"Con il termine di CORPUS JURIS CIVILIS [come annota nel G.D.E., UTET [V, pp.754-6, Alberto Burdese di cui è totalmente debitrice questa dissertazione] viene usualmente designato, a partire dall'edizione complessiva del Gotofredo, pubblicata a Ginevra nel 1583, l'insieme delle disposizioni legislative emanate dall'imperatore d'Oriente Giustiniano tra il 527, anno della sua ascesa al trono, e il 565, anno della sua morte.
Detta opera legislativa, resa possibile dall'alto livello di cultura e di preparazione tecnica raggiunta dai maestri delle scuole orientali di diritto, in particolare dalle singolari capacità del suo massimo collaboratore giuridico Triboniano, si inquadra nel più ampio disegno di unità romana e cristiana traducentesi nell'universalità dell'impero e della chiesa, cui si ispirano, oltre alla legislazione, il tentativo di riconquista della pars occidentis nonché l'attività nel campo religioso di Giustiniano.
Egli ordino anzitutto la redazione di un CODEX raccolta di leges, opera che appariva più facile avendo essa già trovato precedenti realizzazioni di cui seguire l'esempio.
Nominò all' uopo nel 528 una commissione di 10 membri, di cui facevano parte anche l'alto funzionario Triboniano e il professore di Costantinopoli Teofilo, con il compito di raccogliere dai tre codici precedenti e dalle successive costituzioni imperiali quanto potesse servire a fornire un compendio di leggi in vigore ordinate in titoli a seconda della materia, lasciando da parte ciò che era abrogato o desueto e adattando alla bisogna il resto in qualsivoglia maniera.
Rapidamente condotto a termine, questo PRIMO CODICE entrò in vigore nel 529, soppiantando i codici precedenti e le novelle post-teodosiane che cessarono di avere applicazione; successivamente sostituito da un SECONDO CODICE, esso non ci è pervenuto.
Giustiniano affrontò quindi il compito ben più complesso e difficile di redigere una compilazione ufficiale di jura che va sotto il nome di DIGESTO [digesto dal lat. tardo digesta, neutro plurale di digestus, participio passato di digerere = "ordinare"], proposito che, già vagheggiato da Teodosio II, non si era potuto sino ad allora realizzare.
Nemmeno Giustiniano ne aveva ancora decisa l'effettuazione al tempo della stesura del primo codice, dato che in esso, come risulta da un frammentario indice di costituzioni ivi contenute, pervenutoci in un papiro, era ancora compresa la legge delle citazioni, che presupponeva l'uso diretto dei jura nella pratica dei tribunali.
Su tale presupposto si spiega l'emanazione, subito dopo la promulgazione del primo codice, di una serie di decisioni (cosiddette quinquaginta decisiones), volte a dirimere singole questioni di diritto che trovavano nei iura soluzione controversa, ma che nel contempo potevano considerarsi già preparatorie del DIGESTO, pervenendo esse a determinare dei punti fissi di regime utilizzabili come prima guida dai compilatori di questo.
A Triboniano Giustiniano affidò nel 530 l'incarico di formare una commissione di professori e avvocati, con il compito di redigere una compilazione di iura denominata digesta o [forse più correttamente sull'asse linguistica diacronica] di pandectae [italiano pandetta dal latino tardo Pandectae derivato dal greco Pandektai, "che raccoglie tutto" composto da pan- ("pan"=tutto) e dal tema di dekhomai = "io raccolgo"], ricavando il materiale dalle opere dei giuristi classici forniti di ius respondendi, salvo ampia facoltà di omettere, stralciare, aggiungere o modificare quanto occorresse, e ordinandolo in 50 libri, divisi in titoli, secondo l'ordine di trattazione della materia già seguito nel codice sulla falsariga dell'editto dell'antico pretore.
La commissione, di cui furono chiamati a far parte, tra gli altri, due professori di Costantinopoli, Teofilo e Cratino, e due di Berito, Doroteo e Anatolio, condusse a termine l'opera in tre anni, escerpendo -secondo le affermazioni un po' esagerate di Giustiniano- 2000 libri e 3 milioni di righe, appartenenti a opere di giuristi anche non muniti di ius respondendi, sicché alla fine del 533 il DIGESTO poteva essere pubblicato ed entrare subito dopo in vigore.
Esso consta di 50 libri, divisi in titoli forniti ciascuno di apposita rubrica indicativa della materia in essi trattata, a eccezione dei libri 30-32 raccolti sotto una unica rubrica.
Nell'ambito di ogni titolo sono contenuti i singoli frammenti di opere giurisprudenziali, non posti in ordine preciso, muniti ciascuno di una inscriptio preliminare contenente il nome dell'autore, il numero del libro e il titolo dell'opera da cui il frammento è ricavato.
I frammenti più lunghi sono stati suddivisi dalle scuole medievali in un principium e in vari paragrafi.
L'ordine di trattazione della materia è quello dell'editto pretorio, e quindi delle opere classiche di digesta: allo scopo pratico di una divisione dell'opera in volumina e in funzione della credenza nelle virtù dei numeri, Giustiniano stesso ha distinto nel DIGESTO sette partes, delle quali soltanto le prime tre e la quinta presentano una qualche organicità di contenuto, mentre le altre trattano di materie disparate.
Gli autori utilizzati sono 38 o 39: il più sfruttato è Ulpiano e dopo di lui vengono gli altri quattro giuristi della legge delle cItazionI, i cui estratti comprendono più di due terzi dell'opera intera, quindi altri sette giuristi (Giavoleno, Giuliano, Africano, Pomponio, Cervidio Scevola, Marcello e Maruano), i cui estratti comprendono più di un quarto dell' opera stessa, infine i rimanenti anch'essi, salvo pochissime eccezioni, d' età imperiale.
Un indice degli autori e delle opere utilizzate doveva precedere il testo del DIGESTO, ma, almeno quello a noi pervenuto, premesso al manoscritto del Digesto oggi conservato nella Biblioteca laurenziana di Firenze (detto littera fiorentina) e noto come index florentinus, si rivela alquanto imperfetto.
L'estrema rapidità con la quale i compilatori avrebbero portato a termine in soli tre anni un compito tanto vasto, raggruppando per materia e adattando con disparate modificazioni di forma e di sostanza, quasi tessere di un immenso mosaico! un sì gran numero di frammenti scelti da un coacervo di opere giurisprudenziali di tanta mole, ha fatto sorgere il problema di individuare il metodo da essi seguito nel loro lavoro ed eventualmente scoprire l'esistenza di compilazioni precedenti che avessero potuto servir loro di base, facilitandone il compito.
Prima che il lavoro di compilazione del DIGESTO fosse portato a termine, Giustiniano affidò a Triboniano, Teofilo e Doroteo il compito di redigere un trattato elementare di INSTITUTIONES, destinato a soppiantare nell'uso delle scuole le Istituzioni di Gaio.
L'opera, rapidamente ultimata, fu pubblicata nel 533, ottenendo oltre alla funzione didattica anche valore legislativo.
Le ISTITUZIONI constano di 4 libri, suddivisi in titoli; ciascun titolo è munito di rubrica indicativa della materia ivi trattata, mentre nell'ambito di ogni titolo non si individuano i vari frammenti di cui è costi tuita l'opera, che risulta formalmente come un discorso unitario dell'imperatore.
Soltanto dalle scuole medievali si suddivisero i titoli più lunghi in un principium e in vari paragrafi.
L' ordine di trattazione della materia segue lo schema delle Istituzioni di Gaio, salvo qualche variante.
Il materiale da cui è tratta l'opera risulta composto, oltreché dalle Istituzioni di Gaio, anche da opere similari di altri giuristi, da passi presi dal Digesto e da costituzioni ricavate dal primo codice.
Circa il metodo seguito dai compilatori delle ISTITUZIONI, regna alquanta incertezza.
Con la pubblicazione del DIGESTO e delle ISTITUZIONI, il testo del PRIMO CODICE appariva ormai superato: perciò Giusuniano affidò a una commissione di cinque membri, tra cui Triboniano e Doroteo, il compito di redigerne una nuova edizione, il CODEX REPETITAE PRAELECTIONIS che, ultimato in meno di un anno, fu pubblicato ed entrò in vigore nel 534.
Esso consta di 12 libri, suddivisi in titoli forniti ciascuno di rubrica indicativa della materia ivi trattata e comprensivi di leges o costituzioni imperiali munite di inscriptio, con il nome dell'imperatore emittente e del destinatario, e di subscriptio, con il luogo e la data di emissione, susseguentisi in ordine cronologico nell'ambito di ciascun titolo.
La materia privatistica è trattata nei libri 2-8, secondo l'ordine dell'editto pretorio; gli altri libri trattano di diritto pubblico.
Il materiale utilizzato è costituito di costituzioni imperiali, da Adriano a Giustiniano, attinte per lo più dai codici precedenti.
Successivamente numerose costituzioni furono ancora emanate da Giustiniano, in lingua greca o latina, specie tra il 535 e il 540, ma anche oltre: non se ne fece tuttavia mai una raccolta ufficiale, ma se ne ebbero solo raccolte private, delle quali tre sono a noi pervenute.
Una prima porta il nome di Epitome Iuliani, in quanto redatta da un Giuliano, forse professore a Costantinopoli, e contenente il sunto latino di 122 costituzioni: appare compilata intorno al 555 per l'uso dei pratici di Occidente, in seguito alla riconquista dell'Italia.
Una seconda va sotto il nome di Authenticum, in quanto, venuta nel sec. XI in possesso di Irnerio, sarebbe stata da lui dapprima ritenuta falsa e poi riconosciuta come raccolta autentica inviata in Italia da Giustiniano: contiene 134 costituzioni, sino al 556 d. C., nell'originale latino o in una traduzione latina dell'originale greco.
Una terza, più recente, più numerosa e migliore delle precedenti, compilata non prima del 578, comprende, nel testo originale, 158 costituzioni giustinianee, 7 dei successori immediati di Giustiniano, nonché 3 disposizioni di prefetti del pretorio.
Raccogliendo in una vasta mole le vestigia del diritto giurisprudenziale e legislativo delle età precedenti e conservando di queste quanto presentavano di duraturo, la compilazione giustinianea costituisce un imponente sforzo di mediazione e armonizzazione tra il sistema del diritto classico e le innovazioni a esso successivamente apportate, che ha reso possibile la sopravvivenza del diritto romano, attraverso la recezione del CORPUS JURIS CIVILIS come diritto comune vigente operatasi nei paesi dell'Europa continentale tra i secc. XI e XVI, sino all'entrata in vigore delle moderne codificazioni". [Si segnalano le edizioni: Corpus Juris Civilis, a cura di TH. MOMMSEN-P. KRUGER-SCHOLL-KROLL, 3 volumi, Berlino, 1954 e il Digesta Iustiniani Augusti, a cura di P.BONFANTE-C.FADDA-C.FERRINI-S.RICCOBONO-A.SCIALOJA, Milano, 1960].

Corpus iuris canonici = Raccolta di leggi di diritto canonico, iniziata nel sec. XII e comprendente il Decretum Gratiani (di Graziano, benedettino del sec. XII), le Decretali di Gregorio IX, il Liber sextus di Bonifacio VIII e le Clementinae di Clemente V, con cui si considerò clausum quello che nel concilio di Basilea (1437) si trova appunto chiamato Corpus iuris canonici a simiglianza del Corpus iuris civilis.
Le posteriori decretali pontificie furono perciò dette extravagantes; di queste Giovanni Chappuis, professore a Parigi, fece nel Cinquecento due raccolte: una di 20 decretali di Giovanni XXII, l'altra di 74 di vari pontefici, da Bonifacio VIII a Sisto IV, le quali s'intitolarono rispettivamente Extravagantes D. Joannis Papae XXII ed Extravagantes communes perché communiter riportate nelle edizioni del Corpus iuris canonici.
Di tutta la raccolta fu poi fatta una revisione da 35 correctores romani nominati a tal fine da Pio IV; dopo 22 anni di questo lavoro Gregorio XIII potè pubblicare l'edizione ufficiale nel 1582.
Fu considerata la più importante collezione di norme giuridiche canoniche fino al codice di diritto canonico ordinato da Pio X e pubblicato da Benedetto XV nell'anno 1918 [così annota Lazzaro Maria De Bernardis in G.D.E., sotto voce, V, pp.754, col. I)

DOMINI NOSTRI SACRATISSIMI PRINCIPIS IUSTINIANI CODEX
[CODICE DI GIUSTINIANO IL GRANDE]
INDICE
LIBRO I
LIBRO II
LIBRO III
LIBRO IV
LIBRO V
LIBRO VI
LIBRO VII
LIBRO VIII
LIBRO IX
LIBRO X
LIBRO XI
LIBRO XII

ISTITUZIONI DI GIUSTINIANO I IL GRANDE
INDICE
TITOLO ORIGINALE PER ESTESO COI DATI DI STAMPA
PROEMIO
LIBRO I
LIBRO II
LIBRO III
LIBRO IV

Liber primus
CJ.1.1.0. De summa trinitate et de fide catholica et ut nemo de ea publice contendere audeat.
CJ.1.2.0. De sacrosanctis ecclesiis et de rebus et privilegiis earum.
CJ.1.3.0. De episcopis et clericis et orphanotrophis et brephotrophis et xenodochis et asceteriis et monachis et privilegio eorum et castrensi peculio et de redimendis captivis et de nuptiis clericorum vetitis seu permissis.
CJ.1.4.0. De episcopali audientia et de diversis capitulis, quae ad ius curamque et reverentiam pontificalem pertinent.
CJ.1.5.0. De haereticis et manichaeis et samaritis.
CJ.1.6.0. Ne sanctum baptisma iteretur.
CJ.1.7.0. De apostatis.
CJ.1.8.0. Nemini licere signum salvatoris christi vel in silice vel in marmore aut sculpere aut pingere.
CJ.1.9.0. De iudaeis et caelicolis.
CJ.1.10.0. Ne christianum mancipium haereticus vel paganus vel iudaeus habeat vel possideat vel circumcidat.
CJ.1.11.0. De paganis sacrificiis et templis.
CJ.1.12.0. De his qui ad ecclesias confugiunt vel ibi exclamant.
CJ.1.13.0. De his qui in ecclesiis manumittuntur.
CJ.1.14.0. De legibus et constitutionibus principum et edictis.
CJ.1.15.0. De mandatis principum.
CJ.1.16.0. De senatus consultis.
CJ.1.17.0. De veteri iure enucleando et auctoritate iuris prudentium qui in digestis referuntur.
CJ.1.18.0. De iuris et facti ignorantia.
CJ.1.19.0. De precibus imperatori offerendis et de quibus rebus supplicare liceat vel non.
CJ.1.20.0 Quando libellus principi datus litis contestationem facit.
CJ.1.21.0. Ut lite pendente vel post provocationem aut definitivam sententiam nulli liceat imperatori supplicare.
CJ.1.22.0. Si contra ius utilitatemve publicam vel per mendacium fuerit aliquid postulatum vel impetratum.
CJ.1.23.0. De diversis rescriptis et pragmaticis sanctionibus.
CJ.1.24.0. De statuis et imaginibus.
CJ.1.25.0. De his qui ad statuas confugiunt.
CJ.1.26.0. De officio praefectorum praetorio orientis et illyrici.
CJ.1.27.0. De officio praefecti praetorio africae et de omni eiusdem dioeceseos statu.
CJ.1.28.0. De officio praefecti urbis.
CJ.1.29.0. De officio magistri militum.
CJ.1.30.0. De officio quaestoris.
CJ.1.31.0. De officio magistri officiorum.
CJ.1.32.0. De officio comitis sacrarum largitionum.
CJ.1.33.0. De officio comitis rerum privatarum.
CJ.1.34.0. De officio comitis sacri patrimonii.
CJ.1.35.0. De officio proconsulis et legati.
CJ.1.36.0. De officio comitis orientis.
CJ.1.37.0. De officio praefecti augustalis.
CJ.1.38.0. De officio vicarii.
CJ.1.39.0. De officio praetorum.
CJ.1.40.0. De officio rectoris provinciae.
CJ.1.41.0. Ut nulli patriae suae administratio sine speciali permissu principis permittatur.
CJ.1.42.0. De quadrimenstruis tam civilibus quam militaribus brevibus.
CJ.1.43.0. De officio praefecti vigilum.
CJ.1.44.0. De officio praefecti annonae.
CJ.1.45.0. De officio civilium iudicum.
CJ.1.46.0. De officio iudicum militarium.
CJ.1.47.0. Ne comitibus rei militaris vel tribunis lavacra praestentur.
CJ.1.48.0. De officio diversorum iudicum.
CJ.1.49.0. Ut omnes tam civiles quam militares iudices post administrationem depositam per quinquaginta dies in civitatibus vel certis locis permaneant.
CJ.1.50.0. De officio eius qui vicem alicuius iudicis obtinet.
CJ.1.51.0. De adsessoribus et domesticis et cancellariis iudicum.
CJ.1.52.0. De annonis et capitu administrantium vel adsessorum aliorumve publicas sollicitudines gerentium vel eorum, qui aliquas consecuti sunt dignitates.
CJ.1.53.0. De contractibus iudicum vel eorum qui sunt circa eos et inhibendis donationibus in eos faciendis et ne administrationis tempore proprias aedes aedificent sine sanctione pragmatica.
CJ.1.54.0. De modo multarum, quae ab iudicibus infliguntur.
CJ.1.55.0. De defensoribus civitatum.
CJ.1.56.0. De magistratibus municipalibus.
CJ.1.57.0. De officio iuridici alexandriae.

CJ.1.1.0. De summa trinitate et de fide catholica et ut nemo de ea publice contendere audeat.
CJ.1.1.1pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Cunctos populos, quos clementiae nostrae regit temperamentum, in tali volumus religione versari, quam divinum petrum apostulum tradidisse romanis religio usque ad nunc ab ipso insinuata declarat quamque pontificem damasum sequi claret et petrum alexandriae episcopum virum apostolicae sanctitatis, hoc est ut secundum apostolicam disciplinam evangelicamque doctrinam patris et filii et spiritus sancti unam deitatem sub pari maiestate et sub pia trinitate credamus. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad pop. urb. constantinop. * [a 380 d. iii k. mart. thessalonica gratiano v et theodosio aa. conss.]
CJ.1.1.1.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Hanc legem sequentes christianorum catholicorum nomen iubemus amplecti, reliquos vero dementes vesanosque iudicantes haeretici dogmatis infamiam sustinere, divina primum vindicta, post etiam motus nostri, quem ex caelesti arbitrio sumpserimus, ultione plectendos. [a 380 d. iii k. mart. thessalonica gratiano v et theodosio aa. conss.]
CJ.1.1.2pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Nullus haereticis mysteriorum locus, nulla ad exercendam animi obstinatioris dementiam pateat occasio. sciant omnes, etiamsi quid speciali quolibet rescripto per fraudem elicito ab huiusmodi hominum genere impetratum sit, non valere. arceantur cunctorum haereticorum ab illicitis congregationibus turbae: unius et summi dei nomen ubique celebretur: nicaenae fidei dudum a maioribus traditae et divinae religionis testimonio atque adsertione firmatae observantia semper mansura teneatur. * grat. valentin. et theodos. aaa. eutropio pp. * [a 381 d. iiii id. ian. constantinopoli eucherio et syagrio conss.]
CJ.1.1.2.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Is autem nicaenae adsertor fidei et catholicae religionis verus cultor accipiendus est, qui omnipotentem deum et christum filium dei uno nomine confitetur, deum de deo, lumen ex lumine, qui spiritum sanctum, quem ex summo rerum parente speramus et accipimus, negando non violat, apud quem intemeratae fidei sensu viget incorruptae trinitatis indivisa substantia, quae graeco verbo ousia recte credentibus dicitur. haec profecto nobis magis probata, haec veneranda sunt. [a 381 d. iiii id. ian. constantinopoli eucherio et syagrio conss.]
CJ.1.1.2.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Qui vero isdem non inserviunt, desinant adfectatis dolis alienum verae religionis nomen adsumere et suis apertis criminibus denotentur: ab omnium submoti ecclesiarum limine penitus arceantur, cum omnes haereticos illicitas agere intra oppida congregationes vetemus. ac si quid eruptio factiosa temptaverit, ab ipsis etiam urbium moenibus exterminato furore propelli iubemus, ut cunctis orthodoxis episcopis, qui nicaenam fidem tenent, catholicae ecclesiae toto orbe reddantur. [a 381 d. iiii id. ian. constantinopoli eucherio et syagrio conss.]
CJ.1.1.4pr.: Imperator Marcianus Nemo clericus vel militans vel alterius cuiuslibet condicionis de fide christiana publice turbis coadunatis et audientibus tractare conetur in posterum, ex hoc tumultus et perfidiae occasionem requirens. * marcian. a. palladio pp. * [a 452 d. vii id. febr. constantinopoli sporacio cons.]
CJ.1.1.4.1: Imperator Marcianus Nam iniuriam facit iudicio reverentissimae synodi, si quis semel iudicata ac recte disposita revolvere et publice disputare contendit, cum ea, quae nunc de christiana fide a sacerdotibus, qui chalcedone convenerunt, per nostra praecepta statuta sunt, iuxta apostolicas eitiones et instituta sanctorum patrum trecentorum decem et octo et centum quinquaginta definita esse noscuntur. [a 452 d. vii id. febr. constantinopoli sporacio cons.]
CJ.1.1.4.2: Imperator Marcianus Nam in contemptores huius legis poena non deerit, quia non solum contra fidem vere eitam veniunt, sed etiam iudaeis et paganis ex huiusmodi certamine profanant veneranda mysteria. [a 452 d. vii id. febr. constantinopoli sporacio cons.]
CJ.1.1.4.3: Imperator Marcianus Igitur si clericus erit, qui publice tractare de religione ausus fuerit, consortio clericorum removebitur: si vero militia praeditus sit, cingulo spoliabitur: ceteri etiam hiusmodi criminis rei, si quidem liberi sint, de hac sacratissima urbe pellentur, pro vigore iudiciario etiam competentibus suppliciis subiugandi, sin vero servi, severissimis animadversionibus plectentur. [a 452 d. vii id. febr. constantinopoli sporacio cons.]
CJ.1.1.8pr.: Imperator Justinianus Inter claras sapientiae mansuetudinis vestrae laudes, christianissime principum, puriore luce tamquam aliquod sidus irradiat, quod amore fidei, quod caritatis studio, edocti ecclesiasticis disciplinis, romanae sedis reverentiam conservatis et ei cuncta subicitis et ad eius deducitis unitatem, ad cuius auctorem, hoc est apostolorum primum, domino loquente praeceptum est: ' pasce oves meas '. * gloriosiss. et clementiss. fil. iustiniano a. iohannes ep. urb. romae.* [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.1: Imperator Justinianus Quam esse omnium vere ecclesiarum caput et patrum regulae et principum statuta declarant et pietatis vestrae reverentissimi testantur affatus. patet igitur in vobis impletum fore, quod scripturae loquuntur: ' per me reges regnant et potentes scribunt iustitiam '. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.2: Imperator Justinianus Nihil est enim, quod lumine clariore praefulgeat, quam recta fides in principe: nihil est, quod ita nequeat occasui subiacere, quam vera religio. nam cum auctorem vitae vel luminis utraque respiciant, recte et tenebras respuunt et nesciunt subiacere defectui. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.3: Imperator Justinianus Quam ob rem, gloriosissime principum, votis omnibus exorabitur divina potentia, ut pietatem vestram in hoc ardore fidei, in hac devotione mentis, in hoc integrae religionis studio sine defectu sui in tempora longiora conservet: hoc enim et sanctis credimus ecclesiis expedire. scriptum est enim: ' labiis regit rex ', et iterum: ' cor regis in manu dei, et ubi voluerit, inclinabit illud '. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.4: Imperator Justinianus Hoc est enim, quod vestrum firmat imperium, hoc, quod vestra regna conservat. nam pax ecclesiae, religionis unitas, auctorem facti in sublime provectum grata sibi tranquillitate custodit. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.5: Imperator Justinianus Neque enim parva ei vicissitudo a potentia divina tribuitur, per quem nullis rugis ecclesia divisa secernitur, nullis insertis maculis variatur. scriptum est enim: ' quia cum rex iustus sederit supra sedem, non adversabitur sibi quicquam malignum '. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.6: Imperator Justinianus Proinde serenitatis vestrae apices per hypatium atque demetrium sanctissimos viros fratres et coepiscopos meos reverentia consueta suscepimus: quorum etiam relatione comperimus, quod fidelibus populis proposuissetis edictum amore fidei pro submovenda haereticorum intentione secundum apostolicam doctrinam, fratrum et coepiscoporum nostrorum interveniente consensu. quod, quia apostolicae doctrinae convenit, nostra auctoritate confirmamus. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.7: Imperator Justinianus Textus autem epistulae talis est: [a. 533 d. viii id. iun. constantinopoli dn. iustiniano perpetuo augusto iii consule. ] victor iustinianus pius felix inclitus triumphator semper augustus iohanni sanctissimo archiepiscopo almae urbis romae et patriarchae. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.8: Imperator Justinianus Reddentes honorem apostolicae sedi et vestrae sanctitati, quod semper nobis in voto fuit et est, ut decet, patrem honorantes vestram beatitudinem omnia, quae ad ecclesiarum statum pertinent, festinamus ad notitiam deferre vestrae sanctitatis, quoniam semper magnum nobis fuit studium unitatem vestrae apostolicae sedis et statum sanctarum dei ecclesiarum custodiri, qui hactenus obtinet et incommote permanet nulla intercedente contrarietate. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.9: Imperator Justinianus Ideoque omnes sacerdotes universi orientalis tractus et subicere et unire sedi vestrae sanctitatis properavimus. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.10: Imperator Justinianus Et in praesenti ergo quae hic commota sunt, quamvis manifesta et indubitata sint et secundum apostolicae vestrae sedis doctrinam ab omnibus semper sacerdotibus firme custodita et praedicata, necessarium duximus, ut ad notitiam vestrae sanctitatis perveniant. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.11: Imperator Justinianus Nec enim patimur quicquam, quod ad ecclesiarum statum pertinet, quamvis manifestum et indubitatum sit, quod movetur, ut non etiam vestrae innotescat sanctitati , quia caput est omnium sanctarum ecclesiarum. per omnia enim, ut dictum est, properamus honorem et auctoritatem crescere vestrae sedis. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.12: Imperator Justinianus Manifestum igitur facimus vestrae sanctitati, quod pauci quidam infideles et alieni sanctae dei catholicae atque apostolicae ecclesiae contradicere iudaice ausi sunt adversus ea, quae ab omnibus sacerdotibus secundum vestram doctrinam recte tenentur et glorificantur atque praedicantur, denegantes dominum nostrum ihesum christum, unigenitum filium dei et deum nostrum, incarnatum ex sancto spiritu et sancta atque gloriosa virgine et dei genetrice maria hominem factum atque crucifixum, unum esse sanctae et consubstantialis trinitatis, coadorandum et conglorificandum patri et spiritui sancto, consubstantialem patri secundum divinitatem et consubstantialem nobis eundem ipsum secundum humanitatem, passibilem carne, eundem ipsum impassibilem deitate. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iust iniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.13: Imperator Justinianus Recusantes enim dominum nostrum ihesum christum unigenitum filium dei et deum nostrum fateri unum esse sanctae et consubstantialis trinitatis videntur nestorii malam sequentes doctrinam, secundum gratiam dicentes eum filium dei et alium dicentes deum verbum et alium christum. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.14: Imperator Justinianus Omnes vero sacerdotes sanctae catholicae atque apostolicae ecclesiae et reverentissimi archimandritae sacrorum monasteriorum sequentes sanctitatem vestram et custodientes statum et unitatem sanctarum dei ecclesiarum, quam habent ad apostolicam vestrae sanctitatis sedem, nihil penitus immutantes de ecclesiastico statu, qui hactenus obtinuit atque obtinet, uno consensu confitentur et glorificant , praedicantes dominum nostrum ihesum christum, unigenitum filium et verbum dei et deum nostrum, ante saecula et sine tempore de patre natum, in ultimis diebus descendisse de caelis et incarnatum ex spiritu sancto et sancta atque gloriosa virgine et dei genetrice maria natum et hominem factum et crucifixum unum esse sanctae et consubstantialis trinitatis, coadorandum et conglorificandum patri et sancto spiritui. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et pa ulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.15: Imperator Justinianus Nec enim alium deum verbum et alium christum cognoscimus, sed unum atque eundem ipsum consubstantialem patri secundum divinitatem et consubstantialem nobis eundem ipsum secundum humanitatem, passibilem carne, eundem ipsum impassibilem deitate. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.16: Imperator Justinianus Ut enim est in divinitate perfectus, ita idem ipse et in humanitate perfectus est: in una enim subsistentia unitatem suscipimus et confitemur, quod dicunt graeci tyn kav hupostasin henwsin homologumen. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.17: Imperator Justinianus Et quoniam unigenitus filius et verbum dei, ante saecula et sine tempore de patre natus, idem ipse et in ultimis diebus descendens de caelis, incarnatus ex sancto spiritu et sancta atque gloriosa virgine et dei genetrice maria et homo factus, dominus noster ihesus christus proprie et vere deus est, ideo et sanctam et gloriosam virginem maria proprie et vere dei matrem dicimus: non quia deus verbum principium ex ipsa sumpserit, sed quod in ultimis diebus descendit de caelis et ex ipsa incarnatus et homo factus natus est. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.18: Imperator Justinianus Quem confitemur et credimus, sicut dictum est, consubstantialem esse patri secundum deitatem et consubstantialem nobis eundem ipsum secundum humanitatem, eiusdem miracula et passiones, quas sponte carne sustinuit, cognoscentes. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.19: Imperator Justinianus Suscipimus autem sancta quattuor concilia, id est trecentorum decem et octo sanctorum patrum, qui in nicaea congregati sunt, et centum quinquaginta sanctorum patrum, qui in hac regia urbe convenerunt, et sanctorum patrum, qui in epheso primo congregati sunt, et sanctorum patrum, qui in chalcedone convenerunt, sicut vestra apostolica sedes docet atque praedicat. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.20: Imperator Justinianus Omnes ergo sacerdotes sequentes doctrinam apostolicae vestrae sedis ita credunt et confitentur et praedicant. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.21: Imperator Justinianus Unde properavimus haec ad notitiam deferre vestrae sanctitatis per hypatium et demetrium, beatissimos episcopos, ut nec vestram sanctitatem lateat, quae a quibusdam paucis monachis male et iudaice secundum nestorii perfidiam denegata sunt. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.22: Imperator Justinianus Petimus ergo vestrum paternum adfectum, ut vestris ad nos destinatis litteris et ad sanctissimum episcopum huius almae urbis et patriarcham vestrum fratrem, quoniam et ipse per eosdem scripsit ad vestram sanctitatem festinans in omnibus sequi sedem apostolicam beatitudinis vestrae, manifestum nobis faciatis, quod omnes, qui praedicta recte confitentur, suscipit vestra sanctitas et eorum, qui iudaice ausi sunt recte denegare fidem, condemnat perfidiam. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.23: Imperator Justinianus Plus enim ita et circa vos omnium amor et vestrae sedis crescit auctoritas et quae ad vos est unitas sanctarum ecclesiarum inturbata servabitur, quando per vos didicerint omnes beatissimi episcopi eorum, quae ad vos relata sunt, sinceram vestrae sanctitatis doctrinam. petimus autem vestram beatitudinem orare pro nobis et dei nobis adquirere providentiam. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.24: Imperator Justinianus Et alia manu: divinitas te servet per multos annos, sancte ac religiosissime pater. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.25: Imperator Justinianus Liquet igitur, gloriosissime imperator, ut lectionis tenor et legatorum vestrorum relatio patefecit, vos apostolicis eruditionibus studere, cum de religionis catholicae fide ea sapitis, ea scripsistis, ea populis fidelibus publicastis, quae, sicut diximus, et sedes apostolica docet et patrum veneranda decrevit auctoritas et nos confirmavimus in omnibus. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.26: Imperator Justinianus Opportunum est ergo voce clamare prophetica; ' iucundetur caelum desuper, effundant montes iucunditatem et colles laetitia laetabuntur '. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.27: Imperator Justinianus Haec igitur in tabulis cordis fideles scribere, haec ut pupillas oculorum convenit observare. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.28: Imperator Justinianus Neque enim quisquam est, in quo christi caritas fervet, qui tam rectae, tam verae confessionis vestrae fidei refragator existat, cum impietatem evidenter nestorii eutychisque et omnium haereticorum damnantes, unam veram catholicam fidem domini et dei nostri salvatoris ihesu christi magisterio institutam et propheticis apostolicisque praedicationibus ubique diffusam et sanctorum per totum orbem confessionibus roboratam, patrum atque doctorum sententiis adunatam et nostrae doctrinae consentaneam inconcusse atque inviolabiliter devota deo et pia mente servatis. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iu niore vc. conss.]
CJ.1.1.8.29: Imperator Justinianus Soli etenim vestris professionibus adversantur, de quibus divina scriptura loquitur dicens: ' posuerunt mendacium spem suam et mendacio operiri speraverunt ': et iterum qui secundum prophetam dicunt domino: ' recede a nobis, vias tuas scire nolumus ', propter quos salomon dicit: ' semitas propriae culturae erraverunt , colligunt autem manibus infructuosa '. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.30: Imperator Justinianus Haec est igitur vestra vera fides, haec certa religio, hoc beatae recordationis, ut diximus, patres omnes praesulesque romanae ecclesiae, quos in omnibus sequimur, hoc sedes apostolica praedicavit hactenus et inconvulse custodivit: huic confessioni, huic fidei quisquis contradictor extiterit, alienum a sancta communione, alienum se ipse ab ecclesia iudicavit esse catholica. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.31: Imperator Justinianus Nos enim in romana cyrum cum sequacibus suis invenimus civitate, qui de acoemetensi monasterio fuit, quos apostolicis suasionibus ad rectam fidem et velut oves , quae perierant errantes, ad ovile contendimus revocare dominicum, ut agnoscerent secundum prophetam linguae balbutientes loqui quae ad pacem sunt. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.32: Imperator Justinianus Non credentibus autem per nos primus apostolorum esaiae prophetae verba dicit: ' pergite lumini ignis vestri et flammae, quam accendistis '. sed obduratum est cor eorum, ut scriptum est, ut non intellegerent, et pastoris vocem oves, quae meae non erant, audire minime voluerunt. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.33: Imperator Justinianus In quibus servantes ea, quae ab ipsorum sunt statuta pontifice, eos minime in nostra communione recepimus et ab omni ecclesia catholica esse iussimus alienos, nisi errore damnato doctrinam nostram quantocius sequi habita regulari professione signaverint. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.34: Imperator Justinianus Aequum quippe est, ut, qui nostris minime oboedientiam commodant statutis, ecclesiis habeantur extorres. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.35: Imperator Justinianus Sed quia gremium suum numquam redeuntibus claudit ecclesia, obsecro clementiam vestram, ut, si proprio errore deposito et prava intentione depulsa ad unitatem ecclesiae reverti voluerint, in nostra communione receptis indignationis vestrae removeatis aculeos et nobis intercedentibus benigni animi gratiam condonate. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.36: Imperator Justinianus Deum autem et salvatorem nostrum ihesum christum exoramus, quatenus longaevis et pacificis vos dignetur custodire temporibus in hac vera religione et unitate et veneratione apostolicae sedis, cuius principatum ut christianissimi et pii conservatis in omnibus. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.37: Imperator Justinianus Praeterea, serenissime principum, laudamus legatorum vestrorum personas, hypatii et demetrii fratrum et coepiscoporum nostrorum, quos clementiae vestrae gratos fore ipsa manifestavit electio. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.38: Imperator Justinianus Nam tantae causae pondus non nisi perfectis in christo potuisset iis iniungi, tantae vero pietatis, tantae reverentiae plenos adfatus nisi per amantes minime dignaremini destinare. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.1.8.39: Imperator Justinianus Et alia manu: gratia domini nostri ihesu christi et caritas dei patris et communicatio spiritus sancti sit semper vobiscum, piissime fili. item subscriptio: omnipotens deus regnum et salutem vestram perpetua protectione custodiat, gloriosissime et clementissime fili imperator auguste. [a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.]
CJ.1.2.0. De sacrosanctis ecclesiis et de rebus et privilegiis earum.
CJ.1.2.1: Imperator Constantinus Habeat unusquisque licentiam sanctissimo catholicae venerabilique concilio decedens bonorum quod optavit relinquere. non sint cassa iudicia. nihil est quod magis hominibus debetur, quam ut supremae voluntatis, post quam iam aliud velle non possunt, liber sit stilus et licitum quod iterum non redit arbitrium. * const. a. ad pop. * [a 321 pp. v non. iul. romae crispo ii et constantino ii cc. conss.]
CJ.1.2.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Nemo apostolorum vel martyrum sedem humandis corporibus existimet esse concessam. * grat. valentin. et theodos. aaa. pancratio pu. * [a 381 d. iii k. aug. heracliae eucherio et syagrio conss.]
CJ.1.2.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Nemo martyres distrahat, nemo mercetur. * grat. valentin. et theodos. aaa. cynegio pp. * [a 386 d.Iiii k. mart. constantinopoli honorio np. et euodio conss.]
CJ.1.2.4: Imperatores Honorius, Theodosius Non plures quam nongenti quinquaginta decani sacrosanctae huius amplissimae urbis deputentur ecclesiae nullique his addendi mutandive vel in defuncti locum substituendi pateat copia: nulli alii corporatorum praeter praedictum numerum per patrocinia immunitate concessa negataque omni novationis facultate similia vindicandi his, quae in honorem vel necessaria obsequia sacrosanctae ecclesiae indulta sunt. * honor. et theodos. aa. aetio pu. * [a 409 d. xii k. sept. eudoxiopoli honorio viii et theodosio iii aa. conss.]
CJ.1.2.5: Imperatores Honorius, Theodosius Placet rationabilis consilii tenore perpenso destricta moderatione praescribere, a quibus specialiter necessitatibus ecclesiae urbium singularum habeantur immunes. prima quippe illius usurpationis contumelia depellenda est, ne praedia usibus caelestium secretorum dedicata sordidorum munerum faece vexentur. nihil extraordinarium ab hac superindicticiumve flagitetur, nulla translationum sollicitudo gignatur, postremo nihil praeter canonicam illationem, quam adventiciae necessitatis sarcina repentina depoposcerit, eius functionibus adscribatur. si quis contra venerit, post debitae ultionis acrimoniam, quae erga sacrilegos iure pr omenda est, exilio perpetuae deportationis uratur. * honor. et theodos. aa. melitio pp. * [a 412 d. viii k. iun. ravenna honorio viiii et theodosio v aa. conss.]
CJ.1.2.6: Imperatores Honorius, Theodosius Omni innovatione cessante vetustatem et canones pristinos ecclesiasticos, qui nunc usque tenuerunt, et per omnes illyrici provincias servari praecipimus, ut, si quid dubietatis emerserit, id oporteat non absque scientia viri reverentissimi sacrosanctae legis antistitis urbis constantinopolitanae, quae romae veteris praerogativa laetatur, conventui sacerdotali sanctoque iudicio reservari. * honor. et theodos. aa. philippo pp. illyrici. * [a 421 d. prid. id. iul. eustathio et agricola conss. ]
CJ.1.2.7: Imperatores Honorius, Theodosius Ad instructiones itinerum pontiumque etiam divinas domos et venerabiles ecclesias tam laudabili titulo libenter adscribimus, quia non est inter sordida munera numeratum. * honor. et theodos. aa. asclepiodoto pp. * [a 423 d. xv k. mart. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss.]
CJ.1.2.8: Imperator Theodosius Sacrosancta thessalonicensis ecclesia civitatis aperte sciat propriae tantummodo capitationis modum beneficio mei numinis sublevandum nec externorum gravamine tributorum rem publicam ecclesiastici nominis abusione laedendam. * theodos. a. isidoro pp. illyrici. * [a 424 d. vi id. oct. constantinopoli victore cons.]
CJ.1.2.9pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Qui sub praetextu decanorum seu collegiatorum, cum id munus non impleant, aliis se muneribus conantur subtrahere, eorum fraudibus credidimus obviandum, ne quis sub specie muneris, quod minus exsequitur, alterius muneris oneribus relevetur, ne argentariorum vel nummulariorum munera declinentur ab his, qui dici tantum collegiati vel decani festinant. * theodos. et valentin. aa. cyro pu. * [a 439 d. x k. april. theodosio xvii et festo conss.]
CJ.1.2.9.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Ideoque si quis eorum sub nudae appellationis velamine collegiatum se seu decanum appellat, sciat pro se alium subrogandum, qui praedicto muneri sufficiens adprobatur, subrogatione videlicet memoratorum vel eorum qui moriuntur primatum eius qui subrogatur admisso iudicio: ab hac dispositione nemine se excusante sacrosanctarum ecclesiarum reverentia. [a 439 d. x k. april. theodosio xvii et festo conss.]
