto praefecto praetorio. dominico, qui septimanae totius primus est dies, et natali adque epifaniorum christi, paschae etiam et quinquagesimae diebus, quamdiu caelestis lumen lavacri imitantia novam sancti baptismatis lucem vestimenta testantur, quo tempore et commemoratio apostolicae passionis totius christianitatis magistrae a cunctis iure celebratur, omni theatrorum adque circensium voluptate per universas urbes earundem populis denegata totae christianorum ac fidelium mentes dei cultibus occupentur. si qui etiamnunc vel iudaeae impietatis amentia vel stolidae paganitatis errore adque insania detinentur, aliud esse supplicationum noverint tempus, aliud voluptatum. ac ne quis existimet in honorem numinis nostri veluti maiore quadam imperialis officii necessitate compelli et, nisi divina religione contempta spectaculis operam praestat, subeundam forsitan sibi nostrae serenitatis offensam, si minus circa nos devotionis ostenderit quam solebat, nemo ambigat, quod tunc maxime mansuetudini nostrae ab humano genere defertur, cum virtutibus dei omnipotentis ac meritis universi obsequium orbis impenditur. dat. kal. feb. constantinopoli theodosio a. xi et valentiniano caes. i conss. (425 febr. 1).
CTh.15.6.0. De maiuma [festa popolare]
CTh.15.6.1 Impp. arcadius et honorius aa. caesario praefecto praetorio. clementiae nostrae placuit, ut maiumae provincialibus laetitia redderetur, ita tamen, ut servetur honestas et verecundia castis moribus perseveret. dat. vii kal. mai. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 apr. 25).
CTh.15.6.2
Idem aa. aureliano praefecto praetorio. post alia: ludicras artes concedimus agitari, ne ex nimia harum restrictione tristitia generetur. illud vero quod sibi nomen procax licentia vindicavit, maiumam, foedum adque indecorum spectaculum, denegamus. dat. vi non. octob. constantinopoli theodoro v. c. cons. (399 oct. 2).
CTh.15.7.0. De scaenicis
CTh.15.7.1
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad viventium praefectum urbi. scaenici et scaenicae, qui in ultimo vitae ac necessitate cogente interitus inminentis ad dei summi sacramenta properarunt, si fortassis evaserint, nulla posthac in theatralis spectaculi conventione revocentur. ante omnia tamen diligenti observari ac tueri sanctione iubemus, ut vere et in extremo periculo constituti id pro salute poscentes, si tamen antistites probant, beneficii consequantur. quod ut fideliter fiat, statim eorum ad iudices, si in praesenti sunt, vel curatores urbium singularum desiderium perferatur, quod ut inspectoribus missis sedula exploratione quaeratur, an indulgeri his necessitas poscat extrema suffragia. dat. iii id. feb. treviris gratiano a. ii et probo v. c. conss. (371 [367] febr. 11).
CTh.15.7.2
Idem aaa. ad iulianum proconsulem africae. ex scaenicis natas, si ita se gesserint, ut probabiles habeantur, tua sinceritas ab inquietantium fraude direptionibusque submoveat. eas enim ad scaenam de scaenicis natas aequum est revocari, quas vulgarem vitam conversatione et moribus exercere et exercuisse constabit. dat. viii id. sept. mogontiaci gratiano a. ii et probo conss. (371 sept. 6).
CTh.15.7.3
Imppp. valens, gratianus et valentinianus aaa. ad hesperium proconsulem africae. non invidemus, sed potius cohortamur amplectenda felicis populi studia, gymnici ut agonis spectacula reformentur. verumtamen cum primates viri populi studiis ac voluptatibus grati esse cupiant, promptius permittimus, ut integra sit voluptas, quae volentium celebretur impensis. dat. vi id. mart. treviris valente v et valentiniano aa. conss. (376 mart. 19).
CTh.15.7.4
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad paulinum praefectum urbi. mulieres, quae ex viliori sorte progenitae spectaculorum debentur obsequiis, si scaenica officia declinarint, ludicris ministeriis deputentur, quas necdum tamen consideratio sacratissimae religionis et christianae legis reverentia suae fidei mancipavit; eas enim, quas melior vivendi usus vinculo naturalis condicionis evolvit, retrahi vetamus. illas etiam feminas liberas a contubernio scaenici praeiudicii durare praecipimus, quae mansuetudinis nostrae beneficio expertes muneris turpioris esse meruerunt. dat. viii kal. mai. mediolano gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 apr. 24).
CTh.15.7.5
Idem aaa. ad paulinum praefectum urbi. quisquis thymelicam ex urbe venerabili inmemor honestatis abduxerit eandemque in longinqua transtulerit seu etiam intra domum propriam, ita ut voluptatibus publicis non serviat, retentarit, quinque librarum auri illatione multetur. dat. v kal. mai. mediolano gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 apr. 24).
CTh.15.7.6
Idem aaa. ad valerianum praefectum urbi. equos, quos ad sollemne certamen vel mansuetudinis nostrae largitio subministrat vel diversorum ex amplissimo ordine magistratuum, hactenus ad copiam providendos serenitas nostra decrevit, ut, quidquid illud est, quod palmarum numero gloriosum et celebratis utrimque victoriis nobile congregatur, spectaculis potius urbanae plebis inserviat quam praedae adque compendio deputetur. quisquis igitur ex eo, quod vel serenitas nostra vel ordinarii consules vel praetores in huiuscemodi tribuunt voluptates, quamlibet commodis compendioque privato derivandam duxerit esse iacturam, unius auri librae condemnatione multatus largitionibus nostris cogatur esse munificus. dat. viii kal. mai. treviris eucherio et syagrio conss. (381 apr. [?] 24).
CTh.15.7.7
Idem aaa. ad valerianum praefectum urbi. eos qui agitandi munus exercent illustris auctoritas tua nullis praeter circense certamen adfici noverit oportere suppliciis. dat. viii id. mai. eucherio et syagrio conss. (381 mai. 8).
CTh.15.7.8
Idem aaa. ad valerianum praefectum urbi. scaenae mulier si vacationem religionis nomine postularit, obtentu quidem petitionis venia ei non desit, verum si post turpibus volutata complexibus et religionem quam expetierit prodidisse et gerere quod officio desierat animo tamen scaenica detegetur, retracta in pulpitum sine spe absolutionis ullius ibi eo usque permaneat, donec anus ridicula senectute deformis nec tunc quidem absolutione potiatur, cum aliud quam casta esse non possit. dat. viii id. mai. aquileiae syagrio et eucherio conss. (381 mai. 8).
CTh.15.7.9
Idem aaa. herasio proconsuli africae. quaecumque ex huiusmodi faece progenitae scaenica officia declinarint, ludicris ministeriis deputentur, quas necdum tamen sanctissimae religionis et in perenne servandae christianae legis secretorum reverentia suae fidei vindicarit. illas etiam feminas liberatas contubernio scaenici praeiudicii durare praecipimus, quae mansuetudinis nostrae beneficio expertes muneris turpioris esse meruerunt. proposita karthagine v kal. septemb. syagrio et eucherio conss. (381 aug. 28).
CTh.15.7.10
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. fidicinam nulli liceat vel emere vel docere vel vendere vel conviviis aut spectaculis adhibere. nec cuiquam ad delectationis desiderium erudita feminea musicae artis studio liceat habere mancipia. dat. viii kal. iul. constantinopoli arcadio a. i et bautone v. c. conss. (385 iun. 24).
CTh.15.7.11
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. rufino praefecto praetorio. nulla mima gemmis, nulla sigillatis sericis aut textis utatur auratis. his quoque vestibus noverint abstinendum, quas graeco nomine alethinocrustas vocant, in quibus alio admixtus colori puri rubor muricis inardescit. uti sane isdem scutlatis et variis coloribus sericis auroque sine gemmis collo brachiis cingulo non vetamus. dat. xi kal. octob. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 sept. 21).
CTh.15.7.12pr.
Idem aaa. rufino praefecto praetorio. si qua in publicis porticibus vel in his civitatum locis, in quibus nostrae solent imagines consecrari, pictura pantomimum veste humili et rugosis sinibus agitatorem aut vilem offerat histrionem, ilico revellatur, neque umquam posthac liceat in loco honesto inhonestas adnotare personas; in aditu vero circi vel in theatri proscaeniis ut collocentur, non vetamus. (394 iun. 29).
CTh.15.7.12.1
His illud adicimus, ut mimae et quae ludibrio corporis sui quaestum faciunt publice habitu earum virginum, quae deo dicatae sunt, non utantur, et ut nulla femina nec puer thymelici consortio inbuantur, si christianae religionis esse cognoscitur. dat. iii kal. iul. heracleae arcadio a. iii et honorio a. ii conss. (394 iun. 29). CTh.15.7.13
Impp. honorius et theodosius aa. diogeniano viro clarissimo tribuno voluptatum. mimas diversis adnotationibus liberatas ad proprium officium summa instantia revocari decernimus, ut voluptatibus populi ac festis diebus solitus ornatus deesse non possit. dat. vi id. feb. ravennae constantio v. c. cons.; acc. a tribuno voluptatum x kal. feb. karthagine post cons. honorii viiii et theodosii v aa. (413 febr. 8 (?).
CTh.15.8.0. De lenonibus
CTh.15.8.1
Imp. constantius a. ad severum praefectum urbi. si quis feminas, quae se dedicasse venerationi christianae legis sanctissimae dinoscuntur, ludibriis quibusdam subicere voluerit ac lupanaribus venditas faciat vile ministerium prostituti pudoris explere, nemo alter easdem coemendi habeat facultatem, nisi aut ii, qui ecclesiastici esse noscuntur aut christiani homines demonstrantur, competenti pretio persoluto. dat. iiii non. iul. hierapoli placido et romulo conss. (343 iul. 4).
CTh.15.8.2
Impp. theodosius et valentinianus aa. florentio praefecto praetorio. lenones patres et dominos, qui suis filiis vel ancillis peccandi necessitatem imponunt, nec iure frui dominii nec tanti criminis patimur libertate gaudere. igitur tali placet eos indignatione subduci, ne potestatis iure frui valeant neve quid eis ita possit adquiri. sed ancillis filiabusque, si velint, conductisve pro paupertate personis, quas sors damnavit humilior, episcoporum liceat, iudicum etiam defensorumque implorato suffragio omni miseriarum necessitate absolvi, ita ut, si insistendum eis lenones esse crediderint vel peccandi ingerant necessitatem invitis, non amittant solum eam quam habuerant potestatem, sed proscripti poenae mancipentur exilii metallis addicendi publicis, quae minor poena est, quam si praecepto lenonis cogatur quispiam coitionis sordes ferre, quas nolit. dat. xi kal. mai. felice et tauro conss. (428 apr. 21).
CTh.15.9.0. De expensis ludorum
CTh.15.9.1pr.
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. ad senatum. nulli privatorum liceat holosericam vestem sub qualibet editione largiri. illud etiam constitutione solidamus, ut exceptis consulibus ordinariis nulli prorsus alteri auream sportulam, diptycha ex ebore dandi facultas sit. (384 iul. 25).
CTh.15.9.1.1
Cum publica celebrantur officia, sit sportulis nummus argenteus, alia materia diptychis. nec maiorem argenteum nummum fas sit expendere, quam qui formari solet, cum argenti libra una in argenteos sexaginta dividitur; minorem dare volentibus non solum liberum, sed etiam honestum esse permittimus. dat. viii kal. aug. heracleae richomere et clearcho conss. (384 iul. 25).
CTh.15.9.2
Impp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto urbi. cunctos iudices admonemus, ut ludorum quidem, quibus moris est, intersint festivitati et oblectamentis favorem eliciant populorum, verum expensarum non excedant duorum solidorum librata impendia, nec inconsulta plausorum insania curialium vires, fortunas civium, principalium domus, possesorum opes, rei publicae robur evellant: exceptis alytarchis syriarchis agonothetis itemque asiarchis et ceteris, quorum nomen votiva festivitatis sollemnitas dedicavit. dat. v kal. martias constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 febr. 25).
CTh.15.10.0. De equis curulibus
CTh.15.10.1pr.
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad ampelium praefectum urbi. palmatis adque hermogenis equis, quos in curulis certaminis sorte vel contentionis incertum vel annorum series vel diversa ratio debiles fecit, ex horreis fiscalibus alimoniam praeberi decrevimus, equos vero hispani sanguinis vendendi solitam factionariis copiam non negamus. (371 ian. 1).
CTh.15.10.1.1
Illud quoque sinceritas tua praecipiat observari, ne graecorum equorum nomina, qui hinc missi fuerint, commutentur. dat. kal. ian. gratiano a. ii et probo conss. (371 ian. 1).
CTh.15.10.2
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad valerianum praefectum urbi. equos voluptatibus profuturos nequaquam campanorum populus adsequatur, quam si duo milia modiorum fabae per singulas factiones stabulorum in urbe venerabili necessaria antiqua et sollemni praebitione contulerint. dat. x kal. mai. aquileiae syagrio et eucherio conss. (381 apr. 22).
CTh.15.11.0. De venatione ferarum
CTh.15.11.1 Impp. honorius et theodosius aa. mauriano comiti domesticorum et vices agenti magistri militum. occidendorum leonum cunctis facimus potestatem, neque aliquando sinimus quemquam calumniam formidare, cum et salus nostrorum provincialium voluptati nostrae necessario praeponatur et haec ipsa propria voluptas intercludi minime videatur, quandoquidem occidendi feras, non venandi venundandique licentiam dederimus. occidendi igitur memoratas feras, et ducibus et officiis eorum conventis, cunctis licentia tribuatur. dat. xiii kal. iun. constantio et constante vv. cc. conss. (414 mai. 20).
CTh.15.11.2
Idem aa. monaxio praefecto praetorio. praesidalis officii eufratensis deploratione comperimus eos, qui transductioni ferarum a duciano officio deputantur, pro septem vel octo diebus contra legationum formam tres vel quattuor menses in hieropolitanam urbem residentes post expensas tanti temporis etiam caveas exigere, quas nulla praeberi consuetudo permittit. ideoque praecipimus, bestias, quae ad comitatum ab omnibus limitum ducibus transmittuntur, non plus quam septem diebus intra singulas civitates retineri; scientibus ducibus et eorum officiis, si quid contra haec commissum fuerit, quinas se libras auri fisci viribus illaturos. dat. v kal. octob. constantinopoli d. n. honorio a. xi et constantio ii v. c. conss. (417 sept. 27).
CTh.15.12.0. De gladiatoribus
CTh.15.12.1
Imp. constantinus a. maximo praefecto praetorio. cruenta spectacula in otio civili et domestica quiete non placent. quapropter, qui omnino gladiatores esse prohibemus eos, qui forte delictorum causa hanc condicionem adque sententiam mereri consueverant, metallo magis facies inservire, ut sine sanguine suorum scelerum poenas agnoscant. proposita beryto kal. octob. paulino et iuliano conss. (325 oct. 1). CTh.15.12.2
Imp. constantius a. et iulianus c. ad orfitum praefectum urbi. universi, qui in urbe roma gladiatorium munus impendunt, prohibitum esse cognoscant sollicitandi auctorando milites vel eos, qui palatina sunt praediti dignitate, sex auri librarum multa inminente, si quis contra temptaverit. sponte etiam ad munerarium adeuntes per officium sublimitatis tuae ad magistros equitum ac peditum aut eos, qui gubernant officia palatina, oneratos ferreis vinculis mitti conveniet, ut huius legis statuto palatii dignitas a gladiatorio detestando nomine vindicetur. dat. xvi kal. nov. constantio a. viiii et iuliano caes. ii conss. (357 oct. 17).
CTh.15.12.3
Impp. arcadius et honorius aa. ad populum. post alia: si quos e gladiatorio ludo ad servitia senatoria transisse constabit, eos in extremas solitudines amandari decernimus. dat. et proposita romae caesario et attico conss. (397 apr. 7?).
CTh.15.13.0. De usu sellarum
CTh.15.13.1
Impp. arcadius et honorius aa. claudio praefecto urbi. exceptis plebeis scaenicis et qui spectaculo sui praebuit populo materiam voluptatis et tabernariis, ceteris omnibus usum sellarum et sedendi ac conveniendi in publicum tribuimus facultatem. dat. viii kal. ian. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 dec. 25).
CTh.15.14.0. De infirmandis his, quae sub tyrannis aut barbaris gesta sunt
CTh.15.14.1
Imp. constantinus a. ad constantium praefectum praetorio. remotis licini tyranni constitutionibus et legibus omnes sciant veteris iuris et statutorum nostrorum observari debere sanctionem. proposita xvii kal. iun. crispo iii et constantino iii caess. conss. (324 mai. 16).
CTh.15.14.2
Idem a. ad universos provinciales. tyranni et iudicum eius gestis infirmatis nemo per calumniam velit quod sponte ipse fecit evertere nec quod legitime gestum est. dat. prid. id. feb. paulino et iuliano conss. (325 febr. 12).
CTh.15.14.3
Idem a. antiocho praefecto vigilum. quae tyrannus contra ius rescripsit non valere praecipimus, legitimis eius rescriptis minime impugnandis. dat. viii id. iul. romae constantino a. vii et constantio caes. conss. (326 iul. 8).
CTh.15.14.4
Idem a. ad senatum. super his, qui ex senatoribus ad navicularium munus a tyranno deiecti sunt ac restitui suis natalibus deprecantur, placuit vestrae sanctitati iudicium examenque mandare, ut vos eligatis, qui splendori vestro patrimonii viribus et honestate vivendi et natalium dignitate respondent. incongruum est enim tantae dignitatis arbitrium alteri potius quam vestris suffragiis sententiisque conmittere. eorum autem, quos ut dignos elegeritis, nomina praefectus urbis nobis insinuet, ut vestrum iudicium comprobemus. dat. id. iul. constantino a. vii et constantio caes. conss. (326 iul. 15).
CTh.15.14.5
Imp. constantius a. et constans c. ad universos provinciales et populum. quae tyrannus vel eius iudices contra ius statuerunt, infirmari iubemus reddita possessione expulsis, ut qui vult ab initio agat. emancipationes autem et manumissiones et pacta sub eo facta et transactiones valere oportet. dat. iii non. nov. mediolano constantio a. v et constante conss. (352 nov. 3).
CTh.15.14.6
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. trifolio praefecto praetorio. nullus sibi honorem audeat vindicare, quem tyrannica concessit audacia, sed ad pristinum statum damnata praesumptio revocetur. dat. x kal. octob. aquileiae theodosio a. ii et cynegio conss. (388 sept. 22).
CTh.15.14.7
Idem aaa. trifolio praefecto praetorio. omne iudicium, quod vafra mente conceptum iniuriam, non iura reddendo maximus infandissimus tyrannorum credidit promulgandum, damnabimus. nullus igitur sibi lege eius, nullus iudicio blandiatur. dat. vi id. octob. mediolano theodosio a. ii et cynegio conss. (388 oct. 10).
CTh.15.14.8
Idem aaa. constantiano praefecto praetorio galliarum. omnes, qui tyranni usurpatione provecti cuiuslibet acceperunt nomen illicitum dignitatis, codicillos adque epistulas et promere iubemus et reddere. iuris quoque dictionem adque sententias, quas promere nequiverunt qui iudicum nomen habere non potuerunt, ex omnibus publicorum monumentorum scriniis iubemus auferri, ut abolita auctoritate gestorum nullus his iudicatis conetur inniti, quae et tempore et auctore delentur. exceptis his tantum negotiis adque in sui integra firmitate mansuris, quae conventionibus pactisque finita sunt, si dolo metuve caruerunt: his quoque pariter exceptis, quae donatio transtulit, emancipatio liberavit, contulit manumissio praemia meritae servitutis, quia in his omnibus voluisse sat iuris est. dat. xviiii kal. feb. mediolano timasio et promoto vv. cc. conss. (389 ian. 14).
CTh.15.14.9
Impp. arcadius et honorius aa. andromacho praefecto urbi. valeat omnis emancipatio tyrannicis facta temporibus; valeat a dominis concessa libertas; valeat celebrata et actis quibuslibet inserta donatio; valeat deficientium omne iudicium; valeat universa venditio; valeant sententiae iudicum privatorum - convelli enim iudicium non oportet - quos partium elegit adsensus et compromissi poena constituit; valeant conceptae sollemniter pactiones; valeant scripturae, quibus aut fides rerum aut ratio probatur aut debitum; valeant apud quemlibet habitae spontaneae professiones; valeat deposita super instituenda lite testatio valeat impetratio iuris communium liberorum; valeat procuratio scaevis mandata temporibus; datus tutor vel curator optineat firmitatem; valeat in sponsam perfecta largitio; doli ac vis et metus inchoata actio in tempus legitimum perseveret; bonorum admissa possessio et adfectus adeundae hereditatis obtineat et interdicti beneficium non amittat; valeat in integrum restitutionis petitum auxilium; valeat vindicatio....Identidem desiderata tribuatur; locatio et conductio inviolabilem obtineant firmitatem; interdicti beneficia tempora infausta non mutilent postulata inofficiosi actio et inmodicarum donationum rescissio petita servetur; beneficia transacta non titubent; sacramento terminata permaneant; pignoris adque fiduciae obligatio perseveret. stent denique omnia, quae in placitum sunt deducta privatum, nisi aut circumscriptio subveniet aut vis aut terror ostenditur. funestorum tantum consulum nomina iubemus aboleri, ita ut his reverentia in lectione recitantium tribuatur, qui tunc in oriente annuos magistratus victuris perpetuo sunt fascibus auspicati; tempus vero ipsum, ac si non fuerit, aestimetur, si quidem tunc temporis omissa aliqua praescriptio taciturnitatis etiam de illis, quae confirmavimus, non possit obponi. dat. xi kal. mai. mediolano olybrio et probino conss. (395 apr. 21).
CTh.15.14.10
Idem aa. eulogio comiti rerum privatarum. qui tyranni maximi secuti iussionem fundos perpetui iuris non ab ordinariis iudicibus, sed a rationalibus acceperunt, eorum amissione plectantur adque ad rem privatam denuo revertantur. dat. vi kal. mai. mediolano olybrio et probino conss. (395 apr. 26).
CTh.15.14.11
Idem aa. andromacho praefecto urbi. fas est sequi nos paternae dispositionis arbitrium adque ideo universos cuiuslibet ordinis viros, de quibus lex nostra reticuerat, ad veniam volumus pertinere et beneficia inopinantibus ultro deferimus, sancientes hac lege, ne is, qui tyranni tempore militavit vel etiam qualibet administratione donatus est aut honoraria dignitate perfunctus vel quicumque in aliquo honore diversis locis aut exactionibus praefuerunt, notam infamiae sustineant, aut deformi vocabulo polluantur. quibus eas tantum dignitates valere decernimus, quas ante tyrannicum tempus habuerunt. dat. xv kal. iun. mediolano olybrio et probino conss. (395 mai. 18).
CTh.15.14.12
Idem aa. eusebio praefecto praetorio. his, quos tyrannici temporis labes specie dignitatis infecerat, inustae maculae omnem abolemus infamiam. cunctis igitur statum priorem sine cuiusquam loci aut ordinis exceptione tribuimus, ut utantur omnes iure communi, teneant statum veteris dignitatis, ita ut nihil sibi ex his quos adepti fuerant honoribus blandiantur. dat. xv kal. iul. mediolano olybrio et probino conss. (395 iun. 17).