CJ.1.2.10pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Iubemus nullam navem ultra duorum millium modiorum capacem ante felicem embolam vel publicarum specierum transvectionem aut privilegio dignitatis aut religionis intuitu aut praerogativa personae publicis utilitatibus excusari posse subtractam: nec si caeleste contra proferatur oraculum, sive adnotatio sit sive divina pragmatica, providentissimae legis regulas expugnare debebit. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 439 d. viii id. april. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.1.2.10.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Quod etiam in omnibus causis cupimus observari, ut generaliter, si quid eiusmodi contra ius vel utilitatem publicam in quolibet negotio proferatur, non valeat. quidquid enim in fraudem istius legis quolibet modo fuerit attemptatum, id navigii quod excusatur publicatione corrigimus. [a 439 d. viii id. april. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.1.2.11: Imperatores Theodosius, Valentinianus Neminem angariis vel parangariis vel plaustris vel quolibet munere excusari praecipimus, cum ad felicissimam expeditionem numinis nostri omnium provincialium per loca, qua iter arripimus, debeant nobis ministeria exhiberi, licet ad sacrosanctas ecclesias possessiones pertineant. * theodos. et valentin. aa. ad taurum pp. * [a 445 d. xiii k. mart. constantinopoli valentiniano a. vi et nomo conss.]
CJ.1.2.12pr.: Imperatores Valentinianus, Marcianus Privilegia, quae generalibus constitutionibus universis sacrosanctis ecclesiis orthodoxae religionis retro principes praestiterunt, firma et illibata in perpetuum decernimus custodiri. * valentin. et marcian. aa. palladio pp. * [a 451 d. pridie id. nov. constantinopoli marciano a. cons.]
CJ.1.2.12.1: Imperatores Valentinianus, Marcianus Omnes sane pragmaticas sanctiones, quae contra canones ecclesiasticos interventu gratiae et ambitionis elicitae sunt, robore suo et firmitate vacuatas cessare praecipimus. [a 451 d. pridie id. nov. constantinopoli marciano a. cons.]
CJ.1.2.12.2: Imperatores Valentinianus, Marcianus Et quia humanitatis nostrae est prospicere egenis ac dare operam, ut pauperibus alimenta non desint, salaria etiam, quae sacrosanctis ecclesiis in diversis speciebus de publico hactenus ministrata sunt, iubemus nunc quoque inconcussa et a nullo prorsus imminuta praestari liberalitatique huic promptissimae perpetuam tribuimus firmitatem. [a 451 d. pridie id. nov. constantinopoli marciano a. cons.]
CJ.1.2.13: Imperatores Valentinianus, Marcianus Generali lege sancimus, sive vidua sive diaconissa vel virgo deo dicata vel sanctimonialis mulier, sive quocumque alio nomine religiosi honoris vel dignitatis femina nuncupatur, testamento vel codicillo suo, quod tamen alia omni iuris ratione munitum sit, ecclesiae vel martyrio vel clerico vel monacho vel pauperibus aliquid vel ex integro vel ex parte in quacumque re vel specie credidit seu crediderit relinquendum, id modis omnibus ratum firmumque consistat, sive hoc institutione sive substitutione seu legato aut fideicommisso per universitatem seu speciali, sive scripta sive non scripta voluntate fuerit derelictum: omni in posterum in huiusmodi negotiis ambiguitate submota. * valentin. et marcian. aa. p alladio pp. * [a 455 d. x k. mai. constantinopoli valentiniano viii et anthemio conss.]
CJ.1.2.14pr.: Imperatores Leo, Anthemius Iubemus nulli posthac archiepiscopo in hac urbe regia sacrosanctae ecclesiae praesidenti, nulli oeconomo, cui res ecclesiastica gubernanda mandatur, esse facultatem fundos vel praedia urbana seu rustica, res postremo immobiles aut in his praediis colonos vel mancipia constituta aut annonas civiles cuiuscumque suprema vel superstitis voluntate ad religiosam ecclesiam devolutas sub cuiuscumque alienationis specie ad quamcumque transferre personam, sed ea praedia dividere quidem, colere augere et ampliare nec ulli isdem praediis audere cedere. * leo et anthem. aa. armasio pp. * [a 470 d. constantinopoli iordane et severo conss.]
CJ.1.2.14.1: Imperatores Leo, Anthemius Verum sive testamento quocumque iure facto seu codicillo vel sola nuncupatione, legato sive fideicommisso, aut mortis causa aut alio quocumque ultimo arbitrio aut certe inter viventes habita largitate sive contractu venditionis sive donationis aut alio quocumque titulo quisque ad praefatam venerabilem ecclesiam patrimonium suum partemve certam patrimonii in fundis praediis seu domibus vel annonis mancipiis et colonis eorumque peculiis voluerit pertinere, inconcussa ea omnia sine ulla penitus imminutione conservent scientes nulla sibi occasione vel tempore ad vicissitudinem beneficii colorati vel gratiae referendae, donandi vel certe volentibus emere alienandi aliquam facultatem permissam, nec si omnes cum religioso episcopo et oeconomo clerici in earum possessionum alienatione consentiant. [a 470 d. constantinopoli iordane et severo conss.]
CJ.1.2.14.2: Imperatores Leo, Anthemius Ea enim, quae ad beatissimae ecclesiae iura pertinent vel posthac forte pervenerint, tamquam ipsam sacrosanctam et religiosam ecclesiam intacta convenit venerabiliter custodiri, ut, sicut ipsa religionis et fidei mater perpetua est, ita eius patrimonium iugiter servetur illaesum. [a 470 d. constantinopoli iordane et severo conss.]
CJ.1.2.14.3: Imperatores Leo, Anthemius Sane, si haec nostrae perennitatis statuta audaci spiritu et mente sacrilega quisquam oeconomorum vel hominum temeranda crediderit, ipse quidem, qui protervo ausu ecclesiastica praedia donationis vel emptionis seu commutationis aut cuiuscumque contractus alterius nomine nisi eo quo nunc statuimus adquirere vel habere temptaverit, omnem huiusmodi fructum propriae temeritatis amittat: et pretia quidem et munera, quae eius rei gratia data fuerint oeconomo seu aliis quibuscumque personis, ecclesiae lucris et commodis adquirantur. [a 470 d. constantinopoli iordane et severo conss.]
CJ.1.2.14.4: Imperatores Leo, Anthemius Praedia autem et in his omnia constituta ab ipsis clericis et temporalibus oeconomis cum fructibus seu pensionibus et accessionibus totius medii temporis vindicentur, ut tamquam penitus a nullo empta vel vendita teneantur, quia ea, quae contra leges fiunt, pro infectis habenda sunt. [a 470 d. constantinopoli iordane et severo conss.]
CJ.1.2.14.5: Imperatores Leo, Anthemius Oeconumus autem, qui hoc fecerit, immo fieri passus fuerit vel in quacumque prorsus huiusmodi venditione seu donatione vel commutatione nisi ea quam praesenti lege concedimus, postremo in quacumque alienatione consenserit, commissa sibi oeconomatus administratione privetur deque bonis eius quodcumque exinde incommodum ecclesiae contigerit reformetur heredesque eius et successores ac posteri super hoc facto sive consensu competenti ab ecclesiasticis actione pulsentur: [a 470 d. constantinopoli iordane et severo conss.]
CJ.1.2.14.6: Imperatores Leo, Anthemius His tabellionibus, qui huiusmodi contractuum vetitorum ausi fuerint instrumenta conscribere, irrevocabilis exilii animadversione plectendis: [a 470 d. constantinopoli iordane et severo conss.]
CJ.1.2.14.7: Imperatores Leo, Anthemius His quoque iudicibus vel ius gestorum habentibus, qui huiusmodi donationum vel contractuum gesta confecerint, dignitatis propriae et bonorum omnium spoliatione damnandis. [a 470 d. constantinopoli iordane et severo conss.]
CJ.1.2.14.8: Imperatores Leo, Anthemius Sane ne omnis religiosis oeconomis provisionis commodae via et occasio venerandis ecclesiis profutura videatur exclusa, id, quod utile plerumque iudicatur, cautelae observatione necessario procedere concedimus. [a 470 d. constantinopoli iordane et severo conss.]
CJ.1.2.14.9: Imperatores Leo, Anthemius Si quando igitur vir religiosus oeconomus huius regiae urbis ecclesiae perspexerit expedire, ut desideranti cuiquam certarum possessionum atque praediorum, urbanorum scilicet sive rusticorum, ad ius ecclesiasticum pertinentium temporaria usus fructus possessio pro ipsius petitione praestetur, tunc eius temporis, quod inter utrosque convenerit, sive in diem vitae suae ab eo qui desiderat postuletur, pacta cum eo qui hoc elegerit ineat oeconumus atque conscribat, per quae et tempus, intra quod hoc praestari placuerit, statuatur et manifestum sit, quid quacumque acceperit ad vicem huius beneficii gratia, praestando quidem ecclesiastici praedii pro tempore usu fructu, post statutum autem tempus et placitum temporum redituum proprietate ad ius et dominium ecclesiasticum recurrente firmit er: ita scilicet, ut sive completo spatio, quod inter eos fuerit constitutum, seu mortis suae tempore, si hoc quoque convenerit, is, qui possessionem ecclesiasticam et certorum redituum usum fructum habendi gratia pacto interveniente susceperit, non minus quam alterius tantae quantitatis, quantae acceperat reditus, cum ipso praediorum dominio et rebus immobilibus eorumque colonis et mancipiis ecclesiae derelinquat. [a 470 d. constantinopoli iordane et severo conss.]
CJ.1.2.14.10: Imperatores Leo, Anthemius Nisi enim hac condicione pacta inita fuerint, ea quoque decernimus non valere, sed possessionem ecclesiasticam tamquam nullo iure transcriptam in ipsius iure ac dominio permanere et ab ecclesiasticis sive oeconomis decernimus vindicari. [a 470 d. constantinopoli iordane et severo conss.]
CJ.1.2.16pr.: Imperator Zeno Decernimus, ut antiquatis ac infirmatis funditus, quae contra ipsum orthodoxae religionis deum quodammodo facta sunt, in integrum restituantur universa et ad suum ordinem revocentur, quae ante profectionem nostrae mansuetudinis de orthodoxae religionis fide et sanctissimarum ecclesiarum et martyriorum statu firmiter obtinebant: his, quae contra haec tempore tyrannidis innovata sunt tam contra venerabiles ecclesias, quarum sacerdotium gerit beatissimus ac religiosissimus episcopus patriarcha nostrae pietatis pater acacius, quam ceteras, quae per diversas provincias collocatae sunt, nec non et reverentissimos earum antistites seu de iure sacerdotalium creationum seu de expulsione cuiusquam episcopi a quolibet illis temporibus facta seu de praerogativa in episcoporum concilio vel extra concilium ante alios residendi vel de privilegio metropolitano vel patriarch ico sub isdem impiis temporibus, penitus antiquandis, ut cassatis et rescissis, quae per huiusmodi sceleratas iussiones aut pragmaticas sanctiones aut constitutiones impias sive formas subsecuta sunt, quae a divae recordationis retro principibus ante nostrum imperium et deinceps a nostra mansuetudine indulta vel constituta sunt super sanctis ecclesiis et martyriis et religiosis episcopis clericis aut monachis, inviolata serventur. * zeno a. sebastiano pp. * [a 477 d. xvi k. ian. post cons. armati vc.]
CJ.1.2.16.1: Imperator Zeno Sacrosanctam quoque huius religiosissimae civitatis ecclesiam matrem nostrae pietatis et christianorum orthodoxae religionis omnium et eiusdem regiae urbis sanctissimam sedem privilegia et honores omnes super episcoporum creationibus et iure ante alios residendi et cetera omnia, quae ante nostrum imperium vel nobis imperantibus habuisse dignoscitur, habere in perpetuum firmiter regiae urbis intuitu iudicamus et sancimus. [a 477 d. xvi k. ian. post cons. armati vc.]
CJ.1.2.19: Imperator Justinianus Illud, quod ex veteribus legibus licet obscure positis a quibusdam attemptabatur , ut donationes super piis causis factae, licet minus in actis intimatae sint, tamen valeant, certo et dilucido iure taxamus, ut in aliis quidem casibus vetera iura super intimandis donationibus intacta maneant: si quis vero donationes usque ad quingentos solidos in quibuscumque rebus fecerit vel in sanctam ecclesiam vel in xenodochium vel in nosocomium vel in orphanotrophium vel in ptochotrophium vel in ipsos pauperes vel in quamcumque civitatem, istae donationes etiam citra actorum confectionem convalescant: sin vero amplioris quantitatis donatio sit, excepta scilicet imperiali donatione, non aliter valeat, nisi actis intimata fuerit: nulli danda licentia quacumque alia causa quasi pietatis iure subnixa praeter eas, quas specialiter euimus, introducenda veterum scita super intimandis donationibus permutare. * iust. a. menae pp. * [a 528 !d.!.... dn. iustiniano pp. a. !ii cons.! ]
CJ.1.2.21pr.: Imperator Justinianus Sancimus nemini licere sacratissima atque arcana vasa vel vestem ceteraque donaria, quae ad divinam religionem necessaria sunt ( cum etiam veteres leges ea, quae iuris divini sunt, humanis nexibus non illigari sanxerunt) vel ad venditionem vel hypothecam vel pignus trahere, sed ab his, qui haec suscipere ausi fuerint, modis omnibus vindicari tam per religiosissimos episcopos quam oeconomos nec non etiam sacrorum vasorum custodes: nullam eis actionem relinquendam vel super recipiendo pretio vel fenore exigendo, pro quo res pignoratae sunt, sed omnibus huiusmodi actionibus respuendis ad restitutionem earum modis omnibus coartari. * iust. a. demostheni pp. * [a 529 ]
CJ.1.2.21.1: Imperator Justinianus Sin autem vel conflata sunt vel fuerint vel alio modo immutata vel dispersa, nihilo minus vel ad ipsa corpora vel ad pretia eorum exactionem competere sive per in rem sive per condictionem sive per in factum actionem, cuius tenor in multis et variis iuris articulis saepe est admissus, excepta videlicet causa captivitatis in locis, in quibus hoc ( quod abominamur) contigerit. [a 529 ]
CJ.1.2.21.2: Imperator Justinianus Nam si necessitas fuerit in redemptione captivorum, tunc et venditionem praefatarum rerum divinarum et hypothecam et pignorationem fieri concedimus, cum non absurdum est animas hominum quibuscumque causis vel vestimentis praeferri: hoc obtinente non solum in futuris negotiis, sed etiam in iudiciis pendentibus. [a 529 ]
CJ.1.2.22pr.: Imperator Justinianus Sancimus res ad venerabiles ecclesias vel xenones vel monasteria vel ptochotrophia vel brephotrophia vel orphanotrophia vel gerontocomia vel si quid aliud tale consortium descendentes ex qualicumque curiali liberalitate sive inter vivos sive mortis causa sive in ultimis voluntatibus habita lucrativorum inscriptionibus liberas immunesque esse: lege scilicet, quae super huiusmodi inscriptionibus posita est, in aliis quidem personis suum robur obtinente, in parte autem ecclesiastica vel aliarum domuum, quae piis consortiis deputatae sunt, suum vigorem pietatis intuitu mitigante. cur enim non faciamus discrimen inter res divinas et humanas, et quare non competens praerogativa caelesti favori conservetur? * iu st. a. demostheni pp. * [a 529 recitata septimo miliario huius inclitae civitatis in novo consistorio palatii iustiniani.]
CJ.1.2.22.1: Imperator Justinianus Quae oportet non solum in casibus, quos futurum tempus creaverit, sed etiam in adhuc pendentibus et iudiciali termino vel amicali compositione necdum sopitis obtinere. [a 529 recitata septimo miliario huius inclitae civitatis in novo consistorio palatii iustiniani.]
CJ.1.2.23pr.: Imperator Justinianus Ut inter divinum publicumque ius et privata commoda competens discretio sit, sancimus, si quis aliquam reliquerit hereditatem vel legatum vel fideicommissum vel donationis titulo aliquid dederit vel vendiderit sive sacrosanctis ecclesiis sive venerabilibus xenonibus vel ptochiis vel monasteriis masculorum vel virginum vel orphanotrophiis vel brephotrophiis vel gerontocomiis nec non iuri civitatum, relictorum vel donatorum vel venditorum eis sit longaeva exactio nulla temporis solita praescriptione coartanda. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. v k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.1.2.23.1: Imperator Justinianus Sed et si in redemptione captivorum quaedam pecuniae vel res relictae vel legitimo modo donatae sunt, et earum exactionem longissimam esse censemus. [a 530 d. v k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.1.2.23.2: Imperator Justinianus Et nobis quidem cordi erat nullis temporum metis huiusmodi actionem circumcludi. sed ne videamur in infinitum hanc extendere, longissimum vitae hominum tempus eligimus et non aliter eam actionem finiri concedimus, nisi centum annorum curricula excesserint: tunc enim tantummodo huiuscemodi exactionem evanescere sinimus. [a 530 d. v k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.1.2.23.3: Imperator Justinianus Sive itaque memoratis religiosissimis locis vel civitatibus hereditas sive legatum sive fideicommissum fuerit relictum, vel donatio vel venditio processerit in quibuscumque rebus mobilibus vel immobilibus vel se moventibus, sive pro redemptione captivorum quaedam fuerint derelicta vel donata, sit eorum paene perpetua vindicatio et ad annos centum secundum quod dictum est extendatur, nulla alia exceptione temporis inhibenda, sive contra primas personas sive contra heredes vel successores earum moveatur. [a 530 d. v k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.1.2.23.4: Imperator Justinianus In his autem omnibus casibus non solum personales actiones damus, sed etiam in rem et hypothecariam secundum nostrae tenorem constitutionis, quae legatariis et hypothecarias donavit, et supra dictis omnibus unum tantummodo terminum vitae suae imponimus, id est centum metas annorum. [a 530 d. v k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.1.2.23.5: Imperator Justinianus Haec autem omnia observari sancimus in iis casibus, qui vel postea fuerint nati vel iam in iudicium deducti sunt. [a 530 d. v k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.1.3.0. De episcopis et clericis et orphanotrophis et brephotrophis et xenodochis et asceteriis et monachis et privilegio eorum et castrensi peculio et de redimendis captivis et de nuptiis clericorum vetitis seu permissis.
CJ.1.3.1: Imperator Constantius Iuxta sanctionem, quam dudum meruistis, et vos et mancipia vestra nullus novis collationibus obligabit, sed vacatione gaudebitis. praeterea neque hospites suscipietis. * constantius a. clericis s. d. * [a 343 d. vi k. sept. placido et romulo conss.]
CJ.1.3.2pr.: Imperator Constantius Omnis a clericis indebitae conventionis iniuria et iniquae exactionis repellatur improbitas nullaque conventio sit circa eos munerum sordidorum. et cum negotiatores ad aliquam praestationem competentem vocantur, ab his universis istiusmodi strepitus conquiescat. si quid enim vel parsimonia vel provisione vel mercatura , honestati tamen conscia, congesserint, in usum pauperum atque egentium ministrari oportet aut id, quod ex eorundem ergasteriis vel tabernis conquiri potuerit et colligi, collectum id religionis aestiment lucrum. * constantius a. felici ep. * [a 357 d. viii id. dec. mediolano. lecta v k. ian. apud acta constantio a. viiii et iuliano c. ii conss.]
CJ.1.3.2.1: Imperator Constantius Verum etiam hominibus eorundem, qui operam in mercimoniis habent, divi principis , id est nostri genitoris, statuta multimoda observatione caverunt, ut idem clerici privilegiis pluribus redundarent. [a 357 d. viii id. dec. mediolano. lecta v k. ian. apud acta constantio a. viiii et iuliano c. ii conss.]
CJ.1.3.2.2: Imperator Constantius Itaque extraordinariorum a praedictis necessitas atque omnis molestia conquiescat. [a 357 d. viii id. dec. mediolano. lecta v k. ian. apud acta constantio a. viiii et iuliano c. ii conss.]
CJ.1.3.2.3: Imperator Constantius Ad parangariarum quoque praestationem non vocentur nec eorundem facultates atque substantiae. [a 357 d. viii id. dec. mediolano. lecta v k. ian. apud acta constantio a. viiii et iuliano c. ii conss.]
CJ.1.3.2.4: Imperator Constantius Omnibus clericis huiusmodi praerogativa succurrat, ut coniugia clericorum ac liberi quoque et ministeria, id est mares pariter ac feminae, eorumque etiam filii immunes semper ab huiusmodi muneribus perseverent. [a 357 d. viii id. dec. mediolano. lecta v k. ian. apud acta constantio a. viiii et iuliano c. ii conss.]
CJ.1.3.3: Imperator Constantius De his clericis, qui praedia possident, sublimis auctoritas tua non solum eos aliena iuga nequaquam statuet excusare, sed etiam pro his, quae ab ipsis possidentur, eosdem ad pensitanda fiscalia perurgueri. universos namque clericos possessores dumtaxat provinciales pensitationes fiscalium translationesque faciendas recognoscere iubemus. * constantius a. ad taurum pp. * [a 360 data epistula prid. k. iul. mediolano constantio a. x et iuliano c. iii conss.]
CJ.1.3.4pr.: Imperator Constantius Officiales rationales, si exhibitione cursus seu primipili necessitate neglecta, interversa etiam ratione fiscali ad clericatus honorem putaverint transeundum, ad priorem condicionem retrahantur. * constantius a. ad taurum pp. * [a 361 d. iiii k. sept. tauro et florentio conss.]
CJ.1.3.4.1: Imperator Constantius Si vero obnoxii ratiociniis vel necessitatibus non sint, sub notione iudicum officiis consentientibus, si id probabilis vitae studium postularit, transferantur nec cessionem metuant facultatum. [a 361 d. iiii k. sept. tauro et florentio conss.]
CJ.1.3.4.2: Imperator Constantius Quod si clandestinis artibus putaverint inrependum, duas concedant liberis aut, si proles defuerit, propinquis e propria substantia portiones tertiam sibimet retenturi: si vero propinquorum necessitudo defuerit, geminae portiones officiis in quibus militant relinquantur, portione tertia tantummodo retenta. [a 361 d. iiii k. sept. tauro et florentio conss.]
CJ.1.3.5: Imperator iovianus Si quis non dicam rapere, sed attemptare tantum matrimonii iungendi causa sacratissimas virgines ausus fuerit, capitali poena ferietur. * iovianus a. secundo pp. * [a 364 d. xi k. mart. antiochiae ioviano a. et varroniano conss.]
CJ.1.3.6: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus Presbyteros diaconos subdiaconos atque exorcistas et lectores, ostiarios etiam personalium munerum expertes esse praecipimus. * valens grat. et valentin. aaa. ad cataphronium. * [a 377 d. iii non. mart. gratiano a. iiii et merobaude conss.]
CJ.1.3.7: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Nec honore nec legibus episcopus ad testimonium flagitatur. item dixit: episcopum ad testimonium dicendum admitti non decet: nam et persona oneratur et dignitas sacerdotis excepta confunditur. * grat. valentin. et theodos. aaa. pars act. hab. in s. consist.* [381 syagrii et eucherii vv. clariss. conss. die iv k iul. constantinopoli.]
CJ.1.3.8pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Presbyteri citra iniuriam quaestionis testimonium dicant, ita tamen, ut falsa non simulent. ceteri vero clerici, qui eorum gradum vel ordinem sequuntur, si ad testimonium dicendum petiti fuerint, prout leges praecipiunt, audiantur. * grat. valentin. et theodos. aaa. paulino praef. augustali.* [a 385 d. viii k. aug. arcadio a. et bautone conss.]
CJ.1.3.8.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Salva tamen sit litigatoribus falsi actio, si forte presbyteri, qui sub nomine superioris loci testimonium dicere citra aliquam corporalem iniuriam sunt praecepti, hoc ipso, quod nihil metuant, vera suppresserint. multo magis etenim poena sunt digni, quibus cum plurimum honoris per nostram iussionem delatum est, occulto inveniuntur in crimine. [a 385 d. viii k. aug. arcadio a. et bautone conss.]
CJ.1.3.9: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Nulla nisi emensis sexaginta annis secundum praeceptum apostoli ad diaconissarum consortium transferatur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. tatiano pp. * [a 390 d. xi k. iul. mediolano valentiniano a. iiii et neoterio conss.]
CJ.1.3.10pr.: Imperatores Arcadius, Honorius Si quis in hoc genus sacrilegii proruperit, ut in ecclesias catholicas inruens, sacerdotibus et ministris vel ipso cultu locoque importet iniuriae, quod geritur , a provinciae rectoribus animadvertatur. * arcad. et honor. aa. theodoro pp. * [a 398 d. vi k. mai. mediolano honorio a. iiii et eutychiano conss.]
CJ.1.3.10.1: Imperatores Arcadius, Honorius Atque ita provinciae moderator sacerdotum et catholicae ecclesiae ministrorum, loci quoque ipsius et divini cultus iniuriam capitali in convictos sive confessos reos sententia noverit vindicandum nec expectet, ut episcopus iniuriae propriae ultionem deposcat, cui sanctitas ignoscendi gloriam dereliquit: sitque cunctis laudabile factas atroces sacerdotibus aut ministris iniurias veluti publicum crimen persequi ac de talibus reis ultionem mereri. [a 398 d. vi k. mai. mediolano honorio a. iiii et eutychiano conss.]
CJ.1.3.10.2: Imperatores Arcadius, Honorius Quod si multitudo violenta civilis apparitionis exsecutione et adminiculo ordinum possessorumve non potuerit praesentari, quod se armis aut locorum difficultate tueatur, praesides provinciarum etiam militari auxilio per publicas litteras appetito competentem vindicatam tali excessui imponere non morentur. [a 398 d. vi k. mai. mediolano honorio a. iiii et eutychiano conss.]
CJ.1.3.11: Imperatores Arcadius, Honorius Ecclesiis, quae in possessionibus, ut adsolet, diversorum, vicis etiam vel quibuslibet locis sunt constitutae, clerici non ex alia possessione vel vico, sed ex eo, ubi ecclesiam esse constiterit, ordinentur, ut propriae capitationis onus ac sarcinam recognoscant: ita ut pro magnitudine vel celebritate uniuscuiusque vici ecclesiis certus iudicio episcopi clericorum numerus ordinetur. * arcad. et honor. aa. eutychiano pp. * [a 398 d. vi k. aug. mnizo honorio a. iiii et eutychiano conss.]
CJ.1.3.12: Imperatores Arcadius, Honorius Si quis curialis clericus fuerit ordinatus nec statim conventione praemissa pristinae condicioni reddatur, is vigore et sollertia iudicantium ad pristinam sortem velut manu mox iniecta revocetur. clericis enim ulterius legem prodesse non patimur, quae cessione patrimonii subsecuta decuriones clericos esse non vetabat. * arcad. et honor. aa. eutychiano pp. * [a 398 d. vi k. aug. mnizo honorio a. iiii et eutychiano conss.]
CJ.1.3.13: Imperatores Arcadius, Honorius Si ecclesiae venerabilis privilegia cuiusquam fuerint vel temeritate violata vel dissimulatione neglecta, commissum quinque librarum auri condemnatione plectetur. * arcad. et honor. aa. sapidiano vic. africae. * [a 399 d. vii k. iul. brixiae theodoro cons.]
CJ.1.3.14: Imperatores Arcadius, Honorius Quicumque residentibus sacerdotibus fuerit episcopali loco et nomine detrusus, si aliquid vel contra custodiam vel contra quietem publicam moliri fuerit deprehensus rursusque sacerdotium petere, a quo videtur expulsus, procul ab ea urbe, quam conturbavit, centum milibus vitam agat. nec nostra adeat secreta nec impetrare rescripta speret, sed etiam impetratis careat: defensoribus etiam eorum indignationem subituris. * arcad. et honor. aa. hadriano pp. * [a 400 d. prid. non. febr. ravenna stilichone et aureliano conss.]
CJ.1.3.15: Imperatores Arcadius, Honorius Conventicula illicita extra ecclesiam in privatis aedibus celebrari prohibemus, proscriptionis domus periculo imminente, si dominus eius in ea clericos nova ac tumultuosa conventicula extra ecclesiam celebrantes susceperit. * arcad. et honor. aa. studio pu. * [a 404 d. iiii k. sept. constantinopoli honorio a. vi et aristaeneto conss.]
CJ.1.3.16: Imperatores Honorius, Theodosius Quisquis censibus fuerit adnotatus, invito agri domino ab omni temperet clericatu, adeo ut etiam, si in eo vico, in quo noscitur mansitare, clericus fuerit, sub hac lege religiosum adsumat sacerdotium, ut et capitationis sarcinam per ipsum dominum agnoscere compellatur et ruralibus obsequiis quo maluerit subrogato fungatur, ea scilicet immunitate indulta, quae certae capitationis venerandis ecclesiis relaxatur: nullo contra hanc legem valituro rescripto. * honor. et theodos. aa. anthemio pp. * [a 409 d. prid. k. mart. honorio a. viii et theodosio a. iii conss.]
CJ.1.3.17pr.: Imperatores Honorius, Theodosius Placet nostrae clementiae, ut nihil commune clerici cum publicis actibus vel ad curiam pertinentibus, cuius corpori non sunt adnexi, habeant. * honor. et theodos. aa. monaxio pp. * [a 416 d. iii k. oct. constantinopoli theodosio a. vii et palladio conss.]
CJ.1.3.17.1: Imperatores Honorius, Theodosius Praeterea eis, qui parabalanin vocantur, neque ad quodlibet publicum spectaculum neque ad curiae locum neque ad iudicium accedendi licentiam permittimus, nisi forte singuli ob causas proprias et necessitates iudicem adierint aliquem lite pulsantes vel ab alio ipsi pulsati vel in communi totius corporis causa syndico ordinato: sub ea definitione, ut, si quis eorum haec violaverit et brevibus parabalanin eximatur et competenti supplicio subiugetur nec umquam ad eandem sollicitudinem revertatur. [a 416 d. iii k. oct. constantinopoli theodosio a. vii et palladio conss.]
CJ.1.3.18pr.: Imperatores Honorius, Theodosius Parabalanin, qui ad curanda debilium aegra corpora deputantur, sescentos constitui praecipimus, ita ut pro arbitrio viri reverentissimi antistitis alexandrinae urbis de his, qui ante fuerant et qui pro consuetudine curandi gerunt experientiam, sescenti parabalanin ad huiusmodi sollicitudinem eligantur, exceptis videlicet honoratis et curialibus. * honor. et theodos. aa. monaxio pp. * [a 418 d. iii non. febr. constantinopoli honorio xii et theodosio viii aa. conss.]
CJ.1.3.18.1: Imperatores Honorius, Theodosius Si quis autem ex his naturali sorte fuerit absumptus, alter in eius locum pro voluntate eiusdem sacerdotis exceptis honoratis et curialibus subrogetur, ita ut hi sescenti viri reverentissimi sacerdotis praeceptis ac dispositionibus obsecundent et sub eius cura consistant: reliquis, quae dudum latae legis forma complectitur, super his parabalanin vel de spectaculis vel de iudiciis ceterisque sicut iam statutum est custodiendis. [a 418 d. iii non. febr. constantinopoli honorio xii et theodosio viii aa. conss.]
CJ.1.3.19pr.: Imperatores Honorius, Theodosius Eum, qui probabilem saeculo disciplinam agit, decolorari consortio sororiae appellationis non decet. quicumque igitur cuiuscumque gradus sacerdotio fulciuntur vel clericatus honore censentur, extranearum sibi mulierum interdicta consortia cognoscant: hac eis tantum facultate concessa, ut matres filias atque germanas intra domorum suarum saepta contineant: in his enim nihil scaevi criminis aestimari foedus naturale permittit. * honor. et theodos. aa. palladio pp. * [a 420 d. viii id. mai. ravenna theodosio a. viiii et constantio iii conss.]
CJ.1.3.19.1: Imperatores Honorius, Theodosius Illas etiam non relinqui castitatis hortatur adfectio, quae ante sacerdotium maritorum legitimum meruere coniugium: neque enim clericis incompetenter adiunctae sunt, quae dignos sacerdotio viros sui conversatione fecerunt. [a 420 d. viii id. mai. ravenna theodosio a. viiii et constantio iii conss.]
CJ.1.3.20pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Si quis presbyter aut diaconus aut diaconissa aut subdiaconus vel cuiuslibet alterius loci clericus aut monachus aut mulier, quae solitariae vitae dedita est, nullo condito testamento decesserit nec ei parentes utriusque sexus vel liberi vel si qui agnationis cognationisve iure iunguntur vel uxor extiterit, bona, quae ad eum vel ad eam pertinuerint, sacrosanctae ecclesiae vel monasterio, cui fuerat destinatus aut destinata, omnifariam socientur. * theodos. et valentin. aa. ad taurum pp. * [a 434 d. xviii k. ian. ariobindo et aspare conss.]
CJ.1.3.20.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Exceptis his facultatibus, quas forte censibus adscripti vel iuri patronatus subiecti vel curiali condicioni obnoxii clerici vel monachi cuiuscumque sexus relinquunt: nec enim iustum est bona seu peculia, quae aut patrono legibus debentur aut domino possessionis, cui quis eorum fuerat adscriptus, aut ad curias pro tenore dudum latae constitutionis sub certa forma pertinere noscuntur, ab ecclesiis vel monasteriis detineri: actionibus videlicet competenter sacrosanctis ecclesiis vel monasteriis reservatis, si quis forte praedictis condicionibus obnoxius aut ex gestis negotiis aut ex quibuslibet aliis ecclesiasticis actibus obligatus obierit. [a 434 d. xviii k. ian. ariobindo et aspare conss.]
CJ.1.3.21: Imperatores Theodosius, Valentinianus Ad similitudinem tam episcoporum orthodoxae fidei quam presbyteri et diaconi ii, qui honorario titulo illustrem dignitatem consecuti sunt, per substitutos periculo suarum facultatum curiae muneribus satisfacere non vetentur. * theodos. et valentin. aa. thomae pp. * [a 442 d. v k. mart. constantinopoli eudoxio et dioscoro conss.]
CJ.1.3.22pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Si qua per calumniam postulatio super criminalibus causis apud competentem iudicem deposita exhibitionis causa fuerit sacrosanctae religionis antistitis, triginta pondo auri condemnatione publicis calculis inferenda ut percellatur, praecipimus. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 445 d. iii id. febr. constantinopoli valentiniano a. vi et nomo conss.]
CJ.1.3.22.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Quin etiam omnia privilegia, quae sacrosanctis ecclesiis confugarum aut clericorum, decanorum vel aliorum ecclesiasticorum causa legibus sunt praestita, intacta atque illibata servari. [a 445 d. iii id. febr. constantinopoli valentiniano a. vi et nomo conss.]
CJ.1.3.22.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus Praeterea iubemus, ut omnes clerici atque monachi, qui de suis civitatibus ad hanc almam urbem ecclesiastici negotii vel religionis causa proficiscuntur, litteris episcopi, cui unusquisque iter faciens obsequitur, muniti adveniant: scituri quod, si citra hanc fiduciam accesserint, sibimet imputabunt, quod non clerici vel monachi esse putabuntur. [a 445 d. iii id. febr. constantinopoli valentiniano a. vi et nomo conss.]
CJ.1.3.23: Imperatores Valentinianus, Marcianus Quoniam venerabilis recordationis flavianus huius almae urbis episcopus cum venerabili synodo innumerabilium paene sacerdotum, qui chalcedone convenerunt, tanto ac tali decoratus est testimonio, ut eutyches, qui contra senserat, cum scelaeratis dictis suis ab omnibus uno ore damnaretur, aboleatur quidem eutychetis damnosa memoria, flaviani autem laudabilis recordatio reveletur. * valentin. et marcian. aa. palladio pp. * [a 452 d. constantinopoli pridie nonas iulias sporacio cons.]
CJ.1.3.24: Imperatores Valentinianus, Marcianus Id, quod pauperibus testamento vel codicillis relinquitur, non ut incertis personis relictum evanescat, sed modis omnibus ratum firmumque consistat. * valentin. et marcian. aa. palladio pp. * [a 455 d. viii k. mai. anthemio cons.]
CJ.1.3.25pr.: Imperator Marcianus Cum clericis in iudicium vocatis pateat episcopalis audientia, volentibus tamen actoribus, si actor disceptationem sanctissimi archiepiscopi noluerit experiri, eminentissimae tuae sedis examen contra catholicos sub viro reverentissimo archiepiscopo huius urbis clericos constitutos vel contra reverentissimum oeconomum tam de ipsius quam de ecclesiasticis negotiis sibimet noverit expetendum neque in ullo alio foro vel apud quemquam alterum iudicem eosdem clericos litibus inretire et civilibus vel criminalibus negotiis temptet innectere. * marcian. a. constantino pp. * [a 456 ? d........ ]
CJ.1.3.25.1: Imperator Marcianus Memorati autem reverentissimi clerici orthodoxarum ecclesiarum, quae sub viro religioso antistite huius inclitae urbis sunt, in causa, in qua vel ipsi vel procuratores, quos pro se dederint, sententiarum auctoritate pulsantur, exsecutoribus, per quos coeperint conveniri, fideiussorem sacratissimae huius urbis ecclesiae oeconomum vel defensorem praebeant, qui usque ad quinquaginta libras auri fideiussor existat. [a 456 ? d........ ]
CJ.1.3.25.1a: Imperator Marcianus Ipse vero reverentissimus oeconomus almae huius urbis ecclesiae lite pulsatus fideiussorem pro se non praebeat, utpote qui et aliorum clericorum fideiussor futurus est, sed fidei suae committatur. [a 456 ? d........ ]
CJ.1.3.25.1b: Imperator Marcianus Quod si lis diversorum ( excepto reverentissimo oeconomo) clericorum, quae agitanda sit, memoratam summam videtur excedere, clericus lite pulsatus det exsecutori pro residua quantitate cautionem suam: cui nullum tamen insertum erit iusiurandum, quia ecclesiasticis regulis et canone a beatissimis episcopis antiquitus instituto clerici iurare prohibentur. [a 456 ? d........ ]
CJ.1.3.25.2: Imperator Marcianus Statuimus autem, ut exsecutoribus idem reverentissimus oeconomus vel alii diversi clerici sub beatissimo archiepiscopo huius splendidissimae civitatis sententiarum tuarum auctoritate commoniti solidos duos tantummodo dent pro commonitione sua et pro institutione procuratoris, si per eum voluerint litigare. [a 456 ? d........ ]
CJ.1.3.25.3: Imperator Marcianus Quod circa alios quoque diversos apparitores eminentiae tuae in his, quae ex consuetudine praebentur officio, observari in causis praedictorum clericorum iubemus, ut litis sumptus vel expensae a clericis pauciores humanioresve praestentur. [a 456 ? d........ ]
CJ.1.3.26: Imperator Leo Decernimus, ut posthac neque monachi aut quicumque alius cuiuslibet status aut fortunae in aedes publicas vel in quaecumque loca populi voluptatibus fabricata venerabilem crucem et sanctorum martyrum reliquias illicite inferre conentur vel occupare audeant ea, quae vel ad publicas causas vel ad populi oblectamenta constructa sunt. cum enim religiosae aedes non desunt, possunt ibi, consultis prius ut oportet religiosissimis episcopis, reliquias martyrum non quorundam usurpatione, sed arbitrio reverentissimorum antistitum collocare. ideo patientiam et modestiam suam, quam leges nostrae et publica disciplina et ipsorum monachorum nomen ecit, studiose unusquisque tam monachus quam cuiuslibet alterius professionis retineat et perpetuo observare procuret. * leo a. viviano pp. * [a 459 d. xv k. oct. patricio cons.]
CJ.1.3.27: Imperator Leo Quisquis emensis militiae suae stipendiis expletisque officiis sive muneribus, quae cuicumque condicioni aut consuetudine vel lege debebat, ad consortium se contulerit clericorum et inter ministros verae orthodoxae fidei maluerit et elegerit numerari, nullius prorsus sententiae acerbitate revocetur nec a dei templis quibus se consecravit inopportunis intentionibus abstrahatur, sed isdem beatissimis ministeriis securus permaneat et quietus, ad quae post longi laboris lassitudinem ob reliquiae vitae requiem consilio meliore protractus est: his actionibus, si quae contra eum eiusque patrimonium legitima intentione competunt, pro iuris ordine responsurus: exceptis primipilaribus, quos praeceptis tui culminis et publicis utilitatibus in perpetuum esse subiectos sacratissimae constitution is statuta sanxerunt. * leo a. erythrio pp. * [a 466 d. prid. non. mart. constantinopoli leone a. iii cons.]
CJ.1.3.28pr.: Imperator Leo Nulli licere decernimus, si testamento heres sit institutus seu ab intestato succedat seu fideicommissarius vel legatarius inveniatur, dispositionem pii testatoris infringere vel improba mente violare, adserendo incertum esse legatum vel fideicommissum, quod redemptioni relinquitur captivorum, sed modis omnibus exactum pro voluntate testatoris piae rei negotio proficere. * leo a. nicostrato pp. * [a 468 d. xv k. sept. constantinopoli anthemio ii cons.]
CJ.1.3.28.1: Imperator Leo Et si quidem testator significaverit, per quem desiderat redemptionem fieri captivorum, is qui specialiter designatus est legati seu fideicommissi habeat exigendi licentiam et pro sua conscientia votum adimpleat testatoris. sin autem persona non designata testator absolute tantummodo summam legati vel fideicommissi taxaverit, quae debeat memoratae causae proficere, vir reverentissimus episcopus illius civitatis, ex qua testator oritur, habeat facultatem exigendi, quod huius rei gratia fuerit derelictum, pium defuncti propositum sine ulla cunctatione ut convenit impleturus. [a 468 d. xv k. sept. constantinopoli anthemio ii cons.]
CJ.1.3.28.2: Imperator Leo Cum autem vir religiosissimus episcopus huiusmodi pecunias pio relictas arbitrio fuerit consecutus, statim gestis intervenientibus earum quantitatem et tempus quo eas susceperit apud rectorem provinciae publicare debebit. post unius vero anni spatium et numerum captivorum et data pro his pretia eum manifestare praecipimus, ut per omnia impleantur tam piae deficientium voluntates: ita tamen, ut religiosissimi antistites gratis et sine ullo dispendio praedicta gesta conficiant, ne humanitatis obtentu relictae pecuniae iudiciorum dispendiis erogentur. [a 468 d. xv k. sept. constantinopoli anthemio ii cons.]
CJ.1.3.28.3: Imperator Leo Quod si testato, qui huiusmodi legatum vel fideicommissum non designata persona reliquit, barbarae sit nationis et de eius patria aliqua emerserit ambiguitas, vir reverentissimus episcopus civitatis eius, in qua idem testator defunctus est , itidem habeat legati seu fideicommissi petitionem defuncti propositum modis omnibus impleturus. [a 468 d. xv k. sept. constantinopoli anthemio ii cons.]
CJ.1.3.28.4: Imperator Leo Quod si in vico vel in territorio testator mortem obierit, illius civitatis vir reverentissimus episcopus exactionem habebit, sub qua vicus vel territorium esse dignoscitur. [a 468 d. xv k. sept. constantinopoli anthemio ii cons.]
CJ.1.3.28.5: Imperator Leo Et ne pium defunctorum propositum improba fraudatorum calliditate celetur, quidquid pro huiusmodi causa a testatore relictum fuerit, universi, qui id quocumque modo cognoverint, vel in viri clarissimi rectoris provinciae vel in urbis episcopi notitiam deferendi habeant liberam facultatem: nec delatoris nomen suspicionemque formident, cum fides atque industria eorum tam laude quam honestate non careat ac pariter pietate, cum veritatem in publicas aures lucemque deduxerint. [a 468 d. xv k. sept. constantinopoli anthemio ii cons.]
CJ.1.3.30pr.: Imperatores Leo, Anthemius Si quemquem vel in hac urbe regia vel in ceteris provinciis, quae toto orbe diffusae sunt, ad episcopatus gradum provehi deo auctore contigerit, puris hominum mentibus nuda electionis conscientia sincero omnium iudicio proferatur. * leo et anthem. aa. armasio pp. * [a 469 d. viii id. mart. constantinopoli zenone et marciano conss.]
CJ.1.3.30.1: Imperatores Leo, Anthemius Nemo gradum sacerdotii pretii venalitate mercetur: qualiter quisque mereatur, non quantum dare sufficiat aestimetur. [a 469 d. viii id. mart. constantinopoli zenone et marciano conss.]
CJ.1.3.30.2: Imperatores Leo, Anthemius Profecto enim quis locus tutus et quae causa esse poterit excusata, si veneranda dei templa pecuniis expugnantur? quem murum integritati aut vallum fidei providebimus, si auri sacra fames penetralia veneranda proserpit? quid denique cautum esse poterit aut securum, si sanctitas incorrupta corrumpitur? [a 469 d. viii id. mart. constantinopoli zenone et marciano conss.]
CJ.1.3.30.3: Imperatores Leo, Anthemius Cesset altaribus imminere profanus ardor avaritiae et a sacris adytis repellatur piaculare flagitium. ita castus et humilis nostris temporibus eligatur episcopus, ut, locorum quocumque pervenerit, omnia vitae propriae integritate purificet. [a 469 d. viii id. mart. constantinopoli zenone et marciano conss.]
CJ.1.3.30.4: Imperatores Leo, Anthemius Non pretio, sed precibus ordinetur antistes. tantum ab ambitu debet esse sepositus, ut quaeratur cogendus, rogatus recedat, invitatus effugiat. [a 469 d. viii id. mart. constantinopoli zenone et marciano conss.]
CJ.1.3.30.5: Imperatores Leo, Anthemius Sola illi suffragetur necessitas excusandi. profecto enim indignus est sacerdotio, nisi fuerit ordinatus invitus, cum sane quisquis hanc sanctam et venerandam antistitis sedem pecuniae interventu subiise aut si quis, ut alterum ordinaret vel eligeret, aliquid accepisse detegitur, ad instar publici criminis et laesae maiestatis accusatione proposita a gradu sacerdotii retrahatur. [a 469 d. viii id. mart. constantinopoli zenone et marciano conss.]
CJ.1.3.30.6: Imperatores Leo, Anthemius Nec hoc solum deinceps honore privari, sed perpetuae quoque infamiae damnari decernimus, ut eos, quos facinus par coinquinat et aequat, utrosque similis poena comitetur. [a 469 d. viii id. mart. constantinopoli zenone et marciano conss.]
CJ.1.3.31pr.: Imperatores Leo, Anthemius Orphanotrophos huius inclitae urbis nulla subtilitate iuris obsistente eorum quidem qui pupilli sunt quasi tutores, adulescentium vero quasi curatores sine ullo fideiussionis gravamine in emergentibus causis tam in iudicio quam extra iudicium, ut opus exegerit, ad similitudinem tutoris et curatoris personas et negotia eorum, si qua possint habere, defendere ac vindicare iubemus: ita videlicet, ut praesentibus publicis personis, id est tabulariis, aut intervenientibus gestis in hac quidem inclita urbe apud virum perfectissimum magistrum census, in provinciis vero apud moderatores earum vel defensores locorum res eorum eis tradantur, a quibus sunt custodiendae: ut, si quas earundem rerum propter fenus forsitan vel aliam urguentem causam vel eo quod servari non possunt alienare perspexerint, prius habita aestimatione licebit eis alienationis inire contractum, ut pretia eorum quae exinde colliguntur, ab isdem personis custodiantur. * leo et anthem. aa. dioscoro pp. * [a 472 d. k. iun. constantinopoli marciano cons.]
CJ.1.3.31.1: Imperatores Leo, Anthemius Huiusmodi autem pium atque religiosum officium pro tempore orphanotrophos ita peragere convenit, ut minime ratiociniis tutelaribus seu curationibus obnoxii sint. grave enim atque iniquum est callidis quorundam, si ita contigerit, machinationibus eos vexari, qui propter timorem dei a parentibus atque substantiis destitutos minores sustentare ac velut paterna adfectione educare festinant. [a 472 d. k. iun. constantinopoli marciano cons.]
CJ.1.3.32pr.: Imperatores Leo, Anthemius Omnes, qui ubicumque sunt vel posthac fuerint orthodoxae fidei sacerdotes et clerici, cuiuscumque gradus sunt, monachi quoque in causis civilibus ex nullius penitus maioris minorisve sententia iudicis ad extranea iudicia pertrahantur aut provinciam vel locum aut regionem quam habitant exire cogantur. nullus eorum ecclesias vel monasteria propria, quae religionis intuitu habitant, relinquere miserabili necessitate iubeatur, sed apud suos iudices ordinarios, hoc est provinciarum rectores, locis quibus degunt et ecclesiarum ministeriis obsecundant, omnium contra se agentium suscipiant actiones, ut his saltem horis atque temporibus, quibus religiosos viros a turbulenta observatione praetorii vacare contigerit cumque eos ad tempus petitorum intentio calumniosa laxaverit, ad sua se monasteria et venerabiles ecclesias conferentes sapienti animo, precatione sollicita faciliusque de proximo sacrosanctis altaribus obsecundent in suis laribus et domiciliis constituti. * leo et anthem. aa. erythrio pp. * [a 472 datum constantinopoli pridie nonas april. marciano cons.]
CJ.1.3.32.1: Imperatores Leo, Anthemius In hac autem regia urbe si quando cuiuscumque rei causa episcopos vel presbyteros ceterosque clericos, qui sacrosanctis ecclesiis obsequuntur, sive monachos ex aliis quibuscumque provinciis contigerit reperiri, quos tamen in litem quisquam vocare voluerit, in nullo alio sit licitum memoratos cuiquam pulsare iudicio, nisi in tuae sublimatis dumtaxat examine, ubi eis et beatitudinis honor debitus reservetur et oratorum adfluens in defensionibus copia large praestetur. [a 472 datum constantinopoli pridie nonas april. marciano cons.]
CJ.1.3.32.2: Imperatores Leo, Anthemius Praeterea cum in provinciis ex eius qui regit provinciam fuerint sententia vel interlocutione conventi sive illi sacerdotes seu cuiuscumque gradus clerici sive monachi habeantur, dummodo approbentur orthodoxi, qui in propriis causis contractibusve pulsantur non alios quam ecclesiae propriae defensores seu quos oeconomos appellant fideiussores praebeant, ne, dum exsecutoris pertinax et avara protervitas extraneos fideiussores flagitat, multiglex innoxiae paupertati infligatur incommodum. [a 472 datum constantinopoli pridie nonas april. marciano cons.]
CJ.1.3.32.3: Imperatores Leo, Anthemius In hac autem regia urbe inventi ex quacumque provincia venientes, cum in tuae amplitudinis iudicio, quod eis solum delegavimus, lite pulsati fuerint, reverentissimi orthodoxae fidei sacerdotes certe oeconomi aut ecclesiae defensores seu clerici in causis civilibus suis sive ecclesiasticis nulla praebendi fideiussoris molestentur iniuria, sed aut vicariis fideiussionibus contradantur, quas tamen stipulationum sollemnis cautela vallaverit, aut cautionibus et professioni propriae ac facultatum suarum obligationibus committantur. [a 472 datum constantinopoli pridie nonas april. marciano cons.]
CJ.1.3.32.4: Imperatores Leo, Anthemius Hoc nihilo minus observando, ut in causis ecclesiasticis nullum alium conveniri fas sit nisi eum, quem dispensatorem pauperum, id est oeconomum ecclesiae, episcopi tractatus elegerit ( hunc enim sine dubio a sacerdote convenit ordinari) : quem tamen conventum defensoris ecclesiae fidei committi praecipimus. [a 472 datum constantinopoli pridie nonas april. marciano cons.]
CJ.1.3.32.5: Imperatores Leo, Anthemius Exsecutoribus in minoribus quidem iudiciis omnibus in ipsa conventione sacerdotum seu clericorum non amplius quam unum semissem aut sperantibus aut etiam audentibus accipere. si vero apparitor tuae magnitudinis ex sententia tuae sedis amplissimae in provincia degentes eos monuerit, iubemus non amplius eum quam duos solidos sportularum nomine percipere. in hac vero urbe magnifica idem apparitor tuae magnitudinis uno aureo sportularum gratia a provincialibus clericis contentus sit, quantaelibet summae qui conventus fuerit exponatur obnoxius. [a 472 datum constantinopoli pridie nonas april. marciano cons.]
CJ.1.3.32.6: Imperatores Leo, Anthemius Praeterea nullus exsecutor vexare contumeliis clericos ullos, nullis impulsionibus molestare, nullis exprobrare conviciis aut corporalibus iniuriis fatigare conetur: his, qui huiusmodi aliquid adgressi fuerint, post amissionem cinguli et patrimonii ultima protinus animadversione plectendis. [a 472 datum constantinopoli pridie nonas april. marciano cons.]
CJ.1.3.32.7: Imperatores Leo, Anthemius Privilegiis sane singulis quibuscumque sacrosanctis ecclesiis orthodoxae fidei, xenodochiis sive ptochiis tam generaliter quam specialiter attributis perpetuo reservandis, nullis eas earumque sacerdotes aut clericos cuiuslibet gradus aut monachos vel ptochos aut xenodochos orthodoxae fidei deputatos extraordinariis muneribus praecipimus praegravari. eas enim sarcinas oneris, quas plerisque personis diversa ratione remittimus, imponi beatissimis viris nostro saeculo inconveniens esse iudicamus. [a 472 datum constantinopoli pridie nonas april. marciano cons.]
CJ.1.3.32.8: Imperatores Leo, Anthemius Praeterea ne cui temeritas sua lucrativa concedatur et ut impudens calumniantium refrenetur audacia, iubemus, quotiens ii, qui sacerdotes seu clericos seu monachos ceterosque superius designatos vel in tuae magnitudinis examine vel in provinciali iudicio proposita actione convenerint, si causa cognita convicti fuerint sine iusta eos et legitima petitione pulsasse, omnes eis legitimas expensas sumptusque, quos ab exordio coeptae controversiae ipsorum vitio tolerasse eos constiterit, redhibere cogantur, ut hac saltem censurae iustissimae formidine revocati improbis adsidue conflictationibus occupati adquiescant se iam sopitis clamoribus iurgiorum magistra deinceps necessitate retinere. [a 472 datum constan tinopoli pridie nonas april. marciano cons.]
CJ.1.3.33: Imperatores Leo, Anthemius Sacrosanctae orthodoxae fidei episcopi atque presbyteri, diaconi quoque, qui semel probatis moribus integritate castissima ad hunc gradum meruerint pervenire, ea, quaecumque in eodem clericatus gradu locoque viventes adquirere et habere potuerint, etiamsi in patris avique aut proavi potestate constituti sunt et adhuc superstites habentur, tamquam bona propria vindicent: de his, si quando eis libitum fuerit, testandi vel donandi vel quolibet alio titulo alienandi libera facultate concessa, ut ea bona quoquo tempore numquam fratribus vel sororibus aut ex his genitis conferantur, sed ad eorum filios posteros et quoscumque extraneos heredes perveniant nec a patribus avis aut proavis, sed ab ipsorum liberis tamquam praecipua vindicentur, certe his procedant, quibus ipsi id peculium vel inter vivos alienatione habita vel mortis tempore ultima et vere cognita voluntate concesserint. * leo et anthem. aa. erythrio pp. * [a 472 d. prid. non. april. marciano cons.]
CJ.1.3.34pr.: Imperatores Leo, Anthemius Omnia privilegia, quae a retro principibus aut a nostra serenitate vel iudiciariis dispositionibus aut liberalitatibus pro singulis quibuscumque temporibus vel consuetudine sive circa ius metatorum sive in aliis quibuslibet rebus praestita sunt orphanotrophio sive asceteriis vel ecclesiis aut ptochiis seu xenodochiis aut monasteriis atque ceteris hominibus etiam ac rebus iuris eorum ad curam niconis viri religiosissimi presbyteri et orphanotrophi vel ad eos, qui post eum loco eius successerint, pertinentibus ad similitudinem zotici beatissimae memoriae, qui prius huiusmodi pietatis officium invenisse dicitur, per hanc pragmaticam sanctionem firma illibataque in perpetuum custodiri decernimus. valde etenim hoc videtur esse necessarium, cum exinde sustentatio vel educatio orphanis atque egenis et usibus ecclesiasticis vel ptochiis vel asceteriis comparetur. * leo et anthem. aa. dioscoro pp. * [a 472 d. x k. ian. constantinopoli marciano cons.]
CJ.1.3.34.1: Imperatores Leo, Anthemius Domus etiam aliasque res superius nominatas ad curam memorati viri pertinentes vel postmodum quolibet modo ad eius sollicitudinem vel qui post eum ad eiusdem orphanotrophii curam vocati fuerint perventuras ad instar maioris venerabilis ecclesiae huius inclitae urbis omnibus privilegiis, quae eadem sancta ecclesia vel nunc adipiscitur vel postea merebitur, perpetuo potiri pietatis intuitu decernimus. [a 472 d. x k. ian. constantinopoli marciano cons.]
CJ.1.3.36pr.: Imperator Zeno Iubemus adscripticiorum creationes secundum veterem constitutionem, nisi dominorum possessionum, unde oriundi sunt, evidens concurrerit consensus, nullius penitus esse momenti, sed isdem fundorum dominis, qui faciendae creationi non sicut dictum est evidenter consenserint, ius proprium ad similitudinem ceterorum colonorum in suos adscripticios exercendi, tamquam si nulla creatio intercessisset, tribui facultatem. idemque hoc super illis quoque agricolis decernimus observari, qui cum essent adscripticiae nexibus condicionis conscripti, solitariam vitam videlicet appetentes quibuslibet sese monasteriis contra voluntatem dominorum fundorum duxerint offerendos. * zeno a. sebastiano pp. * [a 484 d. v k. april. constantinopoli theodorico cons.]
CJ.1.3.36.1: Imperator Zeno Servos sane sociari clericorum consortiis volentibus quoque et consentientibus dominis modis omnibus prohibemus, cum liceat eorum dominis, data servis prius libertate licitum eis ad suscipiendos honores clericorum iter, si hoc voluerint, aperire. [a 484 d. v k. april. constantinopoli theodorico cons.]
CJ.1.3.36.2: Imperator Zeno Omnes praeterea virorum clarissimorum provincias moderantium sententiis absque ulla privilegii differentia ( qui tamen praesidali iurisdictioni subiecti sunt, sive episcopi vel quilibet clerici aut monachi aut cuiuslibet sint condicionis) pariter respondere decernimus: nulla in posterum viris clarissimis provinciarum rectoribus ad loca, in quibus incusatae personae consistunt, perveniendi necessitate penitus imponenda, cum non solum legibus, verum etiam naturali quoque iuri conveniat, quos res exegerit, iudicialibus ad iudicium vocari sententiis, non ipsos iudices, quod dici etiam iniustum est, ad subiectos deduci, sed per datos ab his iudices causae examinationem in locis ubi incusati degunt procedere. [a 4 84 d. v k. april. constantinopoli theodorico cons.]
CJ.1.3.37: Imperator Zeno Servis, si dominorum fuerint voluntate muniti, solitariam vitam participandi licentia non denegetur, dum tamen eorum domini non ignorent, quod, si servis suis ad monasteriorum cultum migrandi tribuerint facultatem, eorundem servorum dominio, donec idem servi in eodem monachorum habitu duraverint, spoliandos: alioquin si relicta forte vita solitaria ad aliam se condicionem transtulerint, certum est eos ad servitutis iugum, quam monachicae professionis cultu evaserant, reversuros. * zeno a. sebastiano pp. * [a 484 d. id. april. theodorico cons.]
CJ.1.3.40: Imperator Justinus Repetita promulgatione non solum iudices quorumlibet tribunalium, verum etiam defensores ecclesiarum huius almae urbis, quos turpissimum insinuandi ultimas deficientium voluntates genus irrepserat, praemonendos censemus, ne rem attingant, quae nemini prorsus omnium secundum constitutionum praecepta quam census magistro competit. absurdum etenim clericis est, immo etiam opprobrium, si peritos se velint disceptationum esse forensium: feriendis temeratoribus huius sanctionis poena quinquaginta librarum auri. * iustinus a. archelao pp. * [a 524 d. xiii k. dec. constantinopoli iustino a. ii et opilione conss.]
CJ.1.3.48pr.: Imperator Justinianus Si quis ad declinandam legem falcidiam, cum desiderat totam suam substantiam pro redemptione captivorum relinquere, eos ipsos captivos scripserit heredes, ne videatur quasi incertis personis heredibus institutis iudicium suum oppugnandum reliquisse, sancimus huius talem institutionem pietatis intuitu valere et non esse respuendam. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. x k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.3.48.1: Imperator Justinianus Sed et si pauperes quidam scripserit heredes et non inveniatur certum ptochium vel certae ecclesiae pauperes, de quibus testator cogitaverit, sed hic incerto vocabulo pauperes fuerint heredes instituti, simili modo et huiusmodi institutionem valere decernimus. [a 531 d. x k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.3.48.2: Imperator Justinianus Et si quidem captivos scripserit heredes, civitatis, in qua testator larem fovere ac degere noscitur, episcopus et oeconomus hereditatem suscipiant et omnimodo in redemptione captivorum procedat hereditas sive per annuos reditus sive per venditionem mobilium seu se moventium rerum: nullo penitus ex hoc lucro vel oeconomo vel episcopo vel sacrosanctae ecclesiae relinquendo. si enim propter hoc a speciali herede recessum est, ut non falcidiae ratio inducatur, quomodo ferendum est hoc, quod in sacro venit, per falcidiam vel aliam occasionem minui? [a 531 d. x k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.3.48.3: Imperator Justinianus Ubi autem indiscrete pauperes scripti sunt heredes, ibi xenonem eius civitatis omnimodo hereditatem nancisci et per xenodochum in aegrotantes fieri patrimonii distributionem, secundum quod in captivis constituimus: vel per redituum annalium erogationem vel per venditionem rerum mobilium vel se moventium, ut ex his res immobiles comparentur et annuus victus aegrotantibus accedat. quis enim pauperior est hominibus, qui et inopia tenti sunt et in xenonem repositi et suis corporibus laborantes necessarium victum sibi non possunt adferre? [a 531 d. x k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.3.48.4: Imperator Justinianus Licentia omnimodo danda et in priore et in secunda specie et actionem movere et debita exigere, ut in captivos vel in aegrotantes consumantur. si enim heredum eis et ius et nomen dedimus, sine falcidiae tamen legis emolumento, necesse est eos et debita exigere et creditoribus respondere. [a 531 d. x k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.3.48.5: Imperator Justinianus Sin autem ampliores in civitate xenones vel ptochia sint, ne incerta videatur pecuniarum datio, tunc ei xenoni vel ptochio, qui pauperior esse dignoscitur, easdem res vel pecunias adsignari: hoc videlicet discutiendo a viro reverentissimo locorum antistite et sub eo constitutis clericis. [a 531 d. x k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.3.48.6: Imperator Justinianus Sin autem nullus xenon in civitate inveniatur, tunc secundum de captivis sanctionem pro tempore oeconomus sacrosanctae ecclesiae vel episcopus hereditatem accipiat et sine falcidiae ratione pauperibus, qui in civitate sunt vel penitus mendicantes vel alia sustentatione egentes, eaedem pecuniae distribuantur. [a 531 d. x k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.3.48.7: Imperator Justinianus Haec tamen omnia locum habere sancimus, quando non certi xenonis vel certi ptochii vel certae ecclesiae nominatio a testatore subsecuta est, sed incertus est eius sensus. sin autem in personam certam vel in certam venerabilem domum respexit, ei tantummodo hereditatem vel legatum competere sancimus, nulla falcidia nec in hac parte intercedente. [a 531 d. x k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.3.48.8: Imperator Justinianus In omnibus autem hiusmodi casibus caelestes iracundias sacrosanctarum rerum administratores expectent, si qualecumque lucrum ex huiusmodi gubernationibus sibi adquisierint vel si hoc committi ab alio senserint et non gravissima poena et interminatione quod perperam factum est studeant corrigere. [a 531 d. x k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.3.49pr.: Imperator Justinianus Cum lege leoniana viris reverentissimis episcopis et presbyteris et diaconis peculium habere quasi castrense concessum est, eo addito, ut in ipso testari possint, dubitabatur, si huiusmodi testamenta debent de inofficiosi querella expugnari, cum de omnibus personis, quae huiusmodi peculia meruerunt, eadem fuerat quaestio exorta. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. k. sept. constantinopoli post cons. lampadii et orestae.]
CJ.1.3.49.1: Imperator Justinianus Sancimus itaque viris reverentissimis episcopis et presbyteris et diaconis, qui tale peculium ( id est quasi castrense) possident, super his tantummodo rebus, quae quasi castrensis peculii sunt, non solum ultima condere secundum leges tamen elogia licere, quod ex leoniana constitutione descendit, sed etiam eorum ultimas voluntates, super his tantummodo habitas, de inofficiosi querellae minime subiacere. [a 531 d. k. sept. constantinopoli post cons. lampadii et orestae.]
CJ.1.3.50pr.: Imperator Justinianus Si quis in conscribendo instrumento sese confessus fuerit non usurum fori praescriptione propter sacerdotii praerogativam, sancimus non licere ei adversus sua pacta venire et contrahentes decipere, cum regula est iuris antiqui omnes licentiam habere his quae pro se introducta sunt renuntiare. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. k. sept. constantinopoli post cons. lampadii et orestae vv. cc.]
CJ.1.3.50.1: Imperator Justinianus Quam generalem legem in omnibus casibus obtinere sancimus, qui necdum per iudicialem sententiam vel amicalem conventionem sopiti sunt. [a 531 d. k. sept. constantinopoli post cons. lampadii et orestae vv. cc.]
CJ.1.3.51pr.: Imperator Justinianus Generaliter sancimus omnes viros reverentissimos episcopos nec non presbyteros seu diaconos et subdiaconos et praecipue monachos, licet non sint clerici, immunitatem ipso iure omnes habere tutelae sive testamentariae sive legitimae sive dativae: et non solum tutelae esse eos expertes, sed etiam curae, non solum pupillorum et adultorum, sed et furiosi et muti et surdi et aliarum personarum, quibus tutores vel curatores a veteribus legibus dantur. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. k. nov. post cons. lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.3.51.1: Imperator Justinianus Eos tamen clericos et monachos huiusmodi habere beneficium sancimus, qui ad sacrosanctas ecclesias vel monasteria permanent, non devagantes neque circa divina ministeria desides, cum propter hoc ipsum beneficium eis indulgemus, ut aliis omnibus derelictis dei omnipotentis inhaereant ministeriis. [a 531 d. k. nov. post cons. lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.3.51.2: Imperator Justinianus Et hoc non solum in vetere roma vel in hac regia civitate, sed in omni terra, ubicumque christianorum nomen colitur, obtinere sancimus. [a 531 d. k. nov. post cons. lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.3.53pr.: Imperator Justinianus Raptores virginum vel viduarum vel diaconissarum, quae deo fuerint dedicatae, pessima criminum peccantes capitis supplicio plectendos fuisse decernimus, quod non solum ad iniuriam hominum, sed ad ipsius omnipotentis dei inreverentiam committitur. * iust. a. hermogeni mag. off. * [a 533 d. xv k. dec. constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii cons.]
CJ.1.3.53.1: Imperator Justinianus Qui itaque huiusmodi crimen commiserint et qui eis auxilium tempore invasionis praebuerint, ubi inventi fuerint in ipsa rapina et adhuc flagrante crimine comprehensi a parentibus sanctimonialium virginum vel viduarum vel diaconissarum aut earum consanguineis vel tutoribus seu curatoribus, convicti interficiantur. [a 533 d. xv k. dec. constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii cons.]
CJ.1.3.53.2: Imperator Justinianus Sin autem post commissum tam detestabile crimen aut potentatu raptor se defendere aut fuga evadere potuerit, in hac quidem regia urbe tam viri excelsi praefecti praetorio quam vir gloriosissimus praefectus urbis, in provinciis autem tam viri eminentissimi praefecti praetorio per illyricum quam magistri militum per diversas nostri orbis regiones nec non viri spectabiles praefectus aegypti et vicarii et proconsules et nihilo minus viri spectabiles duces et viri clarissimi rectores provinciarum nec non alii cuiuslibet ordines iudices, qui in locis inventi fuerint, simile studium cum magna sollicitudine adhibeant, ut eos possint comprehendere et comprehensos in tali crimine post legitimas et iuri cognitas probationes sine fori praescriptione durissimis poenis adficiant et mortis condemnent supplicio. [a 533 d. xv k. dec. constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii cons.]
CJ.1.3.53.3: Imperator Justinianus Bona autem eorum, si hoc commissum fuerit vel in sanctimonialem virginem, quae in asceterio vel monasterio degit, sive eadem virgo diaconissa constituta sit sive non, eidem monasterio vel asceterio, ubi consecrata est, addicentur, ut ex his rebus et ipsa solacium habeat, dum vivit, sufficiens et res omnes sacrosanctum asceterium seu monasterium pleno habeat dominio. [a 533 d. xv k. dec. constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii cons.]
CJ.1.3.53.4: Imperator Justinianus Sin autem diaconissa cuiuscumque ecclesiae sit, in nullo autem monasterio vel asceterio constituta est, sed per se degit, raptoris eius substantia ecclesiae, cuius diaconissa est, adsignetur, ut ex his facultatibus ipsa quidem usum fructum, dum superest, ab eadem ecclesia consequatur, ecclesia vero omnem proprietatem et plenam possessionem earundem rerum nostro habeat beneficio: nemine vel iudice vel alia quacumque persona hoc audente contemnere. [a 533 d. xv k. dec. constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii cons.]
CJ.1.3.53.5: Imperator Justinianus Poenas autem, quas praediximus, id est mortis et bonorum amissionis, constituimus non tantum adversus raptores, sed etiam contra eos, qui hos comitati in ipsa invasione et rapina fuerint. ceteros autem omnes, qui conscii et ministri huiusmodi criminis reperti et convicti fuerint vel eos susceperint vel quamcumque opem eis intulerint, sive masculi sive feminae sunt, cuiuscumque condicionis vel gradus vel dignitatis, poenae tantummodo capitali subicimus, ut huic poenae omnes subiaceant, sive volentibus sive nolentibus sanctimonialibus virginibus seu aliis supra dictis mulieribus tale facinus fuerit perpetratum. [a 533 d. xv k. dec. constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii cons.]
CJ.1.3.54pr.: Imperator Justinianus Deo nobis auxilium praebente omnia, quae pro honore sanctae catholicae ecclesiae ad dei placitum fieri properamus, legibus constituere et operibus adimplere desideramus. * iust. a. iohanni pp. * [a ]
CJ.1.3.54.1: Imperator Justinianus Et iam quidem multa cum eius auxilio statuimus, quae ecclesiasticae doctrinae statui conveniunt, in praesenti autem hoc pia deliberatione duximus corrigendum, quod hactenus contra dei timorem fiebat. [a ]
CJ.1.3.54.2: Imperator Justinianus Cognitum etenim nobis est, quod, si quis sponsus vel sponsa post datas aut acceptas arras voluisset se divino deputare servitio et a saeculari conversatione recedere ac sanctimonialem vitam vivere atque in dei timore permanere, compellebatur vir quidem ea quae arrarum nomine dederat amittere, sponsa vero duplum id quod acceperat reddere. quod nostrae mansuetudini satis religioni esse contrarium visum est. [a ]
CJ.1.3.54.3: Imperator Justinianus Unde per praesentem legem in perpetuum valituram iubemus, ut, si quis sponsus vel sponsa desideraverit saeculi istius vitam contemnens in sanctimonialium conversatione vivere, sponsus quidem omnia, quae arrarum nomine futuri causa coniugii dedisset, sine ulla imminutione recipiat, sponsa autem non duplum, sicut hactenus, sed hoc tantum sponso restituat, quod arrarum acceperat nomine, et nihil amplius reddere compellatur, nisi quod probata fuerit accepisse. [a ]
CJ.1.3.54.4: Imperator Justinianus Nam et maritis et uxoribus qui saeculo renuntiant iam anteriore lege a nobis provisum est, ut, sive maritus sive uxor religionis causa a coniugio recesserit et solitariam vitam elegerit, unusquisque eorum res suas recipiat, quas vel pro dote vel ante nuptias donatione praestiterat, et hoc tantummodo lucri nomine consequatur ab eo qui solitariam vitam elegerit, quod debuit legitime vel ex pacto per casum mortis exigere. [a ]
CJ.1.3.54.5: Imperator Justinianus Hoc etiam cognitum nobis correctione nostra dignum esse iudicamus, ut, si quis in parentium potestate constitutus vel constituta vel forsitan huiusmodi iure absolutus vel absoluta elegerit se vel monasterio vel clero sociare et reliquum vitae suae tempus sanctimonialiter degere voluerit, non liceat parentibus vel easdem personas quocumque modo abstrahere vel propter hanc tantummodo causam quasi ingratum a sua hereditate vel successione repellere, sed necesse sit eis omnimodo, cum ultimam voluntatem suam sive per scripturam sive alio legitimo modo conficiant, quartam quidem portionem secundum leges nostras eis relinquere; sin autem amplius voluerit largiri, hoc eius voluntati concedimus. [a ]
CJ.1.3.54.6: Imperator Justinianus Sin vero ultimam voluntatem parentes neque testamento neque alio ultimo elogio declarasse monstrati fuerint, omnem parentium substantiam heredes, quibus ab intestato competit, secundum leges nostras sibi defendant: nullo eis impedimento ex sanctimoniali conversatione generando, sive soli sive cum aliis ad successionem vocantur. [a ]
CJ.1.3.54.7: Imperator Justinianus Huius perpetuae nostrae legis beneficia eos volumus obtinere, qui in monasterio vel clericatu perseveraverint. nam si qui eorum, de quibus praesentem legem posuimus, sanctimonialem vitam elegerint, ad saecularem autem conservationem remeaverint, iubemus omnes eorum res ad iura eius ecclesiae vel monasterii a quo recesserint pertinere. [a ]
CJ.1.3.54.8: Imperator Justinianus His ita dispositis repetita lege iubemus, ut nullus iudaeus vel paganus vel haereticus servos christianos habeat. quod si inventi in tali reatu fuerint, sancimus servos modis omnibus liberos esse secundum anteriorem nostrarum legum tenorem. [a ]
CJ.1.3.54.9: Imperator Justinianus In praesenti autem hoc amplius decernimus, ut, si suis de praedictis iudaeis vel paganis vel haereticis habuerit servos nondum catholicae fidei sanctissimis mysteriis imbutos, et praedicti servi desideraverint ad orthodoxam fidem venire, postquam catholicae ecclesiae sociati fuerint, in libertatem modis omnibus ex praesenti lege eripiantur: et eos tam iudices provinciarum quam sacrosanctae ecclesiae defensores nec non beatissimi episcopi defendant, nihil pro eorum pretio penitus accipientibus dominis. [a ]
CJ.1.3.54.10: Imperator Justinianus Quod si forte posthac etiam ipsi domini eorum ad orthodoxam fidem conversi fuerint, non liceat eis ad servitutem reducere illos, qui eos ad fidem orthodoxam praecesserunt: sed si quis talia usurpaverit, poenis gravissimis subiacebit. [a ]
CJ.1.3.54.11: Imperator Justinianus Haec igitur omnia, quae pietatis intuitu nostra sanxit aeternitas, omnes iudices et religiosissimi antistites sive africanae dioeceseos, in qua maxime huiusmodi vitia frequentari cognovimus, sive aliarum provinciarum naviter et studiosissime observare procurent. nam contemptores non solum pecuniaria multa, sed et capitis supplicio ferientur. [a ]
CJ.1.4.0. De episcopali audientia et de diversis capitulis, quae ad ius curamque et reverentiam pontificalem pertinent.
CJ.1.4.1: Imperatores Valentinianus, Valens Negotiatores, si qui ad domum nostram pertinent, ne commodum mercandi videantur excedere, christianos, quibus verus cultus est, adiuvare pauperes et positos in necessitate provideant. * valentin. et valens aa. ad iulianum com. orientis. * [a 364 d. xv k. mai. constantinopoli divo ioviano et varroniano conss.]
CJ.1.4.2: Imperatores Valentinianus, Valens Si clericus ante definitivam sententiam frustratoriae dilationis causa ad appellationis auxilium convolaverit, multam quinquaginta librarum argenti, quam contra huiusmodi appellatores sanctio generalis imponit, cogatur expendere. hoc autem non fisco nostro volumus accedere, sed pauperibus fideliter erogari. * valentin. et valens aa. ad claudium pu. * [a 369 d. viii id. iul. valentiniano np. et victore conss.]
CJ.1.4.3pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius, Arcadius Nemo deinceps tardiores fortassis adfatus nostrae perennitatis expectet: exsequantur iudices, quod indulgere consuevimus. ubi primum dies paschalis extiterit, nullum teneat carcer inclusum, omnium vincula solvantur. * grat. valentin. theodos. et arcad. aaaa. neoterio pp. * [a 385 d.V k. mart. mediolano arcadio a. et bautone vc. conss.]
CJ.1.4.3.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius, Arcadius Sed ab his secernimus eos, quibus contaminari potius gaudia laetitiamque communem, si dimittantur, animadvertimus. [a 385 d.V k. mart. mediolano arcadio a. et bautone vc. conss.]
CJ.1.4.3.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius, Arcadius Quis enim sacrilego diebus sanctis indulgeat? quis adultero vel stupri vel incesti reo tempore castitatis ignoscat? quis non raptorem virginis in summa quiete et gaudio communi persequatur instantius? [a 385 d.V k. mart. mediolano arcadio a. et bautone vc. conss.]
CJ.1.4.3.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius, Arcadius Nullam accipiat requiem vinculorum, qui quiescere sepultos quadam sceleris immanitate non sinit: patiatur tormenta veneficus, maleficus, adulterator violatorque monetae: homicida et parricida quod fecit semper expectet: reus etiam maiestatis de domino, adversus quem talia molitus est, veniam sperare non debet. [a 385 d.V k. mart. mediolano arcadio a. et bautone vc. conss.]
CJ.1.4.3.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius, Arcadius His ergo tali quoque sub absolutione damnatis indultum nostrae serenitatis eo praecepti fine concludimus, ut remissionem veniae crimina nisi semel commissa non habeant, ne in eos liberalitatis augustae referatur humanitas, qui impunitatem veteris admissi non emendationi potius quam consuetudini deputarunt. [a 385 d.V k. mart. mediolano arcadio a. et bautone vc. conss.]
CJ.1.4.4: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius Mimae et quae lidibrio corporis sui quaestum faciunt publice habitu earum virginum, quae deo dicatae sunt, non utantur. * theodos. arcad. et honor. aaa. rufino pp. * [a 394 d. iii k. iul. heracleae arcadio a. iii et honorio a. ii conss.]
CJ.1.4.5: Imperatores Arcadius, Honorius Archigerontes et dioecetae ergasiotanorum non nisi christiani dirigantur. quod officium tuum sollicite observet excubiis. * arcad. et honor. aa. gennadio praef. augustali. * [a 396 d. non. febr. constantinopoli pp. alexandriae eutycheo arcadio iiii et honorio iii aa. conss.]
CJ.1.4.6pr.: Imperatores Arcadius, Honorius Addictos supplicio et pro criminum immanitate damnatos nulli clericorum vel monachorum, eorum etiam, quos synoditas vocant, per vim atque usurpationem vindicare liceat ac tenere, sed reos ad locum poenae sub prosecutione pergentes nullus teneat aut defendat. * arcad. et honor. aa. rufino pp. * [a 398 d. vi k. aug. mnizo honorio a. iiii et eutychiano conss.]
CJ.1.4.6.1: Imperatores Arcadius, Honorius Sed sciat se cognitor triginta librarum auri multa, primates officii capitali esse sententia feriendos, nisi usurpatio ista aut protinus vindicetur aut, si tanta clericorum aut monachorum audacia est, ut bellum potius quam iudicium futurum esse existimetur, ad clementiam nostram commissa referantur, ut nostro arbitrio mox severior ultio procedat. [a 398 d. vi k. aug. mnizo honorio a. iiii et eutychiano conss.]
CJ.1.4.6.2: Imperatores Arcadius, Honorius Ad episcoporum sane culpam ut cetera redundabit, si quid forte in ea parte regionis, in qua ipsi populos christianae religionis doctrinae insinuatione moderantur, ex his, quae fieri hac lege prohibuimus a monachis perpetratum esse cognoverint nec vindicaverint. [a 398 d. vi k. aug. mnizo honorio a. iiii et eutychiano conss.]
CJ.1.4.6.3: Imperatores Arcadius, Honorius Quibus in causa criminali humanitatis consideratione, si tempora suffragantur, interponendae provocationis copiam non negamus. [a 398 d. vi k. aug. mnizo honorio a. iiii et eutychiano conss.]
CJ.1.4.7: Imperatores Arcadius, Honorius Si qui ex consensu apud sacrae legis antistitem litigare voluerint, non vetabuntur, sed experientur illius ( in civili dumtaxat negotio) arbitri more residentis sponte iudicium. quod his obesse non poterit nec debebit, quos ad praedicti cognitoris examen conventos potius afuisse quam sponte venisse constiterit. * arcad. et honor. aa. eutychiano pp. * [a 398 d. vi k. aug. mediolani honorio a. iiii et eutychiano conss.]
CJ.1.4.8: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius Episcopale iudicium sit ratum omnibus, qui se audiri a sacerdotibus elegerint, eamque illorum iudicationi adhibendam esse reverentiam, quam vestris referre necesse est potestatibus, a quibus non licet provocare. per iudicium quoque officia, ne sit cassa episcopalis cognitio, definitioni exsecutio tribuatur. * arcad. honor. et theodos. aaa. theodoro pp. * [a 408 d. id. dec. basso et philippo conss.]
CJ.1.4.9pr.: Imperatores Honorius, Theodosius Iudices dominicis diebus productos reos e custodia carcerali videant interrogent , ne his humanitas clausis per corruptos carcerum custodes negetur: victualem substantiam non habentibus faciant ministrare libellis duobus aut tribus diurnis vel quot existimaverint commentarienses decretis, quorum sumptibus proficiant alimoniae pauperum: quos ad lavacrum sub fida custodia duci oportet. * honor. et theodos. aa. caeciliano pp. * [a 409 d. viii k. febr. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss.]