CTh.15.14.13
Impp. honorius et theodosius aa. hadriano praefecto praetorio. heracliani vocabulum nec privatim nec publice ulla memoria teneat, ideoque submovenda esse censemus, quaecumque sub eo gesta esse dicuntur. libertates quoque, quoniam certum est scelere eius sollemnitatem consulatus esse pollutam, in melius revocamus, sciatque dominorum voluntas iterandum esse, quod illo auctore advertit stare non posse; semel tamen mutatae condicionis beneficium implendum esse praecipimus et ita repeti manumissionum consuetudines nunc iubemus, ut nullus sub hac occasione incipiat nolle quod voluit. dat. iii non. aug. ravennae post cons. honorii viiii et theodosii v. aa. (413 aug. 3).
CTh.15.14.14 [=brev.15.3.1]
Impp. honor. et theodos. aa. constantio comiti et patricio. sub clade barbaricae depopulationis, si qua aut per fugam aut per congregationem infelicium populorum indigne invidioseque commissa sunt, ad invidiam placatarum legum a callidis litigatorum obiectionibus non vocentur. habeant omnium criminum impunitatem, qui evadendi forsitan non habuerant facultatem, nisi eos eadem crimina iuvissent; non enim crimen dicitur, quod mortis adegit impulsus. ex quo animadvertere cunctos litigatores congruum est, si quid depraedationis agnoverint, se recepturos, si tamen, in eorum, quos pulsaverint, facultatibus abundare aut residere id, potuerint comprobare. dat. kal. mart. ravenna, d.N. theodos. a. vii. et palladio v. c. coss.
interpretatio. quicumque* hostium terrore compulsus, dum mortem timet excipere, ad depraedandum se cum hostibus fortasse coniunxerit, non propter hoc vocetur ad crimen, quod pro conservanda vita fecit invitus. sane si quid apud eum de praeda resederit et residuum invenitur, quod evidenter agnoscitur, hoc solum reddere domino sine calumnia compellatur
CTh.15.15.0. Quod armorum usus interdictus est
CTh.15.15.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad buleforum consularem campaniae. nulli prorsus nobis insciis adque inconsultis quorumlibet armorum movendorum copia tribuatur. dat. iii non. octob. altino divo ioviano et varroniano conss. (364 oct. 5).





































Liber Decimus Sextus
CTh.16.1.0. De fide catholica
CTh.16.2.0. De episcopis, ecclesiis et clericis
CTh.16.3.0. De monachis
CTh.16.4.0. De his, qui super religione contendunt
CTh.16.5.0. De haereticis
CTh.16.6.0. Ne sanctum baptisma iteretur
CTh.16.7.0. De apostatis
CTh.16.8.0. De iudaeis, caelicolis et samaritanis
CTh.16.9.0. Ne christianum mancipium iudaeus habeat
CTh.16.10.0. De paganis, sacrificiis et templis
CTh.16.11.0. De religione

















CTh.16.1.0. De fide catholica
CTh.16.1.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad symmachum praefectum urbi. quisquis seu iudex seu apparitor ad custodiam templorum homines christianae religionis adposuerit sciat non saluti suae, non fortunis esse parcendum. dat. xv kal. decemb. mediolano, valentiniano et valente aa. conss. (365 nov. [?] 17).
CTh.16.1.2pr.
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. edictum ad populum urbis constantinopolitanae. cunctos populos, quos clementiae nostrae regit temperamentum, in tali volumus religione versari, quam divinum petrum apostolum tradidisse romanis religio usque ad nunc ab ipso insinuata declarat quamque pontificem damasum sequi claret et petrum alexandriae episcopum virum apostolicae sanctitatis, hoc est, ut secundum apostolicam disciplinam evangelicamque doctrinam patris et filii et spiritus sancti unam deitatem sub parili maiestate et sub pia trinitate credamus. (380 febr. 27).
CTh.16.1.2.1
Hanc legem sequentes christianorum catholicorum nomen iubemus amplecti, reliquos vero dementes vesanosque iudicantes haeretici dogmatis infamiam sustinere nec conciliabula eorum ecclesiarum nomen accipere, divina primum vindicta, post etiam motus nostri, quem ex caelesti arbitrio sumpserimus, ultione plectendos. dat. iii kal. mar. thessalonicae gratiano a. v et theodosio a. i conss. (380 febr. 27).
CTh.16.1.3
Idem aaa. ad auxonium proconsulem asiae. episcopis tradi omnes ecclesias mox iubemus, qui unius maiestatis adque virtutis patrem et filium et spiritum sanctum confitentur eiusdem gloriae, claritatis unius, nihil dissonum profana divisione facientes, sed trinitatis ordinem personarum adsertione et divinitatis unitate, quos constabit communioni nectari episcopi constantinopolitanae ecclesiae nec non timothei intra aegyptum alexandrinae urbis episcopi esse sociatos; quos etiam in orientis partibus pelagio episcopo laodicensi et diodoro episcopo tarsensi: in asia nec non proconsulari adque asiana dioecesi amphilochio episcopo iconiensi et optimo episcopo antiocheno: in pontica dioecesi helladio episcopo caesariensi et otreio meliteno et gregorio episcopo nysseno, terennio episcopo scythiae, marmario episcopo marcianopolitano communicare constiterit. hos ad optinendas catholicas ecclesias ex communione et consortio probabilium sacerdotum oportebit admitti: omnes autem, qui ab eorum, quos commemoratio specialis expressit, fidei communione dissentiunt, ut manifestos haereticos ab ecclesiis expelli neque his penitus posthac obtinendarum ecclesiarum pontificium facultatemque permitti, ut verae ac nicaenae fidei sacerdotia casta permaneant nec post evidentem praecepti nostri formam malignae locus detur astutiae. dat. iii kal. aug. heracleae eucherio et syagrio conss. (381 iul. 30).
CTh.16.1.4
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. ad eusignium praefectum praetorio. damus copiam colligendi his, qui secundum ea sentiunt, quae temporibus divae memoriae constanti sacerdotibus convocatis ex omni orbe romano expositaque fide ab his ipsis, qui dissentire noscuntur, ariminensi concilio, constantinopolitano etiam confirmata in aeternum mansura decreta sunt. conveniendi etiam quibus iussimus patescat arbitrium, scituris his, qui sibi tantum existimant colligendi copiam contributam, quod, si turbulentum quippiam contra nostrae tranquillitatis praeceptum faciendum esse temptaverint, ut seditionis auctores pacisque turbatae ecclesiae, etiam maiestatis capite ac sanguine sint supplicia luituri, manente nihilo minus eos supplicio, qui contra hanc dispositionem nostram obreptive aut clanculo supplicare temptaverint. dat. x kal. feb. mediolano honorio nob. p. et evodio conss. (386 ian. 23).
CTh.16.2.0. De episcopis, ecclesiis et clericis
CTh.16.2.1
Imp. constantinus a. haereticorum factione comperimus ecclesiae catholicae clericos ita vexari, ut nominationibus seu susceptionibus aliquibus, quas publicus mos exposcit, contra indulta sibi privilegia praegraventur. ideoque placet, si quem tua gravitas invenerit ita vexatum, eidem alium subrogari et deinceps a supra dictae religionis hominibus huiusmodi iniurias prohiberi. dat. prid. kal. nov. constantino a. iii et licinio iii c. conss. (313 [?] oct. 31).
CTh.16.2.2 [=brev.16.1.1]
Imp. constantinus a. octaviano correctori lucaniae et brittiorum. qui divino cultui ministeria religionis impendunt, id est hi, qui clerici appellantur, ab omnibus omnino muneribus excusentur, ne sacrilego livore quorundam a divinis obsequiis avocentur. dat. xii. kal. nov. constantino a. v. et licinio c. coss.
interpretatio. lex haec speciali ordinatione praecipit, ut de clericis non exactores, non allectos facere quicumque* sacrilega ordinatione praesumat, quos liberos ab omni munere, id est ab omni officio omnique servitio iubet ecclesiae deservire
CTh.16.2.3
Idem a. ad bassum praefectum praetorio. cum constitutio emissa praecipiat nullum deinceps decurionem vel ex decurione progenitum vel etiam instructum idoneis facultatibus adque obeundis publicis muneribus opportunum ad clericorum nomen obsequiumque confugere, sed eos de cetero in defunctorum dumtaxat clericorum loca subrogari, qui fortuna tenues neque muneribus civilibus teneantur obstricti, cognovimus illos etiam inquietari, qui ante legis promulgationem clericorum se consortio sociaverint. ideoque praecipimus his ab omni molestia liberatis illos, qui post legem latam obsequia publica declinantes ad clericorum numerum confugerunt, procul ab eo corpore segregatos curiae ordinibusque restitui et civilibus obsequiis inservire. proposita xv kal. aug. constantino a. vi et constantio caes. conss. (320 iul. 18).
CTh.16.2.4
Idem a. ad populum. habeat unusquisque licentiam sanctissimo catholicae venerabilique concilio decedens bonorum quod optavit relinquere. non sint cassa iudicia. nihil est, quod magis hominibus debetur, quam ut supremae voluntatis, post quam aliud iam velle non possunt, liber sit stilus et licens, quod iterum non redit, arbitrium. proposita v non. iul. romae crispo ii et constantino ii caess. conss. (321 iul. 3).
CTh.16.2.5
Idem a. ad helpidium. quoniam comperimus quosdam ecclesiasticos et ceteros catholicae sectae servientes a diversarum religionum hominibus ad lustrorum sacrificia celebranda compelli, hac sanctione sancimus, si quis ad ritum alienae superstitionis cogendos esse crediderit eos, qui sanctissimae legi serviunt, si condicio patiatur, publice fustibus verberetur, si vero honoris ratio talem ab eo repellat iniuriam, condemnationem sustineat damni gravissimi, quod rebus publicis vidicabitur. dat. viii kal. iun. sirmi severo et rufino conss. (323 mai. [?] 25).
CTh.16.2.6
Idem a. ad ablavium praefectum praetorio. neque vulgari consensu neque quibuslibet petentibus sub specie clericorum a muneribus publicis vacatio deferatur, nec temere et citra modum populi clericis conectantur, sed cum defunctus fuerit clericus, ad vicem defuncti alius allegetur, cui nulla ex municipibus prosapia fuerit neque ea est opulentia facultatum, quae publicas functiones facillime queat tolerare, ita ut, si inter civitatem et clericos super alicuius nomine dubitetur, si eum aequitas ad publica trahat obsequia et progenie municeps vel patrimonio idoneus dinoscetur, exemptus clericis civitati tradatur. opulentos enim saeculi subire necessitates oportet, pauperes ecclesiarum divitiis sustentari. proposita kal. iun. constantino a. vii et constantio caes. conss. (326 iun. 1).
CTh.16.2.7
Idem a. valentino consulari numidiae. lectores divinorum apicum et hypodiaconi ceterique clerici, qui per iniuriam haereticorum ad curiam devocati sunt, absolvantur et de cetero ad similitudinem orientis minime ad curias devocentur, sed immunitate plenissima potiantur. dat. non. feb. serdica gallicano et symmacho conss. (330 febr. 5).
CTh.16.2.8
Imp. constantius a. clericis salutem dicit. iuxta sanctionem, quam dudum meruisse perhibemini, et vos et mancipia vestra nullus novis collationibus obligabit, sed vacatione gaudebitis. praeterea neque hospites suscipietis et si qui de vobis alimoniae causa negotiationem exercere volunt, immunitate potientur. dat. vi kal. sept. placido et romulo conss. (343 aug. 27). CTh.16.2.9
Idem a. severiano proconsuli achaiae. curialibus muneribus adque omni inquietudine civilium functionum exsortes cunctos clericos esse oportet, filios tamen eorum, si curiis obnoxii non tenentur, in ecclesia perseverare. dat. iii id. april. limenio et catullino conss. (349 apr. 11).
CTh.16.2.10
Impp. constantius et constans aa. universis episcopis per diversas provincias. ut ecclesiarum coetus concursu populorum ingentium frequentetur, clericis ac iuvenibus praebeatur immunitas repellaturque ab his exactio munerum sordidorum. negotiatorum dispendiis minime obligentur, cum certum sit quaestus, quos ex tabernaculis adque ergasteriis colligunt, pauperibus profuturos. ab hominibus etiam eorum, qui mercimoniis student, cuncta dispendia....Esse sancimus. parangariarum quoque parili modo cesset exactio. quod et coniugibus et liberis eorum et ministeriis, maribus pariter ac feminis, indulgemus, quos a censibus etiam iubemus perseverare immunes. dat. vii kal. iun. constantinopoli constantio vi et constante conss. (353 [320?] mai. 26).
CTh.16.2.11
Idem aa. ad longinianum praefectum aegypti. iam pridem sanximus, ut catholicae legis antistites et clerici, qui in totum nihil possident ac patrimonio inutiles sunt, ad munera curialia minime devocentur. verum comperimus pro nulla utilitate publica perfectione eos inquietari. ideoque praecipimus filios eorum, quicumque minus idonei et intra legitimam aetatem esse repperiuntur, nullam molestiam sustinere. dat. iiii kal. mart. constantio a. vii et constante a. conss. (354 [342?] febr. 26).
CTh.16.2.12 [=brev.16.1.2]
Imp. constantius a. et constans c. severo suo salutem. mansuetudinis nostrae lege prohibemus, in iudiciis episcopos accusari, ne, dum adfutura ipsorum beneficio impunitas aestimatur, libera sit ad arguendos eos animis furialibus copia. si quid est igitur querelarum, quod quispiam defert, apud alios potissimum episcopos convenit explorari, ut opportuna atque commoda cunctorum quaestionibus audientia commodetur. dat. epistola ix. kal. oct. acc. non. oct. arbetione et lolliano coss.
interpretatio. specialiter prohibetur, ne quis audeat apud iudices publicos episcopum accusare, sed in episcoporum audientiam perferre non differat, quicquid sibi pro qualitate negotii putat posse competere, ut in episcoporum aliorum iudicio, quae asserit contra episcopum, debeant definiri
CTh.16.2.13
Idem a. et iulianus caes. ad leontium. ecclesiae urbis romae et clericis concessa privilegia firmiter praecipimus custodiri. dat. iiii id. nov. mediolano constantio a. viiii et iuliano caes. ii conss. (357 nov. 10).
CTh.16.2.14pr.
Idem a. et iulianus caes. felici episcopo. omnis a clericis indebitae conventionis iniuria et iniquae exactionis repellatur improbitas nullaque conventio sit circa eos munerum sordidorum. et cum negotiatores ad aliquam praestationem competentem vocantur, ab his universis istiusmodi strepitus conquiescat; si quid enim vel parsimonia vel provisione vel mercatura honestati tamen conscia congesserint in usum pauperum adque egentium, ministrari oportet, ut, quod ex eorundem ergasteriis vel tabernis conquiri potuerit et colligi, collectum id religionis aestiment lucrum. (357 dec. [?] 6).
CTh.16.2.14.1
Verum etiam hominibus eorundem, qui operam in mercimoniis habent, divi principis, id est nostri statuta genitoris multimoda observatione caverunt, ut idem clerici privilegiis compluribus redundarent. (357 dec. [?] 6).
CTh.16.2.14.2
Itaque extraordinariorum a praedictis necessitas adque omnis molestia conquiescat. (357 dec. [?] 6).
CTh.16.2.14.3
Ad parangariarum quoque praestationem non vocentur nec eorundem facultates adque substantiae. (357 dec. [?] 6).
CTh.16.2.14.4
Omnibus clericis huiusmodi praerogativa succurrat, ut coniugia clericorum ac liberi quoque et ministeria, id est mares pariter ac feminae, eorumque etiam filii inmunes semper a censibus et separati ab huiusmodi muneribus perseverent. dat. viii id. decemb. mediolano, lecta v kal. ian. aput acta constantio a. viiii et iuliano caes. ii conss. (357 dec. [?] 6).
CTh.16.2.15pr.
Idem a. et caes. ad taurum praefectum praetorio. in ariminensi synodo super ecclesiarum et clericorum privilegiis tractatu habito usque eo dispositio progressa est, ut iuga, quae videntur ad ecclesiam pertinere, a publica functione cessarent inquietudine desistente: quod nostra videtur dudum sanctio reppulisse. (360 [359?] iun. 30).
CTh.16.2.15.1
Clerici vero vel hi, quos copiatas recens usus instituit nuncupari, ita a sordidis muneribus debent immunes adque a collatione praestari, si exiguis admodum mercimoniis tenuem sibi victum vestitumque conquirent; reliqui autem, quorum nomina negotiatorum matricula comprehendit eo tempore, quo collatio celebrata est, negotiatorum munia et pensitationes agnoscant, quippe postmodum clericorum se coetibus adgregarunt. (360 [359?] iun. 30).
CTh.16.2.15.2
De his sane clericis, qui praedia possident, sublimis auctoritas tua non solum eos aliena iuga nequaquam statuet excusare, sed etiam pro his, quae ipsi possident, eosdem ad pensitanda fiscalia perurgueri. universos namque clericos possessores dumtaxat provinciales pensitationes fiscalium recognoscere iubemus, maxime cum in comitatu tranquillitatis nostrae alii episcopi, qui de italiae partibus venerunt, et illi quoque, qui ex hispania adque africa commearunt, probaverint id maxime iuste convenire, ut praeter ea iuga et professionem, quae ad ecclesiam pertinet, ad universa munia sustinenda translationesque faciendas omnes clerici debeant adtineri. dat. epistula prid. kal. iul. mediolano constantio a. x et iuliano iii caes. conss. (360 [359?] iun. 30).
CTh.16.2.16
Idem aa. ad antiochenses. in qualibet civitate, in quolibet oppido vico castello municipio quicumque voto christianae legis meritum eximiae singularisque virtutis omnibus intimaverit, securitate perpetua potiatur. gaudere enim et gloriari ex fide semper volumus, scientes magis religionibus quam officiis et labore corporis vel sudore nostram rem publicam contineri. dat. xvi kal. mart. antiochiae tauro et florentio conss. (361 febr. 14).
CTh.16.2.17
Impp. valentinianus et valens aa. ad byzacenos. plebeios divites ab ecclesia suscipi penitus arcemus. dat. iiii id. sept. aquileiae divo ioviano et varroniano conss. (364 sept. 10).
CTh.16.2.18
Idem aa. ad claudium proconsulem africae. quam ultimo tempore divi constanti sententiam fuisse claruerit, valeat, nec ea in adsimulatione aliqua convalescant, quae tunc decreta vel facta sunt, cum paganorum animi contra sanctissimam legem quibusdam sunt depravationibus excitati. dat. xiii kal. mart. treviris valentiniano et valente aa. conss. (370 febr. 17).
CTh.16.2.19
Idem aa. modesto praefecto praetorio. quicumque ex curialium natus genere ad clericatum venerit et praeiudicio sanguinis coeperit postulari, certi temporis definitione defendatur, ut, si in consortio clericatus decennium quietis impleverit, cum patrimonio suo in perpetuum habeatur inmunis, si vero intra finitos annos fuerit a curia revocatus, cum substantia sua functionibus subiaceat civitatis: observando hoc, ut hi, quos decennium vindicat, petitione superflua minime fatigentur. dat. xvi kal. nov. hierapoli valentiniano et valente aa. conss. (370 oct. 17).
CTh.16.2.20
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad damasum episcopum urbis romae. ecclesiastici aut ex ecclesiasticis vel qui continentium se volunt nomine nuncupari, viduarum ac pupillarum domos non adeant, sed publicis exterminentur iudiciis, si posthac eos adfines earum vel propinqui putaverint deferendos. censemus etiam, ut memorati nihil de eius mulieris, cui se privatim sub praetextu religionis adiunxerint, liberalitate quacumque vel extremo iudicio possint adipisci et omne in tantum inefficax sit, quod alicui horum ab his fuerit derelictum, ut nec per subiectam personam valeant aliquid vel donatione vel testamento percipere. quin etiam, si forte post admonitionem legis nostrae aliquid isdem eae feminae vel donatione vel extremo iudicio putaverint relinquendum, id fiscus usurpet. ceterum si earum quid voluntate percipiunt, ad quarum successionem vel bona iure civili vel edicti beneficiis adiuvantur, capiant ut propinqui. lecta in ecclesiis romae iii kal. aug. valentiniano et valente iii aa. conss. (370 iul. 30).
CTh.16.2.21
Idem aaa. ad ampelium praefectum urbi. ii, qui ecclesiae iuge obsequium deputarunt, curiis habeantur inmunes, si tamen eos ante ortum imperii nostri ad cultum se legis nostrae contulisse constiterit: ceteri revocentur, qui se post id tempus ecclesiasticis congregarunt. dat. xvi kal. iun. gratiano a. ii et probo conss. (371 mai. 17).
CTh.16.2.22
Idem aaa. ad paulinum praesidem epiri novae. forma praecedentis consulti etiam circa episcoporum virginumque personas et circa alias, quarum statuto praecedenti facta complexio est, valeat ac porrigatur. dat. kal. decemb. treviris modesto et arinthaeo conss. (372 dec. 1).
CTh.16.2.23 [=brev.16.1.3]
Imppp. valens, grat. et valent. aaa. artemio, eurydico, appio, gerasimo et ceteris episcopis. qui mos est causarum civilium, idem in negotiis ecclesiasticis obtinendus est: ut, si qua sunt ex quibusdam dissensionibus levibusque delictis ad religionis observantiam pertinentia, locis suis et a suae dioeceseos synodis audiantur: exceptis, quae actio criminalis ab ordinariis extraordinariisque iudicibus aut illustribus potestatibus audienda constituit. dat. xvi. kal. iun. treviris, valente v. et valentin. aa. coss.
interpretatio. quoties ex qualibet re ad religionem pertinente inter clericos fuerit nata contentio, id specialiter observetur, ut convocatis ab episcopo dioecesanis presbyteris, quae in contentionem venerint, iudicio terminentur. sane si quid opponitur criminale, ad notitiam iudicis in civitate, qua agitur, deducatur, ut ipsius sententia vindicetur, quod probatur criminaliter fuisse commissum
CTh.16.2.24
Idem aaa. ad catafronium. presbyteros diaconos subdiaconos adque exorcistas et lectores, ostiarios etiam et omnes perinde, qui primi sunt, personalium munerum expertes esse praecipimus. dat. iii non. mart. gratiano a. iiii et merobaude v. c. conss. (377 mart. 5).
CTh.16.2.25
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. qui divinae legis sanctitatem aut nesciendo confundunt aut neglegendo violant et offendunt, sacrilegium committunt. dat. iii kal. mart. thessalonicae gratiano a. v et theodosio a. i conss. (380 febr. 27).
CTh.16.2.26
Idem aaa. ad tuscianum comitem orientis. universos, quos constiterit custodes ecclesiarum esse vel sanctorum locorum ac religiosis obsequiis deservire, nullius adtemptationis molestiam sustinere decernimus. quis enim eos capite censos patiatur esse devinctos, quos necessario intellegit supra memorato obsequio mancipatos? dat. prid. kal. april. constantinopoli eucherio et syagrio conss. (381 mart. 31).
CTh.16.2.27pr.