CJ.1.4.9.1: Imperatores Honorius, Theodosius Multa iudicibus viginti librarum auri et officiis eorum eiusdem ponderis constituta, ordinibus quoque trium librarum auri multa proposita, si saluberrima statuta contempserint. nec deerit antistitum christianae religionis cura laudabilis, quae ad observationem constituti iudicis hanc ingerat monitionem. [a 409 d. viii k. febr. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss.]
CJ.1.4.10pr.: Imperatores Honorius, Theodosius Mathematicos, si non parati sint codicibus erroris proprii sub oculis episcoporum incendio concrematis catholicae religionis cultui fidem tradere numquam ad errorem praeteritum redituri, non solum urbe roma, sed etiam omnibus civitatibus pelli decernimus. * honor. et theodos. aa. caeciliano pp. * [a 409 d. k. febr. ravenna honorio viii et theodosio iii aa. conss.]
CJ.1.4.10.1: Imperatores Honorius, Theodosius Qui si hoc non fecerint et contra clementiae nostrae salubre constitutum in civitatibus fuerint comprehensi vel secreta erroris sui et professionis insinuaverint, deportationis poenam excipiant. [a 409 d. k. febr. ravenna honorio viii et theodosio iii aa. conss.]
CJ.1.4.11: Imperatores Honorius, Theodosius Christianos proximorum locorum volumus sollicitudinem gerere, ut romanos captivos qui reversi fuerint nemo teneat, nemo iniuriis aut damnis adficiat. * honor. et theodos. aa. theodoro pp. * [a 409 d. iii id. dec. ravenna honorio viii et theodosio iii aa. conss.]
CJ.1.4.12: Imperatores Theodosius, Valentinianus Si lenones patres vel domini suis filiabus vel ancillis peccandi necessitatem imposuerint, liceat filiabus vel ancillis episcoporum implorato suffragio omni miseriarum necessitate absolvi. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 428 d. xi k. mai. felice et tauro conss.]
CJ.1.4.13pr.: Imperator Marcianus Decernimus, ut, quicumque catholicarum ecclesiarum, quae sub viro religiosissimo archiepiscopo huius almae urbis sunt, reverentissimum oeconomum sive de ecclesiasticis sive de propriis et ad ipsum solum pertinentibus causis vel quemcumque alterum earundem ecclesiarum clericum aliqua voluerit lite pulsare, apud memoratum beatissimum archiepiscopum causam dicat in negotiis audiendis fidem ac sinceritatem geminam praebiturum et sacerdotis et iudicis. * marcian. a. constantino pp. * [a 456 d. viii ... april. varane et iohanne conss.]
CJ.1.4.13.1: Imperator Marcianus Volentibus tamen actoribus pateat episcopale iudicium. ac nullus, qui huiuscemodi intendit in sacrosanctas ecclesias vel praedictos clericos actionem, ad religiosissimum antistitem cognitorem ducatur invitus. [a 456 d. viii ... april. varane et iohanne conss.]
CJ.1.4.15: Imperatores Leo, Anthemius Nemo vel in foro magnitudinis tuae vel in provinciali iudicio vel apud quemquam iudicem accedat ad togatorum consortium, nisi sacrosanctis catholicae religionis fuerit imbutus mysteriis. sin autem aliquid quoquo modo vel quadam machinatione factum vel attemptatum fuerit, officium quidem sublimitatis tuae centum librarum auri iacturam pro condemnatione sustineat, idem vero, quicumque ausus fuerit contra providum nostrae serenitatis decretum officium advocationis per subreptionem adripere et prohibitum patrocinium praestiterit, advocationis officio remotus stilum proscriptionis atque perpetui exilii specialiter sustinebit: scituris etiam provinciarum rectoribus, quod is, sub cuius administratione aliquid huiu smodi fuerit attemptatum, partis bonorum dimidiae proscriptionem et poenam exilii per quinquennium sustinebit. * leo et anthem. aa. nicostrato pp. * [a 468 d. pridie k. april. constantinopoli anthemio a. ii cons.]
CJ.1.4.16: Imperatores Leo, Anthemius Si legibus prohibitae non sint speratae nuptiae et post arras sponsalicias sponsa coniugium sponsi propter religionis diversitatem recusaverit, si quidem probatum fuerit ante datas easdem arras sponsalicias hoc idem mulierem vel parentes eius cognovisse, sibi debeant imputare. si vero horum ignari sponsalicias arras susceperint vel post arras datas talis causa paenitentiae intercesserit, isdem tantummodo redditis super alterius simpli poena liberi custodiantur. quod simili modo etiam de sponsis super recipiendis nec ne arris praestitis custodiri censemus. * leo et anthem. aa. erythrio pp. * [a 472 d. k. iul. constantinopoli marciano cons.]
CJ.1.4.19: Imperator Anastasius Iubemus eos tantummodo ad defensorum curam peragendam ordinari, qui sacrosanctis orthodoxae religionis imbuti mysteriis hoc imprimis sub gestorum testificatione , praesente quoque religiosissimo fidei orthodoxae antistite, per depositiones cum sacramenti religione celebrandas patefecerint. ita enim eos praecipimus ordinari, ut reverentissimorum episcoporum nec non clericorum et honoratorum ac possessorum et curialium decreto constituantur. * anastas. a. eustathio pp. * [a 505 d. xiii k. mai. sabiniano et theodoro conss.]
CJ.1.4.21pr.: Imperator Justinianus Si praesens quidem sit, qui pecuniam numerasse vel alias res dedisse scriptus est, aliquam vero administrationem in provinciis gerat, ut difficile esse videatur denuntiationem eidem non numeratae pecuniae mittere, licentiam damus ei, qui memorata exceptione uti velit, alios iudices adire et per eos manifestare, cui exceptionem huiusmodi obicit, factam a se super non numerata pecunia querellam esse. * iust. a. menae pp. * [a 528 d. k. iul. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.]
CJ.1.4.21.1: Imperator Justinianus Quod si non sit alius administrator civilis vel militaris vel per aliquam causam difficile sit ei qui memoratam querellam opponit adire eum et ea quae dicta sunt facere, licentiam damus et per virum reverentissimum episcopum eandem suam exceptionem creditori manifestare et ita tempus statutum interrumpere. [a 528 d. k. iul. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.]
CJ.1.4.21.2: Imperator Justinianus Quod etiam in exceptione non numeratae dotis locum habere receptum est. [a 528 d. k. iul. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.]
CJ.1.4.24: Imperator Justinianus Nemini licere volumus, sive ab ingenuis genitoribus puer parvulus procreatus sive a libertina progenie sive servili condicione maculatus eitus sit, eum puerum in suum dominium vindicare sive nomine dominii sive adscripticiae sive colonariae condicionis: sed neque his, qui eos nutriendos sustulerunt, licentiam concedi penitus ( cum quadam distinctione) eos tollere: sed nullo discrimine habito ii, qui ab huiusmodi hominibus educati vel nutriti vel aucti sunt, liberi et ingenui appareant et sibi adquirant et in posteritatem suam vel extraneos heredes omnia quae habuerint, quo modo voluerint, transmittant. haec observantibus non solum praesidibus provinciarum, sed etiam viris religiosissimis episcopis. * iust. a. demostheni pp. * [a 529 d. xv k. oct. chalcedone decio vc. cons.]
CJ.1.4.27pr.: Imperator Justinianus De creationibus curatorum, qui furiosis utriusque sexus dantur, necesse nobis visum est constituere, quemadmodum eas celebrari oportet. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. k. sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.1.4.27.1: Imperator Justinianus Et si quidem pater curatorem furioso vel furiosae in ultimo elogio heredibus institutis vel exheredatis dederit ( ubi et fideiussionem cessare necesse est paterno testimonio pro satisdatione sufficiente), ipse qui datus est ad curationem perveniat, ita tamen, ut in provinciis apud praesides earum, praesente eis tam viro religiosissimo locorum antistite quam tribus primatibus, actis intervenientibus, tactis sacrosanctis scripturis depromat omnia se recte cum utilitate furiosi gerere neque praetermittere, quae utilia furioso esse putaverit, neque admittere, quae non utilia esse existimaverit: et inventario cum omni subtilitate publice conscripto res suscipiat et eas secundum sui opinionem disponat sub hypotheca rerum ad eum pertinentium, ad similitudinem tutorum et adulti curatorum. [a 530 d. k. sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.1.4.27.2: Imperator Justinianus Sin autem testamentum quidem parens non confecerit, lex autem curatorem utpote adgnatum vocaverit vel eo cessante aut non idoneo forsitan existente ex iudiciali electione curatorem ei dare necesse fuerit, tunc scilicet et in provinciis apud praesidem cuiuscumque provinciae et virum religiosissimum episcopum civitatis nec non tres primates creatio procedat, ita ut, si quidem curator substantiam idoneam possidet et sufficientem ad fidem gubernationis, et sine aliqua satisdatione nominatio eius procedat. sin autem non talis eius census inveniatur, tunc et fideiussio in quantum possibile est ab eo exploretur. [a 530 d. k. sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.1.4.27.3: Imperator Justinianus Creatione omnimodo sacrosanctis scripturis propositis in omni causa celebranda, ipso autem curatore, cuiuscumque substantiae vel dignitatis est, praefatum sacramentum pro utiliter rebus gerendis praestante et inventarium publice conscribente et hypotheca rerum curatoris modis omnibus adhibenda, quatenus possint undique res furiosi utiliter gubernari. [a 530 d. k. sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.1.4.28: Imperator Justinianus Tam dementis quam furiosi liberi cuiuscumque sexus possunt legitimas contrahere nuptias, tam dote quam ante nuptias donatione a curatore eorum praestanda: aestimatione tamen in hac quidem regia urbe excellentissimi praefecti urbis, in provinciis autem virorum clarissimorum earum praesidum vel locorum antistitum tam opinione personae quam moderatione dotis et ante nuptias donationis statuenda, praesentibus tam curatoribus dementis quam furiosi nec non his, qui ex genere eorum nobiliores sunt, ita tamen, ut nulla ex hac causa oriatur vel in hac regia urbe vel in provinciis iactura substantiae furiosi vel mente capti, sed gratis omnia procedant, ne tale hominum infortunium etiam expensarum detrimento praegravetur. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.1.4.31pr.: Imperator Justinianus Sancimus, si quando afuerit is, qui res alienas vel creditori obnoxias detinet, et desiderat dominus rei vel creditor suam intentionem proponere et non ei licentia sit absente suo adversario qui rem detinet vel infantia vel furore laborante et neminem tutorem vel curatorem habente vel in summa potestate constituto, licentia ei detur adire praesidem vel libellum ei porrigere et hoc in querimoniam deducere intra constituta tempora et interruptionem temporis facere. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. constantinopoli k. oct. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.4.31.1: Imperator Justinianus Sin autem nullo poterit modo praesidem adire, saltem ad episcopum locorum eat et suam manifestare voluntatem scriptis deproperet. [a 531 d. constantinopoli k. oct. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.5.0. De haereticis et manichaeis et samaritis.
CJ.1.5.1: Imperator Constantinus Privilegia, quae contemplatione religionis indulta sunt, catholicae tantum legis observatoribus prodesse oportet. haereticos non solum his privilegiis alienos esse volumus, sed et diversis muneribus constringi et subici. * const. a. ad dracilianum. * [a 326 pp. k. sept. gerasti constantino a. vii et constantio conss.]
CJ.1.5.2pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Omnes vetitae legibus et divinis et imperialibus constitutionibus haereses perpetuo conquiescant et nemo ulterius conetur quae reppererit profana praecepta vel docere vel discere: ne antistites eorundem audeant fidem insinuare, quam non habent, et ministros creare, quod non sunt: ne per coniventiam iudicantium omniumque, quibus per constitutiones paternas super hoc cura mandata est, eiusmodi audacia neglegatur et crescat. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad hesperium pp. * [a 379 d. iii non. aug. mediolano. acc. xiii k. sept. ausonio et olybrio conss.]
CJ.1.5.2.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Haereticorum autem vocabulo continentur et latis adversus eos sanctionibus debent succumbere, qui vel levi argumento iudicio catholicae religionis et tramite detecti fuerint deviare. [a 379 d. iii non. aug. mediolano. acc. xiii k. sept. ausonio et olybrio conss.]
CJ.1.5.3pr.: Imperatores Arcadius, Honorius Cuncti haeretici procul dubio noverint omnia sibi loca adimenda esse, sive sub ecclesiarum nomine teneantur sive diaconica appellantur vel etiam decanica, sive in privatis domibus vel locis huiusmodi coetibus copiam praebere videantur: his aedibus vel locis privatis ecclesiae catholicae vindicandis. * arcad. et honor. aa. clearcho pu. * [a 396 d. v non. mart. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.]
CJ.1.5.3.1: Imperatores Arcadius, Honorius Ad hoc interdicatur his omnibus ad litaniam faciendam noctu vel die profanis coire conventibus: statuta videlicet condemnatione centum librarum auri contra officium sublimitatis tuae vel praesidale quinquaginta, si quid huiusmodi fieri vel in publico vel in privatis aedibus concedatur. [a 396 d. v non. mart. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.]
CJ.1.5.4pr.: Imperatores Arcadius, Honorius Manichaeos seu manichaeas vel donatistas meritissima severitate persequimur. huic itaque hominum generi nihil ex moribus, nihil ex legibus sit commune cum ceteris. * arcad. et honor. aa. et theodos. a. senatori pp. * [a 407 d. viii k. mart. romae honorio vii et theodosio ii aa. conss.]
CJ.1.5.4.1: Imperatores Arcadius, Honorius Ac primum quidem volumus esse publicum crimen, quia, quod in religione divina committitur, in omnium fertur iniuriam. quos bonorum etiam publicatione persequimur: quae tamen cedere iubemus proximis quibusque personis, ita ut ascendentium vel descendentium vel venientium ex latere cognatorum usque ad secundum gradum velut in successionibus ordo servetur. quibus ita demum ad capiendas facultates esse ius patimur, si non et ipsi pari conscientia polluuntur. [a 407 d. viii k. mart. romae honorio vii et theodosio ii aa. conss.]
CJ.1.5.4.2: Imperatores Arcadius, Honorius Ipsos quoque volumus amoveri ab omni liberalitate et successione quolibet titulo veniente. [a 407 d. viii k. mart. romae honorio vii et theodosio ii aa. conss.]
CJ.1.5.4.3: Imperatores Arcadius, Honorius Praeterea non donandi, non emendi, non vendendi, non postremo contrahendi cuiquam convicto relinquimus facultatem. [a 407 d. viii k. mart. romae honorio vii et theodosio ii aa. conss.]
CJ.1.5.4.4: Imperatores Arcadius, Honorius In mortem quoque inquisitio tendatur. nam si in criminibus maiestatis licet memoriam accusare defuncti, non immerito et hic debet subire iudicium. [a 407 d. viii k. mart. romae honorio vii et theodosio ii aa. conss.]
CJ.1.5.4.5: Imperatores Arcadius, Honorius Ergo et suprema illius scriptura irrita sit, sive testamento sive codicillo sive epistula sive quolibet genere reliquerit voluntatem qui manichaeus fuisse convincitur: hoc quoque casu eadem illa circa gradus superius comprehensos condicione servata. [a 407 d. viii k. mart. romae honorio vii et theodosio ii aa. conss.]
CJ.1.5.4.6: Imperatores Arcadius, Honorius Sed nec filios heredes existere aut adire permittimus, nisi a paterna pravitate discesserint: delicti enim veniam paenitentibus damus. [a 407 d. viii k. mart. romae honorio vii et theodosio ii aa. conss.]
CJ.1.5.4.7: Imperatores Arcadius, Honorius In eos etiam auctoritatis aculei dirigantur, qui eos domibus suis damnanda provisione defendent. [a 407 d. viii k. mart. romae honorio vii et theodosio ii aa. conss.]
CJ.1.5.4.8: Imperatores Arcadius, Honorius Servos insuper extra noxam esse volumus, si dominum sacrilegum evitantes ad ecclesiam catholicam servitio fideliore transierint. [a 407 d. viii k. mart. romae honorio vii et theodosio ii aa. conss.]
CJ.1.5.5pr.: Imperator Theodosius Ariani et macedoniani, pneumatomachi et apollinariani et novatiani sive sabbatiani, eunomiani, tetraditae sive tessarescaedecatitae, valentiniani, papianistae, montanistae seu priscillianistae vel phryges vel pepuzitae, marcianistae, borboriani, messaliani, eutychitae sive enthusiastae, donatistae, audiani, hydroparastatae, tascodrogitae, batrachitae, hermeieciani, photiniani, pauliani, Marcelliani, ophitae, encratitae, apotactitae, saccophori et, qui ad imam usque scelerum nequitiam pervenerant, manichaei nusquam in romano solo conveniendi orandique habeant facultatem. * theodos. a. et valentin. c. florentio pp. * [a 428 d. iii k. iun. constantinopoli felice et tauro conss.]
CJ.1.5.5.1: Imperator Theodosius Manichaeis etiam de civitatibus expellendis et ultimo supplicio tradendis, quoniam nihil his relinquendum loci est, in quo ipsis etiam elementis fiat iniuria, cunctisque legibus, quae contra eos ceterosque qui nostrae fidei refragantur olim latae sunt diversisque prolatae temporibus, semper viridi observantia valituris sive de donationibus in haereticorum conventicula, quae ipsi audacter ecclesias nuncupare conantur, factis sive ex ultima voluntate rebus qualitercumque relictis sive de privatis aedificiis, in quae domino permittente vel conivente convenerint, venerandae nobis catholicae vindicandis ecclesiae sive de procuratore, qui hoc nesciente domino fecerit, decem librarum auri multam vel exilium, si sit ingenuus, subituro, metallum vero post verbera, si servilis condicionis sit. [a 428 d. iii k. iun. constantinopoli felice et tauro conss.]
CJ.1.5.5.2: Imperator Theodosius Ita ut nec in publico convenire loco nec aedificare sibi quasi ecclesias nec ad circumscriptionem legum quicquam meditari valeant, omni civili et militari, curiarum etiam et defensorum et iudicium sub viginti librarum auri interminatione prohibendi auxilio. [a 428 d. iii k. iun. constantinopoli felice et tauro conss.]
CJ.1.5.5.3: Imperator Theodosius Illis etiam in sua omnibus manentibus firmitate, quae de militia poenisque variis de diversis sunt haereticis promulgata, ut nec speciale quidem beneficium adversus leges valeat impetratum. [a 428 d. iii k. iun. constantinopoli felice et tauro conss.]
CJ.1.5.6pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Damnato portentuosae superstitionis auctore nestorio nota congrui nominis eius inuratur gregalibus, ne christianorum appellatione abutantur: sed quemadmodum ariani lege divae memoriae constantini ob similitudinem impietatis porphyriani a porphyrio nuncupantur, sic ubique participes nefariae sectae nestorii simoniani vocentur, ut, cuius scelus sunt in deserendo deo imitati, eius vocabulum iure videantur esse sortiti. * theodos. et valentin. aa. leontio pu. * [a 435 d. iii non. aug. constantinopoli theodosio xv et valentiniano iiii aa. conss.]
CJ.1.5.6.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Nec vero impios libros nefandi et sacrilegi nestorii adversus venerabilem orthodoxarum sectam decretaque sanctissimi coetus antistitum ephesi habiti scriptos habere aut legere aut describere quisquam audeat: quos diligenti studio requiri ac publice comburi decernimus. [a 435 d. iii non. aug. constantinopoli theodosio xv et valentiniano iiii aa. conss.]
CJ.1.5.6.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus Ita ut nemo in religionis disputatione aliquam supra dicti nominis faciat mentionem aut quibusdam eorum habendi concilii gratia in aedibus aut villa aut suburbano suo aut alio quolibet loco conventiculum clam aut aperte praebeat: quos omni conventus celebrandi licentia privari statuimus: scientibus universis violatorem huius legis publicatione bonorum esse coercendum. [a 435 d. iii non. aug. constantinopoli theodosio xv et valentiniano iiii aa. conss.]
CJ.1.5.7: Imperatores Theodosius, Valentinianus Curiales omnium civitatum, onerosis quin etiam militiae seu diversis officiis facultatum et personalium munerum obligatos suis ordinibus, cuiuscumque sectae sint, inhaerere censemus, ne videamur hominibus exsecrandis contumelioso ambitu immunitatis beneficium praestitisse, quos volumus huius constitutionis auctoritate damnari. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 438 d. prid. k. febr. constantinopoli theodosio a. xvi et fausto conss.]
CJ.1.5.8pr.: Imperatores Valentinianus, Marcianus Quicumque in hac sacra urbe vel in alexandrina civitate vel in omni aegyptiaca dioecesi diversisque aliis provinciis eutychetis profanam perversitatem sequuntur et ita non credunt, ut trecenti decem et octo sancti patres tradiderunt catholicam fidem in nicaena civitate fundantes, centum quoque et quinquaginta alii venerabiles episcopi, qui in alma urbe constantinopolitana postea convenerunt, et sicut athanasius et theophilus et cyrillus sanctae recordationis episcopi alexandrinae civitatis credebant, quos etiam ephesina synodus ( cui beatae memoriae cyrillus praefuit, in qua nestorii error expulsus est) in universis secuta est, quos et nuper venerabilis chalcedonensis synodus est secuta, prioribus conciliis sacerdotum ex omni prorsus parte consentiens nihilque adimens sacrosancto symbolo neque adiciens, sed eutychetis dogmata funesta condemnans: sciant se esse haereticos apollinaristas: apollinaris enim facinorosissimam sectam eutyches et dioscorus mente sacrilega sunt secuti. * valentin. et marcian. aa. palladio pp. * [a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.]
CJ.1.5.8.1: Imperatores Valentinianus, Marcianus Ideoque hi omnes, qui apollinaris vel eutychetis perversitatem sequuntur, illis poenis, quae divorum retro principum constitutionibus contra apollinaristas vel serenitatis nostrae postmodum sanctione contra eutychianistas vel hac ipsa augustissima lege contra eosdem decretae sunt, noverint se esse plectendos. [a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.]
CJ.1.5.8.2: Imperatores Valentinianus, Marcianus Idcirco apollinaristae, hoc est eutychianistae ( quibus etsi est in appellatione diversitas, tamen in haeresis pravitate coniunctio, et dispar quidem nomen, sed idem sacrilegium) sive in hac alma urbe diversisque provinciis sive in alexandrina civitate sive intra aegyptiacam dioecesim sunt neque ita credunt, ut praedicti venerabiles patres credebant, neque viro reverentissimo alexandrinae urbis antistiti proterio fidem orthodoxam tenenti communicant, episcopos vel presbyteros aliosque clericos creare et habere prohibemus: scientibus tam his eutychianistis vel apollinaristis, qui ausi fuerint cuiquam episcopi vel presbyteri vel clerici nomen imponere, quam his, qui passi fuerint impositum sibi nomen sacerdotale retinere, poenam exilii cum facultatum suarum amissione se subituros. [a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.]
CJ.1.5.8.3: Imperatores Valentinianus, Marcianus Universi praeterea apollinaristae vel eutychianistae non ecclesias non monasteria sibi construant, parasynaxes et conventicula tam diurna quam nocturna non contrahant neque ad domum neque ad possessionem cuiusquam neque ad monasterium vel quemcumque alterum locum operaturi sectae funestissimae congregentur. [a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.]
CJ.1.5.8.4: Imperatores Valentinianus, Marcianus Quod si fecerint et hoc factum fuisse domino volente constiterit, post rem in examine iudicis adprobatum domus vel possessio, in qua convenerint, fisco sine dilatione societur, monasterium vero eius civitatis orthodoxae ecclesiae, in cuius territorio est, iubemus addici. [a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.]
CJ.1.5.8.5: Imperatores Valentinianus, Marcianus Si vero ignorante domino, sciente vero qui pensiones domus exigit vel conductore vel procuratore vel actore praedii parasynaxes et conventicula interdicta collegerint, conductor vel procurator sive actor vel quicumque eos in domum vel in possessionem vel in monasterium receperint ac passi fuerint illicitas parasynaxes conventusque celebrari, si vilis et abiectae condicionis sunt, fustibus publice et in poenam suam et in aliorum coerceantur exemplum, si honestae vero personae sunt, decem libras auri multae nomine fisco nostro cogantur inferre. [a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.]
CJ.1.5.8.6: Imperatores Valentinianus, Marcianus Nullum praeterea apollinaristam vel eutychianistam ad aliquam iubemus adspirare militiam. si qui vero in quacumque militia inventi fuerint militare, soluti cingulo honestorum hominum et palatii communione priventur nec in aliqua nec in qua nati sunt civitate vel vico aut regione versentur. [a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.]
CJ.1.5.8.7: Imperatores Valentinianus, Marcianus Si qui vero in hac alma urbe nati sunt, tam sacratissimo comitatu quam omni per provincias metropolitana civitate pellantur. [a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.]
CJ.1.5.8.8: Imperatores Valentinianus, Marcianus Nulli insuper eutychianistae vel apollinaristae publice vel privatim advocandi coetus et circulos contrahendi et de errore haeretico disputandi ac perversitatem facinorosi dogmatis adserendi tribuatur facultas. [a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.]
CJ.1.5.8.9: Imperatores Valentinianus, Marcianus Nulli etiam contra venerabilem chalcedonensem synodum liceat aliquid vel dictare vel scribere vel edere atque emittere aut aliorum scripta super eadem re proferre. [a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.]
CJ.1.5.8.10: Imperatores Valentinianus, Marcianus Nemo huiusmodi habere libros et sacrilega scriptorum audeat monimenta servare. quod si qui in his criminibus fuerint deprehensi, perpetua deportatione damnentur. [a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.]
CJ.1.5.8.11: Imperatores Valentinianus, Marcianus Eos vero qui discendi studio audierint de infausta haeresi disputantes, decem librarum auri, quae fisco nostro inferendae sunt, iubemus subire dispendium. ultimo etiam supplicio coerceantur, qui illicita docere temptaverint. [a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.]
CJ.1.5.8.12: Imperatores Valentinianus, Marcianus Omnes vero huiuscemodi chartae ac libri, qui funestum eutychetis, hoc est apollinaris, fuerint dogma complexi, incendio concrementur, ut facinorosae perversitatis vestigia ipsa flammis ambusta depereant. aequum namque est, ut immanissima sacrilegia par poenae magnitudo percellat. [a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.]
CJ.1.5.8.13: Imperatores Valentinianus, Marcianus Scientibus moderatoribus provinciarum eorumque apparitionibus, defensoribus etiam civitatum, quod, si ea, quae legis huius religiosissima sanctione custodienda decrevimus, aut neglexerint aut aliqua permiserint temeritate violari, denarum librarum auri multam fisco cogantur inferre: insuper etiam existimationis suae periculum sustinebunt. [a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.]
CJ.1.5.10pr.: Imperator Leo Si qui orthodoxae religionis emptione vera vel ficticia aut quocumque alio iure vel titulo praedia et possessiones resque immobiles, in quibus orthodoxae fidei ecclesiae vel oratoria constituta sunt, in haereticae sectae et contraria orthodoxae fidei sentientem quamcumque personam transferre voluerint, nullam huiusmodi vel inter vivos habitam vel secreto iudicio compositam valere volumus voluntatem, etiamsi ab orthodoxae fidei venditore vel quocumque modo alienatore commenticio sub qualibet occasione fuerit adsignata: sed irrita omnia huiusmodi documenta et tamquam penitus nec scripta esse censemus. * leo a. erythrio pp. * [a 466 - 472 ? ]
CJ.1.5.10.1: Imperator Leo Haec enim praedia et possessiones, quae in haereticas personas quocumque modo translatae fuerint vel collatae, fisci nostri viribus decernimus vindicari. [a 466 - 472 ? ]
CJ.1.5.10.2: Imperator Leo Sive enim apud dominos possessoresve orthodoxos ea praedia maneant seu ad fisci nostri iura pervenerint, necesse est in his ecclesias et oratoria constituta diligentius et sollicitius instaurari. nostrae enim serenitatis undique ad hunc exitum providentia ducit, ut omnipotentis dei templa, in quibus nostrae fidei instituta perdurant, cultu adsiduo per omnia saecula rediviva serventur. [a 466 472 ? ]
CJ.1.5.10.3: Imperator Leo Nec enim dubitari potest, quod si in haereticos veniant possessiones, in quibus verae fidei ecclesiae vel oratoria constituta sunt et integritas colitur, omnimodo ab his deseri atque destitui, omni cultu vacare, omnibus sacris et solitis viduari mysteriis, omni splendore privari, nullis populorum conventionibus, nullis clericorum observationibus celebrari et ex hoc sine dubio easdem ecclesias perire ruere complanari. nec enim de earum instauratione haeretici poterunt aliquando cogitare, quas penitus esse nolebant. quae omnia resecantes ad praesentem legem pervenimus. [a 466 - 472 ? ]
CJ.1.5.19pr.: Imperator Justinianus Cognovimus multos esse orthodoxos liberos, quibus nec pater nec mater orthodoxae sunt religionis. et ideo sancimus, non tantum in casu, ubi alter orthodoxae religionis est, sed etiam in his casibus, in quibus uterque parens alienae sectae sit, id est pater et mater, ii tantummodo liberi ad eorum successionem sive ex testamento sive ab intestato vocentur et donationes seu alias liberalitates ab his accipere possint, qui orthodoxorum venerabili nomine sunt decorati: ceteris liberis eorum, qui non dei omnipotentis amorem, sed paternam vel maternam impiam adfectionem secuti sunt, ab omni beneficio repellendis. * iust. a. demostheni pp. * [a 529 ]
CJ.1.5.19.1: Imperator Justinianus Liberis autem orthodoxis non existentibus ad agnationem vel cognationem eorum, orthodoxas tamen, easdem res vel successiones pervenire. [a 529 ]
CJ.1.5.19.2: Imperator Justinianus Quod si nec agnatio nec cognatio recta inveniatur, tunc easdem res fisci nostri viribus vindicari. [a 529 ]
CJ.1.5.19.3: Imperator Justinianus Sed ne videamur morientibus quidem genitoribus liberis providere, viventibus autem nullam inferre providentiam, quod etiam ex facto nobis cognitum est, necessitatem imponimus talibus genitoribus orthodoxos liberos secundum sui patrimonii quantitatem alere et omnia eis praestare, quae ad quotidianam vitae conversationem sufficiant: sed et dotes pro filiabus vel neptibus dare et ante nuptias donationes pro filiis vel nepotibus perscribere, in omni casu secundum vires patrimonii huiusmodi liberalitatibus aestimandis, ne propter divini amoris electionem paterna vel materna fuerint liberi provisione defraudati. [a 529 ]
CJ.1.5.19.4: Imperator Justinianus Omnibus videlicet, quae nostrae constitutiones de poenis paganorum et manichaeorum et borboritarum et samaritarum et montanistarum et tascodrogorum et ophitarum ceterorumque haereticorum causa constituerunt, ex hac nostra lege confirmandis et in perpetuum valituris. [a 529 ]
CJ.1.5.21pr.: Imperator Justinianus Quoniam multi iudices in dirimendis litigiis nos interpellaverunt, indigentes nostro oraculo, ut eis reseretur, quid de testibus haereticis statuendum sit, utrumne accipiantur eorum testimonia an respuantur, sancimus contra orthodoxos quidem litigantes nemini haeretico vel etiam his qui iudaicam superstitionem colunt esse in testimonia communionem, sive utraque pars orthodoxa sit sive altera. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. v k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.5.21.1: Imperator Justinianus Inter se autem haereticis vel iudaeis, ubi litigandum existimaverint, concedimus foedus permixtum et dignos litigatoribus etiam testes introduci, exceptis scilicet his, quos vel manichaeus furor ( cuius partem et borboritas esse manifestissimum est) vel pagana superstitio detinet, samaritis nihilo minus et qui illis non absimiles sunt, id est montanistis et tascodrogis et ophitis, quibus pro reatus similitudine omnis legitimus actus interdictus est. [a 531 d. v k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.5.21.2: Imperator Justinianus Sed et his quidem, id est manichaeis et borboritis et paganis nec non samaritis et montanistis et tascodrogis et ophitis, omne testimonium sicut et alias legitimas conversationes sancimus esse interdictum : aliis vero haereticis tantummodo iudicialia testimonia contra orthodoxos, secundum quod constitutum est, volumus esse inhibita. [a 531 d. v k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.5.21.3: Imperator Justinianus Ceterum testamentaria testimonia eorum et quae in ultimis elogiis vel in contractibus consistunt, propter utilitatem necessarii usus sine ulla distinctione permittimus, ne probationum facultas angustetur. [a 531 d. v k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.5.22: Imperator Justinianus Divinam nostram sanctionem, per quam iussimus neminem errore constrictum haereticorum hereditatem vel legatum sive fideicommissum accipere, etiam in ultimis militum voluntatibus locum habere praecipimus, sive communi iure sive militari testentur. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. k. sept. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.1.6.0. Ne sanctum baptisma iteretur.
CJ.1.6.1: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus Antistitem, qui sanctitatem baptismatis illicita usurpatione geminaverit, sacerdotio indignum esse censemus. eorum enim condemnamus errorem, qui apostolorum praecepta calcantes christiani nominis sacramenta sortitos alio rursus baptismate non purificant, sed incestant, lavacri nomine polluentes. * valens grat. et valentin. aaa. ad florianum vic. asiae. * [a 377 d. xvi k. nov. constantinopoli gratiano a. iiii et merobaude conss.]
CJ.1.6.2: Imperatores Honorius, Theodosius Si quis rebaptizare quempiam de mysteriis catholicae sectae fuerit detectus, una cum eo qui piaculare crimen commisit ( si tamen criminis per aetatem capax sit, cui persuasum sit) ultimo supplicio percellatur. * honor. et theodos. aa. anthemio pp. * [a 413 d. xii k. april. constantinopoli lucio cons.]
CJ.1.6.3pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Nulli haereticorum danda est licentia vel ingenuos vel servos proprios, qui orthodoxorum sunt initiati mysteriis, ad suum rursus baptisma deducendi, nec vero illos, quos emerint vel qualitercumque habuerint necdum suae superstitioni coniunctos, prohibendi catholicae sequi religionem ecclesiae. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 428 d. iii k. iun. constantinopoli felice et tauro conss.]
CJ.1.6.3.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Quod qui fecerit vel, cum sit ingenuus, in se fieri passus sit vel factum non detulerit, exilio ac decem librarum auri multa damnabitur: testamenti et donationis faciendae utrique deneganda licentia. [a 428 d. iii k. iun. constantinopoli felice et tauro conss.]
CJ.1.6.3.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus Quae omnia ita custodiri decernimus, ut nulli iudicum liceat delatum ad se crimen minori aut nulli coercitioni mandare, nisi ipse id pati velit, quod aliis dissimulando concesserit. [a 428 d. iii k. iun. constantinopoli felice et tauro conss.]
CJ.1.7.0. De apostatis.
CJ.1.7.1: Imperator Constantius Si quis lege venerabili constitutus ex christiano iudaeus effectus sacrilegis coetibus adgregetur, cum accusatio fuerit comprobata, facultates eiusdem dominio fisci iubemus vindicari. * constantius a. ad thalassium pp. * [a 357 d. v non. iul. mediolano constantio a. viiii et iuliano c. ii conss.]
CJ.1.7.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Si quis defunctum violatae atque desertae christianae religionis accusat eumque in sacrilegia templorum vel in ritus iudaicos transisse contendit eaque gratia testari minime potuisse confirmat, intra quinquennium iuge, quod inofficiosis actionibus constitutum est, proprias exserat actiones futurique iudicii huiuscemodi sortiatur exordium. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad hypatium pp. * [a 383 d. xv k. iun. patavi merobaude ii et saturnino conss.]
CJ.1.7.3pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Ii, qui sanctam fidem prodiderint et sanctum baptisma haeretica superstitione profanaverint, a consortio omnium segregati sint, a testimoniis alieni, testamenti, ut ante iam sanximus, non habeant factionem, nulli in hereditate succedant, a nemine scribantur heredes. * valentin. theodos. et arcad. aaa. flaviano pp. * [a 391 d. v id. mai. concordiae tatiano et symmacho conss.]
CJ.1.7.3.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Quos etiam praecepissemus procul abici ac longius amandari, nisi poenae visum fuisset esse maioris versari inter homines et hominum carere suffragiis. [a 391 d. v id. mai. concordiae tatiano et symmacho conss.]
CJ.1.7.3.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Sed nec umquam in statum pristinum revertentur, non flagitium morum oblitterabitur paenitentia neque umbra aliqua exquisitae defensionis aut muniminis obducetur, quoniam quidem eos, qui fidem quam deo dicaverant polluerunt et prodentes divinum mysterium in profana migraverunt, tueri ea quae sunt commenticia et concinnata non possunt. [a 391 d. v id. mai. concordiae tatiano et symmacho conss.]
CJ.1.7.3.3: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Lapsis etenim et errantibus subvenitur, perditis vero. hoc est sanctum baptisma profanantibus, nullo remedio paenitentiae, quae solet aliis criminibus adesse, succurritur. [a 391 d. v id. mai. concordiae tatiano et symmacho conss.]
CJ.1.7.4pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Apostatarum sacrilegum nomen singulorum vox continuae accusationis incesset et nullis finita temporibus huiuscemodi criminis arceatur indago. * theodos. et valentin. aa. basso pp. * [a 426 d. vii id. april. ravennae theodosio a. xii et valentiniano c. ii conss.]
CJ.1.7.4.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Quibus quamvis praeterita interdicta sufficiant, tamen etiam illud iteramus, ne, postquam a fide deviaverint, testandi aut donandi quippiam habeant facultatem. sed nec venditionis specie facere legi fraudem sinantur, totumque ab intestato christianitatem sectantibus propinquis potissimum deferatur. [a 426 d. vii id. april. ravennae theodosio a. xii et valentiniano c. ii conss.]
CJ.1.7.4.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus In tantum autem contra huiuscemodi sacrilegia perpetuari volumus actionem, ut universis ab intestato venientibus etiam post mortem peccantis absolutam vocem insimulationis congruae non negamus: nec illud patiemur obstare, si nihil in contestatione profano dicatur vivente perductum. [a 426 d. vii id. april. ravennae theodosio a. xii et valentiniano c. ii conss.]
CJ.1.7.4.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus Sed ne huius interpretatio criminis latius incerto vagetur errore, eos praesentibus insectamur oraculis, qui nomine christianitatis induti sacrificia vel fecerint vel facienda mandaverint: quorum etiam post mortem comprobata perfidia hac ratione plectenda est, ut donationibus testamentisque rescissis ii, quibus hoc defert legitima successio, huiusmodi personarum hereditate potiantur. [a 426 d. vii id. april. ravennae theodosio a. xii et valentiniano c. ii conss.]
CJ.1.7.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus Eum, quicumque servum seu ingenuum, invitum vel suasione plectenda, ex cultu christianae religionis in nefandam sectam ritumve traduxerit, cum dispendio fortunarum capite puniendum censemus. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 438 d. prid. k. febr. constantinopoli theodosio a. xvi et fausto conss.]
CJ.1.7.6: Imperatores Valentinianus, Marcianus Eos, qui catholicarum ecclesiarum clerici vel orthodoxae fidei monachi relicto vero orthodoxae religionis cultu apollinaris vel eutychetis haeresin et dogmata abominanda sectati sunt, omnibus poenis, quae prioribus legibus adversus haereticos constitutae sunt, iubemus teneri et extra ipsum quoque romani imperii solum repelli, sicut de manichaeis praecedentium legum statuta sanxerunt. * valentin. et marcian. aa. palladio pp. * [a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.]
CJ.1.8.0. Nemini licere signum salvatoris christi vel in silice vel in marmore aut sculpere aut pingere.
CJ.1.8.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Cum sit nobis cura deligens per omnia superni numinis religionem tueri, signum salvatoris christi nemini licere vel in solo vel in silice vel in marmoribus humi positis insculpere vel pingere, sed quodcumque reperitur tolli: gravissima poena multando eo, si quis contrarium statutis nostris temptaverit, specialiter imperamus. * theodos. et valentin. aa. eudoxio pp. * [a 427 d. xii k. iun. hierio et ardaburio conss.]
CJ.1.9.0. De iudaeis et caelicolis.
CJ.1.9.1: Imperator Antoninus Quod cornelia salvia universitati iudaeorum, qui in antiochensium civitate constituti sunt, legavit, peti non potest. * ant. a. claudio tryphonino. * [a 213 d. prid. k. iul. antonino a. iiii et balbino conss.]
CJ.1.9.3: Imperator Constantinus Iudaeis et maioribus eorum et patriarchis volumus intimari, quod, si quis post hanc legem aliquem, qui eorum feralem fugerit sectam et ad dei cultum respexerit , saxis aut alio furoris genere, quod nunc fieri cognovimus, ausus fuerit attemptare, mox flammis dedendus est et cum omnibus suis participibus concremandus. * const. a. ad euagrium pp. * [a 315 d. xv k. nov. murgillo constantino a. iiii et licinio iiii conss.]
CJ.1.9.4: Imperatores Valentinianus, Valens In synagoga iudaicae legis velut hospitii merito inruentes iubeas emigrare: quos privatorum domus, non religionum loca habitationum merito convenit attingere. * valentin. et valens aa. remigio mag. off. * [a 368 ? 370 ? 373 ? d. prid. non. mai. treviris valentiniano et valente aa. conss.]
CJ.1.9.5: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Iussio, qua sibi iudaeae legis homines blandiuntur, per quam eis curialium munerum dabatur immunitas, rescindatur. * grat. valentin. et theodos. aaa. hypatio pp. * [a 383 d. xiiii k. mai. mediolani merobaude ii et saturnino conss.]
CJ.1.9.6: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Ne quis christianam mulierem in matrimonium iudaeus accipiat neque iudaeae christianus coniugium sortiatur. nam si quis aliquid huiusmodi admiserit, adulterii vicem commissi huius crimen obtinebit, libertate in accusandum publicis quoque vocibus relaxata. * valentin. theodos. et arcad. aaa. cynegio pp. * [a 388 d. prid. id. mart. thessalonica theodosio a. ii et cynegio conss.]
CJ.1.9.7: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Nemo iudaeorum morem suum in coniunctionibus retinebit nec iuxta legem suam nuptias sortiatur nec in diversa sub uno tempore coniugia conveniat. * valentin. theodos. et arcad. aaa. infantio com. orientis. * [a 393 d. iii k. ian. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss.]
CJ.1.9.8pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Iudaei romano communi iure viventes in his causis, quae tam ad superstitionem eorum quam ad forum et leges ac iura pertinent, adeant sollemni more iudicia omnesque romanis legibus conferant et excipiant actiones. * grat. valentin. et theodos. aaa. eutychiano pp. * [a 398 d. iii non. febr. constantinopoli honorio a. iiii et eutychiano conss.]
CJ.1.9.8.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Si qui vero ex his communi pactione ad similitudinem arbitrorum apud iudaeos in civili dumtaxat negotio putaverint litigandum, sortiri eorum iudicium iure publico non vetentur. [a 398 d. iii non. febr. constantinopoli honorio a. iiii et eutychiano conss.]
CJ.1.9.8.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Eorum etiam sententias iudices exsequantur, tamquam ex sententia cognitoris arbitri fuerint attributi. [a 398 d. iii non. febr. constantinopoli honorio a. iiii et eutychiano conss.]
CJ.1.9.9: Imperatores Arcadius, Honorius Nemo exterus religionis iudaeorum iudaeis pretia statuet, cum venalia proponentur. iustum est enim sua cuique committere. itaque rectores provinciarum vobis nullum discussorem aut moderatorem esse concedent. quod si quis sumere sibi curam praeter vos proceresque vestros audeat, eum velut aliena appetentem supplicio coercere festinent. * arcad. et honor. aa. ad iudaeos. * [a 396 d. iii k. mart. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.]
CJ.1.9.10: Imperatores Arcadius, Honorius Quicumque ex iudaeis obnoxii curiae comprobantur, curiae mancipentur. * arcad. et honor. aa. eutychiano pp. * [a 399 d. iii k. ian. theodoro cons.]
CJ.1.9.11: Imperatores Honorius, Theodosius Iudaeos quodam festivitatis suae sollemni aman ad poenae quondam recordationem incendere et sanctae crucis adsimulatam speciem in contemptu christianae fidei sacrilega mente exurere provinciarium rectores prohibeant, ne locis suis fidei nostrae signum immisceant, sed ritus suos citra contemptum christianae legis retineant, amissuri sine dubio permissa hactenus, nisi ab illicitis temperaverint. * honor. et theodos. aa. anthemio pp. * [a 408 d. iiii k. iun. constantinopoli basso et philippo conss.]
CJ.1.9.12pr.: Imperatores Honorius, Theodosius Caelicolarum nomen inauditum quodammodo novum crimen superstitionis vindicavit. ii, nisi ad dei cultum venerationemque christianam conversi fuerint, his legibus , quibus praecipimus haereticos adstringi, se quoque noverint attinendos. * honor. et theodos. aa. iovio pp. * [a 409 d. k. april. ravenna honorio viii et theodosio iii aa. conss.]
CJ.1.9.12.1: Imperatores Honorius, Theodosius Aedificia autem eorum, quae nescio cuius dogmatis novi conventus habent, ecclesiis vindicentur. certum est enim, quidquid a fide christianorum discrepat, legi christianae esse contrarium. [a 409 d. k. april. ravenna honorio viii et theodosio iii aa. conss.]
CJ.1.9.13: Imperatores Honorius, Theodosius Die sabbato ac reliquis sub tempore, quo iudaei cultus sui reverentiam servant, neminem aut facere aliquid aut ulla ex parte conveniri debere praecipimus ( ita tamen, ut nec illis detur licentia eodem die christianos orthodoxos convenire, ne christiani forte ex interpellatione iudaeorum ab officialibus praefatis diebus aliquam sustineant molestiam), cum fiscalibus commodis et litigiis privatorum constat reliquos dies posse sufficere. * honor. et theodos. aa. iohanni pp. * [a 412 d. vii k. aug. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss.]
CJ.1.9.14pr.: Imperatores Honorius, Theodosius Nullus tamquam iudaeus, cum sit innocens, obteratur nec eitum eum ad contumeliam religio qualiscumque perficiat: non passim eorum synagogae vel habitacula concrementur vel perperam sine ulla ratione laedantur, cum alioquin, etiam si sit aliquis sceleribus implicitus, idcirco tamen iudiciorum vigor iurisque publici tutela videtur in medio constituta, ne quisquam sibi ipse permittere valeat ultionem. * honor. et theodos. aa. philippo pp. * [a 412 d. viii id. aug. constantinopoli honorio viiii et theodosio v aa. conss.]
CJ.1.9.14.1: Imperatores Honorius, Theodosius Sed ut hoc iudaeorum personis volumus esse provisum, ita illud quoque monendum esse censemus, ne iudaei forsitan insolescant elatique sui securitate quicquam praeceps in christianae reverentiam cultionis admittant. [a 412 d. viii id. aug. constantinopoli honorio viiii et theodosio v aa. conss.]
CJ.1.9.15: Imperatores Honorius, Theodosius Si qua inter christianos et iudaeos sit contentio, non a senioribus iudaeorum, sed ab ordinariis iudicibus dirimatur. * honor. et theodos. aa. aureliano pp. * [a 415 d. xiii k. nov. constantinopoli honorio x et theodosio vi aa. conss.]
CJ.1.9.16: Imperatores Honorius, Theodosius Iudaei et bonorum proscriptione et perpetuo exilio damnabuntur, si nostrae fidei hominem circumcidisse eos vel circumcidendum mandasse constiterit. * honor. et theodos. aa. asclepiodoto pp. * [a 423 d. v id. april. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss.]
CJ.1.9.17: Imperatores Theodosius, Valentinianus Iudaeorum primates, qui in utriusque palestinae synedriis nominantur vel in aliis provinciis degunt, periculo suo anniversarium canonem de synagogis omnibus palatinis compellentibus exigant ad eam formam, quam patriarchae quondam coronarii auri nomine postulabant: et hoc, quod de occidentalibus partibus patriarchis conferri consueverat, nostris largitionibus inferatur. * theodos. et valentin. aa. iohanni com. sacr. larg. * [a 429 d. iii k. iun. constantinopoli florentio et dionysio conss.]
CJ.1.9.18pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Hac victura in omne aevum lege sancimus neminem iudaeum, quibus omnes administrationes et dignitates interdictae sunt, nec defensoris civitatis fungi saltem officio nec patris honorem adripere concedimus, ne adquisiti sibi officii auctoritate muniti adversus christianos et ipsos plerumque sacrae religionis antistites velut insultantes fidei nostrae iudicandi vel pronuntiandi quamlibet habeant potestatem. * theodos. et valentin. aa. florentino pp. * [a 439 d. prid. k. febr. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.1.9.18.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Illud etiam pari consideratione rationis arguentes praecipimus, ne qua iudaica synagoga in novam fabricam surgat, fulciendi veteres permissa licentia, quae ruinam minantur. [a 439 d. prid. k. febr. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.1.9.18.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus Quisquis igitur vel infulas ceperit, quaesitis dignitatibus non potiatur, vel si ad officia vetita subrepserit, his penitus repelletur, vel si synagogam extruxerit, compendio catholicae ecclesiae noverit se laborasse: et qui ad honores et dignitates inrepserit, habeatur, ut antea, condicionis extremae, etsi honorariam illicite promeruerit dignitatem: et qui synagogae fabricam coeperit non studio reparandi, cum damno auri quinquaginta librarum fraudetur ausibus suis. [a 439 d. prid. k. febr. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.1.9.18.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus Cernat praeterea bona sua proscripta, mox poenae sanguinis destinandus, qui fidem alterius expugnavit perversa doctrina. [a 439 d. prid. k. febr. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.1.10.0. Ne christianum mancipium haereticus vel paganus vel iudaeus habeat vel possideat vel circumcidat.
CJ.1.10.1: Imperator Constantius Iudaeus servum christianum nec comparare debebit nec largitatis vel alio quocumque titulo consequatur. quod si aliquis iudaeorum mancipium vel christianum habuerit vel sectae alterius seu nationis crediderit ex quacumque causa possidendum et id circumciderit, non solum mancipii damno multetur, verum etiam capitali sententia puniatur, ipso servo pro praemio libertate donando. * constantius a. ad euagrium. * [a 339 d. id. aug. constantinopoli constantio ii et constante conss.]
CJ.1.11.0. De paganis sacrificiis et templis.
CJ.1.11.1pr.: Imperator Constantius Placuit omnibus locis atque urbibus universis claudi protinus templa et accessu vetito omnibus licentiam delinquendi perditis abnegari. * constantius a. ad taurum pp. * [a 354 d.K.Dec.Constantio a.Vii et constante iii conss. ]
CJ.1.11.1.1: Imperator Constantius Volumus etiam cunctos sacrificiis abstinere. [a 354 d.K.Dec.Constantio a.Vii et constante iii conss. ]
CJ.1.11.1.2: Imperator Constantius Quod si quis aliquid forte huiusmodi perpetraverit, gladio ultore sternatur. facultates etiam perempti fisco decernimus vindicari et similiter puniri rectores provinciarum, si facinora vindicare neglexerint. [a 354 d.K.Dec.Constantio a.Vii et constante iii conss. ]
CJ.1.11.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Ne quis mortalium ita faciendi sacrificii sumat audaciam, ut inspectione iecoris extorumque praesagio vanae spem promissionis accipiat vel, quod est deterius, futura sub exsecrabili consultatione cognoscat. acerbioris etenim imminebit supplicii cruciatus eis, qui contra vetitum praesentium vel futurarum rerum explorare temptaverint veritatem. * grat. valentin. et theodos. aaa. cynegio pp. * [a 385 d. viii k. iun. constantinopoli arcadio a. et bautone conss.]
CJ.1.11.3: Imperatores Arcadius, Honorius Sicut sacrificia prohibemus, ita volumus publicorum operum ornamenta servari. ac ne sibi aliqua auctoritate blandiantur, qui ea conantur evertere, si quod rescriptum, si qua lex forte praetenditur: abreptae huiusmodi chartae ex eorum manibus ad nostram scientiam referantur. * arcad. et honor. aa. macrobio et procliano vic. * [a 399 d. iiii k. febr. ravennae theodoro cons.]
CJ.1.11.4: Imperatores Arcadius, Honorius Ut profanos ritus iam salubri lege submovimus, ita festos conventus civium et communem omnium laetitiam non patimur submoveri. unde absque ullo sacrificio atque ulla superstitione damnabili exhiberi populo voluptates secundum veterem consuetudinem, iniri etiam festa convivia, si quando exigunt publica vota, decernimus. * arcad. et honor. aa.Apollodoro procons. africae. * [a 399 d. xiii k. sept. patavi theodoro cons.]
CJ.1.11.5: Imperatores Honorius, Theodosius Omnia loca, quae sacris error veterum deputavit, nostrae rei iubemus sociari. quod autem ex eo iure ubicumque ad singulas quasque personas vel praecedentium principum largitas vel nostra maiestas voluit pervenire, id in eorum patrimoniis aeterna firmitate perduret. ea vero, quae multiplicibus constitutis ad venerabilem ecclesiam voluimus pertinere, christiana sibi merito religio vindicabit. * honor. et theodos. aa. populo carthaginiensi. * [a 415 d. iii k. sept.Ravennae honorio x et theodosio vi aa. conss.]
CJ.1.11.6pr.: Imperatores Honorius, Theodosius Christianis, qui vel vere sunt vel esse dicuntur, specialiter demandamus, ut iudaeis ac paganis in quiete degentibus nihilque temptantibus turbulentum legibusque contrarium non audeant manus inferre religionis auctoritate abusi. nam si contra securos fuerint violenti vel eorum bona diripuerint, non ea sola quae abstulerint, sed convicti in duplum quae rapuerint restituere compellantur. * honor. et theodos. aa. asclepiodoto pp. * [a 423 d. vi id. iun. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss.]
CJ.1.11.6.1: Imperatores Honorius, Theodosius Rectores etiam provinciarum et officia et principales cognoscant se, si non ipsi talia vindicent, sed fieri a popularibus hoc permiserint, ut eos qui fecerint puniendos. [a 423 d. vi id. iun. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss.]
CJ.1.11.7pr.: Imperatores Valentinianus, Marcianus Nemo venerantis adorantisque animo delubra, quae olim iam clausa sunt, reseret: absit a saeculo nostro infandis exsecrandisque simulacris honorem pristinum reddi, redimiri sertis templorum impios postes, profanis aris accendi ignes, adoleri in isdem thura, victimas caedi, pateris vina libari et religionis loco existimari sacrilegium. * valentin. et marcian. aa. palladio pp. * [a 451 d. prid. id. nov. marciano a. cons.]
CJ.1.11.7.1: Imperatores Valentinianus, Marcianus Quisquis autem contra hanc serenitatis nostrae sanctionem et contra interdicta sacratissimarum veterum constitutionum sacrificia exercere temptaverit, apud publicum iudicem reus tanti facinoris legitime accusetur et convictus proscriptionem omnium bonorum suorum et ultimum supplicium subeat. [a 451 d. prid. id. nov. marciano a. cons.]
CJ.1.11.7.2: Imperatores Valentinianus, Marcianus Conscii etiam ac ministri sacrificiorum eandem poenam, quae in illum fuerit inrogata, sustineant, ut hac legis nostrae severitate perterriti metu poenae desinant sacrificia interdicta celebrare. [a 451 d. prid. id. nov. marciano a. cons.]
CJ.1.11.7.3: Imperatores Valentinianus, Marcianus Quod si vir clarissimus rector provinciae post accusationem legitimam et post crimen in cognitione convictum tantum scelus dissimulaverit vindicare, quinquaginta libras auri ipse iudex, quinquaginta etiam officium eius confestim fisco nostro inferre cogatur. [a 451 d. prid. id. nov. marciano a. cons.]
CJ.1.11.8pr.: Imperatores Leo, Anthemius Nemo ea, quae saepius paganae superstitionis hominibus interdicta sunt, audeat pertemptare, sciens, quod crimen publicum committit qui haec ausus fuerit perpetrare. * leo et anthem. aa. dioscoro pp. * [a 472? ]
CJ.1.11.8.1: Imperatores Leo, Anthemius In tantum autem huiusmodi facinora volumus esse resecanda, ut, etiamsi in alieno praedio vel domo aliquid tale perpetretur, scientibus videlicet dominis, praedium quidem vel domus sacratissimi viribus aerarii addicetur, domini vero pro hoc solo, quod scientes consenserint sua loca talibus contaminari sceleribus, si quidem dignitate vel militia quadam decorantur, amissione militiae vel dignitatis nec non rerum suarum proscriptione plectentur, privatae vero condicionis vel plebeii constituti post cruciatus corporis operibus metallorum perpetuo deputabuntur exilio. [a 472? ]
CJ.1.12.0. De his qui ad ecclesias confugiunt vel ibi exclamant.
CJ.1.12.1: Imperatores Arcadius, Honorius Iudaei, qui reatu aliquo vel debitis fatigati simulant se christianae legi velle coniungi, ut ad ecclesias confugientes evitare possint crimina vel pondera debitorum, arceantur nec ante suscipiantur, quam debita universa reddiderint vel fuerint innocentia demonstrata purgati. * arcad. et honor. aa. archelao praef. augustali. * [a 397 d. xv k. iul. constantinopoli caesario et attico conss.]
CJ.1.12.2: Imperatores Honorius, Theodosius Fideli ac devota praeceptione sancimus nemini licere ad sacrosanctas ecclesias confugientes abducere: sub hac videlicet definitione, ut, si quisquam contra hanc legem venire temptaverit, sciat se ad maiestatis crimen esse retinendum. * honor. et theodos. aa. iovio pp. * [a 409 d. k. april. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss.]
CJ.1.12.4pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Si servus cuiusquam ecclesiam alteriave armatus nullis hoc suspicantibus inopinatus inruerit, exinde protinus abstrahatur vel certe continuo domino vel ei, unde eum tam furiosa formido proripuit, indicetur eique mox abstrahendi copia non negetur. * theodos. et valentin. aa. hiero pp. * [a 432 d. v. k. april. constantinopoli valerio et aetio conss.]
CJ.1.12.4.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Sed si armorum fiducia resistendi animos insania impellente conceperit, abripiendi extrahendique eum domino, quibus potest id efficere viribus, concedatur. quod si illum etiam confici in concertatione pugnaque contigerit, nulla erit eius noxa nec conflandae criminationis relinquetur occasio, si is, qui ex statu servili in hostilis et homicidae condicionem transiliit, occisus sit. [a 432 d. v. k. april. constantinopoli valerio et aetio conss.]
CJ.1.12.5: Imperator Marcianus Denuntiamus vobis omnibus, ut in sacrosanctis ecclesiis et in aliis quidem venerabilibus locis, in quibus cum pace et quiete vota competit celebrari, abstineatis omni seditione. nemo conclamationibus utatur, nemo moveat tumultum aut impetum committat vel conventicula collecta multitudine in qualibet parte civitatis vel vici vel cuiuscumque loci colligere aut celebrare conetur. nam si quis aliquid contra leges a quibusdam sibi existimet perpetrari, liceat ei adire iudicem et legitimum postulare praesidium. sciant sane omnes, quod, si quis contra huius edicti normam aut agere aliquid aut seditionem movere temptaverit, ultimo supplicio subiacebit. * marcian. a. ad pop. * [a 451 d. iii id. iul. constantinopoli marciano a. cons.]
CJ.1.12.6pr.: Imperator Leo Praesenti lege decernimus per omnia loca valitura ( excepta hac urbe regia, in qua nos divinitate propitia degentes, quotiens usus exegerit, invocati singulis causis atque personis praesentanea constituta praestamus) nullos penitus cuiuscumque condicionis de sacrosanctis ecclesiis orthodoxae fidei expelli aut tradi vel protrahi confugas nec pro his venerabiles episcopos aut religiosos oeconomos exigi, quae debeantur ab eis: qui hoc moliri aut facere aut nuda saltim cogitatione atque tractatu ausi fuerint temptare, capitali et ultima supplicii animadversione plectendi sunt. ex his ergo locis eorumque finibus, quos anteriorum le gum praescripta sanxerunt, nullos expelli aut eici aliquando patimur nec in ipsis ecclesiis reverendis ita quemquam detineri atque constringi, ut ei aliquid aut victualium rerum aut vestis negetur aut requies. * leo a. erythrio pp. * [a 466 d. prid. k. mart. constantinopoli leone a. iii cons.]
CJ.1.12.6.1: Imperator Leo Sed si quidem ipsi refugae apparent publice et se in sacris locis offerunt quaerentibus conveniendos, ipsi, servata locis reverentia, iudicum quibus subiacent sententiis moneantur, responsum daturi, quale sibi quisque perspexerit convenire. [a 466 d. prid. k. mart. constantinopoli leone a. iii cons.]
CJ.1.12.6.2: Imperator Leo Quod si in finibus ecclesiasticis latitant, religiosus oeconomus seu defensor ecclesiae vel certe, quem his negotiis commodiorem auctoritas episcopalis elegerit, reconditam latentemque personam decenter sine ullo incommodo monitus, intra fines ecclesiae si invenitur, praesentet. [a 466 d. prid. k. mart. constantinopoli leone a. iii cons.]
CJ.1.12.6.3: Imperator Leo Cum autem monitus fuerit in publico privatove contractu actione civili, in eius sit arbitrio sive per se seu, si magis elegerit, instructo sollemniter procuratore directo in eius iudicis, cuius pulsatur sententiis, examine respondere. [a 466 d. prid. k. mart. constantinopoli leone a. iii cons.]
CJ.1.12.6.4: Imperator Leo Sed si hoc facere detractat aut differt, iudiciorum legumque solitus ordo servetur. itaque si res immobiles possidet, post edictorum sollemnia sententia iudicantis usque ad modum debiti bonorum eius sive praediorum traditio seu venditio celebretur. [a 466 d. prid. k. mart. constantinopoli leone a. iii cons.]
CJ.1.12.6.5: Imperator Leo Quod si res mobiles habet easque extra terminos occultat ecclesiae, sententia iudicantis et exsecutoris sollicitudine perquisitae, quocumque occultantur, erutae pro aequitatis tramite modoque debiti publicis rationibus privatisque proficiant. [a 466 d. prid. k. mart. constantinopoli leone a. iii cons.]
CJ.1.12.6.6: Imperator Leo Sane si intra fines habentur ecclesiae vel apud quemlibet ex clericis absconditae sive depositae fuisse firmantur, studio et providentia viri reverentissimi oeconomi sive defensoris ecclesiae diligentia inquisitae quolibet modo ad sacrosanctam ecclesiam pervenientes proferantur, ut pari aequitatis ordine ex isdem bonis fisco vel rei publicae sive creditoribus et quibuscumque iustis petitoribus ad modum debiti consulatur. [a 466 d. prid. k. mart. constantinopoli leone a. iii cons.]
CJ.1.12.6.7: Imperator Leo Sicubi depositae vel commendatae dicuntur, inquirendi tantam volumus esse cautelam, ut, si sola suspicatione apud aliquem adserantur absconditae, de sua etiam conscientia satisfacere auctoritate venerabilis antistitis iubeatur. [a 466 d. prid. k. mart. constantinopoli leone a. iii cons.]
CJ.1.12.6.8: Imperator Leo Adicientes, quod ea, quae de principalibus personis decrevimus, etiam in fideiussorum sive mandatorum seu rerum ad eos pertinentium vel familiarium et sociorum vel participum et omnino in isdem causis obnoxiorum personis praecipimus observari, scilicet si ipsos quoque secum confugae intra ecclesiarum terminos habere voluerint, ut ex eorum quoque bonis publica debita privataque solvantur et per eos rerum ubicumque depositae sunt procedat inquisitio. et haec quidem de ingenuis liberisque personis. [a 466 d. prid. k. mart. constantinopoli leone a. iii cons.]
CJ.1.12.6.9: Imperator Leo Sane si servus aut colonus vel adscripticius, familiaris sive libertus et huiusmodi aliqua persona domestica vel condicioni subdita conquassatis rebus certis atque subtractis aut se ipsum furatus ad sacrosancta se contulerit loca, statim a religiosis oeconomis sive defensoribus, ubi primum hoc scire potuerint, per eos videlicet ad quos pertinent, ipsis praesentibus pro ecclesiastica disciplina et qualitate commissi aut ultione competenti aut intercessione humanissima procedente, remissione veniae et sacramenti interveniente securi ad locum statumque proprium revertantur, rebus, quas secum habuerint, reformandis. diutius enim eos intra ecclesiam non convenit commorari, ne patronis seu dominis per ipsorum ab sentiam obsequia iusta denegentur et ipsi per incommodum ecclesiae egentium et pauperum alantur expensis. [a 466 d. prid. k. mart. constantinopoli leone a. iii cons.]
CJ.1.12.6.10: Imperator Leo Inter haec autem, quae sedulo ad religiosi oeconomi sive defensoris ecclesiae sollicitudinem curamque respiciunt, erit etiam illud observandum, ut singulorum intra ecclesias confugientium personas causasque incessanter conquirant, denique iudices vel eos, ad quos causae et personae pertinent, instantius instruant, ut aequitatis convenientiam diligentius exsequantur. [a 466 d. prid. k. mart. constantinopoli leone a. iii cons.]
CJ.1.13.0. De his qui in ecclesiis manumittuntur.
CJ.1.13.1: Imperator Constantinus Iam dudum placuit, ut in ecclesia catholica libertatem domini suis famulis praestare possint, si sub adspectu plebis adsistentibus christianorum antistitibus id faciant, ut propter facti memoriam vice actorum interponatur qualiscumque scriptura, in qua ipsi vice testium signent. unde a vobis quoque ipsis non immerito dandae et relinquendae sunt libertates, quo quis vestrum pacto voluerit, dummodo vestrae voluntatis evidens appareat testimonium. * const. a. ad protogenem ep. * [a 316 d. vi id. iun. sabino et rufino conss.]
CJ.1.13.2: Imperator Constantinus Qui religiosa mente in ecclesiae gremio servulis suis meritam concesserint libertatem, eandem eodem iure donasse videantur, quo civitas romana sollemnitatibus decursis dari consuevit. sed hoc dumtaxat his, qui sub adspectu antistitum dederint, placuit relaxari. clericis autem amplius concedimus, ut, cum suis famulis tribuunt libertatem, non solum in conspectu ecclesiae ac religiosi populi plenum fructum libertatis concessisse dicantur, verum etiam cum postremo iudicio dederint libertates seu quibuscumque verbis dari praeceperint, ita ut ex die publicatae voluntatis sine aliquo iuris teste vel interprete competat directa libertas. * const. a. osio. * [a 321 d. xiiii k. mai. crispo ii et constantino ii conss .]
CJ.1.14.0. De legibus et constitutionibus principum et edictis.
CJ.1.14.1: Imperator Constantinus Inter aequitatem iusque interpositam interpretationem nobis solis et oportet et licet inspicere. * constant. a. septimio basso pu. * [a 316 d. iii non. dec. sabino et rufino conss.]
CJ.1.14.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus Quae ex relationibus vel suggestionibus iudicantium per consultationem in commune florentissimorum sacri nostri palatii procerum auditorium introducto negotio statuimus vel quibuslibet corporibus aut legatis aut provinciae vel civitati vel curiae donavimus, nec generalia iura sint, sed leges fiant his dumtaxat negotiis atque personis, pro quibus fuerint promulgata, nec ab aliquo retractentur: notam infamiae subituro eo, qui vel astute ea interpretari voluerit vel impetrato impugnare rescripto, nec habituro fructum per subreptionem eliciti: et iudices, si dissimulaverint vel ulterius litigantem audierint vel aliquid allegandum admiserint vel sub quodam ambiguitatis colore ad nos rettulerint, triginta librarum auri condemnatione plectendi sunt. * theodos. et valentin. aa. ad senatum. * [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.1.14.3pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Leges ut generales ab omnibus aequabiliter in posterum observentur, quae vel missa ad venerabilem coetum oratione conduntur vel inserto edicti vocabulo nuncupantur, sive eas nobis spontaneus motus ingesserit sive precatio vel relatio vel lis mota legis occasionem postulaverit. nam satis est edicti eas nuncupatione censeri vel per omnes populos iudicum programmate divulgari vel expressius contineri, quod principes censuerunt ea, quae in certis negotiis statuta sunt similium quoque causarum fata componere. * theodos. et valentin. aa. ad senatum. * [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa.Conss.]
CJ.1.14.3.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Sed et si generalis lex vocata est vel ad omnes iussa est pertinere, vim obtineat edicti; interlocutionibus, quas in uno negotio iudicantes protulimus vel postea proferemus, non in commune praeiudicantibus, nec his, quae specialiter quibusdam concessa sunt civitatibus vel provinciis vel corporibus, ad generalitatis observantiam pertinentibus. [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa.Conss.]
CJ.1.14.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus Digna vox maiestate regnantis legibus alligatum se principem profiteri: adeo de auctoritate iuris nostra pendet auctoritas. et re vera maius imperio est submittere legibus principatum. et oraculo praesentis edicti quod nobis licere non patimur indicamus. * theodos. et valentin. aa. ad volusianum pp. * [a 429 d. iii. id. iun. ravennae florentio et dionysio conss.]
CJ.1.14.5pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Non dubium est in legem committere eum, qui verba legis amplexus contra legis nititur voluntatem: nec poenas insertas legibus evitabit, qui se contra iuris sententiam scaeva praerogativa verborum fraudulenter excusat. nullum enim pactum, nullam conventionem, nullum contractum inter eos videri volumus subsecutum, qui contrahunt lege contrahere prohibente. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 439 d. vii id. april. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.1.14.5.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Quod ad omnes etiam legum interpretationes tam veteres quam novellas trahi generaliter imperamus, ut legis latori, quod fieri non vult, tantum prohibuisse sufficiat, cetera quasi expressa ex legis liceat voluntate colligere: hoc est ut ea quae lege fieri prohibentur, si fuerint facta, non solum inutilia, sed pro infectis etiam habeantur, licet legis lator fieri prohibuerit tantum nec specialiter dixerit inutile esse debere quod factum est. sed et si quid fuerit subsecutum ex eo vel ob id, quod interdicente lege factum est, illud quoque cassum atque inutile esse praecipimus. [a 439 d. vii id. april. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.1.14.5.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus Secundum praedictam itaque regulam, quam ubique servari factum lege prohibente censuimus, certum est nec stipulationem eiusmodi tenere nec mandatum ullius esse momenti nec sacramentum admitti. [a 439 d. vii id. april. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.1.14.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus Quod favore quorundam constitutum est, quibusdam casibus ad laesionem eorum nolumus inventum videri. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 439 d. k. aug. theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.1.14.7: Imperatores Theodosius, Valentinianus Leges et constitutiones futuris certum est dare formam negotiis, non ad facta praeterita revocari, nisi nominatim etiam de praeterito tempore adhuc pendentibus negotiis cautum sit. * theodos. et valentin. aa. cyro pp.Et cons. design. * [a 440 d. non. april. constantinopoli valentiniano a. v et anatolio conss.]
CJ.1.14.8pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Humanum esse probamus, si quid de cetero in publica vel in privata causa emerserit necessarium, quod formam generalem et antiquis legibus non insertam ecat , id ab omnibus antea tam proceribus nostri palatii quam gloriosissimo coetu vestro, patres conscripti, tractari et, si universis tam iudicibus quam vobis placuerit, tunc allegata dictari et sic ea denuo collectis omnibus recenseri et, cum omnes consenserint, tunc demum in sacro nostri numinis consistorio recitari, ut universorum consensus nostrae serenitatis auctoritate firmetur. * theodos. et valentin. aa. ad senatum. * [a 446 d. xvi k. nov. aetio iii et symmacho conss.]
CJ.1.14.8.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Scitote igitur, patres conscripti, non aliter in posterum legem a nostra clementia promulgandam, nisi supra dicta forma fuerit observata. bene enim cognoscimus , quod cum vestro consilio fuerit ordinatum, id ad beatitudinem nostri imperii et ad nostram gloriam redundare. [a 446 d. xvi k. nov. aetio iii et symmacho conss.]
CJ.1.14.9: Imperatores Valentinianus, Marcianus Leges sacratissimae, quae constringunt omnium vitas, intellegi ab omnibus debent , ut universi praescripto earum manifestius cognito vel inhibita declinent vel permissa sectentur. si quid vero in isdem legibus latum fortassis obscurius fuerit, oportet id imperatoria interpretatione patefieri duritiamque legum nostrae humanitati incongruam emendari. * valentin. et marcian. aa. ad palladium pp. * [a 454 d. prid. non. april. constantinopoli aetio et studio vv. cc. conss.]
CJ.1.14.11: Imperatores Leo, Zeno Cum de novo iure, quod inveterato usu non adhuc stabilitum est, dubitatio emergat, necessaria est tam suggestio iudicantis quam sententiae principalis auctoritas. * leo et zeno aa. * [a 474 d. x k. mai. leone iuniore a. cons.]
CJ.1.14.12pr.: Imperator Justinianus Si imperialis maiestas causam cognitionaliter examinaverit et partibus cominus constitutis sententiam dixerit, omnes omnino iudices, qui sub nostro imperio sunt, sciant hoc esse legem non solum illi causae, pro qua producta est, sed omnibus similibus. * iust. a. demostheni pp. * [a 529 recitata septimo millario urbis constantinopolitanae in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.1.14.12.1: Imperator Justinianus Quid enim maius, quid sanctius imperiali est maiestate? vel quis tantae superbiae fastidio tumidus est, ut regalem sensum contemnat, cum et veteris iuris conditores constitutiones, quae ex imperiali decreto processerunt, legis vicem obtinere aperte dilucideque definiunt? [a 529 recitata septimo millario urbis constantinopolitanae in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.1.14.12.2: Imperator Justinianus Cum igitur et hoc in veteribus legibus invenimus dubitatum, si imperialis sensus legem interpretatus est, an oporteat huiusmodi regiam interpretationem obtinere , eorum quidem vanam scrupulositatem tam risimus quam corrigendam esse censuimus. [a 529 recitata septimo millario urbis constantinopolitanae in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.1.14.12.3: Imperator Justinianus Definimus autem omnem imperatoris legum interpretationem sive in precibus sive in iudiciis sive alio quocumque modo factam ratam et indubitatam haberi. si enim in praesenti leges condere soli imperatori concessum est, et leges interpretari solum dignum imperio esse oportet. [a 529 recitata septimo millario urbis constantinopolitanae in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.1.14.12.4: Imperator Justinianus Cur autem ex suggestionibus procerum, si dubitatio in litibus oriatur et sese non esse idoneos vel sufficientes ad decisionem litis illi existiment, ad nos decurritur et quare ambiguitates iudicum, quas ex legibus oriri evenit, aures accipiunt nostrae, si non a nobis interpretatio mera procedit? vel quis legum aenigmata solvere et omnibus aperire idoneus esse videbitur nisi is, cui soli legis latorem esse concessum est? [a 529 recitata septimo millario urbis constantinopolitanae in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.1.14.12.5: Imperator Justinianus Explosis itaque huiusmodi ridiculosis ambiguitatibus tam conditor quam interpres legum solus imperator iuste existimabitur: nihil hac lege derogante veteris iuris conditoribus, quia et eis hoc maiestas imperialis permisit. [a 529 recitata septimo millario urbis constantinopolitanae in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.1.15.0. De mandatis principum.
CJ.1.15.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Si quis adserat cum mandatis nostris se venisse secretis, omnes sciant nemini quicquam, nisi quod scriptis probaverit, esse credendum nec ullius dignitate terreri, sive ille tribuni sive notarii sive comitis praeferat dignitatem, sed sacras nostras litteras esse quaerendas. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad eusignium pp. * [a 383 d. xvi k. iul.Veronae. accepta prid. k. aug. merobaude ii et saturnino conss.]
CJ.1.16.0. De senatus consultis.
CJ.1.16.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Quamvis consultum senatus perpetuam per se obtineat firmitatem, tamen etiam nostris legibus idem prosequimur adicientes, ut, si quisquam speciali supplicatione eliciendum aliquod rescriptum temptaverit, ut transire ei formam liceat statutorum, tertia patrimonii parte multatus et damnatus ambitus crimine maneat infamis. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad senatum. * [a 384 d. vii k. aug. heracleae ricomere et clearcho conss.]
CJ.1.17.0. De veteri iure enucleando et auctoritate iuris prudentium qui in digestis referuntur.
CJ.1.17.1pr.: Imperator Justinianus Deo auctore nostrum gubernantes imperium, quod nobis a caelesti maiestate traditum est, et bella feliciter peragimus et pacem decoramus et statum rei publicae sustentamus: et ita nostros animos ad dei omnipotentis erigimus adiutorium, ut neque armis confidamus neque nostris militibus neque bellorum ducibus vel nostro ingenio, sed omnem spem ad solam referamus summae providentiam trinitatis: unde et mundi totius elementa processerunt et eorum dispositio in orbem terrarum producta est. * iust. a. triboniano v. eminent. quaest. sacri palatii. * [a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.]
CJ.1.17.1.1: Imperator Justinianus Cum itaque nihil tam studiosum in omnibus rebus invenitur quam legum auctoritas, quae et divinas et humanas res bene disponit et omnem iniquitatem expellit, repperimus autem omnem legum tramitem, qui ab urbe condita et romuleis descendit temporibus, ita esse confusum, ut in infinitum extendatur et nullius humanae naturae capacitate concludatur: primum nobis fuit studium a sacratissimis retro principibus initium sumere et eorum constitutiones emendare et viae dilucidae tradere, quatenus in unum codicem congregatae et omni supervacua similitudine et iniquissima discordia absolutae universis hominibus promptum suae sinceritatis praebeant praesidium. [a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopo li lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.]
CJ.1.17.1.2: Imperator Justinianus Hocque opere consummato et in uno volumine nostro nomine praefulgente coadunato, cum ex paucis et tenuioribus relevati ad summam et plenissimam iuris emendationem pervenire properaremus et omnem romanam sanctionem et colligere et emendare et tot auctorum dispersa volumina uno codice indita ostendere, quod nemo alius neque sperare neque optare ausus est, res quidem nobis difficillima, immo magis impossibilis videbatur. sed manibus ad caelum erectis et aeterno auxilio invocato eam quoque curam nostris reposuimus animis, deo freti, qui et res penitus desperatas donare et consummare suae virtutis magnitudine potest. [a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.]
CJ.1.17.1.3: Imperator Justinianus Et ad tuae sinceritatis optimum respeximus ministerium tibique primo et hoc opus commisimus, ingenii tui documentis ex nostri codicis ordinatione acceptis, et iussimus quos probaveris tam ex facundissimis antecessoribus quam ex viris disertissimis togatis fori amplissimae sedis ad sociandum laborem eligere. his itaque collectis et in nostrum palatium introductis nobisque tuo testimonio placitis totam rem faciendam permisimus, ita tamen, ut tui vigilantissimi animi gubernatione res omnis celebretur. [a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.]
CJ.1.17.1.4: Imperator Justinianus Iubemus igitur vobis antiquorum prudentium, quibus auctoritatem conscribendarum interpretandarumque legum sacratissimi principes praebuerunt, libros ad ius romanum pertinentes et legere et elimare, ut ex his omnis materia colligatur, nulla secundum quod possibile est neque similitudine neque discordia derelicta, sed ex his hoc colligi, quod unum pro omnibus sufficiat. quia autem et alii libros ad ius pertinentes scripserunt, quorum scripturae a nullis auctoribus receptae nec usitatae sunt, neque nos eorum volumina nostram inquietare dignamur sanctionem. [a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.]
CJ.1.17.1.5: Imperator Justinianus Cumque haec materia summa numinis liberalitate collecta fuerit, oportet eam pulcherrimo opere extruere et quasi proprium et sanctissimum templum iustitiae consecrare et in libros quinquaginta et certos titulos totum ius dirigere tam secundum nostri constitutionum codicis quam edicti perpetui imitationem, prout hoc vobis commodius esse patuerit, ut nihil extra memoratam consummationem possit esse derelictum, sed his quinquaginta libris totum ius antiquum, per millesimum et quadringentesimum paene annum confusum et a nobis purgatum, quasi quodam muro vallatum nihil extra se habeat: omnibus auctoribus iuris aequa dignitate pollentibus et nemini quadam praerogativa servanda, quia non omnes in omnia, sed certi per certa vel meliores vel deteriores inveniuntur. [a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.]
CJ.1.17.1.6: Imperator Justinianus Sed neque ex multitudine auctorum quod melius et aequius est iudicatote, cum possit unius forsitan et deterioris sententia et multos et maiores in aliqua parte superare. et ideo ea, quae antea in notis aemilii papiniani ex ulpiano et paulo nec non marciano adscripta sunt, quae antea nullam vim obtinebant partim propter honorem splendidissimi papiniani, non statim respuere, sed, si quid ex his ad repletionem summi ingenii papiniani laborum vel interpretationem necessarium esse perspexeritis, et hoc ponere legis vicem obtinens non moremini: ut omnes qui relati fuerint in hunc codicem prudentissimi viri habeant auctoritatem tam, quasi et eorum studia ex principalibus constitutionibus profecta et a nostro divino fuerint ore profusa. omnia enim merito nostra facimus, quia ex nobis omnis eis impertietur auctoritas. nam qui non subtiliter factum emendat, laudabilior est eo qui primus invenit. [a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constanti nopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.]
CJ.1.17.1.7: Imperator Justinianus Sed et hoc studiosum vobis esse volumus, ut, si quid in veteribus non bene positum libris inveniatis vel aliquod superfluum vel minus perfectum, supervacua similitudine semota et quod imperfectum est repleatis et omne opus moderatum et quam pulcherrimum ostendatis. hoc etiam nihilo minus observando, ut, si aliquid in veteribus legibus vel constitutionibus, quas antiqui in suis libris posuerunt , non recte scriptum inveniatis, et hoc reformetis et ordini moderato tradatis: ut hoc videatur esse verum et optimum et quasi ab initio scriptum, quod a vobis electum et ibi positum fuerit, et nemo ex comparatione veteris voluminis quasi vitiosam scripturam arguere audeat. cum enim lege antiqua, quae regia nuncupabatur, omne ius omnisque potestas populi romani in imperatoriam translata sunt potestatem, nos vero sanctionem omnem non dividimus in alias et alias conditorum partes, sed totam nostram esse volumus, quid possit antiquitas nostris legibus abrogare? et in tantum volumus eadem omnia, cum reposita sunt, obtinere, ut si aliter fuerant apud veteres conscripta, in contrarium autem in compositione inveniantur, nullum crimen scripturae imputetur, sed nostrae electioni hoc adscribatur. [a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.]