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. tatiano praefecto praetorio. nulla nisi emensis sexaginta annis, cui votiva domi proles sit, secundum praeceptum apostoli ad diaconissarum consortium transferatur. tum filiis suis, curatore, si id aetas poscit, petito, bona sua idoneis sedula religione gerenda committat, ipsa tantum praediorum suorum reditus consequatur, de quibus servandi abalienandi donandi distrahendi relinquendi vel quoad superest vel cum in fata concedit et libera ei voluntas est, integra sit potestas. nihil de monilibus et superlectili, nihil de auro argento ceterisque clarae domus insignibus sub religionis defensione consumat, sed universa integra in liberos proximosve vel in quoscumque alios arbitrii sui existimatione transcribat ac si quando diem obierit, nullam ecclesiam, nullum clericum, nullum pauperem scribat heredes. careat namque necesse est viribus, si quid contra vetitum circa personas specialiter comprehensas fuerit a moriente confectum. immo si quid ab his morienti fuerit extortum, nec tacito fideicommisso aliquid clericis in fraudem venerabilis sanctionis callida arte aut probrosa cuiuspiam coniventia deferatur; extorres sint ab omnibus quibus inhiaverant bonis. et si quid forte per epistulam codicillum donationem testamentum, quolibet denique detegitur genere conscriptum erga eos, quos hac sanctione submovimus, id nec in iudicium devocetur, sed vel ex intestato is, qui sibi competere intellegit, statuti huius definitione succedat, si quis se agnoscit filium, si quis probat propinquum, si quis denique vel casu vel iudicio, pro solido pro portione, heres legatarius fideicommissarius apertis deprehenditur codicillis, fruatur fortunae munere, conscientiae suae fructu et submotis his adque deiectis in hereditariis corporibus potestate utatur heredis. (390 iun. 21).
CTh.16.2.27.1
Feminae, quae crinem suum contra divinas humanasque leges instinctu persuasae professionis absciderint, ab ecclesiae foribus arceantur. non illis fas sit sacrata adire mysteria neque ullis supplicationibus mereantur veneranda omnibus altaria frequentare; adeo quidem, ut episcopus, tonso capite feminam si introire permiserit, deiectus loco etiam ipse cum huiusmodi contuberniis arceatur, ac non modo si fieri suaserit, verum etiam si hoc ab aliquibus exigi, factum denique esse quacumque ratione compererit, nihil sibi intellegat opitulari. hoc absque dubio emendandis pro lege erit, emendatis pro consuetudine, ut illi habeant testimonium, isti incipiant timere iudicium. dat. xi kal. iul. mediolano valentiniano a. iiii et neoterio v. c. conss. (390 iun. 21).
CTh.16.2.28
Idem aaa. tatiano praefecto praetorio. legem, quae de diaconissis vel viduis nuper est promulgata, ne quis videlicet clericus neve sub ecclesiae nomine mancipia superlectilem praedam velut infirmi sexus dispoliator invaderet et remotis adfinibus ac propinquis ipse sub praetextu catholicae disciplinae se ageret viventis heredem, eatenus animadvertat esse revocatam, ut de omnium chartis, si iam nota est, auferatur neque quisquam aut litigator ea sibi utendum aut iudex noverit exequendum. dat. x kal. septemb. veronae valentiniano a. iiii et neoterio conss. (390 aug. 23).
CTh.16.2.29
Impp. arcadius et honorius aa. hierio vicario africae. quaecumque a parentibus nostris diversis sunt statuta temporibus, manere inviolata adque incorrupta circa sacrosanctas ecclesias praecipimus. nihil igitur a privilegiis immutetur omnibusque, qui ecclesiis serviunt, tuitio deferatur, quia temporibus nostris addi potius reverentiae cupimus quam ex his quae olim praestita sunt immutari. dat. x kal. april. mediolano olybrio et probino conss. (395 mart. 23).
CTh.16.2.30
Idem aa. theodoro praefecto praetorio. post alia: non novum aliquid praesenti sanctione praecipimus, quam illa, quae olim videntur indulta, firmamus. privilegia igitur, quae olim reverentia religionis obtinuit, mutilari sub poenae etiam interminatione prohibemus, ita ut hi quoque, qui ecclesiae obtemperant, his, quibus ecclesia, beneficiis perfruantur. dat. prid. kal. feb. mediolano caesario et attico conss. (397 ian. 31).
CTh.16.2.31
Idem aa. theodoro praefecto praetorio. si quis in hoc genus sacrilegii proruperit, ut in ecclesias catholicas irruens sacerdotibus et ministris vel ipsi cultui locoque aliquid importet iniuriae, quod geritur litteris ordinum, magistratuum et curatorum et notoriis apparitorum, quos stationarios appellant, deferatur in notitiam potestatum, ita ut vocabula eorum, qui agnosci potuerint, declarentur. et si per multitudinem commissum dicetur, si non omnes, possunt tamen aliquanti cognosci, quorum confessione sociorum nomina publicentur. adque ita provinciae moderator sacerdotum et catholicae ecclesiae ministrorum, loci quoque ipsius et divini cultus iniuriam capitali in convictos sive confessos reos sententia noverit vindicandam nec expectet, ut episcopus iniuriae propriae ultionem deposcat, cui sanctitas ignoscendi solam gloriam dereliquit. sitque cunctis non solum liberum, sed et laudabile factas atroces sacerdotibus aut ministris iniurias veluti publicum crimen persequi ac de talibus reis ultionem mereri. quod si multitudo violenta civilis apparitionis executione et adminiculo ordinum possessorumve non potuerit praesentari, quod se armis aut locorum difficultate tueatur, iudices africani armatae apparitionis praesidium, datis ad virum spectabilem comitem africae litteris, praelato legis istius tenore deposcant, ut rei talium criminum non evadant. dat. vii kal. mai. mediolano honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 apr. 25 [409 ian. 13]).
CTh.16.2.32
Idem aa. caesario praefecto praetorio. si quos forte episcopi deesse sibi clericos arbitrantur, ex monachorum numero rectius ordinabunt, non obnoxios publicis privatisque rationibus cum invidia teneant, sed habeant iam probatos. dat. vii kal. aug. honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 [?] iul. 26).
CTh.16.2.33
Idem aa. eutychiano praefecto praetorio. ecclesiis, quae in possessionibus, ut adsolet, diversorum, vicis etiam vel quibuslibet locis sunt constitutae, clerici non ex alia possessione vel vico, sed ex eo, ubi ecclesiam esse constiterit, eatenus ordinentur, ut propriae capitationis onus ac sarcinam recognoscant, ita ut pro magnitudine vel celebritate uniuscuiusque vici ecclesiis certus iudicio episcopi clericorum numerus ordinetur. dat. vi kal. aug. mnizo honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 iul. 27).
CTh.16.2.34
Idem aa. sapidiano vicario africae. si ecclesiae venerabilis privilegia cuiusquam fuerint vel temeritate violata vel dissimulatione neglecta, commissum quinque librarum auri, sicut etiam prius constitutum est, condemnatione plectatur. si quid igitur contra ecclesias vel clericos per obreptionem vel ab haereticis vel ab huiuscemodi hominibus fuerit contra leges impetratum, huius sanctionis auctoritate vacuamus. dat. vii kal. iul. brixiae theodoro v. c. cons. (399 iun. 25).
CTh.16.2.35 [=brev.16.1.4]
Impp. arcad. et honor. aa. hadriano pf. p. quicumque* residentibus sacerdotibus fuerit episcopali loco detrusus et nomine, si aliquid vel contra custodiam vel contra quietem publicam moliri fuerit deprehensus, rursusque sacerdotium petere, a quo videtur expulsus, procul ab ea urbe, quam infecit, secundum legem divae memoriae gratiani, centum milibus* vitam agat. sit ab eorum coetibus separatus, a quorum est societate discretus, sitque huius modi personis, tenore huius legis, illicitum, sacra nostra adire secreta et impetrare rescripta; omnibus abiectis per culpam sacerdotio personis, quae impetrata sunt, infecta permaneant: scituris his, quorum defensione nituntur, absque sui reprehensione non futurum, si hoc eis pollicentur suffragium, qui divinum non videntur meruisse iudicium. dat. prid. non. febr. ravenna, stilicone et aureliano coss. haec lex interpretatione non indiget.
CTh.16.2.36pr.
Idem aa. pompeiano proconsuli africae. quicumque catholicae religionis clerici intra eum modum, unde victus emendi vendendique usum lege praefinitum exercent, ab auraria pensione habeantur inmunes. (401 iul. 14).
CTh.16.2.36.1
Ab his quoque, quos a publici laboris actu et gradus clericatus et, quod non minus est, sanctior vita defendit, praecipimus temperari. nec enim ullum eorum, qui excepti legibus probabuntur, subiacere patiamur iniuriae. et cetera. dat. prid. id. iul. mediolano post cons. stilichonis et aureliani vv. cc. (401 iul. 14).
CTh.16.2.37
Idem aa. studio praefecto urbi. quoniam personae ad inquisitionem perpetrati incendii, ut tui culminis suggestio patefecit, nequeunt inveniri, clericos carceris custodia relaxamus, ita ut navibus impositi ad lares proprios revertantur. nec proscriptionis periculo domus careant, quas episcopos vel clericos peregrinos post publicationem edictorum et nostrae serenitatis adfatus probabitur suscepisse, pari forma servanda, si qua domus cives clericos nova ac tumultuosa conventicula extra ecclesiam celebrantes susceperit. ad obserandos si quidem seditionis aditus id nostro sedet arbitrio, ut omnes episcopi et clerici peregrini ab hac sacratissima urbe pellantur. dat. iiii kal. sept. constantinopoli honorio a. vi et aristaeneto conss. (404 aug. 29).
CTh.16.2.38
Imppp. arcadius, honorius et theodosius aaa. porfyrio proconsuli africae. post alia: privilegia, quae ecclesiis et clericis legum decrevit auctoritas, hac quoque praeceptione sancta et inviolata permanere decernimus. adque hoc ipsis praecipuum ac singulare deferimus, ut, quaecumque de nobis ad ecclesiam tantum pertinentia specialiter fuerint impetrata, non per coronatos, sed ab advocatis eorum arbitratu et iudicibus innotescant et sortiantur effectum. sacerdotes vero provinciae erunt solliciti, ne sub hac scilicet privilegii excusatione etiam contra eorum utilitatem aliquid his inferatur incommodum. dat. xvii kal. dec. romae honorio vii et theodosio ii aa. conss. (407 nov. 15).
CTh.16.2.39 [=brev.16.1.5]
Imppp. arcad., honor. et theodos. aaa. theodoro pf. p. quemcumque* clericum indignum officio suo episcopus iudicaverit et ab ecclesiae ministerio segregaverit, aut si qui professum sacrae religionis obsequium sponte dereliquerit, continuo eum curia sibi vindicet, ut liber illi ultra ad ecclesiam recursus esse non possit, et pro hominum qualitate et quantitate patrimonii vel ordini suo vel collegio civitatis adiungatur: modo ut quibuscumque* apti erunt publicis necessitatibus obligentur, ita ut colludio quoque locus non sit. per singulos igitur binae librae auri inferendae aerario nostro a decemprimis curialibus exigantur, si aliquibus illicitam conniventiam et colludia foeda praestiterint, hominibusque improbissimis ab omnibus officiis militiae aditus obstruatur. dat. v. kal. dec. ravennae, basso et philippo coss.
interpretatio. quemcumque* clericum episcopus suus malae vitae esse probaverit et eum de gradu suo pro morum pravitate deiecerit, vel si ipse clericus sua voluntate professionem reliquerit clericatus, continuo a iudice curialibus adiungatur, ut, si ita et natalibus et facultatibus est idoneus, eum inter ipsos curiales officium suum implere compellat. si autem infima persona est, inter collegiatos eum observare, vel ad quae aptus fuerit, in publico servire lex ista constituit, ita ut huius modi personae a curialibus quolibet colludio nullatenus excusentur. quod si factum fuerit, pro singulis personis curiales binas libras auri fisco a se noverint inferendas
CTh.16.2.40
Impp. honorius et theodosius aa. melitio praefecto praetorio. placet rationabilis consilii tenore perpenso destricta moderatione praescribere, a quibus specialiter necessitatibus ecclesiae urbium singularum habeantur inmunes. prima quippe illius usurpationis contumelia depellenda est, ne praedia usibus caelestium secretorum dicata sordidorum munerum fasce vexentur. nullam iugationem, quae talium privilegiorum sorte gratulatur, muniendi itineris constringat iniuria; nihil extraordinarium ab hac superindicticiumve flagitetur; nulla pontium instauratio, nulla translationum sollicitudo gignatur; non aurum ceteraque talia poscantur. postremo nihil, praeter canonicam illationem, quod adventiciae necessitatis sarcina repentina depoposcerit, eius functionibus adscribatur. si quis contra venerit, post debitae ultionis acrimoniam, quae erga sacrilegos iure promenda est, exilio perpetuae deportationis uratur. dat. viii kal. iun. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 mai. 25).
CTh.16.2.41
Idem aa. melitio praefecto praetorio. clericos non nisi aput episcopos accusari convenit. igitur si episcopus vel presbyter, diaconus et quicumque inferioris loci christianae legis minister aput episcopos, si quidem alibi non oportet, a qualibet persona fuerint accusati, sive ille sublimis vir honoris sive ullius alterius dignitatis, qui hoc genus laudabilis intentionis arripiet, noverit docenda probationibus, monstranda documentis se debere inferre. si quis ergo circa huiusmodi personas non probanda detulerit, auctoritate huius sanctionis intellegat se iacturae famae propriae subiacere, ut damno pudoris, existimationis dispendio discat sibi alienae verecundiae impune insidiari saltem de cetero non licere. nam sicut episcopos presbyteros diaconos ceterosque, si his obiecta comprobari potuerint, maculatos ab ecclesia venerabili aequum est removeri, ut contempti post haec et miserae humilitatis inclinati despectu iniuriarum non habeant actionem, ita similis videri debet iustitiae, quod adpetitae innocentiae moderatam deferri iussimus ultionem. ideoque huiusmodi dumtaxat causas episcopi sub testificatione multorum actis audire debebunt. dat. iii id. dec. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 dec. 11).
CTh.16.2.42pr.
Idem aa. monaxio praefecto praetorio. quia inter cetera alexandrinae legationis inutilia hoc etiam decretis scriptum est, ut reverentissimus episcopus de alexandrina civitate aliquas .... non exire, quod quidem terrore eorum, qui parabalani nuncupantur, legationi insertum est, placet nostrae clementiae, ut nihil commune clerici cum publicis actibus vel ad curiam pertinentibus habeant. (416 sept. 29).
CTh.16.2.42.1
Praeterea eos, qui parabalani vocantur non plus quam quingentos esse praecipimus, ita ut non divites et qui hunc locum redimant, sed pauperes a corporatis pro rata alexandrini populi praebeantur, eorum nominibus viro spectabili praefecto augustali videlicet intimatis et per eum ad vestram magnitudinem referendis. (416 sept. 29).
CTh.16.2.42.2
Quibus neque ad quodlibet publicum spectaculum neque ad curiae locum neque ad iudicium adcedendi licentiam permittimus, nisi forte singuli ob causas proprias et necessitates iudicem adierint, aliquem lite pulsantes vel ab alio ipsi pulsati vel in communi totius corporis causa syndico ordinato, sub ea definitione, ut, si quis eorum haec violaverit, et brevibus parabalani eximatur et competenti supplicio subiugetur nec umquam ad eandem sollicitudinem revertatur. (416 sept. 29).
CTh.16.2.42.3
Loco autem mortuorum viro spectabili praefecto augustali subrogandi dedimus potestatem sub ea condicione, quae superius designatur. dat. iii kal. octob. constantinopoli theodosio a. vii et palladio conss. (416 sept. 29).
CTh.16.2.43
Idem aa. monaxio praefecto praetorio. parabalani, qui ad curanda debilium aegra corpora deputantur, quingentos esse ante praecepimus. sed quia hos minus sufficere in praesenti cognovimus, pro quingentis sescentos constitui praecipimus, ita ut pro arbitrio viri reverentissimi antistitis alexandrinae urbis de his, qui ante fuerant et qui pro consuetudine curandi gerunt experientiam, sescenti parabalani ad huiusmodi sollicitudinem eligantur, exceptis videlicet honoratis et curialibus. si qui autem ex his naturali sorte fuerit absumptus, alter in eius locum pro voluntate eiusdem sacerdotis exceptis honoratis et curialibus subrogetur; ita ut hi sescenti viri reverentissimi sacerdotis praeceptis ac dispositionibus obsecundent et sub eius cura consistant: reliquis, quae dudum latae legis forma complectitur super isdem parabalanis vel de spectaculis vel de iudiciis ceterisque, sicut iam statutum est, custodiendis. dat. iii non. feb. constantinopoli honorio xii et theodosio viii aa. conss. (418 febr. 3).
CTh.16.2.44pr. [=brev.16.1.6pr.]
Impp. honor. et theodos. aa. palladio pf. p. eum, qui probabilem saeculo disciplinam agit, decolorari consortio sororiae appellationis non decet. quicumque* igitur cuiuscumque* gradus sacerdotio fulciuntur vel clericatus honore censentur, extranearum sibi mulierum interdicta consortia cognoscant; hac eis tantum facultate concessa, ut matres, filias atque germanas intra domorum suarum septa contineant. in his enim nihil scaevi criminis aestimari foedus naturale permittit.
CTh.16.2.44.1 [=brev.16.1.6.1]
Illas etiam non relinqui castitatis hortatur affectio, quae ante sacerdotium maritorum legitimum meruere coniugium. neque enim clericis incompetenter adiunctae sunt, quae dignos sacerdotio viros sui conversatione fecerunt. dat. viii. id. mai. ravenna, d.N. theodos. a. ix. et constantio iii. v. c. coss. interpretatio. quicumque* clericatus utuntur officio, extranearum mulierum familiaritatem habere prohibentur; matrum, sororum vel filiarum sibi solatia intra domum suam noverint tantum esse concessa, quia nihil turpe in talibus personis fieri vel cogitari lex naturae permittit. illae vero mulieres sunt in solatio retinendae, quae in coniugio fuerunt ante officium clericatus
CTh.16.2.45
Idem aa. philippo praefecto praetorio illyrici. omni innovatione cessante vetustatem et canones pristinos ecclesiasticos, qui nunc usque tenuerunt, per omnes illyrici provincias servari praecipimus. tum si quid dubietatis emerserit, id oporteat non absque scientia viri reverentissimi sacrosanctae legis antistitis urbis constantinopolitanae, quae romae veteris praerogativa laetatur, conventui sacerdotali sanctoque iudicio reservari. dat. prid. id. iul. eustathio et agricola conss. (421 iul. 14).
CTh.16.2.46
Impp. theodosius a. et valentinianus caes. georgio proconsuli africae. post alia: privilegia praeteritarum legum ecclesiae sive clericis delata serventur. et cetera. dat. prid. non. iul. aquileiae d. n. theodosio a. xi et valentiniano caes. conss. (425 iul. 6 vel aug. 4).
CTh.16.2.47pr.
Idem a. et caes. basso comiti rerum privatarum. privilegia ecclesiarum omnium, quae seaculo nostro tyrannus inviderat, prona devotione revocamus, scilicet ut quidquid a divis principibus constitutum est vel quae singuli quique antistites pro causis ecclesiasticis impetrarant, sub poena sacrilegii iugi solidata aeternitate serventur. (425 oct. 8 [aug. 6]).
CTh.16.2.47.1
Clericos etiam, quos indiscretim ad saeculares iudices debere deduci infaustus praesumptor edixerat, episcopali audientiae reservamus. fas enim non est, ut divini muneris ministri temporalium potestatum subdantur arbitrio. et cetera. dat. viii id. octob. aquileiae d. n. theodosio a. xi et valentiniano c. conss. (425 oct. 8 [aug. 6]).
CTh.16.3.0. De monachis
CTh.16.3.1
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. tatiano praefecto praetorio. quicumque sub professione monachi repperiuntur, deserta loca et vastas solitudines sequi adque habitare iubeantur. dat. iiii non. sept. veronae valentiniano a. iiii et neoterio conss. (390 sept. 2).
CTh.16.3.2
Idem aaa. tatiano praefecto praetorio. monachos, quibus interdictae fuerant civitates, dum iudiciariis aluntur iniuriis, in pristinum statum submota hac lege esse praecipimus; antiquata si quidem nostrae clementiae iussione liberos in oppidis largimur eis ingressus. dat. xv kal. mai. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 apr. 17).
CTh.16.4.0. De his, qui super religione contendunt
CTh.16.4.1
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. eusignio praefecto praetorio. his, qui sibi tantummodo existimant colligendi copiam contributam, si turbulentum quippiam contra nostrae tranquillitatis praeceptum faciendum esse temptaverint, ut seditionis auctores pacisque turbatae ecclesiae, maiestatis capite ac sanguine sint supplicia luituri. dat. x kal. feb. constantinopoli, honorio nob. p. et evodio v. c. conss. (386 ian. 23).
CTh.16.4.2
Idem aaa. tatiano praefecto praetorio. nulli egresso ad publicum vel disceptandi de religione vel tractandi vel consilii aliquid deferendi patescat occasio. et si quis posthac ausu gravi adque damnabili contra huiusmodi legem veniendum esse crediderit vel insistere motu pestiferae perseverationis audebit, competenti poena et digno supplicio coherceatur. dat. xvi kal. iul. stobis theodosio a. ii et cynegio conss. (388 iun. 16).
CTh.16.4.3
Idem aaa. potamio praefecto augustali. deportatione dignus est, qui nec generali lege admonitus nec competenti sententia emendatus et fidem catholicam turbat et populum. dat. xv kal. aug. constantinopoli arcadio a. ii et rufino v. c. conss. (392 iul. 18).
CTh.16.4.4
Imppp. arcadius, honorius et theodosius aaa. anthemio magistro officiorum. cuncta officia moneantur a tumultuosis se conventiculis abstinere, et qui sacrilego animo auctoritatem nostri numinis ausi fuerint expugnare, privati cingulo bonorum proscriptione multentur. dat. iiii kal. feb. constantinopoli honorio a. vi et aristaeneto conss. (404 ian. 29).
CTh.16.4.5pr.
Idem aaa. studio praefecto urbi. si quis servos in hac sacratissima urbe possideat, eos a tumultuosis conventiculis faciat temperare, sciens se pro singulis servis, qui interesse conventibus interdictis fuerint comprehensi, trium librarum auri dispendio feriendum, servis videlicet puniendis. (404 sept. 11).
CTh.16.4.5.1
Quam formam in nummulariis ceterisque huius almae urbis corporibus volumus sub poena graviore servari, ut unumquodque corpus pro his, qui de suo numero conventus celebrare illicitos detegentur, ad quinquaginta pondo auri solutionem multae nomine adstringatur. dat. iii id. sept. constantinopoli honorio a. vi et aristaeneto conss. (404 sept. 11).
CTh.16.4.6
Idem aaa. eutychiano praefecto praetorio. rectores provinciarum moneantur, ut conventus eorum arceantur illiciti, qui orthodoxarum religione subfulti spretis sacrosanctis ecclesiis alio convenire conantur: his, qui ab arsaci theofili porfyri reverentissimorum sacrae legis antistitum communione dissentiunt, ab ecclesia procul dubio repellendis. dat. xiiii kal. dec. constantinopoli honorio a. vi et aristaeneto v. c. conss. (404 nov. 18).
CTh.16.5.0. De haereticis
CTh.16.5.1
Imp. constantinus a. ad dracilianum. privilegia, quae contemplatione religionis indulta sunt, catholicae tantum legis observatoribus prodesse oportet. haereticos autem atque schismaticos non solum ab his privilegiis alienos esse volumus, sed etiam diversis muneribus constringi et subici. proposita kal. sept. gerasto constantino a. vii et constantio c. conss. (326 sept. 1).
CTh.16.5.2
Idem a. ad bassum. novatianos non adeo comperimus praedamnatos, ut his quae petiverunt crederemus minime largienda. itaque ecclesiae suae domos et loca sepulcris apta sine inquietudine eos firmiter possidere praecipimus, ea scilicet, quae ex diuturno tempore vel ex empto habuerunt vel qualibet quaesiverunt ratione. sane providendum erit, ne quid sibi usurpare conentur ex his, quae ante discidium ad ecclesias perpetuae sanctitatis pertinuisse manifestum est. dat. vii kal. oct. spoleti constantino a. vii et constantio c. conss. (326 sept. 25).
CTh.16.5.3
Impp. valentinianus et valens aa. ad ampelium praefectum urbi. ubicumque manichaeorum conventus vel turba huiusmodi repperitur, doctoribus gravi censione multatis his quoque qui conveniunt ut infamibus atque probrosis a coetu hominum segregatis, domus et habitacula, in quibus profana institutio docetur, fisci viribus indubitanter adsciscantur. dat. vi non. mart. treviris modesto et arinthaeo conss. (372 mart. 2).
CTh.16.5.4
Imppp. valens, gratianus et valentinianus aaa. ad hesperium praefectum praetorio. olim pro religione catholicae sanctitatis, ut coetus haeretici usurpatio conquiesceret, iussimus, sive in oppidis sive in agris extra ecclesias, quas nostra pax obtinet, conventus agerentur, publicari loca omnia, in quibus falso religionis obtentu altaria locarentur. quod sive dissimulatione iudicum seu profanorum improbitate contigerit, eadem erit ex utroque pernicies. dat. x kal. mai. treviris valente v et valentiniano aa. conss. (376 [378?] apr. 22).
CTh.16.5.5
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad hesperium praefectum praetorio. omnes vetitae legibus et divinis et imperialibus haereses perpetuo conquiescant. quisquis opinionem plectibili ausu dei profanus inminuit, sibi tantummodo nocitura sentiat, aliis obfutura non pandat. quisquis redempta venerabili lavacro corpora reparata morte tabificat, id auferendo quod geminat, sibi solus talia noverit, alios nefaria institutione non perdat. omnesque perversae istius superstitionis magistri pariter et ministri, seu illi sacerdotali adsumptione episcoporum nomen infamant seu, quod proximum est, presbyterorum vocabulo religionem mentiuntur, seu etiam se diaconos, cum nec christiani quidem habeantur, appellant, hi conciliabulis damnatae dudum opinionis abstineant. denique antiquato rescripto, quod apud sirmium nuper emersit, ea tantum super catholica observatione permaneant, quae perennis recordationis pater noster et nos ipsi victura in aeternum aeque numerosa iussione mandavimus. dat. iii non. aug. mediolano, acc. xiii kal. sept. auxonio et olybrio conss. (379 aug. 3).
CTh.16.5.6pr.
Idem aaa. eutropio praefecto praetorio. nullus haereticis mysteriorum locus, nulla ad exercendam animi obstinatioris dementiam pateat occasio. sciant omnes etiam si quid speciali quolibet rescripto per fraudem elicito ab huiusmodi hominum genere impetratum est, non valere. (381 ian. 10).
CTh.16.5.6.1
Arceantur cunctorum haereticorum ab illicitis congregationibus turbae. unius et summi dei nomen ubique celebretur; nicaenae fidei dudum a maioribus traditae et divinae religionis testimonio atque adsertione firmatae observantia semper mansura teneatur; fotinianae labis contaminatio, arriani sacrilegii venenum, eunomianae perfidiae crimen et nefanda monstruosis nominibus auctorum prodigia sectarum ab ipso etiam aboleantur auditu. (381 ian. 10).
CTh.16.5.6.2
Is autem nicaenae adsertor fidei, catholicae religionis verus cultor accipiendus est, qui omnipotentem deum et christum filium dei uno nomine confitetur, deum de deo, lumen ex lumine: qui spiritum sanctum, quem ex summo rerum parente speramus et accipimus, negando non violat: apud quem intemeratae fidei sensu viget incorruptae trinitatis indivisa substantia, quae graeci adsertione verbi ousia recte credentibus dicitur. haec profecto nobis magis probata, haec veneranda sunt. (381 ian. 10).
CTh.16.5.6.3
Qui vero isdem non inserviunt, desinant adfectatis dolis alienum verae religionis nomen adsumere et suis apertis criminibus denotentur. ab omnium submoti ecclesiarum limine penitus arceantur, cum omnes haereticos illicitas agere intra oppida congregationes vetemus ac, si quid eruptio factiosa temptaverit, ab ipsis etiam urbium moenibus exterminato furore propelli iubeamus, ut cunctis orthodoxis episcopis, qui nicaenam fidem tenent, catholicae ecclesiae toto orbe reddantur. dat. iiii id. ian. constantinopoli eucherio et syagrio conss. (381 ian. 10).
CTh.16.5.7pr.
Idem aaa. eutropio praefecto praetorio. si quis manichaeus manichaeave ex die latae dudum legis ac primitus a nostris parentibus in quamlibet personam condito testamento vel cuiuslibet titulo liberalitatis atque specie donationis transmisit proprias facultates, vel quisquam ex his aditae per quamlibet successionis formam collatione ditatus est, quoniam isdem sub perpetua inustae infamiae nota testandi ac vivendi iure romano omnem protinus eripimus facultatem neque eos aut relinquendae aut capiendae alicuius hereditatis habere sinimus potestatem, totum fisci nostri viribus inminentis indagatione societur. sive id marito sive propinquo aut cuilibet bene merito sive etiam filiis, quos tamen vitae eiusdem et criminis facinora sociata coniungent, sive etiam per interpositam quamlibet personam profuturum eidem, qui e tali hominum genere et grege repperitur, illicita liberalitate provenerit, caduci titulo vindicetur. (381 mai. 8).
CTh.16.5.7.1
Nec in posterum tantum huius emissae per nostram mansuetudinem legis forma praevaleat, sed in praeteritum etiam, quidquid talium personarum aut proprietas reliquit aut successio habuit, usurpatio fiscalis commodi persequatur. nam licet ordo caelestium statutorum secuturis post observantiam sacratae constitutionis indicat neque actis obesse consueverit, tamen, quoniam quid consuetudo obstinationis et pertinax natura mereatur, in hac tantum, quam specialiter vigere volumus, sanctione iustae sensu instigationis agnoscimus et eos, qui etiam post legem primitus datam nequaquam ab illicitis et profanis coitionibus refrenari divina saltem monitione potuerunt, tamquam in ipsius depictae legis iniuriam veluti sacrilegii reos tenemus, severitatem praesentium statutorum non tam ad constituendae, sed ad ulciscendae legis sanximus exemplum, ita ut nec defensio temporis prosit. (381 mai. 8).
CTh.16.5.7.2
His tantum filiis paternorum vel maternorum bonorum successio deferatur, qui licet ex manichaeis orti sensu tamen et affectu propriae salutis admoniti ab eiusdem vitae professionisque collegiis pura semet dediti religione demoverint, tali inmunes a crimine. (381 mai. 8).
CTh.16.5.7.3
Illud etiam huic adicimus sanctioni, ne in conventiculis oppidorum, ne in urbibus claris consueta feralium mysteriorum sepulcra constituant; a conspectu celebri civitate penitus coherceantur. nec se sub simulatione fallaci eorum scilicet nominum, quibus plerique, ut cognovimus, probatae fidei et propositi castioris dici ac signari volent, maligna fraude defendant; cum praesertim nonnulli ex his encratitas, apotactitas, hydroparastatas vel saccoforos nominari se velint et varietate nominum diversorum velut religiosae professionis officia mentiantur. eos enim omnes convenit non professione defendi nominum, sed notabiles atque execrandos haberi scelere sectarum. dat. viii id. mai. constantinopoli eucherio et syagrio conss. (381 mai. 8).
CTh.16.5.8
Idem aaa. ad clicherium comitem orientis. nullum eunomianorum atque arrianorum vel ex dogmate aeti in civitate vel agris fabricandarum ecclesiarum copiam habere praecipimus. quod si temere ab aliquo id praesumptum sit, domus eadem, ubi haec constructa fuerint, quae construi prohibentur, fundus etiam vel privata possessio protinus fisci nostri viribus vindicetur atque omnia loca fiscalia statim fiant, quae sacrilegi huius dogmatis vel sedem receperint vel ministros. dat. xiiii kal. aug. constantinopoli eucherio et syagrio conss. (381 iul. 19).
CTh.16.5.9pr.
Idem aaa. floro praefecto praetorio. quisquis manichaeorum vitae solitariae falsitate coetum bonorum fugit ac secretas turbas eligit pessimorum, ita ut profanator atque corruptor catholicae, quam cuncti suspicimus, disciplinae legi subiugetur, ut intestabilis vivat, nihil vivus impendat illicitis, nihil moriens relinquat indignis, omnia suis non moribus, sed natura restituat aut proximis, si deerit legitima successio, melius regenda dimittat, fisci dominio deficiente agnatione sine fraude molitionis intellegat obligata. haec de solitariis. (382 mart. 31).
CTh.16.5.9.1
Ceterum quos encratitas prodigiali appellatione cognominant, cum saccoforis sive hydroparastatis refutatos iudicio, proditos crimine, vel in mediocri vestigio facinoris huius inventos summo supplicio et inexpiabili poena iubemus adfligi, manente ea condicione de bonis, quam omni huic officinae imposuimus, a latae dudum legis exordio. sublimitas itaque tua det inquisitores, aperiat forum, indices denuntiatoresque sine invidia delationis accipiat. nemo praescriptione communi exordium accusationis huius infringat. nemo tales occultos cogat latentesque conventus: agris vetitum sit, prohibitum moenibus, sede publica privataque damnatum. (382 mart. 31).
CTh.16.5.9.2
Ac summa exploratione rimetur, ut, quicumque in unum paschae die non obsequenti religione convenerint, tales indubitanter, quales hac lege damnavimus, habeantur. dat. prid. kal. april. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 mart. 31).
CTh.16.5.10
Idem aaa. constantiano vicario dioeceseos ponticae. tascodrogitae a sedibus quidem suis minime propellantur, ad nullam tamen ecclesiam haereticae superstitionis turba conveniat, aut, si forte convenerit, a conventiculis suis sine aliqua mora propulsetur. dat. xii kal. iul. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss. (383 iun. 20).
CTh.16.5.11
Idem aaa. postumiano praefecto praetorio. omnes omnino, quoscumque diversarum haeresum error exagitat, id est eunomiani, arriani, macedoniani, pneumatomachi manichaei, encratitae, apotactitae, saccofori, hydroparastatae nullis circulis coeant, nullam colligant multitudinem, nullum ad se populum trahant nec ad imaginem ecclesiarum parietes privatos ostendant, nihil vel publice vel privatim, quod catholicae sanctitati officere possit, exerceant. ac si qui extiterit, qui tam evidenter vetita transcendat, permissa omnibus facultate, quos rectae observantiae cultus et pulchritudo delectat, communi omnium bonorum conspiratione pellatur. dat. viii kal. aug. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss. (383 iul. 25).
CTh.16.5.12
Idem aaa. postumiano praefecto praetorio. vitiorum institutio deo atque hominibus exosa, eunomiana scilicet, arriana, macedoniana, apollinariana ceterarumque sectarum, quas verae religionis venerabili cultu catholicae observantiae fides sincera condemnat, neque publicis neque privatis aditionibus intra urbium adque agrorum ac villarum loca aut colligendarum congregationum aut constituendarum ecclesiarum copiam praesumat, nec celebritatem perfidiae suae vel sollemnitatem dirae communionis exerceat, neque ullas creandorum sacerdotum usurpet adque habeat ordinationes. eaedem quoque domus, seu in urbibus seu in quibuscumque locis paschae turbae professorum ac ministrorum talium colligentur, fisci nostri dominio iurique subdantur, ita ut ii, qui vel doctrinam vel mysteria conventionum talium exercere consuerunt, perquisiti ab omnibus urbibus ac locis propositae legis vigore constricti expellantur a coetibus et ad proprias, unde oriundi sunt, terras redire iubeantur, ne quis eorum aut commeandi ad quaelibet alia loca aut evagandi ad urbes habeat potestatem. quod si neglegentius ea, quae serenitas nostra constituit, impleantur, officia provincialium iudicum et principales urbium, in quibus coitio vetitae congregationis reperta monstrabitur, sententiae damnationique subdantur. dat. iii non. dec. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss. (383 dec. 3).
CTh.16.5.13
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. eunomiani, macedoniani, arriani nec non apollinariani inter sacrae religionis officia pro suis erroribus famosa sunt nomina. omnes itaque, qui harum professionum vel pontificium sibi vel ministerium vindicarunt, qui se fugati nominis adserunt sacerdotes quique in criminosa religione ministrorum sibi nomen imponunt, qui docere se dicunt, quod aut nescire aut dediscere sit decorosum, omnibus huius urbis latebris indagine curiosiore perspectis sine ulla gratiae interventione pellantur; in aliis locis vivant ac penitus a bonorum congressibus separentur. dat. xii kal. feb. constantinopoli richomere et clearcho vv. cc. conss. (384 ian. 21).
CTh.16.5.14
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. apollinarianos ceterosque diversarum haeresum sectatores ab omnibus locis iubemus inhiberi, a moenibus urbium, a congressu honestorum, a communione sanctorum; instituendorum clericorum non habeant potestatem colligendarum congregationum vel in publicis vel in privatis ecclesiis careant facultate. nulla his episcoporum faciendorum praebeatur auctoritas; ipsi quoque episcopi nomine destituti appellationem dignitatis huius amittant. adeant loca, quae eos potissimum quasi vallo quodam ab humana communione secludant. his etiam illud adnectimus, ut supra memoratis omnibus adeundi atque interpellandi serenitatem nostram aditus denegetur. dat. vi id. mart. thessalonica theodosio a. ii et cynegio conss. (388 mart. 10).
CTh.16.5.15
Idem aaa. trifolio praefecto praetorio. omnes diversarum perfidarumque sectarum, quos in deum miserae vesania conspirationis exercet, nullum usquam sinantur habere conventum, non inire tractatus, non coetus agere secretos, non nefariae praevaricationis altaria manus impiae officiis impudenter adtollere et mysteriorum simulationem ad iniuriam verae religionis aptare. quod ut congruum sortiatur effectum, in specula sublimitas tua fidissimos quosque constituat, qui et cohibere hos possint et deprehensos offerre iudiciis, severissimum secundum praeteritas sanctiones et deo supplicium daturos et legibus. dat. xviii kal. iul. stobis d. n. theodosio a. ii et cynegio v. c. conss. (388 iun. 14).
CTh.16.5.16
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. nonnullos arrianorum formam nostrarum talem proferre iussionum comperimus, ut his liceat usurpare quae his videantur utilitatibus convenire. qua sublata sciant nullam huiusmodi iussionem e nostro sacrario profluxisse. quidquid itaque fuerit ab his pro eorum commoditate prolatum, ut falsi reus teneatur, qui deinceps ea circumtulerit. dat. v id. aug. constantinopoli theodosio a. ii et cynegio v. c. conss. (388 [?] aug. 9).
CTh.16.5.17
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. tatiano praefecto praetorio. eunomiani spadones nec faciendi nec adipiscendi habeant licentiam testamenti. quod circa omnes, quos vivos lex invenerit, volumus custodiri nec quemquam praeteritae cuiuspiam voluntatis privilegio defensari, cum, seu facta prius testamenta seu infecta doceantur, post hanc nostri oraculi sanctionem non habeant possidendi licentiam, non petendi, non etiam relinquendi heredem nomine principali, non fideicommissario, non legatario, non tacito fideicommisso vel quamcumque in huiuscemodi negotiis nuncupationem iuris ordo constituit: sed omnia, quae talium esse vel futura esse constiterit, ut caduca fisci nostri viribus vindicentur. nihil ad summum habeant commune cum reliquis. dat. iiii non. mai. mediolano timasio et promoto conss. (389 mai. 4).
CTh.16.5.18pr.
Idem aaa. albino praefecto urbi. quicumque sub nomine manichaeorum mundum sollicitant, ex omni quidem orbe terrarum, sed quam maxime de hac urbe pellantur sub interminatione iudicii. (389 iun. 17).
CTh.16.5.18.1
Voluntates autem eorundem, quin immo ipsae etiam facultates populo publicatae nec vim testamentorum teneant nec derelinqui per eos aut isdem fas sit. nihil ad summum his sit commune cum mundo. dat. xv kal. iul. romae timasio et promoto conss. (389 iun. 17).
CTh.16.5.19
Idem aaa. tatiano praefecto praetorio. ii, qui scaevi dogmatis retinent principatum, hoc est episcopi presbyteri diacones adque lectores et si qui clericatus velamine religioni maculam conantur infligere, sub cuiuslibet haeresis sive erroris nomine constituti ex funestis conciliabulis, seu intra urbem seu in suburbanis esse videantur, omni modo propellantur. dat. vi kal. decemb. mediolano timasio et promoto conss. (389 nov. 26).
CTh.16.5.20
Exemplum sacrarum litterarum. haereticorum polluta contagia pelli urbibus, vicis proturbari ac nullis penitus iubemus patere conventibus, ne in quoquam loco sacrilega cohors talium hominum colligatur. nulla eorum perversitati vel publica conventicula vel latentiora erroribus secreta tribuantur. dat. xiiii kal. iun. romae tatiano et symmacho vv. cc. conss. (391 mai. 19).
CTh.16.5.21
Idem aaa. tatiano praefecto praetorio. in haereticis erroribus quoscumque constiterit vel ordinasse clericos vel suscepisse officium clericorum, denis libris auri viritim multandos esse censemus, locum sane, in quo vetita temptantur, si coniventia domini patuerit, fisci nostri viribus adgregari. quod si id possessorem, quippe clanculum gestum, ignorasse constiterit, conductorem eius fundi, si ingenuus est, decem libras fisco nostro inferre praecipimus, si servili faece descendens paupertate sui poenam damni ac vilitate contemnit, caesus fustibus deportatione damnabitur. tum illud specialiter praecavemus, ut, si villa dominica fuerit seu cuiuslibet publici iuris et conductor et procurator licentiam dederint colligendi, denis libris auri proposita condemnatione multentur. verum si quos talibus repertos obsecundare mysteriis ac sibi usurpare nomina clericorum iam nunc proditum fuerit, denas libras auri exigi singulos et inferre praecipimus. dat. xvii kal. iul. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 iun. 15).
CTh.16.5.22
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. victorio proconsuli asiae. haeretici neque episcopi faciendi potestatem neque episcoporum confirmationes licitas habeant. dat. xvii kal. mai. constantinopoli arcadio iii et honorio ii aa. conss. (394 apr. 15).
CTh.16.5.23
Idem aaa. rufino praefecto praetorio. eunomianis, ne caperent aliquid vel relinquerent testamento, legem dudum credidimus promulgandam, quam quidem nunc consilio pleniore revocamus. vivant iure communi, scribant pariter ac scribantur heredes. dat. xii kal. iul. hadrianopoli arcadio iii et honorio ii aa. conss. (394 iun. 20).
CTh.16.5.24
Idem aaa. rufino praefecto praetorio. haereticorum dementia nec ulterius conetur perpetrare quae reppererit nec illicita habere concilia, nusquam profana praecepta vel docere vel discere: ne antistites eorundem audeant fidem insinuare, quam non habent, et ministros creare, quod non sunt, ne per coniventiam iudicantum omniumque, quibus per constitutiones paternas super hoc cura mandata est, eiusmodi audacia neglegatur et crescat. dat. vii id. iul. constantinopoli arcadio iii et honorio ii aa. conss. (394 iul. 9).
CTh.16.5.25pr.
Impp. arcadius et honorius aa. rufino praefecto praetorio. omnes poenas, cuncta supplicia, quae sanctionibus divae recordationis genitoris nostri adversum haereticorum sunt pertinacem spiritum constituta, nostro etiam decreto reparantes decernimus, quidquid etiam his est contra meritum delinquentum spe correctionis speciali quadam sanctione concessum, id irritum esse. (395 mart. 13).
CTh.16.5.25.1
Eunomianorum vero perfidam mentem et nequissimam sectam speciali commemoratione damnamus statuimusque omnia, quae contra illorum vesaniam decreta sunt, illibata custodiri, illud addentes, ne quis memoratae sectae militandi aut testandi vel ex testamento sumendi habeat facultatem, ut sit omnibus commune damnum, quibus etiam communis est religionis furor, cessante videlicet, si quid a patre nostro quibusdam fuerat super testandi iure beneficio speciali concessum. dat. iii id. mar. constantinopoli olybrio et probino conss. (395 mart. 13).
CTh.16.5.26
Idem aa. rufino praefecto praetorio. ne quis haereticorum, quos iam leges innumerae divi genitoris nostri continent, audeat coetus illicitos congregare profanaque mente omnipotentis dei contaminare mysterium, nec publice nec privatim, nec in secreto nec palam. nemo audeat episcopi sibi nomen adsciscere vel ecclesiasticum ordinem eorumque sanctissima nomina pollutis mentibus usurpare. dat. iii kal. april constantinopoli olybrio et probino conss. (395 mart. 30).
CTh.16.5.27
Idem aa. caesario praefecto praetorio. conficiendorum testamentorum dari eunomianis praecipimus potestatem et concedi id, quod divi genitoris nostri data nuper praeceptio continebat. dat. viii kal. iul. constantinopoli olybrio et probino conss. (395 iun. [?] 24).
CTh.16.5.28
Idem aa. aureliano proconsuli asiae. haereticorum vocabulo continentur et latis adversus eos sanctionibus debent subcumbere, qui vel levi argumento iudicio catholicae religionis et tramite detecti fuerint deviare. ideoque experientia tua heuresium haereticum nec in numero sanctissimorum antistitum habendum esse cognoscat. dat. iii non. sept. constantinopoli olybrio et probino conss. (395 sept. 3).
CTh.16.5.29
Idem aa. marcello magistro officiorum. sublimitatem tuam investigare praecipimus, an aliqui haereticorum vel in scriniis vel inter agentes in rebus vel inter palatinos cum legum nostrarum iniuria audeant militare, quibus exemplo divi patris nostri omnis et a nobis negata est militandi facultas. quoscumque autem deprehenderis culpae huius adfines, cum ipsis, quibus et in legum nostrarum et in religionum excidium coniventiam praestiterunt, non solum militia eximi, verum etiam extra moenia urbis huiusce iubebis arceri. dat. viii kal. decemb. constantinopoli olybrio et probino conss. (395 nov. 24).
CTh.16.5.30pr.
Impp. arcadius et honorius aa. clearcho praefecto urbi. cuncti haeretici procul dubio noverint omnia sibi loca huius urbis adimenda esse, sive sub ecclesiarum nomine teneantur sive quae diaconica appellantur vel etiam decanica, sive in privatis domibus vel locis huiusmodi coetibus copiam praebere videantur, his aedibus vel locis privatis fisco nostro adcorporandis. (396 [402] mart. 3).
CTh.16.5.30.1
Praeterea omnes clerici haereticorum ex sacratissima urbe pellantur neque his finibus liceat convenire. (396 [402] mart. 3).
CTh.16.5.30.2
Ad hoc interdicatur his omnibus ad litaniam faciendam intra civitatem noctu vel interdie profanis coire conventibus, statuta videlicet condemnatione centum librarum auri contra officium sublimitatis tuae, si quid huiusmodi fieri vel in publico vel in privatis aedibus concedatur. dat. v non. mar. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 [402] mart. 3).
CTh.16.5.31
Idem aa. caesario praefecto praetorio. auctores doctoresque eunomianorum facinoris investigati clericique maxime, quorum furor tantum suasit errorem, e civitatibus pellantur extorres. dat. xi kal. mai. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 apr. 21 vel 22).