CJ.1.17.1.8: Imperator Justinianus Nulla itaque in omnibus praedicti codicis membris antinomia ( sic enim a vetustate graeco vocabulo nuncupatur) aliquem sibi vindicet locum, sed sit una concordia, una consequentia, adversario nemine constituto. [a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.]
CJ.1.17.1.9: Imperator Justinianus Sed et similitudinem ( secundum quod dictum est) ab huiusmodi consummatione volumus exulare: et ea, quae sacratissimis constitutionibus quas in codicem nostrum redegimus cauta sunt, iterum poni ex veteri iure non concedimus, cum divalium constitutionum sanctio sufficit ad eorum auctoritatem: nisi forte vel propter divisionem vel propter repletionem vel propter pleniorem indaginem hoc contigerit : et hoc tamen perraro, ne ex continuatione huiusmodi lapsus oriatur aliquid in tali prato spinosum. [a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.]
CJ.1.17.1.10: Imperator Justinianus Sed et si quae leges in veteribus libris positae iam in desuetudinem abierunt, nullo modo vobis easdem ponere permittimus, cum haec tantummodo obtinere volumus , quae vel iudiciorum frequentissimus ordo exercuit vel longa consuetudo huius almae urbis comprobavit, secundum salvii iuliani scripturam, quae indicat debere omnes civitates consuetudinem romae sequi, quae caput est orbis terrarum, non ipsam alias civitates. romam autem intellegendum est non solum veterem, sed etiam regiam nostram, quae deo propitio cum melioribus condita est auguriis. [a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.]
CJ.1.17.1.11: Imperator Justinianus Ideoque iubemus duobus istis codicibus omnia gubernari, uno constitutionum, altero iuris enucleati et in futuro codici componendi: vel si quid aliud a nobis fuerit promulgatum institutionum vicem obtinens, ut rudis animus studiosi simplicibus enutritus facilius ad altioris prudentiae redigatur scientiam. [a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.]
CJ.1.17.1.12: Imperator Justinianus Nostram autem consummationem, quae a vobis deo adnuente componetur, digestorum vel pandectarum nomen habere sancimus, nullis iuris peritis in posterum audentibus commentarios illi adplicare et verbositate sua supra dicti codicis compendium confundere: quemadmodum et in antiquioribus temporibus factum est, cum per contrarias interpretantium sententias totum ius paene conturbatum est sed sufficiat per indices tantummodo et titulorum subtilitatem quae paratitla nuncupantur quaedam admonitoria eius facere, nullo ex interpretatione eorum vitio oriundo. [a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.]
CJ.1.17.1.13: Imperator Justinianus Ne autem per scripturam aliqua fiat in posterum dubitatio, iubemus non per siglorum captiones et compendiosa aenigmata, quae multas per se et per suum vitium antinomias induxerunt, eiusdem codicis textum conscribi: etiam si numerus librorum significatur aut aliud quicquam: nec haec etenim per specialia sigla numerorum manifestari, sed per litterarum consequentiam explanari concedimus. [a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.]
CJ.1.17.1.14: Imperator Justinianus Haec omnia igitur deo placido facere tua prudentia una cum aliis facundissimis viris studeat et tam subtili quam celerrimo fini tradere, ut codex consummatus et in quinquaginta libros digestus nobis offeratur in maximam et aeternam rei memoriam deique omnipotentis providentiae argumentum nostrique imperii vestrique ministerii gloriam. [a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.]
CJ.1.17.2pr.: Imperator Justinianus Tanta circa nos divinae humanitatis est providentia, ut semper aeternis liberalitatibus nos sustentare dignetur. post bella enim parthica aeterna pace sopita postque vandalicam gentem ereptam et carthaginem, immo magis omnem libyam romano imperio iterum sociatam et leges antiquas iam senio praegravatas per nostram vigilantiam praebuit in novam pulchritudinem et moderatum pervenire compendium: quod nemo ante nostrum imperium umquam speravit neque humano ingenio possibile esse penitus existimavit. erat enim mirabile romanam sanctionem ab urbe condita usque ad nostri imperii tempora, quae paene in mille et quadringentos annos concurrunt, intestinis proeliis vacillantem hocque et in imperiales constitutiones extendentem in unam reducere consonantiam, ut nihil neque contrarium neque idem neque simile in ea inveniatur et ne geminae leges pro rebus singulis positae usquam appareant. namque hoc caelestis quidem providentiae peculiare fuit, humanae vero imbecillitati nullo modo possibile. nos itaque more solito ad immortalitatis respeximus praesidium et summo numine invocato deum auctorem et totius operis praesulem fieri optavimus et omne studium triboniano viro excelso magistro officiorum et ex quaestore sacri nostri palatii et ex consule credidimus eique omne ministerium huiuscemodi ordinationis imposuimus, ut ipse una cum aliis illustribus et prudentissimis viris nostrum desiderium adimpleret. nostra quoque maiestas semper investigando et perscrutando ea quae ab his componebantur, quidquid dubium et incertum inveniebatur, hoc numine caelesti erecta emendabat et in competentem formam redigebat. omnia igitur confecta sunt domino et deo nostro i hesu christo possibilitatem tam nobis quam nostris in hoc satellitibus praestante. * caesar flav. iust. a. ad senatum et omnes populos. * [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.1: Imperator Justinianus Et principales quidem constitutiones duodecim libris digestas iam ante in codicem nostro nomine praefulgentem contulimus. postea vero maximum opus adgredientes ipsa vetustatis studiosissima opera iam paene confusa et dissoluta eidem viro excelso permisimus tam colligere quam certo moderamini tradere. sed cum omnia percontabamur, a praefato viro excelso suggestum est duo paene milia librorum esse conscripta et plus quam tricies centena milia versuum a veteribus effusa, quae necesse esset omnia et legere et perscrutari et ex his si quid optimum fuisset eligere. quod caelesti fulgore et summae trinitatis favore confectum est secundum nostra mandata, quae ab initio ad memoratum virum excelsum fecimus, et in quinquaginta libros omne quod utilissimum erat collectum est et omnes ambiguita tes decisae nullo seditioso relicto. nomenque libris imposuimus digestorum seu pandectarum, quia omnes disputationes et decisiones in se habent legitimas et quod undique fuit collectum, hoc in sinus suos receperunt, in centum quinquaginta paene milia versuum totum opus consummantes. et in septem partes eos digessimus , non perperam neque sine ratione, sed in numerorum naturam et artem respicientes et consentaneam eis divisionem partium conficientes. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.2: Imperator Justinianus Igitur prima quidem pars totius contextus, quae graeco vocabulo prwta nuncupatur, in quattuor libros seposita est. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.3: Imperator Justinianus Secundus autem articulus septem libros habet, qui de iudiciis appellantur. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.4: Imperator Justinianus In tertia vero congregatione omnia quae de rebus nominantur contulimus, octo libris eis deputatis. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.5: Imperator Justinianus Quartus autem locus, qui et totius compositionis quasi quidam invenitur umbilicus, octo libros suscepit. in quibus omnia quae ad hypothecam pertinent oreposita sunt, ut non a pigneraticia actione in libris de rebus posita multum distarent: alio libro eodem inserto volumine, quae aedilicium edictum et redhibitoriam actionem et duplae stipulationem, quae de evictionibus proposita est, continet. quia haec omnia titulis emptionum et venditionum consentanea sunt et praedicta actiones quasi pedisequae illarum ab initio processerunt, in vetustioris quidem edicti ordinatione in loca devia et multo distantia devagantes, per nostram autem providentiam his congregatae, cum oportuerat ea quae de eodem paene loquuntur in confinio ponere. alius itaque liber post duo primos nobis excogitatus est de usuris et traiecticiis pecuniis et de instrumentis et testibus et probationibus nec non praesumptionibus. et memorati tres singulares libri iuxta compositionem de rebus positi sunt. post hos si qua de sponsalibus vel nuptiis vel dotibus legibus dicta sunt reposuimus, tribus librorum voluminibus ea concludentes. de tutelis autem et curationibus geminos libros conscripsimus. et memoratam ordinationem octo librorum mediam totius operis reposuimus, omnia undique tam utilissima quam pulcherrima iura continentem. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.6: Imperator Justinianus Quintus autem exoritur nobis digestorum articulus, in quo de testamentis et codicillis tam privatorum quam militum omne, quidquid antiquis dictum est, inveniat quis depositum: qui de testamentis appellatur. de legatis autem et fideicommissis quinque librorum numerus adgregatus est. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.6a: Imperator Justinianus Cumque nihil tam peculiare fuerat, quam ut legatis quidem legis falcidiae narratio, fideicommissis autem senatus consulti trebelliani, singulis libris utrique eorum adplicatis tota pars quinta in novem libros coadunata est. solum autem senatus consultum trebellianum ponendum esse existimavimus: captiosas etenim et ipsis veteribus odiosas pegasiani senatus consulti ambages et utriusque senatus consulti ad se tam supervacuas quam scrupulosas diversitates respuentes totum ius super his positum trebelliano senatus consulto adiudicavimus. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.6b: Imperator Justinianus Sed in his nihil de caducis a nobis memoratum est, ne causa, quae in rebus non prospere gestis et tristibus temporibus romanis increbuit calamitatibus, bello coalescens civili, nostris remaneant temporibus, quae favor caelestis et pacis vigore firmavit et super omnes gentes in bellicis victoriis posuit, ne luctuosum monumentum laeta saecula inumbrare concedatur. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.7: Imperator Justinianus Sexta deinde pars digestorum exoritur, in quibus omnes bonorum possessiones positae sunt, quae ad ingenuos, quae ad libertinos respiciunt: ut et ius omne, quod de gradibus et adfinitatibus descendit, legitim aeque hereditates et omnis ab intestato successio et tertullianum et orfitianum senatus consultum, ex quibus matres et filii invicem sibi heredes existunt, in geminos libros contulimus, bonorum possessionis multitudinem in compendiosum et manifestissimum ordinem concludentes. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.7a: Imperator Justinianus Post haec ea, quae de operis novi nuntiationibus damnique infecti et pro aedificiis dirutis et eorum insidiis et quae de aqua pluvia arcenda veteribus auctoribus placita sunt, nec non de publicianis et donationibus tam inter vivos quam mortis causa conficiendis cauta legibus invenimus, in librum singularem deduximus. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.7b: Imperator Justinianus De manumissionibus autem et de liberali causa alius liber res pondit: [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.7c: Imperator Justinianus Quemadmodum et de adquisitione tam dominii quam possessionis et titulis qui eam inducunt multae et variae lectiones uni sunt insertae volumini: [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.7d: Imperator Justinianus Alio libro deputato his, qui iudicati vel in iure confessi sunt, et de bonorum detentionibus et venditionibus et ut ne quid in fraudem creditorum fiat. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.7e: Imperator Justinianus Postque haec omnia interdicta glomerata sunt: et deinceps exceptiones et de temporum prolixitatibus et de obligationibus et actionibus liber iterum singularis extenditur: ut praefata sexta pars totius digestorum voluminis octo libris definiatur. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.8: Imperator Justinianus Septimus autem et novissimus articulus digestorum sex libris formatus est. quo de stipulationibus seu verborum obligationibus et fideiussoribus et mandatoribus , nec non novationibus et solutionibus et acceptilationibus et de praetoris stipulationibus omne quod ius invenitur gemino volumine inscriptum est, quod in libris antiquis nec numerari possibile fuit. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.8a: Imperator Justinianus Et post hoc duo terribiles libri positi sunt pro delictis privatis et extraordininariis nec non publicis criminibus, qui omnem continent severitatem poenarumque atrocitatem. quibus permixta sunt et ea quae de audacibus hominibus cauta sunt, qui se celare conantur et contumaces existunt: et de poenis, quae condemnatis infliguntur vel conceduntur, nec non de eorum substantiis. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.8b: Imperator Justinianus Liber autem singularis pro appellationibus nobis excogitatus est contra sententias tam civiles quam criminales causas finientes. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.8c: Imperator Justinianus Cetera autem omnia, quae ad municipales vel de decurionibus et muneribus vel publicis operibus vel nundinis et pollicitationibus ac diversis cognitionibus et censibus vel significatione verborum veteribus inventa sunt quaeque regulariter definita, in se recepit quinquagesimus, totius consummationis perfectus. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.9: Imperator Justinianus Quae omnia confecta sunt per virum excelsum nec non prudentissimum magistrum ex quaestore et ex consule tribonianum, qui similiter eloquentiae et legitimae scientiae artibus decoratus et in ipsis rerum experimentis emicuit nihilque maius nec carius nostris umquam iussionibus duxit: nec non per alios viros magnificos et studiosissimos perfecta sunt, id est constantinum virum illustrem comitem sacrarum largitionum et magistrum scrinii libellorum sacrarumque cognitionum, qui semper nobis ex bona opinione et gloria sese commendavit: nec non theophilum virum illustrem magistrum iurisque peritum in hac splendissima civitate laudabiliter optimam legum gubernationem extendentem: et dorotheum virum illustrem et fa cundissimum quaestiorum, quem in berytiensium splendidissima civitate leges discipulis tradentem propter eius optimam opinionem et gloriam ad nos deduximus participemque huius operis fecimus: sed et anatolium virum illustrem magistrum, qui et ipse apud berytienses iuris interpres constitutus ad hoc opus adlectus est , vir ab antiqua stirpe legitima procedens, cum et pater eius leontius et avus eudoxius post patricium inclutae recordationis quaestorium et antecessorem et leontium virum gloriosissimum praefectorium et consularem atque patricium filium eius optimam sui memoriam in legibus reliquerunt: nec non cratinum virum illustrem et comitem sacrarum largitionum et optimum antecessorem huius almae urbis constitutum: qui omnes ad praedictum opus electi sunt una cum stephano, mena, prosdocio, eutolmio, timotheo, leonide, leontio, platone, iacobo, constantino, iohanne, viris prudentissimis, qui patroni quidem sunt causarum apud maximam sedem praefecturae, quae orientalibus praetoriis praesidet, omne autem suae virtutis testimonium undique accipientes et a nobis ad tanti operis consummationem electi sunt. et cum omnes in unum convenerunt gubernatione triboniani viri excelsi, ut tantum opus nobis auctoribus possint conficere, deo propitio in quinquaginta libros opus consummatum est. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius consta ntinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.10: Imperator Justinianus Tanta autem nobis antiquitati habita est reverentia, ut nomina prudentium taciturnitati tradere nullo patiamur modo: sed unusquisque eorum, qui auctor legis fuit, nostris digestis inscriptus est: hoc tantummodo a nobis effecto, ut, si quid in legibus eorum vel supervacuum vel imperfectum aut minus idoneum visum est, vel adiectionem vel deminutionem necessariam accipiat et rectissimis tradatur regulis. et ex multis similibus vel contrariis quod rectius habere apparebat, hoc pro aliis omnibus positum est unaque omnibus auctoritate indulta, ut quidquid ibi scriptum est, hoc nostrum appareat et ex nostra voluntate compositum: nemine audente comparare ea quae antiquitas habebat his quae nostra auctoritas introduxit, quia multa et maxima sunt, quae propter utilitatem rerum transformata s unt. adeo ut et si principalis constitutio fuerat in veteribus libris relata, neque ei pepercimus, sed et hanc corrigendam esse putavimus et in melius restaurandam. nominibus etenim veteribus relictis, quidquid legum veritati decorum et necessarium fuerat, hoc nostris emendationibus servavimus. et propter hanc causam et si quid inter eos dubitabatur, hoc iam in tutissimam pervenit quietem, nullo titubante relicto. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.11: Imperator Justinianus Sed cum prospeximus, quod ad portandam tantae sapientiae molem non sunt idonei homines rudes et qui in primis legum vestibulis stantes intrare ad arcana eorum properant, et aliam mediocrem eruditionem praeparandam esse censuimus, ut sub ea colorati et quasi primitiis omnium imbuti possint ad penetralia eorum intrare et formam legum pulcherrimam non coniventibus oculis accipere. et ideo triboniano viro excelso, qui ad totius operis gubernationem relectus est, nec non theophilo et dorotheo viris illustribus et facundissimis antecessoribus accersitis mandavimus, quatenus libris, quos veteres composuerunt, qui prima legum argumenta continebant et institutiones vocabuntur, separatim collectis, quidquid ex his utile et aptissimum et undique sit elimatum et rebus, quae in praesenti aevo in usu vertuntur, consentaneum invenitur, hoc et capere studeant et quattuor libris reponere et totius eruditionis prima fundamenta atque elementa ponere, quibus iuvenes suffulti possint graviora et perfectiora legum scita sustentare. admonuimus autem eos, ut memores etiam nostrarum fiant constitutionum, quas pro emendatione iuris promulgavimus, et in confectione institutionum etiam eadem emendatione ponere non morentur: ut sit manifestum et quid antea vacillabat et quid postea in stabilitatem redactum est. quod opus ab his perfectum ut nobis oblatum et relectum est, et prono suscepimus animo et nostris sensibus non indignum esse iudicavimus et praedictos libros constitutionum vicem habere iussimus: quod in oratione nostra, quam eisdem libris praeposuimus, apertius declaratur. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.12: Imperator Justinianus Omni igitur romani iuris dispositione composita et in tribus voluminibus, id est institutionum et digestorum seu pandectarum nec non constitutionum, perfecta et in tribus annis consummata, quae ut primum separari coepit, neque in totum decennium compleri sperabatur: omnipotenti deo et hanc operam ad hominum sustentationem piis obtulimus animis uberesque gratias maximae deitati reddidimus, quae nobis praestitit et bella feliciter agere et honesta pace perpotiri et non tantum nostro, sed etiam omni aevo tam instanti quam posteriori leges optimas ponere. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.12(13): Imperator Justinianus Omnibus itaque hominibus eandem sanctionem manifestam facere necessarium esse perspeximus, ut sit eis cognitum, quanta confusione et infinitate absoluti in quantam moderationem et legitimam veritatem pervenerunt: legesque in posterum habeant tam directas quam compendiosas omnibusque in promptu positas et ad possidendi libros earum facilitatem idoneas: ut non mole divitiarum expensa possint homines supervacuae legum multitudinis adipisci volumina, sed vilissima pecunia facilis eorum comparatio pateat tam ditioribus quam tenuioribus, minimo pretio magna prudentia reparanda. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.13: Imperator Justinianus Si quid autem in tanta legum compositione, quae ab immenso librorum numero collecta est, simile forsitan raro inveniatur, nemo hoc vituperandum existimet, sed primum quidem imbecillitati humanae, quae naturaliter inest, hoc inscribat , quia omnium habere memoriam et penitus in nullo peccare divinitatis magis quam mortalitatis est: quod et a maioribus dictum est. deinde sciat, quod similitudo in quibusdam et his brevissimis adsumpta non inutilis est, et nec citra nostrum propositum hoc subsecutum: aut enim ita lex necessaria erat, ut diversis titulis propter rerum cognationem adplicari eam oporteat, aut, cum fuerat aliis diversis permixta, impossibile erat eam per partes detrahi, ne totum confundatur. et in his partibus, in quibus perfectissimae visiones eitae veterum fuerant, quod particulatim in eas fuerat sparsum, hoc dividere ac separare penitus erat incivile, ne tam sensus quam aures legentium ex hoc perturbentur. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.14: Imperator Justinianus Similique modo si quid principalibus constitutionibus cautum est, hoc in digestorum volumine poni nullo concessimus modo, quasi constitutionum recitatione sufficiente: nisi et hoc raro ex isdem causis, quibus similitudo adsumpta est. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.15: Imperator Justinianus Contrarium autem aliquid in hoc codice positum nullum sibi locum vindicabit nec invenitur, si quis subtili animo diversitatis rationes excutiet: sed est aliquid novum inventum vel occulte positum, quod dissonantiae querellam dissoluit et aliam naturam inducit discordiae fines effugientem. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.16: Imperator Justinianus Sed et si quid forsitan praetermissum est, quod in tantis milibus quasi in profundo positum latitabat, et, cum idoneum fuerat poni, obscuritate involutum necessario derelictum est: quis hoc apprehendere recto animo possit? primo quidem propter ingenii mortalis exiguitatem: deinde propter ipsius rei vitium, quod multis inutilibus permixtum nullam sui ad eruendum praebuit copiam: deinde quod multo utilius est pauca idonea effugere, quam multis inutilibus homines praegravari. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.17: Imperator Justinianus Mirabile autem aliquid ex his libris emersit, quod multitudo antiqua praesente brevitate paucior invenitur. homines etenim, qui antea lites agebant, licet multae leges fuerant positae, tamen ex paucis lites perferebant vel propter inopiam librorum, quos comparare eis impossibile erat, vel propter ipsam inscientiam, et voluntate iudicum magis quam legitima auctoritate lites dirimebantur. in praesenti autem consummatione nostrorum digestorum e tantis leges collectae sunt voluminibus, quorum et nomina antiquiores homines non dicimus nesciebant, sed nec umquam audiebant. quae omnia collecta sunt substantia amplissima congregata, ut egena quidem antiqua multitudo inveniatur, opulentissima autem brevitas nostra efficiatur. antiquae autem sapientiae librorum copiam maxime tribonianus vir excellentissimus praebuit, in quibus multi fuerant et ipsis eruditissimis hominibus incogniti, quibus omnibus perlectis, quidquid ex his pulcherrimum erat, hoc semotum in optimam nostram compositionem pervenit. sed huius operis conditores non solum ea volumina perlegerunt, ex quibus leges positae sunt, sed etiam alia multa, quae, nihil vel utile vel novum in eis invenientes, quod exceptum nostris digestis applicarent, optimo animo respuerunt. [a 533 data septimo decimo kalen das ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.18: Imperator Justinianus Sed quia divinae quidem res perfectissimae sunt, humani vero iuris condicio semper in infinitum decurrit et nihil est in ea, quod stare perpetuo possit ( multas etenim formas edere natura novas deproperat), non desperamus quaedam postea emergi negotia, quae adhuc legum laqueis non sunt innodata. si quid igitur tale contigerit, augustum imploretur remedium, quia ideo imperialem fortunam rebus humanis deus praeposuit, ut possit omnia quae noviter contingunt et emendare et componere et modis et regulis competentibus tradere. et hoc non primum a nobis dictum est, sed ab antiqua descendit prosapia: cum et ipse iulianus legum et edicti perpetui subtilissimus conditor in suis libris hoc rettulit, ut, si quid imperfectum inveniatur, ab imperiali sanctione hoc repleatur. et non ipse solus, sed et divus hadrianus in compositione edicti et senatus consulto, quod eam secutum est, hoc apertissime definivit, ut, si quid in edicto positum non inveniatur, hoc ad eius regulas eiusque coniecturas et imitationes possit nova instruere auctoritas. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.19: Imperator Justinianus Haec igitur omnia scientes, patres conscripti et omnes orbis terrarum homines, gratias quidem amplissimas agite summae divinitati, quae vestris temporibus tam saluberrimum opus servavit: quo enim antiquitas digna divino non est visa iudicio, hoc vestris temporibus indultum est. hasce itaque leges et adorate et observate omnibus antiquioribus quiescentibus: nemoque vestrum audeat vel comparare eas prioribus vel, si quid dissonans in utroque est, requirere, quia omne quod hic positum est hoc unicum et solum observari censemus. nec in iudicio nec in alio certamine, ubi leges necessariae sunt, ex aliis libris, nisi ab isdem institutionibus nostrisque digestis et constitutionibus a nobis compositis vel promulgatis aliquid vel recitare vel ostendere conetur, nisi temerator velit falsitatis crimini subiectus una cum iudice, qui ei audientiam accommodabit, poenis gr avissimis laborare. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.20: Imperator Justinianus Ne autem incognitum vobis fiat, ex quibus veterum libris haec consummatio ordinata est, iussimus et hoc in primordiis digestorum nostrorum inscribi, ut manifestissimum sit, ex quibus legis latoribus quibusque libris eorum et quot milibus hoc iustitiae romanae templum aedificatum est. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.20a: Imperator Justinianus Legis latores autem vel commentatores eos elegimus, qui digni tanto opere fuerant et quos et anteriores piissimi principes admittere non sunt indignati, omnibus uno dignitatis apice impertito nec sibi quodam aliquam praerogativam vindicante. cum enim constitutionum vicem et has leges obtinere censuimus quasi ex nobis promulgatas, quid amplius aut minus in quibusdam esse intellegatur, cum una dignitas, una potestas omnibus est indulta? [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.21: Imperator Justinianus Hoc autem quod et ab initio nobis visum est, cum hoc opus fieri deo adnuente mandabamus, tempestivum nobis videtur et in praesenti sancire, ut nemo neque eorum , qui in praesenti iuris peritiam habent, nec qui postea fuerint audeat commentarios isdem legibus adnectere: nisi tantum si velit eas in graecam vocem transformare sub eodem ordine eaque consequentia, sub qua voces romanae positae sunt ( hoc quod graeci kata poda dicunt), et si qui forsitan per titulorum subtilitatem adnotare maluerint et ea quae paratitla nuncupantur componere. alias autem legum interpretationes, immo magis perversiones eos iactare non concedimus , ne verbositas eorum aliquid legibus nostris adferat ex confusione dedecus. quod et in antiquis edicti perpetui commentatoribus factum est, qui opus moderate confectum huc atque illuc in diversas sententias producentes in infinitum detraxerunt, ut paene omnem romanam sanctionem esse confusam. quos si passi non sumus , quemadmodum posteritatis admittatur vana discordia? si quid autem tale facere ausi fuerint, ipsi quidem falsitatis rei constituantur, volumina autem eorum omnimodo corrumpentur. si quid vero, ut supra dictum est, ambiguum fuerit visum, hoc ad imperiale culmen per iudices referatur et ex auctoritate augusta manifestetur, cui soli concessum est leges et condere et interpretari. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.22: Imperator Justinianus Eandem autem poenam falsitatis constituimus et adversus eos, qui in posterum leges nostras per si glorum obscuritates ausi fuerint conscribere. omnia enim, id est et nomina prudentium et titulos et librorum numeros, per consequentias litterarum volumus, non per sigla manifestari, ita ut, qui talem librum sibi paraverit, in quo sigla posita sunt in qualemcumque locum libri vel voluminis, sciat inutilis se esse codicis dominum: neque enim licentiam aperimus ex tali codice in iudicium aliquid recitare, qui in quacumque sua parte siglorum habet malitiam. ipse autem librarius, qui eas inscribere ausus fuerit, non solum criminali poena secundum quod dictum est plectetur, sed etiam libri aestimationem in duplum domino reddat, si et ipse dominus ignorans talem librum vel comparaverit vel confici curaverit. quod et antea a nobis dispositum est in constitutione, quam ad legum professores dimisimus. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.23: Imperator Justinianus Leges autem nostras, quae in his codicibus, id est institutionum seu elementorum et digestorum vel pandectarum posuimus, suum obtinere robur ex tertio nostro felicissimo sancimus consulatu, praesentis duodecimae indictionis tertio kalendas ianuarias, in omne aevum valituras et una cum nostris constitutionibus pollentes et suum vigorem in iudiciis ostendentes in omnibus causis, sive quae postea emerserint sive in iudiciis adhuc pendent nec eas iudicialis vel amicalis forma compescuit. quae enim iam vel iudiciali sententia finita sunt vel amicali pacto sopita, haec reuscitari nullo volumus modo. bene autem properavimus in tertium nostrum consulatum et has leges edere, quia maximi dei et domini nostri ihesu christi auxilium felicissimum eum nostrae rei publicae donavit, cum in hunc et b ella parthica abolita sunt et quieti perpetuae tradita, et tertia pars mundi nobis adcrevit ( post europam enim et asiam et tota libya nostro imperio adiuncta est) et tanto operi legum caput impositum est, omnia caelestia dona nostro tertio consulatui indulta. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.17.2.24: Imperator Justinianus Itaque omnes iudices nostri pro sua iurisdictione easdem leges suscipiant et tam in suis iudiciis quam in hac regia urbe habeant et proponant, et praecipue vir excelsus huius almae urbis praefectus. curae autem erit tribus excelsis praefectis praetoriis tam orientalibus quam illyricis nec non libycis per suas auctoritates omnibus, qui suae iurisdictioni suppositi sunt, eas manifestare. [a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule ]
CJ.1.18.0. De iuris et facti ignorantia.
CJ.1.18.1: Imperator Antoninus Quamvis, cum causam tuam ageres, ignorantia iuris propter simplicitatem armatae militiae adlegationes competentes omiseris, tamen si nondum satisfecisti, permitto tibi, si coeperis ex sententia conveniri, defensionibus tuis uti. * ant. a. maximo mil. * [a 212 d. vii k. mai. duobus aspris conss.]
CJ.1.18.2: Imperator Antoninus Cum ignorantia iuris excusari facile non possis, si maior annis hereditati matris tuae renuntiasti, sera prece subveniri tibi desideras. * ant. a. sextio iuvenali. * [a 243 pp. xv k. nov. arriano et papo conss.]
CJ.1.18.3: Imperator Philippus Si emancipata a patre intra annum bonorum possessionem petere cessasti, praetendere iuris ignorantiam nullis rationibus potes. * philipp. a. Marcellae. * [a 244 pp. xvi k. iul. peregrino et aemiliano conss.]
CJ.1.18.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si post divisionem factam testamenti vitium in lucem emerserit, ex his, quae per ignorantiam confecta sunt, praeiudicium tibi non comparabitur. ostende igitur apud correctorem virum clarissimum amicum nostrum testamentum vel fide veri deficere vel iuris ratione stare non posse, ut infirmata scriptura, quae testamenti vice prolata est, solidam successionem obtineas. * diocl. et maxim. aa. iulianae. * [a 290 d. viii id. iul. diocletiano iiii et maximiano iii aa. conss.]
CJ.1.18.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum falsa demonstratione mutari substantia veritatis minime possit, respondendo id quod paternum erat ex maternis esse bonis nihil egisti. * diocl. et maxim. aa. et constant. et maxim. nobb. cc. martiali.* [a 293 d. prid. k. ian. diocletiano v et maximiano iiii aa. conss.]
CJ.1.18.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si non transactionis causa, sed indebitam errore facti olei materiam vos archantico stipulanti dare spopondisse rector animadverterit provinciae, reddito quod debetis residui liberationem condicentes audiet. * diocl. et maxim. aa. et cc. tauro et pollioni. * [a 294 d. v k. mai. cc. conss.]
CJ.1.18.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Error facti necdum negotio finito nemini nocet: nam causa decisa velamento tali non instauratur. * diocl. et maxim. aa. et cc. zoe. * [a 294 d. vi non. iul. cc. conss.]
CJ.1.18.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum testamentum nullo iure constiterit, ex eius, quae ab intestato successit, professione sola velut ex testamento liberos per errorem profitentis orcini vel proprii liberti, si non ipsius accessit iudicium, cum errantis voluntas nulla sit, effici non potuerint. * diocl. et maxim. aa. et cc. dionysiae. * [a 294 d. v k. sept. cc. conss.]
CJ.1.18.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Non idcirco minus, quod a vobis velut a liberis debitam accepisse pecuniam samus dicitur, cum nullus sit errantis consensus, movere status quaestionem prohibentur eius heredes. * diocl. et maxim. aa. et cc.Gaio et anthemio. * [a 294 d. vi id. dec. cc. conss.]
CJ.1.18.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum quis ius ignorans indebitam pecuniam persolverit, cessat repetitio. per ignorantiam enim facti tantum repetitionem indebiti soluti competere tibi notum est. * diocl. et maxim. aa.Et cc. amphiae. * [a 294 d. v k. ian. cc. conss.]
CJ.1.18.11: Imperator Constantinus Quamvis in lucro nec feminis ius ignorantibus subveniri soleat, tamen contra aetatem adhuc imperfectam locum hoc non habere retro principium statuta declarant. * constant. a. valeriano vic. * [a 330 d. iiii k. mai. gallicano et symmacho conss.]
CJ.1.18.12: Imperatores Valentinianus, Theodosius Constitutiones principum nec ignorare quemquam nec dissimulare permittimus. * valentin. et theodos. aa. flaviano pp. illyrici et italiae. * [a 391 d. vi k. iun. vincentiae tatiano et symmacho conss.]
CJ.1.18.13: Imperatores Leo, Anthemius Ne passim liceat mulieribus omnes suos contractus retractare in his, quae praetermiserint vel ignoraverint, statuimus, si per ignorantiam iuris damnum aliquod circa ius vel substantiam suam patiantur, in his tantum casibus, in quibus praeteritarum legum auctoritas eis suffragatur, subveniri. * leo et anthem. aa. erythrio pp. * [a 472 d. k. iul marciano cons.]
CJ.1.19.0. De precibus imperatori offerendis et de quibus rebus supplicare liceat vel non.
CJ.1.19.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Licet servilis condicio deferendae precis facile capax non sit, tamen admissi sceleris atrocitas et laudabilis fidei exemplum super vindicanda caede domini tui hortamento fuit, ut praefecto praetorio iuxta adnotationis nostrae decretum demandaremus ( quem adire cura), ut auditis his, quae in libello contulisti, et reos investigare et severissimam vindictam iuxta legum censuram exigere curet. * diocl. et maxim. aa.Firminae. * [a 290 d. viii id oct. diocletiano iiii et maximiano iii aa. conss.]
CJ.1.19.2: Imperator Constantinus Quotiens rescripto nostro moratoria praescriptio remittitur, aditus supplicandi pandatur. quod autem totius negotii cognitionem tollit et vires principalis negotii exhaurit, sine gravi partis alterius dispendio convelli non potest. nec praescriptionis igitur peremptoriae relaxatio petatur. * constant. a. severo pu. * [a 325 d. x k. iun. nicaeae paulino et iuliano conss.]
CJ.1.19.3: Imperator Constantinus Nec damnosa fisco nec iuri contraria postulari oportet. * const. a. ad pop. * [a 329 pp. viii k. oct. romae constantino a. viii et constantio c. iiii conss.]
CJ.1.19.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Universa rescripta, quae in debitorum causis super praestandis dilationibus promulgantur, non aliter valeant, nisi fideiussio idonea super solutione debiti praebeatur. * grat. valentin. et theodos. aaa. floro pp. * [a 382 d. viii k. mart. constantinopoli antonio et syagrio conss.]
CJ.1.19.5: Imperatores Valentinianus, Valens Si quis adversus praefectorum praetorio sententias duxerit supplicandum victusque fuerit denuo, nullam habebit licentiam iterum super eadem causa supplicandi. * valentin. et valens aa. ad volusianum pp. * [a 365 d. xv k. oct. romae valentiniano et valente aa. conss.]
CJ.1.19.6: Imperatores Honorius, Theodosius Universis simul hanc observantiam remittimus, ut, a quocumque liberae condicionis constituto vel servo supplicante impetratum fuerit rescriptum, minime requiratur, per quem preces oblatae sunt. * honor. et theodos. aa. isidoro pu. * [a 410 d. ii non. sept. constantinopoli varane cons.]
CJ.1.19.7: Imperatores Theodosius, Valentinianus Rescripta contra ius elicita ab omnibus iudicibus praecipimus refutari, nisi forte aliquid est, quod non laedat alium et prosit petenti vel crimen supplicanti indulgeat. * theodos. et valentin. aa. ad senatum. * [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.1.19.8: Imperatores Theodosius, Valentinianus Instrumentorum exempla non prosit precibus adiunxisse, sed necesse sit eorum in supplicatione vim exprimi, ut responsuro principi vera precatio rem aperiat cognoscendam, solis, cum necessitas exegerit, verbis precibus inserendis, quorum de sensu inter partes ita dubitari contigerit, ut etiam merito nostrum expectetur iudicium. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 429 d. vi k. april. constantinopoli florentio et dionysio conss.]
CJ.1.20.0. Quando libellus principi datus litis contestationem facit.
CJ.1.20.1: Imperatores Arcadius, Honorius Dubium non est contestationem intellegi etiam, si nostrae fuerint tranquillitati preces oblatae, easque adversus heredem quoque eius in quem porrectae sunt vel ab herede eius qui meruerit exerceri. * arcad. et honor. aa. remigio praef. augustali. * [a 396 d. xii k. april. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.]
CJ.1.20.2: Imperator Justinianus Temporales actiones, quae per oblationem precum et ad eas rescriptiones perpetuantur, definire necessarium esse duximus, ne quis putet ad alias etiam, quae certis taxantur temporibus, hoc pertinere. sciant igitur omnes eas tantummodo per oblationes precum et ad eas rescripta perpetuari, quae a praetore constitutae annali tempore coartatae sunt. * iust. a. menae pp. * [a 529 d. k. april. constantinopoli decio vc. cons.]
CJ.1.21.0. Ut lite pendente vel post provocationem aut definitivam sententiam nulli liceat imperatori supplicare.
CJ.1.21.1: Imperator Alexander Severus Licet, postquam supplicasti, priusquam rescriptum impetrares, praeses provinciae vir clarissimus pronuntiaverit, cum tamen a sententia non provocaveris, rescriptum, quod postea secutum esse suggeris, ad retrahenda quae decreto terminata sunt non patrocinatur. * alex. a. caperio. * [a 232 d. k. mart. lupo et maximo conss.]
CJ.1.21.2: Imperator Constantinus Supplicare causa pendente non licet, nisi vel actorum vel pronuntiationis editio denegetur. qui autem terminatam rescripto vel consultatione quaestionem exquisito suffragio refricare conabitur, in omnem litis aestimationem adversario suo protinus condemnetur: omni venia deneganda, si quis contra haec supplicare temptaverit. * const. a. petronio probiano suo salutem. * [a 316 d. id. aug. arelato. pp. id. oct. theveste sabino et rufino conss.]
CJ.1.21.3: Imperator Constantinus Qui licitam provocationem omiserit, perpetuo silere debebit nec a nobis impudens petere per supplicationem auxilium. quod si fecerit, desiderio suo carebit et ignominiae poena notabitur. * const. a. ad provinciales. * [a 331 d. k. aug. pp. k. sept. constantinopoli basso et ablabio conss.]
CJ.1.22.0. Si contra ius utilitatemve publicam vel per mendacium fuerit aliquid postulatum vel impetratum.
CJ.1.22.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Non idcirco minus is, cui a nostro rescripto cognitio delata est, iudicare potest, quod ex gestis quaedam in precibus omissa proponis. * diocl. et maximin. aa. et cc. gregorio. * [a 293 d. v non. mai. diocletiano v et maximiniano iiii aa. conss.]
CJ.1.22.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Praescriptione mendaciorum opposita, sive in iuris narratione mendacium reperiatur sive in facti sive in tacendi fraude, pro tenore veritatis, non deprecantis adfirmatione, datum iudicem cognoscere debere et secundum hoc de causa convenit ferre sententiam. * diocl. et maxim. aa. et constant. et maximin. cc. statiae.* [a 294 d. k. dec. sirmi cc. conss.]
CJ.1.22.3: Imperator Constantinus Puniri iubemus decem librarum auri multa iudices, qui vetuerunt precum argui falsitatem. * const. a. ad bassum. * [a 313 d. k. oct. constantino a. iii et licinio c. iii conss.]
CJ.1.22.4: Imperator Constantinus Etsi non cognitio, sed exsecutio mandatur, de veritate precum inquiri oportet, ut, si fraus intervenit, de omni negotio cognoscatur. * const. a. ad barbarum pompeianum consularem campaniae. * [a 333 d. iii id. nov. aquis dalmatio et zenophilo conss.]
CJ.1.22.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus Etsi legibus consentaneum sacrum oraculum mendax precator attulerit, careat penitus impetratis et, si nimia mentientis invenitur improbitas, etiam severitati subiaceat iudicantis. * theodos. et valentin. aa. ad senatum. * [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.1.22.6: Imperator Anastasius Omnes cuiuscumque maioris vel minoris administrationis universae nostrae rei publicae iudices monemus, ut nullum rescriptum, nullam pragmaticam sanctionem, nullam sacram adnotationem, quae generali iuri vel utilitati publicae adversa esse videatur, in disceptatione cuiuslibet litigii patiantur proferri, sed generales sacras constitutiones modis omnibus non dubitent observandas. * anastas. a. matroniano pp. * [a 491 ? d. k. iul. constantinopoli.]
CJ.1.23.0. De diversis rescriptis et pragmaticis sanctionibus.
CJ.1.23.1: Imperator Alexander Severus Si libellum de communi causa tu fraterque tuus dedistis, quamvis rescriptum ad unius personam directum sit, utrique tamen prospectum est. * alex. a. supero. * [a 222 d. id. iul. alexandro a. cons.]