CTh.16.5.32
Idem aa. caesario praefecto praetorio. ne eunomianorum tanta dementia perseveret, sublimis magnificentia tua omni studio auctores doctoresque eunomianorum investigare festinet clericique eorum maxime, quorum furor tantum suasit errorem, de civitatibus pellantur extorres et humanis coetibus segregentur. dat. x kal. mai. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 apr. 21 vel 22).
CTh.16.5.33
Idem aa. eutychiano praefecto praetorio. doctores apollinariorum tota maturitate praecipimus ex aedibus carae nobis abscedere civitatis, ita ut, si obumbrati latebris abire neglexerint, occultos coetus, ut aestimant, habituri, ea loca vel domus, quibus praedictos congregaverint, fisci rationi nectantur. dat. kal. april. constantinopoli caesario et attico conss. (397 apr. [?] 1).
CTh.16.5.34pr.
Idem aa. eutychiano praefecto praetorio. eunomianae superstitionis clerici seu montanistae consortio vel conversatione civitatum universarum adque urbium expellantur. qui si forte in rure degentes aut populum congregare aut aliquos probabuntur inire conventus, perpetuo deportentur, procuratore possessionis ultima animadversione punito, domino possessione privando, in qua his consciis ac tacentibus infausti damnatique conventus probabuntur agitati. si vero in qualibet post publicatam sollemniter iussionem urbe deprehensi aut aliquam celebrandae superstitionis gratia ingressi domum probabuntur, et ipsi ademptis bonis ultima animadversione plectantur et domus, in qua ea sorte, qua dictum est, ingressi nec statim a domino dominave domus expulsi ac proditi fuerint, fisco sine dilatione societur. (398 mart. 4).
CTh.16.5.34.1
Codices sane eorum scelerum omnium doctrinam ac materiam continentes summa sagacitate mox quaeri ac prodi exerta auctoritate mandamus sub aspectibus iudicantum incendio mox cremandos. ex quibus si qui forte aliquid qualibet occasione vel fraude occultasse nec prodidisse convincitur, sciat se velut noxiorum codicum et maleficii crimine conscriptorum retentatorem capite esse plectendum. dat. iiii non mart. constantinopoli honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 mart. 4).
CTh.16.5.35
Idem aa. dominatori vicario africae. noxios manichaeos execrabilesque eorum conventus, dudum iusta animadversione damnatos, etiam speciali praeceptione cohiberi decernimus. quapropter quaesiti adducantur in publicum ac detestati criminosi congrua et severissima emendatione resecentur. in eos etiam auctoritatis aculei dirigantur, qui eos domibus suis damnanda provisione defendent. dat. xvi kal. iun. mediolano theodoro v. c. cons. (399 mai. 17).
CTh.16.5.36pr.
Idem aa. eutychiano praefecto praetorio. eunomianis poenam adimendae testamenti factionis peregrinorumque mutandae condicionis remittimus. patimur eos et donandi e suis facultatibus, ut velint, et dono rursus ab aliis accipiendi habere liberam potestatem. (399 iul. 6).
CTh.16.5.36.1
Conciliis vero abstineant, coetus illicitos derelinquant et sciant sibi interdictas esse collectiones aut poenas paratas, ita ut fundi procurator vel domus urbanae villicus, in quibus profana mysteria fuerint celebrata, ultimo supplicio feriantur ipsaque possessio et domus fisco vindicetur, si sciente domino et non prohibente nostrae iussioni fuerit obnisum. (399 iul. 6).
CTh.16.5.36.2
Praeterea ministri sceleris, quos falso nomine suo antistites vocant, si in collectione aliqua fuerint comprehensi, deportentur omnibus bonis ablatis. dat. prid. non. iul. constantinopoli theodoro v. c. cons. (399 iul. 6).
CTh.16.5.37
Idem aa. hadriano praefecto praetorio. rescriptum, quod donatistae a iuliano tunc principe impetrasse dicuntur, proposito programmate celeberrimis in locis volumus anteferri et gesta, quibus est huiuscemodi allegatio inserta, subnecti, quo omnibus innotescat et catholicae confidentiae stabilita constantia et donatistarum desperatio fucata perfidia. dat. v kal. mar. ravennae stilichone et aureliano conss. (400 [405] febr. 26 [25]).
CTh.16.5.38
Idem aa. et theodosius a. edictum. nemo manichaeum, nemo donatistam, qui praecipue, ut comperimus, furere non desistunt, in memoriam revocet. una sit catholica veneratio, una salus sit, trinitatis par sibique congruens sanctitas expetatur. quod si quis audeat interdictis sese illicitisque miscere, et praeteritorum innumerabilium constitutorum et legis nuper a mansuetudine nostra prolatae laqueos non evadat et si turbae forte convenerint seditionis, concitatos aculeos acrioris conmotionis non dubitet exserendos. dat. prid. id. feb. ravennae stilichone ii et anthemio conss. (405 febr. 12).
CTh.16.5.39
Idem aaa. diotimo suo salutem. donatistae superstitionis haereticos quocumque loci vel fatentes vel convictos legis tenore servato poenam debitam absque dilatione persolvere decernimus. dat. vi id. decemb. ravennae stilichone ii et anthemio conss. (405 dec. 8).
CTh.16.5.40pr.
Idem aaa. senatori praefecto urbi. quid de donatistis sentiremus, nuper ostendimus. praecipue tamen manichaeos vel frygas sive priscillianistas meritissima severitate persequimur. huic itaque hominum generi nihil ex moribus, nihil ex legibus sit commune cum ceteris. (407 febr. 22).
CTh.16.5.40.1
Ac primum quidem volumus esse publicum crimen, quia quod in religionem divinam conmittitur, in omnium fertur iniuriam. (407 febr. 22).
CTh.16.5.40.2
Quos bonorum etiam publicatione persequimur, quae tamen cedere iubemus proximis quibusque personis, ita ut ascendentium vel descendentium vel venientium ex latere cognatorum usque ad secundum gradum velut in successionibus ordo servetur. quibus ita demum ad capiendas facultates esse ius patimur, si non et ipsi pari conscientia polluuntur. (407 febr. 22).
CTh.16.5.40.3
Ipsos quoque volumus amoveri ab omni liberalitate et successione quolibet titulo veniente. (407 febr. 22).
CTh.16.5.40.4
Praeterea non donandi, non emendi, non vendendi, non postremo contrahendi cuique convicto relinquimus facultatem. (407 febr. 22).
CTh.16.5.40.5
In mortem quoque inquisitio tendit. nam si in criminibus maiestatis licet memoriam accusare defuncti, non inmerito et hic debet subire iudicium. ergo et suprema illius scriptura irrita sit, sive testamento sive codicillo sive epistula sive quolibet genere reliquerit voluntatis qui aut manichaeus aut fryga aut priscillianista fuisse convincitur, hoc quoque casu eadem illa circa gradus superius comprehensos condicione servata: alioquin nec filios heredes existere aut adire permittimus, nisi a paterna pravitate discesserint: delicti enim veniam paenitentibus damus. (407 febr. 22).
CTh.16.5.40.6
Servos etiam extra noxam esse volumus, si dominum sacrilegum revertentes ad ecclesiam catholicam servitio fideliore transierint. (407 febr. 22).
CTh.16.5.40.7
Praedium, quo se huiusmodi hominum coetus, domino, etsi non communione criminis implicato, sciente tamen nec prohibente, contraxit, patrimonio nostro societur, ac, si dominus ignoravit, actor vel procurator possessionis cohercitus plumbo perpeti metallorum operi deputetur, conductor, si idoneus est, deportabitur. (407 febr. 22).
CTh.16.5.40.8
Rector provinciae, si haec crimina dissimulatione vel gratia delata distulerit aut convicta neglexerit, sciat se multa viginti librarum auri feriendum. defensores quoque et principales urbium singularum nec non et officia provincialia decem librarum auri poena constringet, nisi in his, quae a iudicibus super hoc praecepta fuerint, exsequendis et sagacissimam curam et sollertissimam operam commodarint. dat. viii kal. mart. romae honorio vii et theodosio ii aa. conss. (407 febr. 22).
CTh.16.5.41
Idem aaa. porfyrio proconsuli africae. licet crimina soleat poena purgare, nos tamen pravas hominum voluntates admonitione paenitentiae volumus emendare. quicumque igitur haereticorum, sive donatistae sint sive manichaei vel cuiuscumque alterius pravae opinionis ac sectae profanis ritibus adgregati, catholicam fidem et ritum, quem per omnes homines cupimus observari, simplici confessione susceperint, licet adeo inveteratum malum longa ac diuturna meditatione nutriverint, ut etiam legibus ante latis videantur obnoxii, tamen hos, statim ut fuerint deum simplici religione confessi, ab omni noxa absolvendos esse censemus, ut ad omnem reatum, seu ante contractus est seu postea quod nolumus contrahitur, etiamsi maxime reos poena videatur urgere, sufficiat ad abolitionem errorem proprio damnavisse iudicio et dei omnipotentis nomen, inter ipsa quoque pericula requisitum, fuisse complexum, quia nusquam debet in miseriis invocatum religionis deesse subsidium. ut igitur priores quas statuimus leges in excidium sacrilegarum mentium omni executionis urgueri iubemus effectu, ita hos, qui simplicis fidem religionis licet sera confessione maluerint, censemus datis legibus non teneri. quae ideo sanximus, quo universi cognoscant nec profanis hominum studiis deesse vindictam et ad rectum redundare cultum legum quoque adesse suffragium. dat. xvii kal. dec. romae honorio vii et theodosio ii aa. conss. (407 nov. 15).
CTh.16.5.42
Impp. honorius et theodosius aa. olympio magistro officiorum et valenti comiti domesticorum. eos, qui catholicae sectae sunt inimici, intra palatium militare prohibemus, ut nullus nobis sit aliqua ratione coniunctus, qui a nobis fide et religione discordat. dat. xviii kal. dec. ravennae basso et philippo conss. (408 nov. 14).
CTh.16.5.43
Idem aa. curtio praefecto praetorio. omnia, quae in donatistas, qui et montenses vocantur, manichaeos sive priscillianistas vel in gentiles a nobis generalium legum auctoritate decreta sunt, non solum manere decernimus, verum in executionem plenissimam effectumque deduci, ita ut aedificia quoque vel horum vel caelicolarum etiam, qui nescio cuius dogmatis novi conventus habent, ecclesiis vindicentur. poena vero lege proposita veluti convictos tenere debebit eos, qui donatistas se confessi fuerint vel catholicorum communionem refugerint scaevae religionis obtentu, quamvis christianos esse se simulent. et cetera. dat. xvii kal. dec. romae basso et philippo conss. (408 [407] nov. 15).
CTh.16.5.44
Idem aa. have, donate, karissime nobis. donatistarum haereticorum iudaeorum nova adque inusitata detexit audacia, quod catholicae fidei velint sacramenta turbare. quae pestis cave contagione latius emanet ac profluat. in eos igitur, qui aliquid, quod sit catholicae sectae contrarium adversumque, temptaverint, supplicium iustae animadversionis expromi praecipimus. dat. viii kal. dec. ravennae basso et philippo conss. (408 nov. 24).
CTh.16.5.45
Idem aa. theodoro praefecto praetorio ii. defensorum curialium omniumque officiorum specula custodiat, ne quis intra aliquam civitatem vel ulla territorii parte secreta, qui ab ecclesiae catholico sacerdote dissidet, illicitae coitionis habeat facultatem. ipsa etiam loca iuri publico sociari seclusa omni excusatione censemus et proscriptos eos in exilium detrudi, qui audent disputare ea et adserere, quae institutio divina condemnat. dat. v kal. dec. ravennae basso et filippo conss. (408 nov. 27).
CTh.16.5.46
Idem aa. theodoro praefecto praetorio ii. post alia: ne donatistae vel ceterorum vanitas haereticorum aliorumque eorum, quibus catholicae communionis cultus non potest persuaderi, iudaei adque gentiles, quos vulgo paganos appellant, arbitrentur legum ante adversum se datarum constituta tepuisse, noverint iudices universi praeceptis earum fideli devotione parendum et inter praecipua curarum quidquid adversus eos decrevimus non ambigant exsequendum. quod si quisquam iudicum peccato coniventiae exsecutionem praesentis legis omiserit, noverit amissa dignitate graviorem motum se nostrae clementiae subiturum, officium quoque suum, quod saluti propriae contempta suggestione defuerit, punitis tribus primatibus condemnatione viginti librarum auri plectendum. ordinis quoque viri si in propriis civitatibus vel territoriis commissum tale aliquid siluerint in gratiam noxiorum, deportationis poenam et propriarum amissionem facultatum se noverint subituros. dat. xviii kal. feb. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 ian. 15).
CTh.16.5.47
Idem aa. iovio praefecto praetorio. si quis contra ea, quae multipliciter pro salute communi, hoc est pro utilitatibus catholicae sacrosanctae ecclesiae, adversus haereticos et diversi dogmatis sectatores constituta sunt, etiam cum adnotationis nostrae beneficio venire temptaverit, careat impetratis. et cetera. dat. vi kal. iul. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 iun. 26).
CTh.16.5.48
Idem aa. anthemio praefecto praetorio. montanistas et priscillianistas et alia huiuscemodi genera nefariae superstitionis per multiplicata scita divalia diversa ultionum supplicia contemnentes ad sacramenta quidem militiae, quae nostris obsecundat imperiis, nequaquam admitti censemus: si quos vero ex his curialis origo vel ordinum nexus aut cohortalinae militiae illigat obsequiis et functionibus, his adstringi praecipimus, ne sub colore damnatae religionis eliciant vacationis cupitae sibi suffragia. nec enim placet ex lege, quae in occidentalibus partibus promulgata praedictas caerimonias ita insecuta est, ut ab omni contractu eos et propemodum romana conversatione submoverit, cohortalis militiae vel curiarum eos necessitatibus liberari. dat. viiii kal. mar. constantinopoli varane v. c. cons. (410 febr. 21).
CTh.16.5.49
Idem aa. anthemio praefecto praetorio. manentibus his, quae in eunomianos lex divi patris clementiae nostrae iam dudum constituit, nihil deinceps invicem sibi vel donare vel ipsos donatione consequi, nihil item relinquere nec capere testamento decernimus. careant emolumentis, quae ex donationibus vel morientium voluntate alternis solebant illecebris fraude et circumventione percipere, ut in totum utriusque iuris communione priventur tantumque eis ab intestato succedant, quos ad succedendi ius proditus veteribus legibus ordo praescripsit, ita ut, si nullus ex his superstes fuerit, qui iure ab intestato ad hereditatem vocantur, tunc bona in hac superstitione defuncti ad fiscum nostrum pertineant. donationes etiam praedicto more prohibitae sacrarii nostri incrementis accedant, ita tamen, ut nulli ex his quicquam a nostra munificentia deposcere liceat neminique percipere, etsi quid forte voluerimus ultro largiri, sed in iure fisci maneant semper, nisi ea publicae utilitatis ratio venditioni subiecerit. dat. kal. mart. varane v. c. cons. (410 mart. 1).
CTh.16.5.50
Idem aa. ad strategium comitem rerum privatarum. de eadem re addito: ita ut officium rerum privatarum aperte cognoscat ad proprium periculum redundare, si quid umquam ex praedictis bonis dissimulatione sua cuiquam passum fuerit tradi, cum nullo modo nullaque ratione huius legis auctoritatem circumveniri oporteat. dat. kal. mar. varane v. c. cons. (410 mart. 1).
CTh.16.5.51
Idem aa. heracliano comiti africae. oraculo penitus remoto, quo ad ritus suos haereticae superstitionis obrepserant, sciant omnes sanctae legis inimici plectendos se poena et proscriptionis et sanguinis, si ultra convenire per publicum execranda sceleris sui temeritate temptaverint. dat. viii kal. sept. varane v. c. cons. (410 aug. 25).
CTh.16.5.52pr.
Idem aa. seleuco praefecto praetorio. cassatis, quae pragmaticis vel adnotatione manus nostrae potuerint impetrari, et manentibus his, quae iam dudum super hoc definita sunt, et veterum principum sanctione servata, nisi ex die prolatae legis omnes donatistae, tam sacerdotes quam clerici laicique, catholicae se, a qua sacrilege descivere, reddiderint, tunc illustres singillatim poenae nomine fisco nostro auri pondo quinquaginta cogantur inferre, spectabiles auri pondo quadraginta, senatores auri pondo triginta, clarissimi auri pondo viginti, sacerdotales auri pondo triginta, principales auri pondo viginti, decuriones auri pondo quinque, negotiatores auri pondo quinque, plebei auri pondo quinque, circumcelliones argenti pondo decem. (412 ian. 30).
CTh.16.5.52.1
Qui nisi a conductoribus, sub quibus conmanent, vel procuratoribus executori exigenti fuerint praesentati, ipsi teneantur ad poenam, ita ut nec domus nostrae homines ab huiuscemodi censura habeantur inmunes. (412 ian. 30).
CTh.16.5.52.2
Uxores quoque eorum maritalis segregatim multa constringat. (412 ian. 30).
CTh.16.5.52.3
Eos enim, quos nequaquam illata damna correxerint, facultatum omnium publicatio subsequetur. (412 ian. 30).
CTh.16.5.52.4
Servos etiam dominorum admonitio vel colonos verberum crebrior ictus a prava religione revocabit, ni malunt ipsi ad praedicta dispendia, etiam si sunt catholici, retineri. (412 ian. 30).
CTh.16.5.52.5
Clerici vero ministrique eorum ac perniciosissimi sacerdotes, ablati de africano solo, quod ritu sacrilego polluerunt, in exilium viritim ad singulas quasque regiones sub idonea prosecutione mittantur, ecclesiis eorum vel conventiculis praediisque, si qua in eorum ecclesias haereticorum largitas prava contulit, proprietati potestatique catholicae, sicut iam dudum statuimus, vindicatis. dat. iii kal. feb. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 ian. 30).
CTh.16.5.53
Idem aa. felici praefecto urbi. iovinianum sacrlegos agere conventus extra muros urbis sacratissimae episcoporum querella deplorat. quare supra memoratum corripi praecipimus et contusum plumbo cum ceteris suis participibus et ministris exilio coherceri, ipsum autem machinatorem in insulam boam festina celeritate deduci, ceteros, prout libuerit, dummodo superstitiosa coniuratio exilii ipsius discretione solvatur, solitariis et longo spatio inter se positis insulis in perpetuum deportari. si qui autem pertinaci improbitate vetita et damnata repetiverit, sciat se austeriorem sententiam subiturum. dat. prid. non. mart. mediolano honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 [398?] mart. 6).
CTh.16.5.54pr.
Idem aa. iuliano proconsuli africae. donatistas adque haereticos, quos patientia clementiae nostrae nunc usque servavit, competenti constituimus auctoritate percelli, quatenus evidenti praeceptione se agnoscant et intestabiles et nullam potestatem alicuius ineundi habere contractus, sed perpetua inustos infamia a coetibus honestis et a conventu publico segregandos. (414 iun. 17).
CTh.16.5.54.1
Ea vero loca, in quibus dira superstitio nunc usque servata est, catholicae venerabili ecclesiae socientur, ita ut episcopi presbyteri omnesque antistites eorum et ministri spoliati omnibus facultatibus ad singulas quasque insulas adque provincias exulandi gratia dirigantur. (414 iun. 17).
CTh.16.5.54.2
Quisque autem hos fugientes propositam ultionem occultandi causa susceperit, sciat et patrimonium suum fisci nostri compendiis adgregandum et se poenam, quae his proposita est, subiturum. (414 iun. 17).
CTh.16.5.54.3
Damna quoque patrimonii poenasque pecuniarias evidenter imponimus viris mulieribus, personis singulis et dignitatibus pro qualitate sui quae debeant irrogari. si igitur proconsulari aut vicariano vel comitivae primi ordinis quisque fuerit honore subcinctus, nisi ad observantiam catholicam mentem propositumque converterit, ducentas argenti libras cogetur exsolvere fisci nostri utilitatibus adgregandas. ac ne id solum putetur ad resecandam intentionem posse sufficere, quotienscumque ad communionem talem accessisse fuerit confutatus, totiens multam exigatur, et si quinquies eundem constiterit nec damnis ab errore revocari, tunc ad nostram clementiam referatur, ut de solida eius substantia ac de statu acerbius iudicemus. (414 iun. 17).
CTh.16.5.54.4
Huiusmodi autem condicionibus etiam honoratos reliquos obligamus, scilicet ut senator, qui nullo munitus extrinsecus privilegio dignitatis, inventus in grege donatistarum centum libras solvat argenti, sacerdotales eandem summam cogantur exsolvere, decem primi curiales quinquaginta libras argenti addicantur, reliqui decuriones x solvant libras argenti, quicumque in haeresi maluerint permanere. (414 iun. 17).
CTh.16.5.54.5
Conductores autem domus nostrae si haec in praediis venerabilis substantiae uti permiserint, tantum pensione poenae nomine cogantur inferre, quantum in conductione pensitare consuerunt. eadem quoque emphyteuticarios auctoritas sacrae definitionis adstringet. (414 iun. 17).
CTh.16.5.54.6
Conductores vero privatorum si permiserint in isdem praediis conventicula haberi vel eorum patientia sacrum mysterium fuerit inquinatum, referatur per iudices ad scientiam dominorum, quorum intererit, si poenam volunt sacrae iussionis evadere, aut errantes corrigere aut perseverantes commutare ac tales praediis suis praebere rectores, qui divina praecepta custodiant. quod si procurare neglexerint, hi quoque in pensiones, quas accipere consuerunt, prolatae praeceptionis auctoritate multentur, ut, quod ad compendia eorum pervenire poterat, sacro iungatur aerario. (414 iun. 17).
CTh.16.5.54.7
Officiales autem diversorum iudicum si in hoc errore fuerint deprehensi, ad triginta librarum argenti illationem poenae nomine teneantur, ita ut, si quinquies condemnati abstinere noluerint, coherciti verberibus exilio mancipentur. (414 iun. 17).
CTh.16.5.54.8
Servos vero et colonos cohercitio ab huiusmodi ausibus severissima vindicabit. ac si coloni verberibus coacti in proposito perduraverint, tunc tertia peculii sui parte multentur. (414 iun. 17).
CTh.16.5.54.9
Adque omnia, quae ex huiusmodi generibus hominum locisque colligi poterunt, ad largitiones sacras ilico dirigantur. dat. xv kal. iul. ravennae constantio et constante conss. (414 iun. 17).
CTh.16.5.55
Idem aa. iuliano proconsuli africae. notione et sollicitudine marcellini spectabilis memoriae viri contra donatistas gesta sunt ea, quae translata in publica monumenta habere volumus perpetuam firmitatem. neque enim morte cognitoris perire debet publica fides. dat. iii kal. sept. romae constantio et constante conss. (414 aug. 30).
CTh.16.5.56
Idem aa. heracliano comiti africae. sciant cuncti, qui ad ritus suos haeresi superstitionis obrepserant, sacrosanctae legis inimici plectendos se poena et proscriptionis et sanguinis, si ultra convenire per publicum exercendi sceleris sui temeritate temptaverint, ne qua vera divinaque reverentia contagione temeretur. dat. viii kal. sept. honorio x et theodosio vi aa. conss. (415 aug. 25).
CTh.16.5.57pr.
Idem aa. aureliano praefecto praetorio ii. montanistae conveniendi vel celebrandi coetus ademptam sibi et creandi clericos omnem intellegant facultatem, ita ut, si conventus illicitos celebraverint, clerici eorum et episcopi sive presbyteri vel diaconi, qui nefaria conventicula ineunda temptaverint vel creare clericos ausi fuerint vel etiam creari adquieverint, stilum deportationis excipiant. (415 oct. 31).
CTh.16.5.57.1
Hi vero, qui ad celebrandos interdictos conventus eos susceperint, ea ipsa re, in qua hoc fieri concesserint et execrabilia mysteria celebrari, procul dubio intellegant se spoliandos, sive domus ea fuerit sive possessio; si vero procuratores ignorantibus dominis eos susceperint, in exilium se vehementer cohercitos non ambigant ablegandos. (415 oct. 31).
CTh.16.5.57.2
Si qua etiam propria eorum nunc extant aedificia, quae non ecclesiae, sed antra debent feralia nominari, venerabilibus ecclesiis orthodoxae sectae cum donariis addicentur. quod quidem ita fieri oportebit, ut abstineatur privatorum rebus, ne sub obtentu rerum ad ecclesias montanistarum pertinentium adversus privatos spoliatio ac direptio perpetretur. dat. prid. kal. nov. constantinopoli honorio x et theodosio vi aa. conss. (415 oct. 31).
CTh.16.5.58pr.
Idem aa. aureliano praefecto praetorio ii. domus eunomianorum propriae clericorum, quae apud inclytam urbem habentur, fisci viribus addicantur, in quibus nefarios conventus habitos vel iteratum baptisma claruerit, quod in modum semel nati hominis semel a deo conceditur. (415 nov. 6).
CTh.16.5.58.1
Quod facinus ne etiam a ceteris haereticis perpetretur, commonemus, similem exspectaturis poenam etiam aliis clericis haereticis, si divinum baptisma nefarie crediderint iterandum: (415 nov. 6).
CTh.16.5.58.2
Ne eo quoque extra poenam relegationis futuro, qui sponte adque ultro passus fuerit ad secundum se baptisma et geminata semel indultae fidei mysteria inbui temere vel perperam devocari: (415 nov. 6).
CTh.16.5.58.3
Pari poena deportationis absque alicuius intercessione in eunomianos clericos processura, si conventus exercere vel in hac inclyta urbe vel in provinciis, civitatibus ac territoriis ve
l creare ausi fuerint clericos pestiferi dogmatis vel creari. (415 nov. 6). CTh.16.5.58.4
Confirmatis itaque prioribus legibus, quae promulgatae sunt tam circa inhibendos conventus eunomianorum quam etiam circa interdictas novissimas voluntates aut liberalitates, illud addimus, ut, si qui de eunomianis speciali beneficio meruerant, ut eis testamenti factio indulgeretur vel donandi vel accipiendi ex largitate licentia tribuatur, priventur hoc beneficio et pares ceteris sint, quibus pares sunt in dogmatis pravitate. nulli penitus testari liceat eunomiano in eunomianum, nulli eiusdem perversitatis ex testamento quicquam percipere eunomiani; nemo donet nec eunomianus ab eunomiano liberalitatem praedii vel domus accipiat, etiamsi per interpositam alterius sectae personam vel titulum venditionis imaginariae fraus quaedam legi fuerit excogitata. tantum hi, qui ab intestato venturi sunt ex legibus, in eorum hereditate succedant atque his locus pateat successionis, ad quos iura sanguinis legitimas intestatorum deferunt hereditates. (415 nov. 6).
CTh.16.5.58.5
Conventicula etiam eorum in domos si qua fuerint vel possessiones, pro norma generalium sanctionum aerario nostro absque dubio socientur sibi hoc imputante domino, qui interdictos coetus sciens passus est sub tecto proprio vel in praedio rustico exerceri. (415 nov. 6).
CTh.16.5.58.6
Illo incunctanter exsequendo, ut ubiubi repperti fuerint eunomianorum clerici, qui auctores iterati baptismatis exstiterunt, comprehensi in perpetuum sub poena deportationis ad exilium deducantur. (415 nov. 6).
CTh.16.5.58.7
Etiam illo addendo, ut nemo eunomianus vel militet vel provinciam sub administratione cuiuslibet officii suscipiat gubernandam. et cetera. dat. viii id. nov. constantinopoli dd. nn. honorio x et theodosio vi aa. conss. (415 nov. 6).
CTh.16.5.59
Idem aa. asclepiodoto praefecto praetorio. post alia: manichaei et fryges, quos pepyzitas sive priscillianistas vel alio latentiore vocabulo appellant, arriani itidem macedonianique et eunomiani, novatiani ac sabbatiani ceterique haeretici sciant universa sibi hac quoque constitutione denegari, quae illis generalium sanctionum interdixit auctoritas, puniendis, qui contra generalium constitutionum interdicta venire temptaverint. dat. v id. april. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss. (423 apr. 9).
CTh.16.5.60
Idem aa. asclepiodoto praefecto praetorio. de haereticis omnibus, quorum et errorem execramur et nomen, hoc est de eunomianis arrianis macedonianis ceterisque omnibus, quorum sectas piissimae sanctioni taedet inserere, quibus cunctis diversa sunt nomina, sed una perfidia, illa praecipimus debere servari, quae divi avus et pater nostrae clementiae constituerunt, scituris universis, quod, si in eodem furore permanserint, interminatae poenae erunt obnoxii. et cetera. dat. vi id. iun. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss. (423 iun. 8).
CTh.16.5.61
Idem aa. asclepiodoto praefecto praetorio. omnis dubiae interpretationis ambages hac sententia revocantes publicari praecipimus, quod lex, quae super eunomianis militare prohibitis ceterisque execrabilium religionum et professionum ritibus promulgata cognoscitur, nihil ad eos, qui cohortalini sunt, pertinet. his enim sunt apparitionibus obligati, in quibus emensis militiae stipendiis veterani primipili munus sustinere coguntur. dat. vi id. aug. eudoxiopoli asclepiodoto et mariniano conss. (423 aug. 8).
CTh.16.5.62
Imp. theodosius, a. et valentinianus caes. ad faustum praefectum urbi. manichaeos haereticos schismaticos sive mathematicos omnemque sectam catholicis inimicam ab ipso aspectu urbis romae exterminari praecipimus, ut nec praesentiae criminosorum contagione foedetur. circa hos autem maxime exercenda commonitio est, qui pravis suasionibus a venerabilis papae sese communione suspendunt, quorum schismate plebs etiam reliqua vitiatur. his conventione praemissa viginti dierum condonavimus indutias, intra quos nisi ad communionis redierint unitatem, expulsi usque ad centesimum lapidem solitudine quam eligunt macerentur. dat. xvi kal. aug. aquileiae theodosio a. xi et valentiniano caes. conss. (425 iul. 17 [aug. 6]).
CTh.16.5.63
Idem a. et caes. georgio proconsuli africae. omnes haereses omnesque perfidias, omnia schismata superstitionesque gentilium, omnes catholicae legi inimicos insectamur errores. si quos vero..., haec quoque clementiae nostrae statuta poena comitetur et noverint sacrilegae superstitionis auctores participes conscios proscriptione plectendos, ut ab errore perfidiae, si ratione retrahi nequeunt, saltem terrore revocentur et universo supplicationum aditu in perpetuum denegato criminibus debita severitate plectantur. et cetera. dat. prid. non. aug. aquileiae d. n. theodosio a. xi et valentiniano caes. conss. (425 iul. 6 vel aug. 4).
CTh.16.5.64
Idem a. et caes. basso comiti rerum privatarum. post alia: manichaeos haereticos sive schismaticos omnemque sectam catholicis inimicam ab ipso aspectu urbium diversarum exterminari praecipimus, ut nec praesentiae criminosorum contagione foedentur. omnes igitur personas erroris infausti iubemus excludi, nisi his emendatio matura subvenerit. et cetera. dat. viii id. aug. aquileiae d. n. theodosio a. xi et valentiniano caes. conss. (425 aug. 6).
CTh.16.5.65pr.
Impp. theodosius et valentinianus aa. florentio praefecto praetorio. haereticorum ita est reprimenda insania, ut ante omnia quas ab orthodoxis abreptas tenent ubicumque ecclesias statim catholicae ecclesiae tradendas esse non ambigant, quia ferri non potest, ut, qui nec proprias habere debuerant, ab orthodoxis possessas aut conditas suaque temeritate invasas ultra detineant. (428 mai. 30).
CTh.16.5.65.1
Dein ut, si alios sibi adiungant clericos vel, ut ipsi aestimant, sacerdotes, decem librarum auri multa per singulos ab eo, qui fecerit et qui fieri passus sit vel, si paupertatem praetendant, de communi clericorum eiusdem superstitionis corpore vel etiam donariis ipsis extorta nostro inferatur aerario. (428 mai. 30).
CTh.16.5.65.2
Post haec, quoniam non omnes eadem austeritate plectendi sunt, arrianis quidem, macedonianis et apollinarianis, quorum hoc est facinus, quod nocenti meditatione decepti credunt de veritatis fonte mendacia, intra nullam civitatem ecclesiam habere liceat; novatianis autem et sabbatianis omnis innovationis adimatur licentia, si quam forte temptaverint; eunomiani vero, valentiniani, montanistae seu priscillianistae, fryges, marcianistae, borboriani, messaliani, euchitae sive enthusiastae, donatistae, audiani, hydroparastatae, tascodrogitae, fotiniani, pauliani, marcelliani et qui ad imam usque scelerum nequitiam pervenerunt manichaei nusquam in romano solo conveniendi orandique habeant facultatem; manichaeis etiam de civitatibus expellendis, quoniam nihil his omnibus relinquendum loci est, in quo ipsis etiam elementis fiat iniuria. (428 mai. 30).
CTh.16.5.65.3
Nulla his penitus praeter cohortalinam in provinciis et castrensem indulgenda militia; nullo donationis faciendae invicem, nullo testamenti aut voluntatis ultimae penitus iure concesso; cunctisque legibus, quae contra hos ceterosque, qui nostrae fidei refragantur, olim latae sunt diversisque promulgatae temporibus, semper viridi observantia valituris, sive de donationibus in haereticorum factis ecclesias, sive ex ultima voluntate rebus qualitercumque relictis, sive de privatis aedificiis, in quae domino permittente vel conivente convenerint, venerandae nobis catholicae vindicandis ecclesiae, sive de procuratore, qui hoc nesciente domino fecerit, decem librarum auri multam vel exilium, si sit ingenuus, subituro, metallum vero post verbera, si servilis condicionis sit; ita ut nec in publico convenire loco nec aedificare sibi ecclesias nec ad circumscriptionem legum quicquam meditari valeant, omni civili et militari, curiarum etiam et defensorum et iudicum sub viginti librarum auri interminatione prohibendi auxilio. illis etiam in sua omnibus manentibus firmitate, quae de militia et donandi iure ac testamenti factione vel neganda penitus vel in certas vix concessa personas poenisque variis de diversis sunt haereticis promulgatae, ita ut nec speciale quidem beneficium adversus leges valeat impetratum. (428 mai. 30).
CTh.16.5.65.4
Nulli haereticorum danda licentia vel ingenuos vel servos proprios, qui orthodoxorum sunt initiati mysteriis, ad suum rursus baptisma deducendi, nec vero illos, quos emerint vel qualitercumque habuerint necdum suae superstitioni coniunctos, prohibendi catholicae sequi religionem ecclesiae. quod qui fecerit vel, cum sit ingenuus, in se fieri passus sit vel factum non detulerit, exilio ac decem librarum auri multa damnabitur, testamenti et donationis faciendae utrique deneganda licentia. (428 mai. 30).
CTh.16.5.65.5
Quae omnia ita custodiri decernimus, ut nulli iudicum liceat delatum ad se crimen minori aut nulli cohercitioni mandare, nisi ipse id pati velit, quod aliis dissimulando concesserit. dat. iii kal. iun. constantinopoli felice et tauro conss. (428 mai. 30).
CTh.16.5.66pr.
Idem aa. leontio praefecto urbi. damnato portentuosae superstitionis auctore nestorio nota congrui nominis eius inuratur gregalibus, ne christianorum appellatione abutantur: sed quemadmodum arriani lege divae memoriae constantini ob similitudinem impietatis porfyriani a porfyrio nuncupantur, sic ubique participes nefariae sectae nestorii simoniani vocentur, ut, cuius scelus sunt in deserendo deo imitati, eius vocabulum iure videantur esse sortiti. (435 aug. 3).
CTh.16.5.66.1
Nec vero impios libros nefandi et sacrilegi nestorii adversus venerabilem orthodoxorum sectam decretaque sanctissimi coetus antistitum ephesi habiti scriptos habere aut legere aut describere quisquam audeat: quos diligenti studio requiri ac publice conburi decernimus. (435 aug. 3).
CTh.16.5.66.2
Ita ut nemo in religionis disputatione alio quam supra dicto nomine faciat mentionem aut quibusdam eorum habendi concilii gratia in aedibus aut villa aut suburbano suo aut alio quolibet loco conventiculum clam aut aperte praebeat, quos omni conventus celebrandi licentia privari statuimus, scientibus universis violatorem huius legis publicatione bonorum esse coercendum. dat. iii non. aug. constantinopoli d. n. theodosio a. xv et qui fuerit nuntiatus conss. (435 aug. 3).
CTh.16.6.0. Ne sanctum baptisma iteretur
CTh.16.6.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad iulianum proconsulem africae. antistitem, qui sanctitatem baptismi illicita usurpatione geminaverit et contra instituta omnium eam gratiam iterando contaminaverit, sacerdotio indignum esse censemus. dat. x kal. mart. treviris valentiniano et valente iiii aa. conss. (373 febr. 20).
CTh.16.6.2pr.
Imppp. valens, gratianus et valentinianus aaa. ad florianum vicarium asiae. eorum condemnamus errorem, qui apostolorum praecepta calcantes christiani nominis sacramenta sortitos alio rursus baptismate non purificant, sed incestant, lavacri nomine polluentes. eos igitur auctoritas tua erroribus miseris iubebit absistere ecclesiis, quas contra fidem retinent, restitutis catholicae. eorum quippe institutiones sequendae sunt, qui apostolicam fidem sine intermutatione baptismatis probaverunt. nihil enim aliud praecipi volumus, quam quod evangeliorum et apostolorum fides et traditio incorrupta servavit, sicut lege divali parentum nostrorum constantini constanti valentiniani decreta sunt. (377 oct. 17).
CTh.16.6.2.1
Sed plerique expulsi de ecclesiis occulto tamen furore grassantur, loca magnarum domorum seu fundorum illicite frequentantes; quos fiscalis publicatio comprehendet, si piaculari doctrinae secreta praebuerint, nihil ut ab eo tenore sanctio nostra deminuat, qui dato dudum ad nitentium praecepto fuerat constitutus. quod si errorem suum diligunt, suis malis domesticoque secreto, soli tamen, foveant virus impiae disciplinae. dat. xvi kal. nov. constantinopoli grationa a. iiii et merobaude conss. (377 oct. 17).
CTh.16.6.3
Imppp. arcadius, honorius et theodosius aaa. edictum. rebaptizantium non patimur devios errores. et cetera. dat. prid. id. feb. ravennae stilichone ii et anthemio conss. (405 febr. 12).
CTh.16.6.4pr.
Idem aaa. hadriano praefecto praetorio. adversarios catholicae fidei exstirpare huius decreti auctoritate prospeximus. ideoque intercidendam specialiter eam sectam nova constitutione censuimus, quae, ne haeresis vocaretur, appellationem schismatis praeferebat. in tantum enim sceleris progressi dicuntur hi, quos donatistas vocant, ut baptisma sacrosanctum mysteriis recalcatis temeritate noxia iterarint et homines semel, ut traditum est, munere divinitatis ablutos contagione profanae repetitionis infecerint. ita contigit, ut haeresis ex schismate nasceretur. inde male credulas mentes ad spem secundae indulgentiae blandus error invitat; facile est enim persuadere peccantibus veniam prius praestitam denuo posse praestari, quae, si concedi iterum eodem modo potest, non intellegimus, cur tertio denegetur. hi vero et servos vel homines iuri proprio subditos iterati baptismatis polluunt sacrilegio. quare hac lege sancimus, ut quisquis post haec fuerit rebaptizasse detectus, iudici qui provinciae praesidet offeratur, ut facultatum omnium publicatione multatus inopiae poenam, qua in perpetuum afficiatur, expendat, ita ut filiis eorum, si a paternae societatis pravitate dissentiunt, ea quae fuerint paterna non pereant, ut, si ipsos forsitan scaevitas paternae depravationis implicuit ac reverti ad catholicam religionem malunt, adipiscendorum his bonorum copia non negetur. (405 febr. 12).
CTh.16.6.4.1
Ea praeterea loca seu praedia, quae feralibus sacrilegiis deinceps constiterit praebuisse secretum, fisci viribus adplicentur, si tamen dominus aut domina aut praesens forte fuisse aut consensum praestitisse prodetur: quos quidem iusta etiam per sententiam notabit infamia. si vero his nesciis per conductorem procuratoremve eorum in domo agitatum huiusmodi facinus comprobatur, praeiudicio a praediorum publicatione suspenso impliciti sceleris auctores cohercitos plumbo exilium, in quo omni vitae suae tempore adficiantur, accipiet. (405 febr. 12).
CTh.16.6.4.2
Ac ne forsitan sit liberum conscientiam piacularis flagitii perpetrati intra domesticos parietes silentio celare, servis, si qui forsitan ad rebaptizandum cogentur, refugiendi ad ecclesiam catholicam sit facultas, ut eius praesidio adversus huius criminis et societatis auctores adtributae libertatis praesidio defendantur liceatque his sub hac condicione fidem tueri, quam extorquere ab invitis domini temptaverint, nec adsertores dogmatis catholici ea, qua ceteros, qui in potestate sunt positi, oportet ad facinus lege constringi, et maxime convenit omnes homines sine ullo discrimine condicionis aut status infusae caelitus sanctitatis esse custodes. (405 febr. 12).
CTh.16.6.4.3
Sciant ii vero, qui ex supra dictis sectis iterare baptisma non timuerint aut qui consentiendo hoc facinus propria huius societatis permixtione damnaverint, non solum testandi sibi, verum adipiscendi aliquid sub specie donationis vel agitandorum contractuum in perpetuum copiam denegatam, nisi pravae mentis errorem revertendo ad veram fidem consilii emendatione correxerint. (405 febr. 12).
CTh.16.6.4.4
Illos quoque par nihilo minus poena constringat, si qui memoratorum interdictis coetibus seu ministeriis praebuerint coniventiam, ita ut moderatores provinciarum, si in contemptum sanctionis huiusce consensum putaverint commodandum, sciant se viginti libras auri esse multandos, officia etiam sua simili condemnatione subiuganda. principales vel defensores civitatum, nisi id quod praecipimus fuerint exsecuti vel his praesentibus ecclesiae catholicae vis fuerit illata, eadem multa se noverint adtinendos. dat. prid. id. feb. ravennae stilichone ii et anthemio conss. (405 febr. 12).
CTh.16.6.5
Idem aaa. hadriano praefecto praetorio. ne divinam gratiam sub repetito baptismate polluta donatistarum vel montanistarum secta violaret, fallendi occasionem severitate huius praeceptionis abolemus statuentes, ut certa huiusmodi homines poena sequatur legisque censuram experiantur ultricem, qui in catholicam religionem perverso dogmate commisissent. iubemus igitur, ut, si quis posthac fuerit rebaptizare detectus, iudici qui provinciae praesidet offeratur, ut facultatum omnium publicatione multatus inopiae poenam expendat. et cetera. dat. prid. id. feb. ravennae stilichone ii et anthemio conss. (405 febr. 12).
CTh.16.6.6pr.
Impp. honorius et theodosius aa. ad anthemium praefectum praetorio. nullus rebaptizandi scelus adripiat nec eos, qui orthodoxorum ritu fuerint initiati, caeno profanatarum religionum haereticorumque sordibus polluere moliatur. quod licet fidamus metu severissimae interminationis a nullo penitus, ex quo interdictum est, fuisse conmissum, tamen, ut pravae mentis homines ab illicitis temperent vel coacti, volumus renovari, ut, si quis rebaptizasse, ex quo lex lata est, quempiam de mysteriis catholicae sectae fuerit detectus, una cum eo, quia piaculare crimen conmisit, si tamen criminis per aetatem capax sit cui persuasum sit, statuti prioris supplicio percellatur. (413 mart. 21).
CTh.16.6.6.1
Illud etiam, quod a retro principibus dissimulatum est et in iniuriam sacrae legis ab exsecrandis hominibus agitatur et ab his potissimum, qui, novatianorum collegio desertores ac refugae, auctores se quam potiores memoratae sectae haberi contendunt, quibus ex crimine nomen est, cum se protopaschitas appellari desiderent, inultum esse non patimur. sed si alio die novatiani, quam quo orthodoxorum antistites, praedicandum ac memorabilem saeculis diem paschae duxerint celebrandum, auctores illius conventionis deportatio pariter ac proscriptio subsequatur, contra quos acrior etiam poena fuerat promulganda, si quidem hoc delicto etiam haereticorum vesaniam superent, qui alio tempore quam quo orthodoxi paschae festivitatem observantes alium paene dei filium, non quem colimus venerantur. dat. xii kal. april. constantinopoli lucio v. c. cons. (413 mart. 21).
CTh.16.6.7
Idem aa. anthemio praefecto praetorio. nefarios eunomianorum coetus ac funesta conventicula penitus arceri iubemus: eos, qui episcoporum seu clericorum vel ministrorum nomine usurpato huiuscemodi coetibus praesunt quorumve in domibus seu in agris conventicula eunomianorum celebrantur illicita, si non ab hoc facinore ignoratione defendantur, cum in hoc fuerint scelere deprehensi, stilum proscriptionis incurrere et bonorum amissione coherceri; eos vero, qui fide, ut dictum est, inbutos inmani furore rebaptizare deteguntur, cum his qui rebaptizantur si hac sint aetate, cui crimen possit opponi. ....Dat. iiii kal. april. lucio v. c. cons. (413 mart. 29).
CTh.16.7.0. De apostatis
CTh.16.7.1
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad eutropium praefectum praetorio. his, qui ex christianis pagani facti sunt, eripiatur facultas iusque testandi et omne defuncti, si quod est testamentum submota conditione rescindatur. dat. vi non. mai. constantinopoli, syagrio et eucherio conss. (381 mai. 2).
CTh.16.7.2pr.
Idem aaa. postumiano praefecto praetorio. christianis ac fidelibus, qui ad paganos ritus cultusque migrarunt, omnem in quamcumque personam testamenti condendi interdicimus potestatem, ut sint absque iure romano. (383 mai. 20).
CTh.16.7.2.1
His vero, qui christiani et catechumeni tantum venerabili religione neglecta ad aras et templa transierint, si filios vel fratres germanos habebunt, hoc est aut suam aut legitimam successionem, testandi arbitratu proprio in quaslibet alias personas ius adimatur. (383 mai. 20).
CTh.16.7.2.2
Pari et circa eorum personas in capiendo custodienda forma, ut praeter suas et legitimas, quae isdem ex parentum vel germanorum fratrum bonis pervenire potuerint, successiones, iudicio etiam, si ita res ferent, conditae voluntatis nulla omnino in capiendis hereditatibus testamenti iura sibi vindicent et indubitate ab omni testamentorum debeant non solum condendorum, sed etiam sub adipiscendae pontificio hereditatis usurpandorum potestate excludi. dat. xiii kal. iun. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss. (383 mai. 20).
CTh.16.7.3 [=brev.16.2.1]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. ad hypatium pf. p. christianorum ad aras et templa migrantium negata testandi licentia vindicamus admissum. eorum quoque flagitia puniantur, qui christianae religionis et nominis dignitate neglecta, iudaicis semet polluere contagiis. dat. xii. kal. iun. patavi, merobaude ii. et saturnino coss.
interpretatio. reliqua pars legis de manichaeis ideo facta non est, quia evidenter in novellis invenitur
CTh.16.7.3pr.