CJ.1.23.2: Imperator Alexander Severus Falso adseveratur auctoritatem rescriptorum devoluto spatio anni obtinere firmitatem suam non oportere, cum ea, quae ad ius rescribuntur, perennia esse debent, si modo tempus, intra quod adlegari vel audiri debeat, non sit comprehensum. * alex. a. epagatho. * [a 270 d. vii k. nov. antiochiano et orfito conss.]
CJ.1.23.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Sancimus, ut authentica ipsa atque originalia rescripta et nostra manu subscripta, non exempla eorum, insinuentur. * diocl. et maxim. aa. crispino praesidi prov. phoenice. * [a 292 d. prid. k. april. hannibaliano et asclepiodoto conss.]
--------------------------------------------------
CJ.1.23.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Sancimus, ut authentica ipsa atque originalia rescripta et nostra manu subscripta, non exempla eorum, insinuentur. * diocl. et maxim. aa. crispino praesidi prov. phoenice. * [a 292 d. prid. k. april. hannibaliano et asclepiodoto conss.]
CJ.1.23.4: Imperator Constantinus Si qua beneficia personalia sine die et consule fuerint deprehensa, auctoritate careant. * const. a. ad lusitanos. * [a 322 d. vii k. aug. savariae probiano et iuliano conss.]
CJ.1.23.5: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Sacrilegii instar est divinis super quibuscumque administrationibus vel dignitatibus promulgandis obviare beneficiis. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad nicetium praef. annon. * [a 385 d. k. febr. mediolani arcadio a. et bautone conss.]
CJ.1.23.6pr.: Imperator Leo Sacri adfatus, quoscumque nostrae mansuetudinis in quacumque parte paginarum scripserit auctoritas, non alio vultu penitus aut colore, nisi purpurea tantummodo scriptione illustrentur, scilicet ut cocti muricis et triti conchylii ardore signentur: eaque tantummodo fas sit proferri et dici rescripta in quibuscumque iudiciis, quae in chartis sive membranis subnotatio nostrae subscriptionis impresserit. * leo a. hilariano mag. off. et patricio. * [a 470 d. vi k. april. iordane et severo conss.]
CJ.1.23.6.1: Imperator Leo Hanc autem sacri encausti confectionem nulli sit licitum aut concessum habere aut quaerere aut a quoquam sperare: eo videlicet, qui hoc adgressus fuerit tyrannico spiritu, post proscriptionem bonorum omnium capitali non immerito poena plectendo. [a 470 d. vi k. april. iordane et severo conss.]
CJ.1.23.7pr.: Imperator Zeno Universa rescripta, sive in personam precantium sive ad quemlibet iudicem manaverint, quae vel adnotatio vel quaevis pragmatica sanctio nominetur, sub ea condicione proferri praecipimus, si preces veritate nituntur, nec aliquem fructum precator oraculi percipiat impetrati, licet in iudicio adserat veritatem, nisi quaestio fidei precum imperiali beneficio monstretur inserta. * zeno a. sebastiano pp. * [a 477 d. x k. ian. constantinopoli post consulatum armati.]
CJ.1.23.7.1: Imperator Zeno Nam et vir magnificus quaestor et viri spectabiles magistri scriniorum: qui sine praefata adiectione qualecumque divinum responsum dictaverint, et iudices, qui susceperint, reprehensionem subibunt et, qui illicite dictata scribere ausi fuerint cuiuscumque scrinii memoriales seu pragmaticarii vel adiutores primicerii, amissione cinguli ferientur. [a 477 d. x k. ian. constantinopoli post consulatum armati.]
CJ.1.23.7.2: Imperator Zeno Pragmaticas praeterea sanctiones non ad singulorum preces super privatis negotiis proferri, sed si quando corpus aut schola vel officium vel curia vel civitas vel provincia vel quaedam universitas hominum ob causam publicam fuderit preces, manare decernimus, ut hic etiam veritatis quaestio reservetur. [a 477 d. x k. ian. constantinopoli post consulatum armati.]
CJ.1.24.0. De statuis et imaginibus.
CJ.1.24.1: Imperatores Arcadius, Honorius Si quis iudicum accepisse aeneas vel argenteas vel marmoreas statuas extra imperiale beneficium in administratione positus detegetur, emolumenta, quae acceperit in ea positus dignitate, quam polluit, cum extortis titulis vel praesumptis in quadruplum fisco nostro inferat simulque noverit existimatonis suae poenam se subiturum. nec eos sane a periculo pudoris haberi volumus immunes, qui adulandi studio aut metu inconstanti ignavia transire quae sunt interdicta temptaverint. * arcad. et honor. aa. theodoro pp. * [a 398 d. xii k. ian. mediolani honorio a. iiii et eutychiano conss.]
CJ.1.24.2: Imperator Theodosius Si quando nostrae statuae vel imagines eriguntur seu diebus, ut adsolet, festis sive communibus, adsit iudex sine adorationis ambitioso fastigio, ut ornamentum diei vel loco et nostrae recordationi sui probet accessisse praesentiam. * theodos. a. et valentin. c. aetio pp. * [a 425 d. iii non. mai. theodosio a. xi et valentiniano c. conss.]
CJ.1.24.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus In nostrae serenitatis imaginibus ac statuis erigendis privatae collationis iniuriam propulsari praecipimus, ne quid in eo suum collator agnoscat. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 439 d. iii non. april. theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.1.24.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus Et virtutum praemia tribui merentibus convenit et aliorum honores aliis damnorum occasionem fieri non oportet. idcirco quotiens vel iudicibus nostris vel cuilibet alii statua fuerit a quocumque collegio seu officio vel in hac sacratissima civitate vel in provinciis postulata, nequaquam ex discriptione sumptus colligi patimur, sed eius, cuius ad honorem petitur, expensis propriis statuam collocari praecipimus. * theodos. et valentin. aa. ad nomum com. et mag. off. * [a 444 d. v k. april. theodosio a. xviii cons.]
CJ.1.25.0. De his qui ad statuas confugiunt.
CJ.1.25.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Qui ad statuas vel vitandi metus vel creandae invidiae causa confugerint, si certas habuerint causas, quibus confugere ad imperatoria simulacra debuerint, iure ac legibus vindicentur. si vero probati fuerint artibus suis invidiam inimicis creare voluisse, ultrix in eos sententia proferatur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. cynegio pp. * [a 386 d. prid. non. iul. constantinopoli honorio np. et euodio conss.]
CJ.1.26.0. De officio praefectorum praetorio orientis et illyrici.
CJ.1.26.1: Imperator Alexander Severus Libellus praefecto praetorio datus pro contestatione haberi non potest. * alex. a. theodoto. * [a 230 d. prid. k. oct. agricola et clemente conss.]
CJ.1.26.2: Imperator Alexander Severus Formam a praefecto praetorio datam, et si generalis sit, minime legibus vel constitutionibus contrariam, si nihil postea ex auctoritate mea innovatum est, servari aequum est. * alex. a. restituto. * [a 235 d. id. aug. severo et quintiano conss.]
CJ.1.26.3: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Si quos iudices vel propter adversam et longinquam corporis valetudinem vel propter neglegentiam aut furtum vel simile aliquod vitium sublimitas tua inutiles esse reppererit, his ab administratione remotis et vice eorum aliis subrogatis furibusque poenis legitimis subactis ad nostrae mansuetudinis scientiam non crimina, sed vindicta referatur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. tatiano pp. * [a 389 d. vi non. mai. mediolani timasio et promoto conss.]
CJ.1.26.4: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius De ordinario iudice semper illustris est cognitio praefecturae, licet militari viro ab eo facta fuerit iniuria. * valentin. theodos. et arcad. aaa. addeo com. et mag. utr. mil.* [a 393 d. prid. id. ian. constantinopoli theodosio a. iii et abundatio conss.]
CJ.1.26.5: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius Si qui posthac velut indebitis oneribus gravati ad preces crediderint convolandum sive de naviculariis rationibus sive transvectionibus, rescripta, quae de omnibus his atque huiusmodi ordinationibus emitti contigerit, ad sedem sublimitatis tuae rescribantur. * arcad. honor. et theodos. aaa. anthemio pp. * [a 405 d. vii id. dec. constantinopoli stilichone ii et anthemio conss.]
CJ.1.27.0. De officio praefecti praetorio africae et de omni eiusdem dioeceseos statu.
CJ.1.27.1pr.: Imperator Justinianus Quas gratias aut quas laudes domino deo nostro ihesu christo exhibere debeamus, nec mens nostra potest concipere nec lingua proferre. * in nom. d. n. ihesu christi imp. c. flav. iust. alaman. gotthic. francic. germanic. antic. alanic. vvandalic. afric. pius felix incl. victor ac triumphator semper a. archelao pp. africae.* [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.1: Imperator Justinianus Multas quidem et antea a deo meruimus largitates et innumerabilia circa nos eius beneficia confitemur, pro quibus nihil dignum nos egisse cognoscimus: prae omnibus tamen hoc, quod nunc deus omnipotens per nos pro sua laude et pro suo nomine demonstrare dignatus est, excedit omnia mirabilia opera, quae in saeculo contigerunt, ut africa per nos tam brevi tempore reciperet libertatem, ante centum et quinque annos a vvandalis captivata, qui animarum fuerant simul hostes et corporum. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.2: Imperator Justinianus Nam animas quidem diversa tormenta atque supplicia non ferentes rebaptizando ad suam perfidiam transferebant: corpora vero liberis natalibus clara iugo barbarico durissime subiugabant. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.3: Imperator Justinianus Ipsas quoque dei sacrosanctas ecclesias suis perfidiis maculabant: aliquas vero ex eis stabula fecerunt. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.4: Imperator Justinianus Vidimus venerabiles viros, qui abscissis radicitus linguis poenas suas mirabiliter loquebantur: alii vero post diversa tormenta per diversas dispersi provincias vitam in exilio peregerunt. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.5: Imperator Justinianus Quo ergo sermone aut quibus operibus dignas deo gratias agere valeamus, quod per me, ultimum servum suum, ecclesiae suae iniurias vindicare dignatus est et tantarum provinciarum populos a iugo servitutis eripere? [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.6: Imperator Justinianus Quod beneficium dei antecessores nostri non meruerunt, quibus non solum africam liberare non licuit, sed et ipsam romam viderunt ab eisdem vvandalis captam et omnia imperialia ornamenta in africam exinde translata. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.7: Imperator Justinianus Nunc vero deus per suam misericordiam non solum africam et omnes eius provincias nobis tradidit, sed et ipsa imperialia ornamenta, quae capta roma fuerant ablata, nobis restituit. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.8: Imperator Justinianus Ergo post tanta beneficia, quae nobis divinitas contulit, hoc de domini dei nostri misericordia postulamus, ut provincias, quas nobis restituere dignatus est, firmas et illaesas custodiat et faciat nos eas secundum suam voluntatem ac placitum gubernare, et universa africa sentiat omnipotentis dei misericordiam et cognoscant eius habitatores, quam a durissima captivitate et iugo barbarico liberati in quanta libertate sub felicissimo nostro imperio degere meruerunt. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.9: Imperator Justinianus Hoc etiam deprecantes exoramus precibus sanctae et gloriosae semper virginis et dei genetricis mariae, ut, quidquid minus est rei publicae nostrae, per nos, ultimos servos suos, restituat in suo nomine deus et dignos nos faciat servitium eius adimplere. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.10: Imperator Justinianus Deo itaque auxiliante pro felicitate rei publicae nostrae per hanc divinam legem sancimus, ut omnis africa, quam deus nobis praestit, per ipsius misericordiam optimum suscipiat ordinem et propriam habeat praefecturam, ut sicut oriens atque illyricum, ita et africa praetoriana maxima potestate specialiter a nostra clementia decoretur. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.11: Imperator Justinianus Cuius sedem iubemus esse carthaginem et in praefatione publicarum chartarum praefecturis aliis eius nomen adiungi, quam nunc tuam excellentiam gubernare decernimus. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.12: Imperator Justinianus Et ab ea auxiliante deo septem provinciae cum suis iudicibus disponantur, quarum zeugi, quae proconsularis antea vocabatur, carthago et byzacium ac tripolis rectores habeant consulares: reliquae vero, id est numidia et mauritaniae et sardinia, a praesidibus cum dei auxilio gubernentur. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.13: Imperator Justinianus Et in officio quidem tuae magnitudinis nec non pro tempore viri magnifici praefecti africae trecentos nonaginta sex viros per diversa scrinia et officia militare decernimus. in officiis vero consularium ac praesidum quinquaginta homines per singula officia esse sancimus. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.14: Imperator Justinianus Quae vero emolumenta sive magnificentia tua sive consulares et praesides et quid unusquisque ex officio eorum de publico consequi debet, notitia subter adnexa declarat. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.15: Imperator Justinianus Optamus ergo, ut omnes iudices nostri secundum voluntatem et timorem dei et nostram electionem atque ordinationem sic suas administrationes gubernare studeant, ut nullus eorum aut cupiditati sit deditus aut violentias aliquas vel ipse inferat vel iudicibus aut officiis eorum aut quibuscumque aliis collatoribus inferre permittat. licet enim per omnes provincias nostras deo iuvante festinemus, ut illaesos habeant collatores, maxime tamen tributariis dioeceseos africanae consulimus, qui post tantorum temporum captivitatem meruerunt deo iuvante per nos lumen libertatis adspicere. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.16: Imperator Justinianus Ergo iubemus omnes violentias et omnem avaritiam cessare et iustitiam atque veritatem circa omnes nostros tributarios reservari. sic enim et deus placatur et ipsi possunt celerius, sicut collatores alii nostrae rei publicae, relevari atque florere. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.17: Imperator Justinianus Sportulas etiam ab officio tam viri magnifici praefecti africani quam reliquorum iudicum sic exigi iubemus, quomodo in nostris legibus est dispositum et ab omni re publica nostra custoditur, ut nullus audeat quocumque tempore vel quocumque modo earum excedere quantitatem. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.18: Imperator Justinianus Hoc etiam praesenti sanctione credimus ordinandum, ut non multa dispendia pro completione chartarum vel codicillorum vel in nostro laterculo vel in scriniis praefecti praetoriorum per africam iudices sustinere videantur, quia, si ipsi dispendiis laesi non fuerint, nullam habeant necessitatem eiusdem nostrae africae tributarios praegravandi. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.19: Imperator Justinianus Iubemus ergo, ut iudices dioeceseos africanae tam civiles quam militares in nostro laterculo pro codicillorum atque chartularum promotionis suae consuetudinibus nihil ultra quam sex solidos praebeant, at vero in scrinio praefectorum non ultra duodecim solidos cogantur inferre. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.20: Imperator Justinianus Quem modum si quis excesserit, ipse quidem iudex triginta librarum auri dispendio subiacebit, officium vero eius non solum simile dispendium, sed et capitale periculum sustinebit. nam si aliquis ex quacumque parte ausus fuerit iussiones nostras excedere et non festinaverit cum dei timore eas servare, non solum dignitatis aut substantiae periculum sustinebit, sed etiam ultimo supplicio subiacebit. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.21: Imperator Justinianus Et est notitia deo auxiliante: pro annonis et capitu pro tempore praefecti praetorio per totam africam auri libras centum. pro annonis consiliariorum auri libras viginti. pro annonis cancellariorum auri libras septem. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.22: Imperator Justinianus Item officiis eius ita: in scrinio primo hominibus decem pro annonis xviiiis, pro capitu xiis, fiunt solidi cxlviis. ita: numerario pro annonis vi annona solidorum v et pro capitu iiii capitus solidorum iiii, fiunt solidi xlvi. secundo pro annonis iii annona solidorum v et pro capitu ii capitus solidorum iiii, fiunt solidi xxiii. tertio pro annonis ii annona solidorum v et pro capitu is capitus solidorum iiii, fiunt solidi xvi. quarto quinto et sexto ad annonas is annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi xxxiiiis. reliquis quattuor ad annonas i annona solidorum v et ad capitum s capitus solidorum iiii, fiunt solidi xxviii. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.23: Imperator Justinianus In scrinio secundo ut supra scriptum est. in scrinio tertio ut supra scriptum est. in scrinio quarto ut supra scriptum est. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.24: Imperator Justinianus In scrinio primiscrinii, quod est subadiuvae, hominibus decem annonae xiiii capita xis, fiunt solidi cxvi. ita: primiscrinio pro annonis iii annona solidorum v et pro capitu ii capitus solidorum iiii, fiunt solidi xxiii. secundo pro annonis ii, annona solidorum ut supra scriptum est, et pro capitu is, capitus solidorum ut supra scriptum est, fiunt solidi xvi. tertio et quarto pro annonis is, annona solidorum ut supra scriptum est, et pro capitu i, capitus solidorum ut supra scriptum est, fiunt solidi xxiii. reliquis hominibus sex ad annonam i annona solidorum v et pro capitu i capitus solidorum iiii, fiunt solidi liiii. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.25: Imperator Justinianus In scrinio commentariensis hominibus duodecim annonae xvii capita xiiiis, fiunt solidi cxliii. ita: primo commentariensi annonae iii annona solidorum v, pro capitu ii capitus solidorum iiii, fiunt solidi xxiii. sequentes homines tres ad annonas ii annona solidorum v, pro capitu is capitus solidorum iiii, fiunt solidi xlviii. reliqui homines octo ad annonam i annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi lxxii. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.26: Imperator Justinianus In scrinio ab actis hominibus decem annonae xiiii capita xii, fiunt solidi cxviii. ita: primo annonae iii pro annona i solidi v, capita ii capitus solidorum iiii, fiunt solidi xxiii. secundo et tertio ad annonas ii pro annona i solidi v et ad capitum is capitus solidorum iiii, fiunt solidi xxxii. reliquis septem ad annonam i annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi lxiii. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.27: Imperator Justinianus In scrinio libellorum hominibus sex annonae viis capita vis, fiunt solidi lxiiis. ita: primo annonae ii pro annona solidi v, pro capitu is capitus solidorum iiii, fiunt solidi xvi. secundo annona is pro annona solidi v, pro capitu i capitus solidorum iiii, fiunt solidi xis. reliquis hominibus quattuor ad annonas i annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi xxxvi. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.28: Imperator Justinianus In schola exceptorum hominibus sexaginta annonae lxxiiii capita lxii solidi dcxviii. ita: primo et secundo ad annonas iii pro annona solidi v et ad capita ii capitus solidorum iiii, fiunt solidi xlvi. aliis hominibus quinque ad annonas ii annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi lxx. reliquis hominibus decem ad annonas is annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi cxv. reliquis hominibus quadraginta tribus ad annonas i annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi ccclxxxvii. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.29: Imperator Justinianus In schola singulariorum hominibus quinquaginta annonae liis capita l solidi cccclxiis. ita: primo annonae ii annona solidorum v, capitus i capitus solidorum iiii, fiunt solidi xiiii. secundo tertio et quarto ad annonas is annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi xxxiiiis. reliquis hominibus quadraginta sex ad annonam i annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi ccccxiiii. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.30: Imperator Justinianus In schola mittendariorum hominibus quinquaginta annonae liis capita l solidi cccclxiis. ita: primo annonae ii annona solidorum v, capitus i capitus solidorum iiii, fiunt solidi xiiii. secundo tertio et quarto ad annonam is annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi xxxiiiis. reliquis hominibus quadraginta sex ad annonam i annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi ccccxiiii. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.31: Imperator Justinianus In schola cursorum hominibus triginta annonae xxxiis capita xxx solidi cclxxxiis. ita: primo annonae ii annona solidorum v, capitus i capitus solidorum iiii, fiunt solidi xiiii. secundo et tertio et quarto ad annonam is annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi xxxiiiis. reliquis hominibus viginti sex ad annonam i annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi ccxxxiiii. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.32: Imperator Justinianus In schola nomenculatorum hominibus duodecim annonae xiii capita xiis solidi cxv. ita: primo annonae ii annona solidorum v, capitus is capitus solidorum iiii, fiunt solidi xvi. reliquis hominibus undecim ad annonam i annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi xcviiii. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.33: Imperator Justinianus In schola stratorum hominibus sex annonae vii capita vi solidi lviiii. ita: primo annonae ii annona solidorum v, capitus i capitus solidorum iiii, fiunt solidi xiiii. reliquis hominibus quinque ad annonas i pro annona solidos v et ad capitum i pro capitu solidos iiii, fiunt solidi xlv. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.34: Imperator Justinianus In schola praeconum hominibus decem annonae xi capita xs solidi xcvii. ita: primo annonae ii pro annona solidos v, capitus is pro capitu solidos iiii, fiunt solidi xvi. reliquis hominibus novem ad annonam i pro annona solidos v et ad capitum i pro capitu solidos iiii, fiunt solidi lxxxi. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.35: Imperator Justinianus In schola draconariorum hominibus decem annonae xi capita xs solidi xcvii. ita: primo annonae ii pro annona solidos v, capitus is pro capitu solidos iiii, fiunt solidi xvi. reliquis hominibus novem ad annonam i pro annona solidos v et ad capitum i pro capitu solidos iiii, fiunt solidi lxxxi. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.36: Imperator Justinianus In scrinio operum hominibus viginti annonae xxviii capita xxi solidi ccxxiiii. ita: primo annonae iii pro annona solidi v, capita ii pro capitu solidi iiii, fiunt solidi xxiii. reliquis hominibus tribus ad annonas ii pro annona solidi v et ad capitum i pro capitu solidi iiii, fiunt solidi xlii. reliquis aliis hominibus sex ad annonam is pro annona solidi v et ad capitum i pro capitu solidi iiii, fiunt solidi lxviiii. reliquis aliis hominibus decem ad annonam i pro annona solidi v et ad capitum i pro capitu solidi iiii, fiunt solidi xc. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.37: Imperator Justinianus In scrinio arcae hominibus viginti annonae xxviii capita xxi solidi ccxxiiii. ita: primo annonae iii pro annona solidi v, capita ii pro capitu solidi iiii, fiunt solidi xxiii. reliquis hominibus tribus ad annonas ii pro annona solidi v et ad capitum i pro capitu solidi iiii, fiunt solidi xlii. reliquis aliis hominibus sex ad annonam is pro annona solidi v et ad capitum i pro capitu solidi iiii, fiunt solidi lxviiii. reliquis aliis hominibus decem ad annonam i pro annona solidi v et ad capitum i pro capitu solidi iiii, fiunt solidi xc. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.38: Imperator Justinianus In schola chartulariorum hominibus quinquaginta annonae lviii capita liis solidi d. ita: primo annonae iii pro annona solidi v, capita ii pro capitu solidi iiii , fiunt solidi xxiii. reliquis hominibus tribus ad annonas ii pro annona solidi v et ad capitum is pro capitu solidi iiii, fiunt solidi xlviii. reliquis aliis hominibus sex ad annonam is pro annona solidi v et ad capitum i pro capitu solidi iiii, fiunt solidi lxviiii. reliquis aliis hominibus quadraginta ad annonam i pro annona solidi v et ad capitum i pro capitu solidi iiii, fiunt solidi ccclx. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.39: Imperator Justinianus Fiunt homines cccxcvi, annonae ccccxcviii solidorum iiccccxc, capita ccccxxs solidorum mdclxxxii, fiunt solidi iiiiclxxii. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.40: Imperator Justinianus Item pro annonis et capitu consularis solidi ccccxlviii. officiorum eius solidi clx. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.41: Imperator Justinianus Pro tempore medicis hominibus quinque annonae xlviiii capita xviiis solidi cccxviiii. ita: primo pro annonis xv capitibus vi solidi ic. secundo pro annonis x capitibus solidi lxx. reliquis hominibus tribus ad annonas viii et ad capita iis solidi cl. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.42: Imperator Justinianus Grammaticis hominibus duobus ad annonas x et ad capita v, ad solidos lxx. sophistis oratoribus hominibus duobus ad annonas x, ad capita v, ad solidos lxx. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.1.43: Imperator Justinianus Haec igitur, quae pro disponendis civilibus iudicibus africae eorumque officiis, id est tam scriniariis amplissimae eius praefecturae quam cohortalibus, per hanc divinam constitutionem statuimus, tua magnitudo cognoscens ex kalendis septembribus futurae tertiae decimae indictionis effectui mancipari observarique procuret atque edictis publicis omnibus innotescant: his scilicet, qui ordinati fuerint a tua sublimitate secundum praesentem divinam constitutionem, firmitatem sui status in perpetuo habituris. nam deo iuvante de militaribus iudicibus et de officiis eorum et de alio nostro exercitu per aliam sanctionem statuimus. [a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2pr.: Imperator Justinianus In nomine domini nostri ihesu christi ad omnia consilia omnesque actus semper progredimur. per ipsum enim imperii iura suscepimus, per ipsum pacem cum persis in aeternum confirmavimus, per ipsum acerbissimos hostes et fortissimos tyrannos deiecimus, per ipsum multas difficultates superavimus, per ipsum et africam defendere et sub nostrum imperium redigere nobis concessum est, per ipsum quoque, ut nostro moderamine recte gubernetur et firme custodiatur, confidimus. * iust. a. belisario mag. mil. per orientem. * [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.1: Imperator Justinianus Unde iam per eius gratiam civilium administrationum iudices et officia singulis africanis provinciis constituimus, attribuentes, quid emolumentorum unusquisque percipere debeat. ad eius igitur providentiam etiam nunc animum nostrum referentes et armatas militias et duces militum ordinare disponimus. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.1a: Imperator Justinianus Sancimus itaque, ut dux limitis tripolitanae provinciae in leptimagnensi civitate sedes interim habeat, dux vero byzacenae provinciae in capsa et thelepte civitatibus interim sedeat, dux autem numidiae provinciae in constantinensi civitate sedes interim habeat, dux autem mauritaniae provinciae in caesariensi civitate interim sedeat. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.2: Imperator Justinianus Iubemus etiam, ut in traiectu, qui est contra hispaniam, quod septem dicitur, quantos providerit tua magnitudo, de militibus una cum tribuno suo, homine prudente et devotionem servante rei publicae nostrae per omnia, constituas, qui possit et ipsum traiectum semper servare et omnia, quaecumque in partibus hispaniae vel galliae seu francorum aguntur, viro spectabili duci nuntiare, ut ipse tuae magnitudini referat. in quo traiectu etiam dromones, quantos provideris, ordinari facias. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.3: Imperator Justinianus In sardinia autem iubemus ducem ordinari et eum iuxta montes, ubi barbaricini videntur, sedere habentem milites pro custodia locorum, quantos et ubi tua magnitudo providerit. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.4: Imperator Justinianus Et omnes diligenter pro commissis suae custodiae provinciis invigilent et ab omni hostium incursione subiectos nostros tueantur illaesos et festinent, die noctuque dei invocando auxilium et diligenter laborando, usque ad illos fines provincias africanas extendere, ubi ante invasionem vvandalorum et maurorum res publica romana fines habuerat et ubi custodes antiqui servabant, sicut ex clusuris et burgis ostenditur. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.4a: Imperator Justinianus Maxime autem civitates, quae prope clusuras et fines antea tenebantur, cum essent sub romano imperio constitutae, auxiliante divina misericordia, cum hostes per partes expelluntur, festinantes comprehendere atque manere et in illis locis duces et milies per partes accedant, ubi antea fines et clusurae provinciarum erant, quando integrae africanae servabantur sub romano imperio provinciae: [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.4b: Imperator Justinianus Quod deo adnuente, cuius auxilio nobis restitutae sunt, speramus cito nostris provenire temporibus, et ut in securitate et pace provinciae cum antiquis finibus integrae serventur et vigiliis ac laboribus devotissimorum militum et cura spectabilium pro tempore ducum custodiantur illaesae, quoniam ita convenit, ut semper custodes fines provinciae servent, ne detur hostibus licentia incurrendi aut devastandi loca, quae nostri subiecti possident. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.5: Imperator Justinianus Quantos autem milites sive pedestres sive equites per unumquemque limitem qui debent ad custodiendas provincias et civitates, tua magnitudo, prout consideraverit, ordinet et nobis referat, ut, si perviderimus sufficientem esse ordinationem, confirmemus eam, sin autem perspexerimus et aliquid amplius fieri, ut eam augmentemus. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.6: Imperator Justinianus Quid autem dux stipendiorum nomine pro se suisque hominibus et quid eius officium consequatur, hoc subdita declaratur notitia. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.7: Imperator Justinianus Sicut ergo praedictum est, interim nunc duces ac milites secundum nostram dispositionem in locis seu civitatibus quibus iussimus sedeant, donec deo auxiliante nobis ac rei publicae nostrae per labores nostros in illis locis constitui possint, in quibus uniuscuiusque provinciae antiquus limes constitutus erat, quando florente romana re publica memoratae provinciae integrae tenebantur. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.8: Imperator Justinianus Pro limitaneis vero ordinandis ( quia necessarium nobis esse videtur, ut extra comitatenses milites per castra milites limitanei constituantur, qui possint et castra et civitates limitis defendere et terras colere, ut alii provinciales videntes eos per partes ad illa loca se conferant) exemplum fecimus unius numeri limitaneorum, ut secundum exemplum, quod nos misimus, per castra et loca, quae providerit tua magnitudo, eos ad similitudinem nostri exempli ordinet, sic tamen ut, si inveneris de provinciis idonea corpora, aut de illis, quos antea milites habebant, limitaneorum constituas numero in unoquoque limite, ut, si forsitan commotio aliqua fuerit, possint ipsi limitanei sine comitatensibus militibus una cum ducibus suis adiuvare loca, ubi dispositi fuerint, non longe limitem exeuntes nec ipsi limitanei nec duces eorum, ut nullum etiam dispendium a ducibus vel ducianis praedicti limitanei sustineant, nec aliquas sibi consuetudines de eorum stipendiis per fraudes ad suum lucrum convertant. haec autem non solum in limitaneos volumus observari, sed etiam in comitatenses milites. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.9: Imperator Justinianus Et unumquemque ducem et tribunos eorundem militum iubemus, ut semper milites ad exercitationem armorum teneant et non concedant eos divagari, ut, si quando necessitas contigerit, possint inimicis resistere: et nullum audeant duces aut tribuni commeatalem de ipsis dimittere, ne, dum sibi lucrum studeant conficere, incustoditas nostras relinquant provincias. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.9a: Imperator Justinianus Nam si usurpaverint memorati duces vel officia eorum seu tribuni commeatalem de militibus relinquere aut aliquod lucrum de eorum emolumentis subripere, hoc non solum in quadruplum iubemus publico dependere, sed etiam dignitate eos privari. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.9b: Imperator Justinianus Magis enim debent duces et tribuni supra deputata sibi emolumenta secundum labores suos de nostra largitate remunerationem sperare et non de commeatis militum aut de eorum stipendiis lucrum sibi adquirere, quoniam ideo ordinati sunt milites, ut per ipsos provinciae vindicentur: praecipue cum sufficienter et ipsis ducibus et officiis eorum emolumenta praestitimus et semper providimus unumquemque secundum labores suos ad meliores gradus et maiores dignitates perducere. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.10: Imperator Justinianus Postquam vero deo placuerit et per tuam magnitudinem limes omnis in antiquum statum pervenerit et bene ordinatus fuerit, tunc, ubicumque necessitas emerserit, viri spectabiles duces invicem sibi, quando usus exegerit, auxilium praebeant, ut provinciae seu limites eorum vigiliis et laboribus deo iuvante illaesi custodiantur. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.11: Imperator Justinianus Sicut autem iubemus audaces et feroces contra inimicos iudices ac milites nostros esse, sic volumus eos mites et benevolos circa collatores nostros existere et nullum damnum nullamque laesionem in eos efficere. si autem quisquam de militibus ausus fuerit quamcumque laesionem tributariis nostris inferre, periculo viri spectabilis ducis seu tribuni et principis digna vindicta adficiatur et indemnes tributarii nostri custodiantur. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.12: Imperator Justinianus Si vero pro quibusdam causis interpellatio apud nostros iudices facta fuerit, iubemus non amplius sportularum nomine, quam nostris legibus definitum est, exsecutores accipere, poenam eisdem legibus insertam ex transgressione formidantes. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.13: Imperator Justinianus Cum autem deo adiuvante africanae nostrae provinciae per tuam magnitudinem secundum nostram dispositionem ordinatae et limites in antiquum statum reducti et omnis africa sic detenta fuerit, sicut erat, cum ergo haec omnia deo iuvante, praesente tua magnitudine, disposita et perfecta fuerint et per labores tuos antiquos fines omnis africa receperit, et docuerit nos de omni ordinatione totius africanae dioeceseos, id est quanti et qui milites in quibus locis vel civitatibus constituti sunt et quanti limitanei in quibus locis vel limitibus constituti sunt, tunc iubemus tuam magnitudinem ad nostram clementiam remeare. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.14: Imperator Justinianus Interea vero si aliquas civitates seu castella per limitem constituta perviderit tua magnitudo nimiae esse magnitudinis et propter hoc non posse bene custodiri, ad talem modum eas construi disponat, ut possint per paucos bene servari. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.15: Imperator Justinianus Cum autem magnitudo tua omnibus dispositis ad nos remeare iussa fuerit, tunc duces uniuscuiusque limitis, quotiens pro componendis civitatibus aut castris et pro stipendiis suis ac pro annonis aliquid opus habuerint, celerius ad virum magnificum praefectum per africam significent, ut ipse quae necessaria fuerint festinet facere, ne aliqua protractio provinciis noceat. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.16: Imperator Justinianus Ea vero, quae ipse fecerit vel quae adhuc necessarie procuranda sunt, postea et memoratus vir magnificus praefectus africae et viri spectabiles duces et de aliis omnibus quae ibi aguntur frequenter ad nos referant, ut bene facta confirmemus et, quae opportunius debent fieri, ex nostra dispositione peragantur. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.17: Imperator Justinianus Hoc etiam decernimus, ut duces, qui ordinandi sunt per africanos limites, nihil amplius in sacratissimo palatio cuilibet personae aut dignitati vel in praetorio per africam praefecturae vel magisteriae potestati praebeant, nisi quantum subter adnexa declarat notitia. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.17a: Imperator Justinianus Nam si quis amplius, quam in subdita notitia taxatum est, usurpaverit seu acceperit, triginta libras auri multae dependat nomine, cum et periculo indignationis nostrae serenitatis subiacebit: nulla alia qualibet persona aut dignitate aut officio accipiente aliquid ab eis praeter illos, quorum nomina in subiecta notitia continentur. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.18: Imperator Justinianus Ad haec iubemus, ut deo iuvante unusquisque dux seu eorum officia, secundum quod notitia subter adnexa detinet, emolumenta sua ex tributis africanae provinciae ex kalendis septembribus instantis felicissimae tertiae decimae indictionis percipiant. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.19: Imperator Justinianus Et est notitia: deo volente debent delegari ducibus et eorum officiis in africa constitutis pro annonis et capitu per singulos annos praebendis ita: [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.20: Imperator Justinianus Viro clarissimo duci tripolitanae provinciae et hominibus eius annonae cxc, singulis annonis solidi v, capita clviii, singulis capitibus solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi mdlxxxii. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.21: Imperator Justinianus Adsessori ducis et officio eius hominibus quadraginta annonae xcvis, singulis annonis solidi v, capita xlviii, singulis capitibus solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi dclxxiiiis dividuntur sic: [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.22: Imperator Justinianus Adsessori uno annonae viii capita iiii. primicerio uno annonae v capita ii. numerario uno annonae iiii capita ii. ducenariis quattuor ad annonas iiis, fiunt annonae xiiii, et ad capitum is, fiunt capita vi. centenariis sex ad annonas iis, fiunt annonae xv, et ad capitum i, fiunt capita vi. biarchis octo ad annonas ii , fiunt annonae xvi, et ad capitum i, fiunt capita viii. circitoribus novem ad annonas ii, fiunt annonae xviii, et ad capitum i, fiunt capita viiii. semissalibus undecim ad annonam is, fiunt annonae xvis, et ad capitum i, fiunt capita xi. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.23: Imperator Justinianus Item viro clarissimo duci byzacenae provinciae et hominibus eius annonae cxc, singulis annonis solidi v, capita clviii, singulis capitibus solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi mdlxxxii. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.24: Imperator Justinianus Adsessori ducis et officio eius hominibus quadraginta annonae xcvis, singulis annonis solidi v, capita xlviii, singulis capitibus solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi dclxxiiiis. dividuntur sic: [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.25: Imperator Justinianus Adsessori uno annonae viii capita iiii. primicerio uno annonae v capita ii. numererario uno annonae iiii capita ii. ducenariis quattuor ad annonas iiis, fiunt annonae xiiii, et ad capitum is, fiunt capita vi. centenariis sex ad annonas iis , fiunt annonae xv, et ad capitum i, fiunt capita vi. biarchis octo ad annonas ii, fiunt annonae xvi, et ad capitum i, fiunt capita viii. circitoribus novem ad annonas ii, fiunt annonae xviii, et ad capitum i, fiunt capita viiii. semissalibus undecim ad annonam is, fiunt annonae xvis, et ad capitum i, fiunt capita xi. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.26: Imperator Justinianus Item viro clarissimo duci numidiae provinciae et hominibus eius annonae cxc, singulis annonis solidi v, capita clviii, singulis capitibus solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi mdlxxxii. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.27: Imperator Justinianus Adsessori ducis et officio eius hominibus quadraginta annonae xcvis, singulis annonis solidi v, capita xlviii, singulis capitibus solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi dclxxiiiis. dividuntur sic: [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.28: Imperator Justinianus Adsessori uno annonae viii capita iiii. primicerio uno annonae v capita ii. numerario uno annonae iiii capita ii. ducenariis quattuor ad annonas iiis, fiunt annonae xiiii, et ad capitum is, fiunt capita vi. centenariis sex ad annonas iis, fiunt xv, et ad capitum i, fiunt capita vi. biarchis octo ad annonas ii, fiunt annonae xvi, et ad capitum i, fiunt capita viii. circitoribus novem ad annonas ii, fiunt annonae xviii, et ad capitum i, fiunt capita viiii. semissalibus undecim ad annonas is, fiunt annonae xvis, et ad capitum i, fiunt capita xi. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.29: Imperator Justinianus Item viro clarissimo duci mauritaniae provinciae et hominibus eius annonae cxc, singulis annonis solidi v, capita clviii, singulis capitibus solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi mdlxxxii. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.30: Imperator Justinianus Adsessori ducis et officio eius hominibus quadraginta annonae xcvis, singulis annonis solidi v, capita xlviii, singulis capitibus solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi dclxxiiiis. dividuntur sic: [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.31: Imperator Justinianus Adsessori uno annonae viii capita iiii. primicerio uno annonae v capita ii. numerario uno annonae iiii capita ii. ducenariis quattuor ad annonas iiis, fiunt annonae xiiii, et ad capitum is, fiunt capita vi. centenariis sex ad annonas iis, fiunt annonae xv, et ad capitum i, fiunt capita vi. biarchis octo ad annonas ii , fiunt annonae xvi, et ad capitum i, fiunt capita viii. circitoribus novem ad annonas ii, fiunt annonae xviii, et ad capitum i, fiunt capita viiii. semissalibus undecim ad annonas is, fiunt annonae xvis, et ad capitum i, fiunt capita xi. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.32: Imperator Justinianus Item viro clarissimo duci sardiniae insulae et hominibus eius annonae cxc, singulis annonis solidi v, capita clviii, singulis capitibus solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi mdlxxxii. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.33: Imperator Justinianus Adsessori ducis et officio eius hominibus quadraginta annonae xcvis, singulis annonis solidi v, capita xlviii, singulis capitibus solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi dclxxiiiis. dividuntur sic: [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.34: Imperator Justinianus Adsessori uno annonae viii capita iiii. primicerio uno annonae v capita ii. numerario uno annonae iiii capita ii. ducenariis quattuor ad annonas iiis, fiunt annonae xiiii, et ad capitum is, fiunt capita vi. centenariis sex ad annonas iis, fiunt annonae xv, et ad capitum i, fiunt capita vi. biarchis octo ad annonas ii , fiunt annonae xvi, et ad capitum i, fiunt capita viii. circitoribus novem ad annoas ii, fiunt annonae xviii, et ad capitum i, fiunt capita viiii. semissalibus undecim ad annonas is, fiunt annonae xvis, et ad capitum i, fiunt capita xi. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.35: Imperator Justinianus Item notitia consuetudinum, quas in sacro laterculo et in praetorio amplissimae praefecturae per africam, iam in officio magistri militum pro tempore dux praebere oportet uniuscuiusque limitis sic: in sacro laterculo solidi vi: in officio magisteriae militum potestatis pro insinuandis administrationis suae divinis nostrae serenitatis adfatibus solidi xii: in officio amplissimae praefecturae per africam pro insinuandis eiusdem chartis solidi xii. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.27.2.36: Imperator Justinianus ( 21) gloria itaque tua, quae per hanc pragmaticam sanctionem nostra statuit aeternitas, effectui mancipari observarique praecipiat. [a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.1.28.0. De officio praefecti urbis.