[idem aaa. ad hypatium praefectum praetorio. christianorum ad aras et templa migrantium negata testandi licentia vindicamus admissum. eorum quoque flagitia puniantur, qui christianae religionis et nominis dignitate neglecta iudaicis semet polluere contagiis]. eos vero, qui manichaeorum nefanda secreta et scelerosos aliquando sectari maluere secessus, ea iugiter atque perpetuo poena comitetur, quam vel divalis arbitrii genitor valentinianus adscripsit vel nostra nihilo minus saepius decreta iusserunt. auctores vero persuasionis huius, qui lubricas mentes in proprium deflexerant consortium, eademque reos erroris huiuscemodi poena comitetur, quin etiam graviora plerumque pro motibus iudicum et qualitate commissi extra ordinem promi in nefarios sceleris huius artifices supplicia censemus. (383 mai. 21).
CTh.16.7.3.1
Sed ne vel mortuos perpetua vexet criminationis iniuria vel hereditariae quaestiones temporum varietate longorum prorsus emortuae in redivivos semper agitentur conflictus, huiuscemodi quaestionibus metam temporis adscribimus, ut, si quis defunctum violatae atque desertae christianae religionis accusat eumque in sacrilegia templorum vel in ritus iudaicos vel ad manichaeorum dedecus transisse contendit eaque gratia testari minime potuisse confirmat, intra quinquennium iuge, quod inofficiosis actionibus constitutum est, proprias exerat actiones futurique iudici huiuscemodi sortiatur exordium, ut eodem in luce durante, cuius praevaricatio criminanda est, flagitii huius et sceleris praesens fuisse doceatur publica sub testificatione testatus, probet indicium, neque enim eam superno nomine tacitus praestitisse perfidiam sceleribus adquiescens praevaricationem deinceps tamquam ignarus accuset. dat. xii kal. iun. patavi merobaude ii et saturnino conss.
interpretatio. haec lex interpretatione nos indiget (383 mai. 21)
CTh.16.7.4pr.
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. flaviano praefecto praetorio. ii, qui sanctam fidem prodiderint et sanctum baptisma profanaverint, a consortio omnium segregati sint, a testimoniis alieni, testamenti, ut ante iam sanximus, non habeant factionem, nulli in hereditate succedant, a nemine scribantur heredes. quos etiam praecepissemus procul abici ac longius amandari, nisi poenae visum fuisset esse maioris versari inter homines et hominum carere suffragiis. (391 mai. 11).
CTh.16.7.4.1
Sed nec umquam in statum pristinum revertentur, non flagitium morum oblitterabitur paenitentia neque umbra aliqua exquisitae defensionis aut muniminis obducetur, quoniam quidem eos, qui fidem quam deo dicaverant polluerunt et prodentes divinum mysterium in profana migrarunt, tueri ea quae sunt commenticia et concinnata non possunt. lapsis etenim et errantibus subvenitur, perditis vero, hoc est sanctum baptisma profanantibus, nullo remedio paenitentiae, quae solet aliis criminibus prodesse succurritur. dat. v id. mai. concordiae tatiano et symmacho conss. (391 mai. 11).
CTh.16.7.5
Idem aaa. flaviano praefecto praetorio. si quis splendor collatus est in eos vel ingenitus dignitatis, qui fide devii et mente caecati sacrosanctae religionis cultu et reverentia descivissent ac se sacrificiis mancipassent, pereat, ut de loco suo statuque deiecti perpetua urantur infamia ac ne in extrema quidem vulgi ignobilis parte numerentur. quid enim his cum hominibus potest esse commune, qui infandis et feralibus mentibus gratiam communionis exosi ab hominibus recesserunt? dat. v id. mai. concordiae tatiano et symmacho conss. (391 mai. 11).
CTh.16.7.6
Impp. arcadius et honorius aa. caesario praefecto praetorio. eos, qui, cum essent christiani, idolorum se superstitione impia maculaverint, haec poena persequitur, ut testandi in alienos non habeant facultatem, sed certa his generis sui propago succedat, id est pater ac mater, frater ac soror, filius ac filia, nepos ac neptis, nec ulterius sibi progrediendi quisquam vindicet potestatem. dat. x kal. april. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 mart. 23).
CTh.16.7.7pr.
Impp. theodosius et valentinianus aa. basso praefecto praetorio. post alia: apostatarum sacrilegum nomen singulorum vox continuae accusationis incesset et nullis finita temporibus huiuscemodi criminis arceatur indago. (426 apr. 7).
CTh.16.7.7.1
Quibus quamvis praeterita interdicta sufficiant, tamen etiam illud iteramus, ne quam, postquam a fide deviaverint, testandi aut donandi quippiam habeant facultatem, sed nec venditionis specie facere legi fraudem sinantur totumque ab intestato christianitatem sectantibus propinquis potissimum deferatur. (426 apr. 7).
CTh.16.7.7.2
In tantum autem contra huiusmodi sacrilegia perpetuari volumus actionem, ut universis ab intestato venientibus etiam post mortem peccantis absolutam vocem insimulationis congruae non negemus. nec illud patiemur obstare, si nihil in contestatione profano dicatur vivente perductum. (426 apr. 7).
CTh.16.7.7.3
Sed ne huius interpretatio criminis latius incerto vagetur errore, eos praesentibus insectamur oraculis, qui nomen christianitatis induti sacrificia vel fecerint vel facienda mandaverint, quorum etiam post mortem comprobata perfidia hac ratione plectenda est, ut donationibus testamentisque rescissis ii, quibus hoc defert legitima successio, huiusmodi personarum hereditate potiantur. dat. vii id. april. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss. (426 apr. 7).
CTh.16.8.0. De iudaeis, caelicolis et samaritanis
CTh.16.8.1pr.
Imp. constantinus a. ad evagrium. iudaeis et maioribus eorum et patriarchis volumus intimari, quod, si quis post hanc legem aliquem, qui eorum feralem fugerit sectam et ad dei cultum respexerit, saxis aut alio furoris genere, quod nunc fieri cognovimus, ausus fuerit adtemptare, mox flammis dedendus est et cum omnibus suis participibus concremandus. (315 oct. 18).
CTh.16.8.1.1
Si quis vero ex populo ad eorum nefariam sectam accesserit et conciliabulis eorum se adplicaverit, cum ipsis poenas meritas sustinebit. dat. xv kal. nov. murgillo constantino a. iiii et licinio iiii conss. (315 oct. 18).
CTh.16.8.2
Idem a. ad ablavium praefectum praetorio. qui devotione tota synagogis iudaeorum patriarchis vel presbyteris se dederunt et in memorata secta degentes legi ipsi praesident, inmunes ab omnibus tam personalibus quam civilibus muneribus perseverent, ita ut illi, qui iam forsitan decuriones sunt, nequaquam ad prosecutiones aliquas destinentur, cum oporteat istiusmodi homines a locis in quibus sunt nulla compelli ratione discedere. hi autem, qui minime curiales sunt, perpetua decurionatus immunitate potiantur. dat. iii kal. decemb. constantinopoli gallicano et symmacho conss. (a. 330 nov. 29).
CTh.16.8.3
Idem a. decurionibus agrippiniensibus. cunctis ordinibus generali lege concedimus iudaeos vocari ad curiam. verum ut aliquid ipsis ad solacium pristinae observationis relinquatur, binos vel ternos privilegio perpeti patimur nullis nominationibus occupari. dat. iii id. dec. crispo ii et constantino ii cc. conss. (321 dec. 11).
CTh.16.8.4
Idem a. hiereis et archisynagogis et patribus synagogarum et ceteris, qui in eodem loco deserviunt. hiereos et archisynagogos et patres synagogarum et ceteros, qui synagogis deserviunt, ab omni corporali munere liberos esse praecipimus. dat. kal. dec. constantinopoli basso et ablavio conss. (331 dec. 1).
CTh.16.8.5 [=brev.16.3.1]
Imp. constantinus a. ad felicem pf. p. post alia: eum, qui ex iudaeo christianus factus est, inquietare iudaeos non liceat vel aliqua pulsare iniuria: pro qualitate commissi istius modi contumelia punienda etc. dat. xii. kal. nov. constantinopoli. pp. viii. id. mai. karthagine, nepotiano et facundo coss. haec lex interpretatione non eget.
CTh.16.8.6
Imp. constantius a. ad evagrium. post alia: quod ad mulieres pertinet, quas iudaei in turpitudinis suae duxere consortium in gynaeceo nostro ante versatas, placet easdem restitui gynaeceo idque in reliquum observari, ne christianas mulieres suis iungant flagitiis vel, si hoc fecerint, capitali periculo subiugentur, dat. id. aug. constantio a. ii cons. (339 aug. 13).
CTh.16.8.7 [=brev.16.3.2]
Imp. constantius a. et iulianus c. ad talassium pf. p. si quis, lege venerabili constituta, ex christiano iudaeus effectus sacrilegis coetibus aggregetur, quum accusatio fuerit comprobata, facultates eius dominio fisci iussimus vindicari. dat. v. non. iul. mediolano, constantio a. ix. et iuliano caes. ii. coss. ista lex interpretatione non eget.
CTh.16.8.8
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. tatiano praefecto praetorio. iudaeorum querellae quosdam auctoritate iudicum recipi in sectam suam reclamantibus legis suae primatibus adseverant, quos ipsi iudicio suo ac voluntate proiciunt. quam omnino submoveri iubemus iniuriam nec eorum in ea superstitione sedulus coetus aut per vim iudicum aut rescripti subreptione invitis primatibus suis, quos virorum clarissimorum et illustrium patriarcharum arbitrio manifestum est habere sua de religione sententiam, opem reconciliationis mereatur indebitae. dat. xv kal. mai. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 apr. 17).
CTh.16.8.9
Idem aaa. addeo comiti et magistro utriusque militiae per orientem. iudaeorum sectam nulla lege prohibitam satis constat. unde graviter commovemur interdictos quibusdam locis eorum fuisse conventus. sublimis igitur magnitudo tua hac iussione suscepta nimietatem eorum, qui sub christianae religionis nomine illicita quaeque praesumunt et destruere synagogas adque expoliare conantur, congrua severitate cohibebit. dat. iii kal. octob. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 sept. 29).
CTh.16.8.10
Impp. arcadius et honorius aa. ad iudaeos. nemo exterus religionis iudaeorum iudaeis pretia statuet, cum venalia proponentur: iustum est enim sua cuique committere. itaque rectores provinciae vobis nullum discussorem aut moderatorem esse concedent. quod si quis sumere sibi curam praeter vos proceresque vestros audeat, tum velut aliena adpetentem supplicio coherceri festinent. dat. iii kal. mart. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 febr. 27).
CTh.16.8.11
Idem aa. ad claudianum comitem orientis. si quis audeat illustrium patriarcharum contumeliosam per publicum facere mentionem, ultionis sententia subiugetur. dat. viii kal. mai. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 apr. 24).
CTh.16.8.12
Idem aa. anatolio praefecto praetorio illyrici. excellens auctoritas tua rectores conveniri praecipiat, ut percepta notione cognoscant oportere a iudaeis irruentum contumelias propulsari eorumque synagogas in quiete solita permanere. dat. xv kal. iul. constantinopoli caesario et attico conss. (397 iun. 17).
CTh.16.8.13
Idem aa. caesario praefecto praetorio. iudaei sint obstricti caerimoniis suis: nos interea in conservandis eorum privilegiis veteres imitemur, quorum sanctionibus definitum est, ut privilegia his, qui illustrium patriarcharum dicioni subiecti sunt, archisynagogis patriarchisque ac presbyteris ceterisque, qui in eius religionis sacramento versantur, nutu nostri numinis perseverent ea, quae venerandae christianae legis primis clericis sanctimonia deferuntur. id enim et divi principes constantinus et constantius, valentinianus et valens divino arbitrio decreverunt. sint igitur etiam a curialibus muneribus alieni pareantque legibus suis. dat. kal. iul. caesario et attico conss. (397 iul. 1).
CTh.16.8.14
Idem aa. messalae praefecto praetorio. superstitionis indignae est, ut archisynagogi sive presbyteri iudaeorum vel quos ipsi apostolos vocant, qui ad exigendum aurum adque argentum a patriarcha certo tempore diriguntur, a singulis synagogis exactam summam adque susceptam ad eundem reportent. qua de re omne, quidquid considerata temporis ratione confidimus esse collectum, fideliter ad nostrum dirigatur aerarium: de cetero autem nihil praedicto decernimus esse mittendum. noverint igitur populi iudaeorum removisse nos depraedationis huiusmodi functionem. quod si qui ab illo depopulatore iudaeorum ad hoc officium exactionis fuerint directi, iudicibus offerantur, ita ut tamquam in legum nostrarum violatores sententia proferatur. dat. iii id. april. mediolano theodoro v. c. cons. (399 apr. 11).
CTh.16.8.15
Idem aa. eutychiano praefecto praetorio. cuncta privilegia, quae viris spectabilibus patriarchis vel his, quos ipsi ceteris praeposuerunt, divae memoriae pater noster adque retro principes detulerunt, suum robur tenere censemus. dat. iii non. feb. constantinopoli honorio a. vi et aristaeneto conss. (404 febr. 3).
CTh.16.8.16
Idem aa. romuliano praefecto praetorio. iudaeos et samaritanos, qui sibi agentum in rebus privilegio blandiuntur, omni militia privandos esse censemus. dat. x kal. mai. romae honorio a. vi et aristaeneto conss. (404 apr. 22).
CTh.16.8.17
Idem aa. hadriano praefecto praetorio. dudum iusseramus, ut ea, quae patriarchis a iudaeis istarum partium ex consuetudine praebebantur, minime praeberentur. verum nunc amota prima iussione secundum veterum principum statuta privilegia cunctos scire volumus iudaeis mittendi copiam a nostra clementia esse concessam. dat. viii kal. aug. romae honorio a. vi et aristaeneto conss. (404 iul. 25).
CTh.16.8.18
Impp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto praetorio. iudaeos quodam festivitatis suae sollemni aman ad poenae quondam recordationem incendere et sanctae crucis adsimulatam speciem in contemptum christianae fidei sacrilega mente exurere provinciarum rectores prohibeant, ne iocis suis fidei nostrae signum inmisceant, sed ritus suos citra contemptum christianae legis retineant, amissuri sine dubio permissa hactenus, nisi ab illicitis temperaverint. dat. iiii kal. iun. constantinopoli basso et philippo conss. (408 mai. 29).
CTh.16.8.19
Idem aa. iovio praefecto praetorio. caelicolarum nomen inauditum quodammodo novum crimen superstitionis vindicabit. ii nisi intra anni terminos ad dei cultum venerationemque christianam conversi fuerint, his legibus, quibus praecepimus haereticos adstringi, se quoque noverint adtinendos. certum est enim, quidquid a fide christianorum discrepat, legi christianae esse contrarium. quam quidam adhuc, vitae suae etiam et iuris inmemores, adtrectare ita audent, ut de christianis quosdam foedum cogant taetrumque iudaeorum nomen induere. et quamvis qui haec admiserint, priscorum principum legibus iure damnati sint, non tamen paenitet saepius admonere, ne mysteriis christianis inbuti perversitatem iudaicam et alienam romano imperio post christianitatem cogantur arripere. ac si quisquam id crediderit esse temptandum, auctores facti cum consciis ad poenam praeteritis legibus cautam praecipimus constringi, quippe cum gravius morte sit et inmitius caede, si quis ex christiana fide incredulitate iudaica polluatur. et idcirco iubemus, ne ecclesiis quisquam nocens vel cuiusquam abducere fideli ac devota deo praeceptione sancimus, sub hac videlicet definitione, ut, si quisquam contra hanc legem venire temptaverit, sciat, se ad maiestatis crimen esse retinendum. dat. kal. april. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 apr. 1).
CTh.16.8.20pr.
Idem aa. iohanni praefecto praetorio. quae iudaeorum frequentari conventiculis constat quaeque synagogarum vocabulis nuncupantur, nullus audeat violare vel occupata detinere, cum sine intentione religionis et cultus omnes quieto iure sua debeant retinere. (412 iul. 26).
CTh.16.8.20.1
At cum vero iudaeorum memorato populo sacratum diem sabbati vetus mos et consuetudo servaverit, id quoque inhibendum esse censemus, ne sub obtentu negotii publici vel privati memoratae observationis hominem adstringat ulla conventio, cum reliquum omne tempus satis publicis legibus sufficere videatur sitque saeculi moderatione dignissimum, ne delata privilegia violentur: quamvis retro principum generalibus constitutis satis de hac parte statutum esse videatur. dat. vii kal. aug. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 iul. 26).
CTh.16.8.21
Idem aa. philippo praefecto praetorio per illyricum. nullus tamquam iudaeus, cum sit innocens, obteratur nec expositum eum ad contumeliam religio qualiscumque perficiat. non passim eorum synagogae vel habitacula concrementur vel perperam sine ulla ratione laedantur, cum alioquin, etiam si sit aliquis sceleribus implicatus, idcirco tamen iudiciorum vigor iurisque publici tutela videtur in medio constituta, ne quisquam sibi ipse permittere valeat ultionem. sed ut hoc iudaeorum personis volumus esse provisum, ita illud quoque monendum esse censemus, ne iudaei forsitan insolescant elatique sui securitate quicquam praeceps in christianae reverentiam cultionis admittant. dat. viii id. aug. constantinopoli honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 [418?] aug. 6).
CTh.16.8.22
Idem aa. aureliano praefecto praetorio ii. quoniam gamalielus existimavit se posse impune delinquere, quo magis est erectus fastigio dignitatum, illustris auctoritas tua sciat nostram serenitatem ad virum illustrem magistrum officiorum direxisse praecepta, ut ab eo codicilli demantur honorariae praefecturae, ita ut in eo sit honore, in quo ante praefecturam fuerat constitutus ac deinceps nullas condi faciat synagogas et si quae sint in solitudine, si sine seditione possint deponi, perficiat, et ut inter christianos nullam habeat copiam iudicandi; et si qua inter eos ac iudaeos sit contentio, a rectoribus provinciae dirimatur. si christianum vel cuiuslibet sectae hominem ingenuum servumve iudaica nota foedare temptaverit vel ipse vel quisquam iudaeorum, legum severitati subdatur. mancipia quoque christianae sanctitatis si qua aput se retinet, secundum constantinianam legem ecclesiae mancipentur. dat. xiii kal. nov. constantinopoli honorio x et theodosio vi aa. conss. (415 oct. 20).
CTh.16.8.23
Idem aa. annati didascalo et maioribus iudaeorum. et veteribus et nostris sanctionibus constitutum est, cum propter evitationem criminum et pro diversis necessitatibus iudaicae religionis homines obligatos ecclesiae se consortio sociare voluisse didicerimus, non id devotione fidei, sed obreptione simulandum fieri. unde provinciarum iudices, in quibus talia commissa perhibentur, ita nostris famulatum statutis deferendum esse cognoscant, ut hos, quos neque constantia religiosae confessionis in hoc eodem cultu inhaerere perspexerint neque venerabilis baptismatis fide et mysteriis inbutos esse, ad legem propriam, quia magis christianitati consulitur, liceat remeare. dat. viii kal. octob. ravennae theodosio a. vii et palladio conss. (416 sept. 24).
CTh.16.8.24 Idem aa. palladio praefecto praetorio. in iudaica superstitione viventibus adtemptandae de cetero militiae aditus obstruatur. quicumque igitur vel inter agentes in rebus vel inter palatinos militiae sacramenta sortiti sunt, percurrendae eius et legitimis stipendiis terminandae remittimus facultatem, ignoscentes facto potius quam faventes, in posterum vero non liceat quod in praesenti paucis volumus relaxari. illos autem, qui gentis huius perversitati devincti armatam probantur adpetisse militiam, absolvi cingulo sine ambiguitate decernimus, nullo veterum meritorum patrocinante suffragio. sane iudaeis liberalibus studiis institutis exercendae advocationis non intercludimus libertatem et uti eos curialium munerum honore permittimus, quem praerogativa natalium et splendore familiae sortiuntur. quibus cum debeant ista sufficere, interdictam militiam pro nota non debent aestimare. dat. vi id. mart. ravennae honorio xii et theodosio viii aa. conss. (418 mart. 19).
CTh.16.8.25pr.
Idem aa. asclepiodoto praefecto praetorio. placet in posterum nullas omnino synagogas iudaeorum vel auferri passim vel flammis exuri et si quae sunt post legem recenti molimine vel ereptae synagogae vel ecclesiis vindicatae aut certe venerandis mysteriis consecratae, pro his loca eis, in quibus possint extruere, ad mensuram videlicet sublatarum, praeberi. (423 febr. 15).
CTh.16.8.25.1
Sed et donaria si qua sunt sublata, eisdem, si necdum sacris mysteriis sunt dedicata, reddantur, sin redhibitionem consecratio veneranda non sinit, pro his eiusdem quantitatis pretium tribuatur. (423 febr. 15).
CTh.16.8.25.2
Synagogae de cetero nullae protinus extruantur, veteres in sua forma permaneant. dat. xv kal. mart. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss. (423 febr. 15).
CTh.16.8.26
Idem aa. asclepiodoto praefecto praetorio. nota sunt adque omnibus divulgata nostra maiorumque decreta, quibus abominandorum paganorum, iudaeorum etiam adque haereticorum spiritum audaciamque compressimus. libenter tamen repetendae legis occasionem amplexi iudaeos scire volumus, quod ad eorum miserabiles preces nihil aliud sanximus, quam ut hi, qui pleraque inconsulte sub praetextu venerandae christianitatis admittunt, ab eorum laesione persecutioneque temperent utque nunc ac deinceps synagogas eorum nullus occupet, nullus incendat. tamen ipsi iudaei et bonorum proscriptione et perpetuo exilio damnabuntur, si nostrae fidei hominem circumcidisse eos vel circumcidendum mandasse constiterit. et cetera. dat. v id. april. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss. (423 apr. 9).
CTh.16.8.27
Idem aa. asclepiodoto praefecto praetorio. quae nuper de iudaeis et synagogis eorum statuimus, firma permaneant: scilicet ut nec novas umquam synagogas permittantur extruere nec auferendas sibi veteres pertimescant. cetera vero vetita in posterum sciant esse servanda, quemadmodum nuper constitutionis latae forma declarat. et cetera. dat. vi id. iun. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss. (423 iun. 8).
CTh.16.8.28
Impp. theodosius et valentinianus aa. basso praefecto praetorio. si iudaei vel samaritae filius filiave seu nepos, unus aut plures, ad christianae religionis lucem de tenebris propriae superstitionis consilio meliore migraverint, non liceat eorum parentibus, id est patri vel matri, avo vel aviae, exheredare vel in testamento silentio praeterire vel minus aliquid eis relinquere, quam poterant, si ab intestato vocarentur, adipisci. quod si ita forsitan evenerit, iubemus eum ab intestato rescissa voluntate succedere, libertatibus, quae in eodem testamento datae fuerint, si intra legitimum numerum sunt, suam obtinentibus firmitatem. si quid maximum crimen in matrem patremve, avum vel aviam tales filios vel nepotes commisisse aperte potuerit comprobari, manente in eos ultione legitima, si accusatio interea iure processerit, parentes tamen sub tali elogio, cui subpeditabunt probabilia et manifesta documenta, solam eis falcidiam debitae successionis relinquant, ut hoc saltem in honorem religionis electae meruisse videantur, manente, ut diximus, criminum, si probata fuerint, ultione. et cetera. dat. vi id. april. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss. (426 apr. 8).
CTh.16.8.29
Idem aa. iohanni comiti sacrarum largitionum. iudaeorum primates, qui in utriusque palaestinae synedriis nominantur vel in aliis provinciis degunt, quaecumque post excessum patriarcharum pensionis nomine suscepere, cogantur exsolvere. in futurum vero periculo eorundem anniversarius canon de synagogis omnibus palatinis compellentibus exigatur ad eam formam, quam patriarchae quondam coronarii auri nomine postulabant; quae tamen quanta sit, sollerti inquisitione discutias; et quod de occidentalibus partibus patriarchis conferri consueverat, nostris largitionibus inferatur. dat. iii kal. iun. constantinopoli florentio et dionysio conss. (429 mai. 30).
CTh.16.9.0. Ne christianum mancipium iudaeus habeat
CTh.16.9.1 [=brev.16.4.1]
Imp. constantinus a. ad felicem pf. p. si quis iudaeorum christianum mancipium vel cuiuslibet alterius sectae mercatus circumciderit, minime in servitute retineat circumcisum, sed libertatis privilegiis, qui hoc sustinuerit, potiatur etc. dat. xii. kal. n
interpretatio. si quis iudaeorum servum christianum vel cuiuslibet alterius sectae emerit et circumciderit, a iudaei ipsius potestate sublatus in libertate permaneat
CTh.16.9.2
Imp. constantius a. ad evagrium. si aliquis iudaeorum mancipium sectae alterius seu nationis crediderit comparandum, mancipium fisco protinus vindicetur: si vero emptum circumciderit, non solum mancipii damno multetur, verum etiam capitali sententia puniatur. quod si venerandae fidei conscia mancipia iudaeus mercari non dubitet, omnia, quae aput eum repperiuntur, protinus auferantur nec interponatur quicquam morae, quin eorum hominum qui christiani sunt possessione careat. et cetera. dat. id. aug. constantio a. ii et constante a. conss. (339 aug. 13).
CTh.16.9.3
Impp. honorius et theodosius aa. annati didascalo et maioribus iudaeorum. absque calumnia praecipimus iudaeis dominis habere servos christianos hac dumtaxat condicione permissa, ut propriam religionem eos servare permittant. ideoque iudices provinciarum fide publicationis inspecta eorum insolentiam noverint reprimendam, qui tempestivis precibus insimulandos esse duxerint, omnesque subreptiones fraudulenter elicitas vel eliciendas vacuandas esse censemus. si quis contra fecerit, velut in sacrilegum ultio proferatur. dat. viii id. nov. ravennae honorio x et theodosio vi aa. conss. (415 nov. 6).
CTh.16.9.4
Idem aa. monaxio praefecto praetorio. iudaeus servum christianum nec comparare debebit nec largitatis titulo consequi. qui non hoc observaverit, dominio sibi petulanter adquisito careat, ipso servo, si quod fuerit gestum sua sponte duxerit publicandum, pro praemio libertate donando. verum ceteros, quos rectae religionis participes constitutos in suo censu nefanda superstitio iam videtur esse sortita vel deinceps hereditatis seu fideicommissi nomine fuerit consecuta, sub hac lege possideat, ut eos nec invitos nec volentes caeno propriae sectae confundat, ita ut, si haec forma fuerit violata, sceleris tanti auctores capitali poena proscriptione comitante plectantur. dat. iiii id. april. constantinopoli honorio a. xi et constantio v. c. ii conss. (417 apr. 10).
CTh.16.9.5
Idem aa. asclepiodoto praefecto praetorio. post alia: christiana mancipia iudaeorum nemo audeat comparare. nefas enim aestimamus religiosissimos famulos impiissimorum emptorum inquinari dominio. quod si quis hoc fecerit, statutae poenae absque omni erit dilatione obnoxius. et cetera. dat. v id. april. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss. (423 apr. 9).
CTh.16.10.0. De paganis, sacrificiis et templis
CTh.16.10.1pr.
Imp. constantinus a. ad maximum. si quid de palatio nostro aut ceteris operibus publicis degustatum fulgore esse constiterit, retento more veteris observantiae quid portendat, ab haruspicibus requiratur et diligentissime scriptura collecta ad nostram scientiam referatur, ceteris etiam usurpandae huius consuetudinis licentia tribuenda, dummodo sacrificiis domesticis abstineant, quae specialiter prohibita sunt. (320/1 dec. 17).
CTh.16.10.1.1
Eam autem denuntiationem adque interpretationem, quae de tactu amphitheatri scripta est, de qua ad heraclianum tribunum et magistrum officiorum scripseras, ad nos scias esse perlatam. dat. xvi kal. ian. serdicae; accepta viii id. mar. crispo ii et constantino ii cc. conss. (320/1 dec. 17).
CTh.16.10.2
Imp. constantius a. ad madalianum agentem vicem praefectorum praetorio. cesset superstitio, sacrificiorum aboleatur insania. nam quicumque contra legem divi principis parentis nostri et hanc nostrae mansuetudinis iussionem ausus fuerit sacrificia celebrare, competens in eum vindicta et praesens sententia exeratur. accepta marcellino et probino conss. (341 ....).
CTh.16.10.3
Idem aa. ad catullinum praefectum urbi. quamquam omnis superstitio penitus eruenda sit, tamen volumus, ut aedes templorum, quae extra muros sunt positae, intactae incorruptaeque consistant. nam cum ex nonnullis vel ludorum vel circensium vel agonum origo fuerit exorta, non convenit ea convelli, ex quibus populo romano praebeatur priscarum sollemnitas voluptatum. dat. kal. nov. constantio iiii et constante iii aa. conss. (346 [342] nov. 1).
CTh.16.10.4
Idem aa. ad taurum praefectum praetorio. placuit omnibus locis adque urbibus universis claudi protinus templa et accessu vetito omnibus licentiam delinquendi perditis abnegari. volumus etiam cunctos sacrificiis abstinere. quod si quis aliquid forte huiusmodi perpetraverit, gladio ultore sternatur. facultates etiam perempti fisco decernimus vindicari et similiter adfligi rectores provinciarum, si facinora vindicare neglexerint. dat. kal. dec. constantio iiii et constante iii aa. conss. (346 [354?] dec. 1).
CTh.16.10.5
Idem a. ad cerealem praefectum urbi. aboleantur sacrificia nocturna magnentio auctore permissa et nefaria deinceps licentia repellatur. et cetera. dat. viiii kal. dec. constantio a. vi et caes. ii conss. (353 nov. 23).
CTh.16.10.6
Idem a. et iulianus caes. poena capitis subiugari praecipimus eos, quos operam sacrificiis dare vel colere simulacra constiterit. dat. xi kal. mart. mediolano constantio a. viii et iuliano caes. conss. (356 febr. 19).
CTh.16.10.7
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. floro praefecto praetorio. si qui vetitis sacrificiis diurnis nocturnisque velut vesanus ac sacrilegus, incertorum consultorem se inmerserit fanumque sibi aut templum ad huiuscemodi sceleris executionem adsumendum crediderit vel putaverit adeundum, proscriptione se noverit subiugandum, cum nos iusta institutione moneamus castis deum precibus excolendum, non diris carminibus profanandum. dat. xii kal. ian. constantinopoli eucherio et syagrio conss. (381 dec. 21).
CTh.16.10.8
Idem aaa. palladio duci osdroenae. aedem olim frequentiae dedicatam coetui et iam populo quoque communem, in qua simulacra feruntur posita artis pretio quam divinitate metienda iugiter patere publici consilii auctoritate decernimus neque huic rei obreptivum officere sinimus oraculum. ut conventu urbis et frequenti coetu videatur, experientia tua omni votorum celebritate servata auctoritate nostri ita patere templum permittat oraculi, ne illic prohibitorum usus sacrificiorum huius occasione aditus permissus esse credatur. dat. prid. kal. dec. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 nov. 30).
CTh.16.10.9
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. ne quis mortalium ita faciendi sacrificii sumat audaciam, ut inspectione iecoris extorumque praesagio vanae spem promissionis accipiat vel, quod est deterius, futura sub execrabili consultatione cognoscat. acerbioris etenim inminebit supplicii cruciatus eis, qui contra vetitum praesentium vel futurarum rerum explorare temptaverint veritatem. dat. viii kal. iun. constantinopoli arcadio a. i et bautone v. c. conss. (385 mai. 25).
CTh.16.10.10
Idem aaa. ad albinum praefectum praetorio. nemo se hostiis polluat, nemo insontem victimam caedat, nemo delubra adeat, templa perlustret et mortali opere formata simulacra suspiciat, ne divinis adque humanis sanctionibus reus fiat. iudices quoque haec forma contineat, ut, si quis profano ritui deditus templum uspiam vel in itinere vel in urbe adoraturus intraverit, quindecim pondo auri ipse protinus inferre cogatur nec non officium eius parem summam simili maturitate dissolvat, si non et obstiterit iudici et confestim publica adtestatione rettulerit. consulares senas, officia eorum simili modo, correctores et praesides quaternas, apparitiones illorum similem normam aequali sorte dissolvant. dat. vi kal. mart. mediolano tatiano et symmacho conss. (391 febr. 24).
CTh.16.10.11
Idem aaa. evagrio praefecto augustali et romano comiti aegypti. nulli sacrificandi tribuatur potestas, nemo templa circumeat, nemo delubra suspiciat. interclusos sibi nostrae legis obstaculo profanos aditus recognoscant adeo, ut, si qui vel de diis aliquid contra vetitum sacrisque molietur, nullis exuendum se indulgentiis recognoscat. iudex quoque si quis tempore administrationis suae fretus privilegio potestatis polluta loca sacrilegus temerator intraverit, quindecim auri pondo, officium vero eius, nisi collatis viribus obviarit, parem summam aerario nostro inferre cogatur. dat. xvi kal. iul. aquileiae tatiano et symmacho conss. (391 iun. 16).
CTh.16.10.12pr.
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. ad rufinum praefectum praetorio. nullus omnino ex quolibet genere ordine hominum dignitatum vel in potestate positus vel honore perfunctus, sive potens sorte nascendi seu humilis genere condicione ortuna in nullo penitus loco, in nulla urbe sensu carentibus simulacris vel insontem victimam caedat vel secretiore piaculo larem igne, mero genium, penates odore veneratus accendat lumina, imponat tura, serta suspendat. (392 nov. 8).
CTh.16.10.12.1
Quod si quispiam immolare hostiam sacrificaturus audebit aut spirantia exta consulere, ad exemplum maiestatis reus licita cunctis accusatione delatus excipiat sententiam competentem, etiamsi nihil contra salutem principum aut de salute quaesierit. sufficit enim ad criminis molem naturae ipsius leges velle rescindere, illicita perscrutari, occulta recludere, interdicta temptare, finem quaerere salutis alienae, spem alieni interitus polliceri. (392 nov. 8).
CTh.16.10.12.2
Si quis vero mortali opere facta et aevum passura simulacra imposito ture venerabitur ac ridiculo exemplo, metuens subito quae ipse simulaverit, vel redimita vittis arbore vel erecta effossis ara cespitibus, vanas imagines, humiliore licet muneris praemio, tamen plena religionis iniuria honorare temptaverit, is utpote violatae religionis reus ea domo seu possessione multabitur, in qua eum gentilicia constiterit superstitione famulatum. namque omnia loca, quae turis constiterit vapore fumasse, si tamen ea in iure fuisse turificantium probabuntur, fisco nostro adsocianda censemus. (392 nov. 8).
CTh.16.10.12.3
Sin vero in templis fanisve publicis aut in aedibus agrisve alienis tale quispiam sacrificandi genus exercere temptaverit, si ignorante domino usurpata constiterit, viginti quinque libras auri multae nomine cogetur inferre, coniventem vero huic sceleri par ac sacrificantem poena retinebit. (392 nov. 8).
CTh.16.10.12.4
Quod quidem ita per iudices ac defensores et curiales singularum urbium volumus custodiri, ut ilico per hos comperta in iudicium deferantur, per illos delata plectantur. si quid autem ii tegendum gratia aut incuria praetermittendum esse crediderint, commotioni iudiciariae, subiacebunt; illi vero moniti si vindictam dissimulatione distulerint, triginta librarum auri dispendio multabuntur, officiis quoque eorum damno parili subiugandis. dat. vi id. nov. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 nov. 8).
CTh.16.10.13pr.
Impp. arcadius et honorius aa. rufino praefecto praetorio. statuimus nullum ad fanum vel quodlibet templum habere quempiam licentiam accedendi vel abominanda sacrificia celebrandi quolibet loco vel tempore. igitur universi, qui a catholicae religionis dogmate deviare contendunt, ea, quae nuper decrevimus, properent custodire et quae olim constituta sunt vel de haereticis vel de paganis, non audeant praeterire, scituri, quidquid divi genitoris nostri legibus est in ipsos vel supplicii vel dispendii constitutum, nunc acrius exsequendum. sciant autem moderatores provinciarum nostrarum et his apparitio obsecundans, primates etiam civitatum, defensores nec non et curiales, procuratores possessionum nostrarum, in quibus sine timore dispendii coetus illicitos haereticos inire comperimus, eo, quod fisco sociari non possunt, quippe ad eius dominium pertinentes, si quid adversus scita nostra temptatum non fuerit vindicatum adque in vestigio ipso punitum, omnibus se detrimentis et suppliciis subiugandos, quae scitis sunt veteribus constituta. (395 aug. 7).
CTh.16.10.13.1
Speciatim vero hac lege in moderatores austeriora sancimus et decernimus: namque his non custoditis omni industria adque cautela non solum hanc multam, quae in ipsos constituta est, exerceri, verum etiam quae in eos praefinita est qui commissi videntur auctores, nec his tamen remissa, quibus ob contumaciam suam iuste est irrogata. (395 aug. 7).
CTh.16.10.13.2
Insuper capitali supplicio iudicamus officia coercenda, quae statuta neglexerint. dat. vii id. aug. constantinopoli olybrio et probino conss. (395 aug. 7).
CTh.16.10.14
Idem aa. caesario praefecto praetorio. privilegia si qua concessa sunt antiquo iure sacerdotibus ministris praefectis hierofantis sacrorum sive quolibet alio nomine nuncupantur, penitus aboleantur nec gratulentur se privilegio esse munitos, quorum professio per legem cognoscitur esse damnata. dat. vii id. dec. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 dec. 7).
CTh.16.10.15
Idem aa. macrobio vicario hispaniarum et procliano vicario quinque provinciarum. sicut sacrificia prohibemus, ita volumus publicorum operum ornamenta servari. ac ne sibi aliqua auctoritate blandiantur, qui ea conantur evertere, si quod rescriptum, si qua lex forte praetenditur. erutae huiusmodi chartae ex eorum manibus ad nostram scientiam referantur, si illicitis evectiones aut suo aut alieno nomine potuerint demonstrare, quas oblatas ad nos mitti decernimus. qui vero talibus cursum praebuerint, binas auri libras inferre cogantur. dat. iiii kal. feb. ravennae theodoro v. c. cons. (399 ian. 29).
CTh.16.10.16
Idem aa. ad eutychianum praefectum praetorio. si qua in agris templa sunt, sine turba ac tumultu diruantur. his enim deiectis atque sublatis omnis superstitioni materia consumetur. dat. vi id. iul.; proposita damasco theodoro v. c. cons. (399 iul. 10).
CTh.16.10.17
Idem aa. apollodoro proconsuli africae. ut profanos ritus iam salubri lege submovimus, ita festos conventus civium et communem omnium laetitiam non patimur submoveri. unde absque ullo sacrificio atque ulla superstitione damnabili exhiberi populo voluptates secundum veterem consuetudinem, iniri etiam festa convivia, si quando exigunt publica vota, decernimus. dat. xiii kal. sept. patavi theodoro v. c. cons. (399 aug. 20).
CTh.16.10.18
Idem aa. apollodoro proconsuli africae. aedes illicitis rebus vacuas nostrarum beneficio sanctionum ne quis conetur evertere. decernimus enim, ut aedificiorum quidem sit integer status, si quis vero in sacrificio fuerit deprehensus, in eum legibus vindicetur, depositis sub officio idolis disceptatione habita, quibus etiam nunc patuerit cultum vanae superstitionis impendi. dat. xiii kal. sept. patavi theodoro v. c. cons. (399 aug. 20).
CTh.16.10.19pr.
Imppp. arcadius, honorius et theodosius aaa. curtio praefecto praetorio. post alia: templorum detrahantur annonae et rem annonariam iuvent expensis devotissimorum militum profuturae. (408 [407] nov. 15).
CTh.16.10.19.1
Simulacra, si qua etiamnunc in templis fanisque consistunt et quae alicubi ritum vel acceperunt vel accipiunt paganorum, suis sedibus evellantur, cum hoc repetita sciamus saepius sanctione decretum. (408 [407] nov. 15).
CTh.16.10.19.2
Aedificia ipsa templorum, quae in civitatibus vel oppidis vel extra oppida sunt, ad usum publicum vindicentur. arae locis omnibus destruantur omniaque templa in possessionibus nostris ad usus adcommodos transferantur; domini destruere cogantur. (408 [407] nov. 15).
CTh.16.10.19.3
Non liceat omnino in honorem sacrilegi ritus funestioribus locis exercere convivia vel quicquam sollemnitatis agitare. episcopis quoque locorum haec ipsa prohibendi ecclesiasticae manus tribuimus facultatem; iudices autem viginti librarum auri poena constringimus et pari forma officia eorum, si haec eorum fuerint dissimulatione neglecta. dat. xvii kal. dec. romae basso et philippo conss. (408 [407] nov. 15).
CTh.16.10.20pr.
Impp. honorius et theodosius aa. sacerdotales paganae superstitionis competenti coercitioni subiacere praecipimus, nisi intra diem kalendarum novembrium de karthagine decedentes ad civitates redierint genitales, ita ut simili quoque censurae per totam africam sacerdotales obnoxii teneantur, nisi de metropolitanis urbibus discesserint et remearint ad proprias civitates. (415 aug. 30).
CTh.16.10.20.1
Omnia etiam loca, quae sacris error veterum deputavit, secundum divi gratiani constituta nostrae rei iubemus sociari ita ut ex eo tempore, quo inhibitus est publicus sumptus superstitioni deterrimae exhiberi, fructus ab incubatoribus exigantur, quod autem ex eo iure ubicumque ad singulas quasque personas vel praecedentium principum largitas vel nostra maiestas voluit pervenire, id in eorum patrimoniis aeterna firmitate perduret. quod non tam per africam quam per omnes regiones in nostro orbe positas custodiri decernimus. (415 aug. 30).
CTh.16.10.20.2
Ea autem, quae multiplicibus constitutis ad venerabilem ecclesiam voluimus pertinere, christiana sibi merito religio vindicabit, ita ut omnis expensa illius temporis ad superstitionem pertinens, quae iure damnata est, omniaque loca, quae frediani, quae dendrophori, quae singula quaeque nomina et professiones gentiliciae tenuerunt epulis vel sumptibus deputata, possint hoc errore submoto compendia nostrae domus sublevare. (415 aug. 30).
CTh.16.10.20.3
Sane si quondam consecrata sacrificiis deceptionem hominum praestiterunt, ab usibus lavacrorum vel publicis affectibus separentur, ne illecebram errantibus praestent. (415 aug. 30).
CTh.16.10.20.4
Chiliarchas insuper et centonarios vel qui sibi plebis distributionem usurpare dicuntur censuimus removendos, ita ut capitalem sententiam non evadat, si quis aut volens ad huiusmodi nomen accesserit aut passus fuerit vel invitum se huiusmodi praesumptioni atque invidiae deputari. dat. iii kal. sept. ravennae honorio x et theodosio vi aa. conss. (415 aug. 30).
CTh.16.10.21
Idem aa. aureliano praefecto praetorio ii. post alia: qui profano pagani ritus errore seu crimine polluuntur, hoc est gentiles, nec ad militiam admittantur nec administratoris vel iudicis honore decorentur. dat. vii id. dec. d. n. theodosio a. vii et palladio conss. (416 dec. 7).
CTh.16.10.22
Idem aa. asclepiodoto praefecto praetorio. post alia: paganos qui supersunt, quamquam iam nullos esse credamus, promulgatarum ....Iam dudum praescripta compescant. et cetera. dat. v id. april. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss. (423 apr. 9).
CTh.16.10.23
Idem aa. asclepiodoto praefecto praetorio. post alia: paganos qui supersunt, si aliquando in execrandis daemonum sacrificiis fuerint comprehensi, quamvis capitali poena subdi debuerint, bonorum proscriptio ac exilium cohercebit. dat. vi id. iun. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss. (423 iun. 8).
CTh.16.10.24pr.
Idem aa. asclepiodoto praefecto praetorio. post alia: manichaeos illosque, quos pepyzitas vocant, nec non et eos, qui omnibus haereticis hac una sunt persuasione peiores, quod in venerabili die paschae ab omnibus dissentiunt, si in eadem amentia perseverant, eadem poena multamus, bonorum proscriptione atque exilio. (423 iun. 8).
CTh.16.10.24.1
Sed hoc christianis, qui vel vere sunt vel esse dicuntur, specialiter demandamus, ut iudaeis ac paganis in quiete degentibus nihilque temptantibus turbulentum legibusque contrarium non audeant manus inferre religionis auctoritate abusi. nam si contra securos fuerint violenti vel eorum bona diripuerint, non ea sola quae abstulerint, sed conventi in triplum et quadruplum quae rapuerint restituere compellantur. rectores etiam provinciarum et officia et provinciales cognoscant se, si fieri permiserint, ut eos qui fecerint puniendos. dat. vi id. iun. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss. (423 iun. 8).
CTh.16.10.25
Impp. theodosius et valentinianus aa. isidoro praefecto praetorio. omnibus sceleratae mentis paganae exsecrandis hostiarum immolationibus damnandisque sacrificiis ceterisque antiquiorum sanctionum auctoritate prohibitis interdicimus cunctaque eorum fana templa delubra, si qua etiam nunc restant integra, praecepto magistratuum destrui collocationeque venerandae christianae religionis signi expiari praecipimus, scientibus universis, si quem huic legi aput competentem iudicem idoneis probationibus illusisse constiterit, eum morte esse multandum. dat. xviii kal. dec. constantinopoli theodosio xv et valentiniano iiii aa. conss. (435 nov. 14).
CTh.16.11.0. De religione
CTh.16.11.1 [=brev.16.5.1]
Impp. arcad. et honor. aa. apollodoro proconsuli africae. quoties de religione agitur, episcopos convenit agitare; ceteras vero causas, quae ad ordinarios cognitores vel ad usum publici iuris pertinent, legibus oportet audiri. dat. xiii. kal. sept. patavio, theodoro v. c. cos. haec lex interpretatione non indiget.
CTh.16.11.2
Imppp. arcadius, honorius et theodosius aaa. diotimo proconsuli africae. edictum, quod de unitate per africanas regiones clementia nostra direxit, per diversa proponi volumus, ut omnibus innotescat dei omnipotentis unam et veram fidem catholicam, quam recta credulitas confitetur, esse retinendam. dat. iii non. mart. ravennae stilichone ii et anthemio conss. (405 mart. 5).
CTh.16.11.3
Impp. honorius et theodosius aa. marcellino suo salutem. ea, quae circa catholicam legem vel olim ordinavit antiquitas vel parentum nostrorum auctoritas religiosa constituit vel nostra serenitas roboravit, novella superstitione submota integra et inviolata custodiri praecipimus. dat. prid. id. oct. ravennae varane v. c. cons.