CJ.1.28.1: Imperatores Valentinianus, Valens Studentibus nobis statum urbis et annoniarum rationem aliquando firmare in animo subiit eiusdem annonae curam non omnibus deferre potestatibus. ac ne praefectura urbis abrogatum sibi aliquid putaret, si totum ad officium annonarium redundasset eidem praefecturae sollicitudinis ac diligentiae necessitatem mandamus, sed non ita, ut lateat officium annonariae praefecturae, sed ut ambae potestates, in quantum sibi negotii est, tueantur civilem annonam sitque societas muneris ita, ut inferior gradus meritum superioris agnoscat atque ita superior potestas se exserat, ut sciat ex ipso nomine, quid praefecto debeatur annonae. * valentin. et valens aa. ad volusianum pu. * [a 368 d. ii non. april. mediolani valentiniano et valente aa. ii conss.]
CJ.1.28.2: Imperatores Valentinianus, Valens Quod promulgatis sanctionibus tua sinceritas perscriptum esse non nescit, etiam ex praecepto nostro competenter observet nec quasdam personas de provincia existimet avocandas nisi tantummodo suos officiales et homines populares huius almae urbis seditioni obnoxios. * valentin. et valens aa. ad ampelium pu. * [a 371 372 ]
CJ.1.28.3: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus Praefectura urbis cunctis quae intra urbem sunt antecellat potestatibus, tantum ex omnium parte delibans, quantum sine iniuria ac detrimento alieni honoris usurpet. * valens grat. et valentin. aaa. ad rufinum pu. * [a 376 d. iii id. iul. valente a. v et valentiniano iun. conss.]
CJ.1.28.4: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Omnia corporatorum genera, quae in constantinopolitana civitate versantur, universos quoque cives atque populares praefecturae urbanae regi moderamine recognoscas. * valentin. theodos. et arcad. aaa. severino com. sacr. larg. * [a 391 d. xvii k. mai. mediolani tatiano et symmacho conss.]
CJ.1.28.5: Imperator Theodosius Primicerius adiutorum tuae sedis officii per biennium, quod in eodem gradu ex consuetudine priscae ordinationis emeruit, curam insuper personarum usurpatione omni atque ambitione cessante suscipiat: hoc etiam adiecto, ut, si quis ex memorato ordine vel condicionis humanae fine praeventus vel alia quacumque ratione militiae gradum propriae amisisse monstrabitur, solitae ambitionis iniuria vacante locum is, qui iuxta matriculae veritatem sequitur, obtineat. * theodos. a. constantio pu. * [a 424 d. x iii k. ian. constantinopoli victore cons.]
CJ.1.29.0. De officio magistri militum.
CJ.1.29.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Viri illustres comites et magistri peditum et equitum in provinciales nullam penitus habeant potestatem, nec amplissima praefectura in militares viros. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad eusignium pp. * [a 386 - 387]
CJ.1.29.2: Imperatores Honorius, Theodosius Apparitores statutos officii tui ad aliud iudicium trahi minime oportebit. sciat igitur illustris magnificentia tua sub te, sive civiliter sive criminaliter appetantur, eos litigare debere. * honor. et theodos. aa. ad hypatium mag. mil. per orientem. * [a 414 d. id. dec. constantinopoli constantio et constante conss.]
CJ.1.29.3: Imperator Zeno Eos, qui ultra statutos officii magisteriae per orientem potestatis militant, civilium quoque iudicum sententiis super quolibet negotio subiacere: ipsis quin etiam statutis in tributariis collationibus civilium quoque iudicum dispositionibus procul dubio parituris. * zeno a. sebastiano pp. * [a 476-485]
CJ.1.29.4: Imperator Anastasius Milites de locis, in quibus consistunt, ad alia loca sine speciali nostrae serenitatis auctoritate nullatenus transferri praecipimus, nec eorum expensae in locis, in quibus consistunt, minuantur. sed si forte quaedam urguens et necessaria causa emerserit, utilitati ac securitati publicae tam amplissimam praetorianam praefecturam quam tuam sedem sine ulla procrastinatione prospicere protinus oportet et suggestiones ad nostras aures destinare, indicantes tam loca, de quibus milites transferendi sunt, quam ea, ad quae pervenire eos oportet, nominaque fortissimorum numerorum, in quibus idem milites referuntur, nec non quantitatem annonarum et ante omnia causam, ob quam idem milites transferendi sunt, ut post talem suggestionem a nostra auctoritate competentia procedant. * anastas. a. iohanni mag. mil. per illyricum. * [a xxx ]
CJ.1.29.5: Imperator Justinianus Cum propitia divinitate romanum nobis sit delatum imperium, sollicita cura cauta diligentia pertractantes perspeximus oportere etiam partibus armeniae et ponto polemoniaco et gentibus proprium magistrum militum per hanc legem constituere, tuamque magnitudinem, quae nobis ex ante gestis optime commendata est, idoneam ad talem fore dignitatem confidentes elegimus certasque provincias, id est magnam armeniam, quae interior dicebatur, et gentes ( anzetenam videlicet, ingilenam , asthianenam, sophenam, sophanenam, in qua est martyropolis, balabitenam) et primam et secundam armeniam et pontum polemoniacum tuae curae cum suis ducibus commisimus, comite armeniae penitus sublato, certosque subdidimus numeros, non m odo quos in praesenti novos constituimus, sed etiam de praesentalibus et orientalibus et aliis agminibus segregatos, non tamen quantitatem eorum agminum minuentes: sed quia plures eis addidimus sine rei publicae gravamine et sine augmento sumptuum, aliquantos subtraximus, ita tamen, ut et post hanc subtractionem ampliores remanserint, quam usque ad nostra felicia fuerant tempora. * iust. a. zetae viro illustri mag. mil. per armeniam et pontum polemoniacum et gentes.* [a xxx ]
CJ.1.30.0. De officio quaestoris.
CJ.1.30.1: Imperator Theodosius Totius minoris laterculi curam scias ad tuae sublimitatis sollicitudinem pertinere, ita ut tuo arbitratu ex scrinio memoriae totius minoris laterculi dignitates, hoc est praepositurae omnes, tribunatus et praefecturae castrorum iuxta consuetudinem priscam clementiae meae auctoritate deinceps mittantur. * theodos. a. sallustio quaest. * [a 424 d. vi k. mai. constantinopoli victore cons.]
CJ.1.30.2: Imperator Theodosius Omnes minoris laterculi dignitates, quae sub cura quidem ac sollicitudine viri illustris quaestoris esse antea videbantur, postea vero vel universae vel mediae ad magistrorum militum potestatem dispositionemque transierant, placuit nunc clementiae meae vetusti temporis more renovato ad prisca deinceps iura revocare. * theodos. a. helioni com. et mag. off. * [a 424 d. iii k. mai. supra scripto cons.]
CJ.1.30.3: Imperator Anastasius Officia et condiciones, quae pertinent ad viros devotos in sacro scrinio memoriae militantes, nemini liceat sub quacumque occasione sine ulla divinae subscriptionis liberalitate peragere: eo, quicumque in hoc fuerit postea facinore convictus, publicatione bonorum suorum multando, officio quoque rectoris provinciae, in qua non adlegato super gerenda sollicitudine sacro rescripto aliquis ausus fuerit eandem curam sibimet usurpare, trium librarum auri dispendio feriendo. * anastas. a. eusebio mag. off. * [a 492 d. k. mart. constantinopoli anastasio a. et rufo conss.]
CJ.1.31.0. De officio magistri officiorum.
CJ.1.31.1pr.: Imperator Constantius Privilegiis dudum scholae vestrae indultis integris reservatis, ad ducenam etiam et centenam et biarchiam nemo suffragio, nisi labore unusquisque perveniat, principatum vero adipiscatur matricula decurrente, ita ut ad curas agendas et cursum illi exeant, quos ordo militiae vocat et laborum. * constantius a. ad agentes in rebus. * [a 359 d. et pp. romae in foro traiani k. nov. eusebio et hypatio conss.]
CJ.1.31.1.1: Imperator Constantius Adiutor praeterea, in quo totius scholae status et magistri securitas constituta est, idoneus probitate morum ac bonis artibus praeditus nostris per magistrum obtutibus offeratur, ut nostro ordinetur arbitrio. [a 359 d. et pp. romae in foro traiani k. nov. eusebio et hypatio conss.]
CJ.1.31.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Nemo agentum in rebus ordinem militiae atque stipendia praevertat, etiamsi nostri numinis per obreptionem detulerit indultum: ac si quis formam istiusmodi docebitur obtulisse, in locum, ex quo indecenter emerserat, revertatur, ut is gradu ceteros antecedat, quem stipendia longiora vel labor prolixior fecerit anteire. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad principium mag. off.* [a 386 pp. hadrumeti vii id. mart. post cons. arcadii a. et bautonis.]
CJ.1.31.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus Scholarium nostrorum devotio, probata nostris parentibus, circa nostrae maxime serenitatis adfectionem enituit. inde quidquid ad fovenda servandaque eorum privilegia postulatur, statim credidimus admittendum. ideoque suggestionem tui culminis approbantes viris spectabilibus comitibus scholarum verberandi regradandive senatores ac ducenarios licentiam denegamus. ea namque, quae tali commotione digna sunt, ad tuae sublimitatis volumus referri notitiam. * theodos. et valentin. aa. phlegetio com. et mag. off. * [a 441 d. xv k. mai. constantinopoli cyro vc. cons.]
CJ.1.31.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus Curae perpetuae tui culminis credimus iniungendum, ut super omni limite sub tua iurisdictione constituto, quemadmodum se militum numerus habeat castrorumque ac clusurarum cura procedat, quotannis significare nobis propria suggestione procuret. * theodos. et valentin. aa. nomo mag. off. * [a 443 d. prid. id. sept. constantinopoli maximo ii et paterio conss.]
CJ.1.31.5pr.: Imperatores Justinus, Justinianus Iubemus eum ad militiam devotissimorum scholarium de cetero pervenire, qui nostrum meruit iudicium, nec licere pro tempore tui culminis administrationem habenti sine huiusmodi probatoria aliquem inter eosdem viros devotos, scholares suis referre praeceptionibus: sed sciat is, qui sine sacro rescripto ad eandem pervenire militiam ausus fuerit, non solum ea se privari, verum etiam poenae viginti librarum auri subici. * iustinus et iust. aa. tatiano mag. off. * [a 527 d. x k. mai. constantinopoli mavortio vc. cons.]
CJ.1.31.5.1: Imperatores Justinus, Justinianus Illud etiam observari de cetero volumus, ut, si quis locus statutorum scholarium in quacumque schola vacaverit, ille subrogetur, quem nostra pietas per sacrum rescriptum vacantem subire locum praeceperit. [a 527 d. x k. mai. constantinopoli mavortio vc. cons.]
CJ.1.31.5.2: Imperatores Justinus, Justinianus Ad haec quadrimenstruos breves eorundem scholarium cura tuae sublimitatis et pro tempore viri excellentissimi magistri officiorum conscribi volumus et eos sacro scrinio laterculi praestari ibi deponendos, ut semper notitia eorundem scholarium certa sit neque publico damnum aliquod infligatur. [a 527 d. x k. mai. constantinopoli mavortio vc. cons.]
CJ.1.32.0. De officio comitis sacrarum largitionum.
CJ.1.32.1pr.: Imperatores Arcadius, Honorius Palatinis haec cura debet esse praecipua, ut, periculo proprio notariis destinatis, super neglegentia iudicum, si ita res exegerit, conquerantur, ne eorum sit impunita desidia. * arcad. et honor. aa. limenio com. sacr. larg. * [a 401 d. iii k. mart. mediolani vincentio et fravito conss.]
CJ.1.32.1.1: Imperatores Arcadius, Honorius Iudices quoque de eorum nominibus referre convenit, quos commodis propriis magis quam utilitatibus publicis studere praeviderint. [a 401 d. iii k. mart. mediolani vincentio et fravito conss.]
CJ.1.32.1.2: Imperatores Arcadius, Honorius Breves etiam quadrimenstruos ad officium palatinum noverint dirigendos aurumque exactum ad sacras largitiones sine ulla dilatione esse mittendum. [a 401 d. iii k. mart. mediolani vincentio et fravito conss.]
CJ.1.33.0. De officio comitis rerum privatarum.
CJ.1.33.1: Imperatores Valentinianus, Valens Si quid negotiorum fuerit actitatum, in quibus aliquid commodi fiscalis appareat , ad officium rei privatae tua gravitas acta transmittat, ut instructione percepta, quid sibimet iuris auxilio debeatur, agnoscat. * valentin. et valens aa. ad honoratum consularem byzacii. * [a 368 d. vi k. ian. valentiniano et valente aa. ii conss.]
CJ.1.33.2: Imperatores Arcadius, Honorius Ad palatinorum curam et rationalium officia omnium rerum nostrarum et totius perpetuarii, hoc est emphyteuticarii, iuris exactio revertatur. * arcad. et honor. aa. minervio com. rer. privat. * [a 397 d. x k. ian. mediolani caesario et attico conss.]
CJ.1.33.3: Imperatores Honorius, Theodosius Si quis iudicum vir illustris vel praefectus urbi cognitionem comitivae privatarum examini debitam sibimet vindicandam censuerit vel tuitionem contra eiusdem sedis statuta praestiterit, ad quinquaginta librarum auri illationem poenae nomine eius officium teneatur, quam decet in articulo exigi mansuetudinis nostrae aerario sociandam. * honor. et theodos. aa. ursacio com. rer. privat. * [a 414 d. vi id. aug. ravennae constantio et constante conss.]
CJ.1.34.0. De officio comitis sacri patrimonii.
CJ.1.35.0. De officio proconsulis et legati.
CJ.1.35.1: Imperator Constantinus Legati non solum civiles, sed etiam criminales causas audiant, ita ut, si sententiam in reos ferendam perviderint, ad proconsules eos transmittere non morentur. * const. a. aeliano procons. africae. * [a 320 d. k. oct. constantino a. vi et constantino c. conss.]
CJ.1.35.2: Imperatores Arcadius, Honorius Officium hellesponti consularis aeternae recordationis patrem serenitatis nostrae adiit et eitis suis incommodis, quibus a vicarianis apparitoribus urguebatur, oravit sub tuae sublimitatis agere potestate. cuius adlegationes humanae proclivius pium principem commoverunt: quod et nos obtinere censemus. * arcad. et honor. aa. simplicio procons. asiae. * [a 396 d. viii k. april. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.]
CJ.1.36.0. De officio comitis orientis.
CJ.1.36.1pr.: Imperator Leo Titulos, qui alytarchiae et syriarchiae muneribus in prima syria deputati sunt, per officia tam viri spectabilis comitis orientis quam viri clarissimi rectoris provinciae flagitari praecipimus. * leo a. pusaeo pp. * [a 465 d. v id. nov. constantinopoli basilisco et herminerico conss.]
CJ.1.36.1.1: Imperator Leo Alytarchiae quidem ludi cura viri spectabilis comitis orientis et eius officii, syriarchiae vero sollicitudine viri clarissimi moderantis provinciam eiusque apparitionis exerceantur, nullique penitus curialium, nec si voluerint, idem munus vel honorem subeundi licentia permittatur. [a 465 d. v id. nov. constantinopoli basilisco et herminerico conss.]
CJ.1.37.0. De officio praefecti augustalis.
CJ.1.37.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Omnia tributa per aegyptiacam dioecesin cura et providentia claritatis tuae a moderatoribus provinciarum exigi iubemus. si qui tamen ex possessoribus sive militaribus sive non militaribus ad inferenda quae debent audaces extiterint, eos per militare etiam auxilium, si opus exegerit, ad solutionem compelli censemus. * valentin. theodos. et arcad. aaa. florentio praef. augustali.* [a 386 d. xiii k. mart. constantinopoli honorio np. et euodio conss.]
CJ.1.37.2: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius Praefectus augustalis ordinariorum sub se iudicum examinandi flagitia et super his referendi, non amovendi vel puniendi habeat potestatem. * theodos. arcad. et honor. aaa. rufino pp. * [a 395 d. prid. non. dec. constantinopoli olybrio et probino conss.]
CJ.1.38.0. De officio vicarii.
CJ.1.38.1: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus In civilibus causis vicarios comitibus militum convenit anteferri, in militaribus negotiis comites vicariis anteponi, quotiensque societas in iudicando contigerit, priore loco vicarius ponderetur, comes adiunctus accedat: si quidem cum praefecturae meritum ceteris dignitatibus antestet, vicaria dignitas ipso nomine eius se trahere indicet portinem et sacrae cognitionis habeat potestatem et iudicationis nostrae soleat repraesentare reverentiam. * valens grat. et valentin. aaa. antonio pp. * [a 377 d. viii id. ian. gratiano a. iiii et merobaude conss.]
CJ.1.38.2: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus Relationes vicariorum, si quando usus attulerit, ad nostram mansuetudinem referantur. relationes enim iudicum libenter audimus, ne administratorum decrescere videatur auctoritas, si eorum consulta veluti profanorum preces a nostris adytis repellamus. * valens grat. et valentin. aaa. ad hesperium pp. * [a 377 d. xii k. febr. gratiano a. iiii et merobaude conss.]
CJ.1.39.0. De officio praetorum.
CJ.1.39.1: Imperator Constantius Praetori defertur haec iurisdictio sancientibus nobis, ut liberale negotium ipse disceptator examinet. sane interponi ab eo decreta conveniet, ut, sive in integrum restitutio deferenda est, probatis dumtaxat causis ab eodem etiam interponatur decretum, seu tutoris dandi seu ordinandi curatoris, impleatur ab eo interpositio decretorum: quippe cum apud eum quoque adipisci debeat patronorum iudicio sedula servitus libertatem. nec sane debita filiorum votis patrum vota cessabunt, ut patente copia liberos suos exuant potestate, magis propriis obsequiis mancipatos, cum sese intellegant his obsequii plus debere, a quibus sese memine runt vinculis sacris exutos. * constantius a. ad senatum. * [a 359 d. iii k. ian. eusebio et hypatio conss.]
CJ.1.39.2: Imperatores Valentinianus, Marcianus Tres tantummodo praetores electae opinionis in hac urbe per singulos annos iudicio senatus praecipimus ordinari, qui competentes causas et debitos actus integre disceptare atque tractare debebunt, ut hi tamen tres ex his, qui proprium larem in hac alma urbe habeant, non ex provinciis eligantur. nec si qui forte propter aliquas causas ad hanc urbem de provinciis venerit, ad praeturae munus vocetur, sed hi tantummodo, ut dictum est, qui hic domicilium fovent, ita ut nec ipsi sumptus quosdam inferre cogantur inviti, sed habeant spontaneae liberalitatis arbitrium. * valentin. et marcian. aa. tatiano pu. * [a 450 d. xv k. ian. constantinopoli valentiniano a. vii et avieno conss.]
CJ.1.40.0. De officio rectoris provinciae.
CJ.1.40.1: Imperator Alexander Severus Potest de falso causam cognoscens praeses provinciae incidentem proprietatis quaestionem dirimere. * alex. a. iulianae. * [a 234 d. vi k. april. maximo ii et urbano conss.]
CJ.1.40.2: Imperator Constantinus Praesides provinciarum oportet, si quis potentiorum extiterit insolentior et ipsi vindicare non possunt aut examinare aut pronuntiare nequeunt, de eius nomine ad nos aut certe ad praetorianae praefecturae scientiam referre : quo provideatur, qualiter publicae disciplinae et laesis tenuioribus consulatur. * const. a. ad maximum. * [a 328 d. iiii k. ian. treviris ianuarino et iusto conss.]
CJ.1.40.3: Imperator Constantinus Iustissimos et vigilantissimos iudices publicis adclamationibus collaudandi damus omnibus potestatem, ut honoris eis auctiores proferamus processus, et e contrario iniustos et maleficos querellarum vocibus accusandi, ut censurae nostrae vigor eos absumat. nam si verae voces sunt nec ad libidinem per clientelas effusae, diligenter investigabimus: praefectis praetorio et comitibus, qui per provincias constituti sunt, provincialium nostrorum voces ad nostram scientiam referentibus. * const. a. ad provinciales. * [a 331 pp. k. nov. constantinopoli basso et ablabio conss.]
CJ.1.40.4: Imperator Constantinus In officiales praefectorum cursum publicum laniantes vel prava contra utilitatem publicam molientes vindicandi tibi dedimus potestatem, ita ut praefectos de eorum culpa facias certiores. * const. a. ad periclem praes. * [a 335 d. x k. nov. nicopoli constantio et albino conss.]
CJ.1.40.5: Imperatores Valentinianus, Valens Potioris gradus iudicibus ab inferioribus competens reverentia tribuatur. sed ubi publica tractatur utilitas, etsi minor iudex veritatem investigaverit, nulla maiori inrogatur iniuria. sane qui insignia dignitatis ad hoc exercet, ut indignis iniuriis existimet adficiendos eos, qui officia cum potestate moderantur, non declinabit nostrae indignationis aculeos. * valentin. et valens aa. ad apronianum pu. * [a 364 d. v. k. iun. ancyro divo ioviano et varroniano conss.]
CJ.1.40.6: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Civitas rhodiorum iniuriam suam non tam decenter quam sero conquesta est. unde inviolabili observatione sancimus, ut, quoniam tempore hiemis navigatio saepe periculosa est semper incerta, in illis quinque urbibus, quae potiores esse ceteris adseruntur, vicissim hiemandum sibi iudices recognoscant. quod si cuiquam tale existat ingenium, ut praecepta nostra contemnat, quinquaginta ab eo argenti librae, centum ab eius officio, si aliter factum fuerit, fisci viribus inferantur. * grat. valentin. et theodos. aaa. cynegio pp. * [a 385 d. v id. dec. constantinopoli arcadio et bautone conss.]
CJ.1.40.7: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Qui ordinariam gesserit dignitatem, quidquid ex venturae delegationis titulis profligaverit, cum dispendio pudoris atque fortunae de propriis facultatibus intra provinciam positus inferre debebit. * valentin. theodos. et arcad. aaa. cynegio pp. * [a 386 d. vii k. iun. constantinopoli honorio np. et euodio conss.]
CJ.1.40.8: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Ne quis iudicum in provincia sua praefectianum vel palatinum vel militem vel ex his etiam omnibus, qui antea in huiusmodi officiis fuerunt commorati, intercessorem ( id est exsecutorem) cuiusquam litigatoris petitione in quolibet seu privato seu publico negotio putet esse tribuendum. nam peccantem circa consulta caelestia cum suo officio non solum detrimentum famae, sed etiam patrimoniorum damna comitentur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. cynegio pp. * [a 386 d. non. aug. constantinopoli honorio np. et euodio conss.]
CJ.1.40.9: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Nullus provinciae moderator augustissimam urbem sine iussione adire audeat. nam si quem patuerit contra decreti nostri praecepta venisse, is congrua condemnatione plectetur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. polemio pp. illyrici. * [a 390 d. x k. ian. mediolani post consulatum timasii et promoti.]
CJ.1.40.10: Imperatores Arcadius, Honorius Nullum palatinis tibi obsecundantibus cum provincialibus volumus esse commercium : sed iudices scire debebunt hoc sibi praecipue esse commissum, ut ipsi a provincialibus exigant et consueta deposcant, palatinum vero possessor non horreat, qui non sibi, sed iudicibus atque officiis praeceptus est imminere. * arcad. et honor. aa. limenio com. sacr. larg. * [a 401 d. vi k. april.]
CJ.1.40.11: Imperatores Honorius, Theodosius Moderatores provinciarum curam gerere iubemus, ne quid potentium procuratores perperam inliciteque committant. * honor. et theodos. aa. theodoro pp. * [a 408 d. vi k. dec. ravennae basso et philippo conss.]
CJ.1.40.12: Imperatores Honorius, Theodosius Omnes per provincias apparitores pro inveterata auctoritate iuxta motum iudicis nudatos verberibus, si ita res tulerit, subiacere praecipimus, ut et facilis exsecutio rerum publicarum sit et officiorum insolentia comprimatur et iudicum severitati competens reddatur auctoritas. * honor. et theodos. aa. monaxio pp. * [a 412 d. vi k. ian. honorio viiii et theodosio v aa. conss.]
CJ.1.40.14: Imperator Leo Si quis cohortalibus adhuc obsequiis obligatus regimen provinciae vel cingulum cuiuslibet militiae dignitatisve quoquo modo meruit, contra licitum usurpatis impetratisve careat, etiamsi ultronea nostra liberalitate ius gerendae provinciae vel militiae seu dignitatis cuiuspiam sibi iactaverit fuisse delatum. * leo a. constantino pp. * [a 471 d. vii id. aug. constantinopoli leone a. iiii et probiano conss.]
CJ.1.40.15pr.: Imperator Leo Nulli iudicum, qui provincias regunt, in civitatibus, in quibus sacra palatia vel praetoria sunt, liceat relictis his privatorum sibi domus ad habitandum veluti praetoria vindicare, sed sacratissima modis omnibus inhabitare palatia seu praetoria, ut hac necessitate compellantur eorum reparationi providere. * leo a. constantino pp. * [a 471 ? ]
CJ.1.40.15.1: Imperator Leo Ubi autem et palatium est et praetorium, palatium quidem habitationi praesidis, praetorium autem suscipiendis conservandisque speciebus publicis horreorum vice vel aliae necessariae rei deputetur. [a 471 ? ]
CJ.1.40.15.2: Imperator Leo Quod si quis aliquando dissimulare temptaverit, protinus eum atque officium quinquaginta librarum auri multam ad reparandum sacrum quod neglexerit palatium solvere sancimus. [a 471 ? ]
CJ.1.41.0. Ut nulli patriae suae administratio sine speciali permissu principis permittatur.
CJ.1.42.0. De quadrimenstruis tam civilibus quam militaribus brevibus.
CJ.1.43.0. De officio praefecti vigilum.
CJ.1.43.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Praefecti vigilum huius urbis nihil de capitalibus causis sua auctoritate statuere debent, sed si quid huiusmodi evenerit, culmini tuae potestatis referre, ut de memoratis causis celsiore sententia iudicetur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. nebridio pu. * [a 385 - 389 ]
CJ.1.44.0. De officio praefecti annonae.
CJ.1.44.2 * * [a 532 d. viii id. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestae vv. cc. anno secundo.]
CJ.1.45.0. De officio civilium iudicum.
CJ.1.45.1: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius Honorati, qui lites habere noscuntur, his horis, quibus causarum merita vel fata panduntur, residendi cum iudice non habeant facultatem. * arcad. honor. et theodos. aaa. curtio pp. * [a 408 d. iii non. febr. romae basso et philippo conss.]
CJ.1.45.2: Imperatores Honorius, Theodosius Si quis pro publicis functionibus, quae flagitantur, aliquo se defendere temptet munimine, adeat iudicem et promat, quae duxerit adserenda: quem si iudex, quod non arbitramur, minus audire maluerit, ipse quidem administrator triginta librarum auri, apparitio vero eius quinquaginta feriatur dispendio. * honor. et theodos. aa. anthemio pp. * [a 409 d. xiiii k. aug. constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa. conss.]
CJ.1.46.0. De officio iudicum militarium.
CJ.1.46.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Numquam omnino in negotiis privatorum vel tuitio militaris vel exsecutio tribuatur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. comm. et magg. utr. mil.* [a 393 d. prid. id. febr. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss.]
CJ.1.46.2: Imperatores Honorius, Theodosius Praecipimus, ne quando curiales vel privatae condicionis homines ad militare exhibeantur iudicium vel contra se agentum actiones excipiant vel litigare in eo cogantur. interminationem autem quinquaginta librarum auri adversus comitianum officium proponi decernimus, si quid contra haec aliquando temptaverit. * honor. et theodos. aa. monaxio pp. * [a 416 d. vi k. sept. eudoxiopoli theodosio a. vii et palladio conss.]
CJ.1.46.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus Nemo de his, qui in virorum spectabilium ducum officiis militaverint, scholae agentum in rebus quacumque subreptione post completam militiam societur, ne agendi vices viri clarissimi principis accipiat facultatem. si quis autem adversus haec nostrae perennitatis decreta venire conetur, militia spoliatus proscriptionis poena pro parte bonorum tertia constringatur. * theodos. et valentin. aa. anatolio mag. mil. * [a 443 d. v k. febr. constantinopoli maximo ii et paterio conss.]
CJ.1.46.4pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Duces limitum et praecipue, quibus gentes quae maxime cavendae sunt appropinquant, in ipsis limitibus commorari et milites ad proprium redigere numerum imminentibus magisteriis potestatibus diuturnisque eorum exercitationibus inhaerere praecipimus. * theodos. et valentin. aa. nomo mag. off. * [a 443 d. prid. id. sept. constantinopoli maximo ii et paterio conss.]
CJ.1.46.4.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Castrorum quin etiam refectionis clusuriarumque curam habeant. [a 443 d. prid. id. sept. constantinopoli maximo ii et paterio conss.]
CJ.1.46.4.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus Quibus cum principe castrorumque praepositis pro laborum vicissitudine limitaneorum militum duodecimam annonarum partem, distribuendam videlicet inter eos magisteriae potestatis arbitrio, deputamus. [a 443 d. prid. id. sept. constantinopoli maximo ii et paterio conss.]
CJ.1.47.0. Ne comitibus rei militaris vel tribunis lavacra praestentur.
CJ.1.47.1: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius Omnem inquietudinem a curiis et civitatibus praecipimus prohiberi nec ulla privata ab his succendi balnea ad tribunorum vel ducum aliorumve militarium comitum usus nec adaerationem aliquam pro hac causa profligari. illustribus enim tantum viris comitibus ac magistris militum ( si tamen id voluerint) hoc ministerium indulgemus: dupli poena violatoribus huius sanctionis imminente. * arcad. honor. et theodos. aaa. anthemio pp. * [a 406 d. v k. dec. constantinopoli arcadio a. vi et probo conss.]
CJ.1.48.0. De officio diversorum iudicum.
CJ.1.48.1: Imperator Constantinus Nemo iudex officialem ad eam domum, in qua mater familias agit, cum aliquo praecepto existimet esse mittendum, ut eandem in publicum protrahat, cum certum sit debita eius, quae intra domum considerato sexu semet contineat, domus eius vel cuiuscumque rei habita distractione, publicis necessitatibus posse servari. quod si quis in publicum matrem familias posthac crediderit protrahendam, inter maximos reos citra ullam indulgentiam capitali poena plectetur. * const. a. ad domitium celsum vic. * [a 316 d. iii id. ian. treviris sabino et rufino conss.]
CJ.1.48.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Singuli quique iudices sciant celsioribus viris et his, quorum nonnumquam iudicio provehuntur, honorificentiam esse debitam praestandam, nec in subscriptionibus suis fratres audeant nominare, apparitione multanda, cuius haec cura est. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad principium pu. * [a 384 d. id. febr. ricomere et clearcho conss.]
CJ.1.48.3: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Sciant principes et cornicularii et primates officiorum, iudices etiam, ternas libras auri a suis facultatibus eruendas, si honoratis viris, quibus etiam consistorium nostrum ingrediendi facultas praebetur, secretarii iudicum non patuerit ingressus aut reverentia non fuerit in salutatione delata aut sedendi cum iudice societas denegata. * valentin. theodos. et arcad. aaa. constantio pp. galliarum. * [a 389 d. vi id. nov. treviris timasio et promoto conss.]
CJ.1.49.0. Ut omnes tam civiles quam militares iudices post administrationem depositam per quinquaginta dies in civitatibus vel certis locis permaneant.
CJ.1.49.1pr.: Imperator Zeno Nemo ex viris clarissimis praesidibus provinciarum vel consularibus aut correctoribus neve qui administrationis maioris infulas meruerint, id est viri spectabiles proconsules vel praefectus augustalis aut comes orientis aut cuiuslibet tractus vicarius aut quicumque dux vel comes cuiuslibet limitis vel divinarum comes domorum, postquam sibi successum fuerit, audeat excedere de locis, quae rexisse noscitur, antequam quinquaginta dierum constitutus numerus finiatur. * zeno a. sebastiano pp. * [a 479 d. v id. oct. constantinopoli zenone a. ii cons.]
CJ.1.49.1.1: Imperator Zeno Sed per id tempus praesides quidem et consulares nec non correctores in metropoli, spectabiles vero iudices tam civiles quam militares in civitatibus administratae dioeceseos illustrioribus publice, nec domi vel intra sancrosanctos terminos vel regiones aut potentes domos latitantes, sed in celeberrimis locis ante omnium quos nuper gubernaverant ora versentur, ut pateat omnibus facultas libera super furtis aut criminibus querimoniam commovendi, ita ut ab omni defensus iniuria provisione post eum administrantis ac periculo officii nec minus curialium et defensoris civitatis, iuratoriae tantum cautioni commissus, postquam fuerit in querimoniam devocatus, pulsare volentibus ( ut dictum est) pro legum ratione respondeat: [a 479 d. v id. oct. constantinopoli zenone a. ii cons.]
CJ.1.49.1.2: Imperator Zeno Nec ullam ante praefinitum tempus de provincia discedendi excusationem ei tribuat vel divina revocatoria vel codicilli alterius administrationis oblati vel praeceptum amplissimae tuae sedis, ut alterius provinciae moderatoris vices obtineat, aut praeceptum praefatae vel alterius civilis seu militaris cuiuscumque potestatis, ut quamcumque sollicitudinem publicam gerat aut exhibeatur vel deducatur, aut postremum cuiuslibet artis astutia, cuiuscumque occasionis excogitata calliditas excludatur, ut modis omnibus, quae pro universarum provinciarum salute sancimus, sortiantur effectum. [a 479 d. v id. oct. constantinopoli zenone a. ii cons.]
CJ.1.49.1.3: Imperator Zeno Quod si quis temeritate punienda saluberrimam legem circumscribendam vel violandam crediderit, licet et maiestatis reus non immerito iudicetur, attamen quinquaginta librarum auri multam publicis calculis inferre cogetur: simili poena plectendo, qui post eum administratione suscepta minime eum curaverit honeste retinendum aut super eius fuga protinus referendum. [a 479 d. v id. oct. constantinopoli zenone a. ii cons.]
CJ.1.49.1.4: Imperator Zeno Administrationem autem deponere non volumus decessorem, antequam successor ad provinciae fines pervenerit, licet litteris ad eum seu programmate vel edicto ad officium et provinciales usus fuerit. [a 479 d. v id. oct. constantinopoli zenone a. ii cons.]
CJ.1.49.1.5: Imperator Zeno Ipse autem, qui praesentem fugiens non observaverit legem, ubicumque repertus fuerit, licet in hac florentissima civitate, ad provinciam sine ullo penitus obstaculo praeceptione tui culminis, cura etiam viri clarissimi rectoris provinciae , in qua repertus fuerit, deducetur, per sex mensuum curricula ibidem moraturus, quatenus interea minime crimina possint vel furta celari. [a 479 d. v id. oct. constantinopoli zenone a. ii cons.]
CJ.1.49.1.6: Imperator Zeno Officium etiam, quod eum ( debito tamen honore servato) non prohibuerit contra legis tenorem discedere, triginta librarum auri dispendio ferietur. [a 479 d. v id. oct. constantinopoli zenone a. ii cons.]
CJ.1.49.1.7: Imperator Zeno Quod si intra quinquaginta dierum numerum fuerit forte pulsatus et praefato elapso tempore necdum finita lis fuerit, civiliter quidem super furtorum sceleribus pulsatus dato procuratore instructo post quinquaginta dies protinus habeat licentiam discedendi: accusatione vero super criminibus facta per inscriptionum laqueos inretitus usque ad terminum causae ibidem necessario perdurabit. [a 479 d. v id. oct. constantinopoli zenone a. ii cons.]
CJ.1.49.1.8: Imperator Zeno Sciant autem universi iudices, apud quos vel administrationis iure vel ex praecepto amplissimae tuae sedis huiusmodi controversiae civiliter vel criminaliter ventilantur, intra viginti dierum spatium debere se praefata litigia, postquam orta fuerint, terminare. nam si supersederint, ipsos quidem decem librarum auri condemnationem subire censemus, accusationem vero seu civilem intentionem semel in iudicium deductam praefato modo legitime terminari. [a 479 d. v id. oct. constantinopoli zenone a. ii cons.]
CJ.1.50.0. De officio eius qui vicem alicuius iudicis obtinet.
CJ.1.50.1: Imperator Gordianus In causa quae spectat ad utilitatem rei publicae eum qui vice praesidis provinciae administrat potuisse cognoscere in dubium non venit. sane si in aliquo captum est ius rei publicae, iuxta scita divorum principum defensores rei publicae ( si modo adesse fiduciam negotio putant) restitutionis auxilium possunt flagitare. * gord. a.Domitio pp. * [a 240 d. iii non. nov. sabino ii et venusto conss.]
CJ.1.50.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus Suggerente magnificentia vestra docta imperialis aeternitas debere eos, qui praeceptione principali seu vestrae sedis amplissimae tueri locum rectorum provinciarum noscuntur, auctoritatem habere tutores seu curatores petentibus dare, decretum etiam interponere ad alienandas minorum similiumque eis personarum seu curalium facultates, emancipationes quoque legibus celebrare et omnia quae ad iurisdictionem rectoris provinciae pertinent actitare, praecipere dignata est pro dispositione vestrae celsitudinis praefatas huiusmodi sollicitudines peragendi habere licentiam. * theodos. et valentin. aa. mandata ad antiochum pp. per referendarium, quae sic habent:* [a 427 d. prid. id. oct. constantinopoli hierio et ardabure conss.]
CJ.1.51.0. De adsessoribus et domesticis et cancellariis iudicum.
CJ.1.51.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Studiorum labor meretur, ut hi, qui in publicis administrationibus constitui sociari sibi consiliorum participes cupiunt, spe praemiorum atque honorificentia sua provocent eos, quorum prudentiam sibi putant esse necessariam, non metu terribili et necessitate incongrua libertati. * diocl. et maxim. aa. paulino. * [a 286 d. prid. id. iul. tiberiade maximo ii et aquilino conss.]
CJ.1.51.2: Imperator Constantinus Praesides non per adsessores, sed per se subscribant libellis. quod si quis adsessori subscriptionem inconsultis nobis permiserit, mox adsessor qui subscripsit exilio puniatur: praesidis vero nomen ad nos referri iubemus, ut in eum severius vindicetur. * const. a. ad bassum pp. * [a 320 d. xv k. sept. constantino a. vi et constantino c. conss.]
CJ.1.51.3pr.: Imperatores Arcadius, Honorius Consiliarios iudicum et cancellarios et eos, qui domesticorum funguntur officio, post depositam administrationem quinquaginta dies in provincia residere praecipimus. * arcad. et honor. aa. messalae pp. * [a 399 d. vi k. ian. mediolani theodoro cons.]
CJ.1.51.3.1: Imperatores Arcadius, Honorius Pro confesso autem tenebitur, qui accusatus huiusmodi personam subtraxerit: eaque in quadruplum restitui iubemus, quae desiderantur ablata, ut duplum spoliatus accipiat, duplum noster fiscus adquirat. [a 399 d. vi k. ian. mediolani theodoro cons.]
CJ.1.51.4: Imperatores Arcadius, Honorius Domesticus iudicis a publicis actibus arceatur. quod si necessitatibus publicis sese convictus fuerit miscuisse, statim eum ad maioris potestatis examen deduci oportet, ut competens in eo vindicta promatur. * arcad. et honor. aa. et theodos. a. ad caelicianum vic. * [a 404 d. vi id. april. honorio a. vi et aristaeneto conss.]
CJ.1.51.5: Imperatores Honorius, Theodosius Nemo in provinciis, qui semel domestici vel cancellarii ministerium gesserit, ad eandem observationem aliqua ambitione iterum remeare concedatur. * honor. et theodos. aa. seleuco pp. * [a 415 d. iii id. dec. ravennae aa. x et vi conss.]
CJ.1.51.6: Imperatores Honorius, Theodosius Nemo de domesticis ducum vel comitum militarium, officiis eorum connumeratus, post completum sui temporis actum ad eandem rursus sollicitudinem audeat adspirare: decem auri librarum condemnatione proposita, si quis hanc violare voluerit sanctionem: eadem poena officio quoque coercendo, si per ambitionem vel avaritiam ex his aliquid temerari concesserit. * honor. et theodos. aa. vitaliano duci libyae. * [a 417 d. viiii k. nov. constantinopoli honorio a. xi et constantio ii conss.]
CJ.1.51.7: Imperatores Honorius, Theodosius Velut castrense peculium filii familias adsessores etiam post patris obitum vindicent, qui consiliis propriis administratores iuvare consueverunt, si quid licitis honestisque lucris coadunare potuerunt. * honor. et theodos. aa. eustathio pp. * [a 422 d. x k. april. constantinopoli honorio xiii et theodosio x aa.Conss.]
CJ.1.51.8: Imperatores Honorius, Theodosius Nullus iudicum ad provinciam sibi commissam quemquam secum ducere audeat, cui domestici vel cancellarii nomen imponat, nec profectum ad se undecumque suscipiat , ne famae nota cum bonorum publicatione plectatur. periculo enim primatum officii cancellarios, sub fide gestorum ex eodem officio electos iudicibus applicari iubemus, ita ut post depositam administrationem nec militiam deserant et provincialibus praesentiam sui exhibeant, quo volentibus sit accusandi eos facultas, si enim idonea causa exegerit, ad detegenda iudicis flagitia et quaestioni eos subdi oportet. * honor. et theodos. aa. asclepiodoto pp. * [a 423 d. prid. k. iun. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss.]
CJ.1.51.9: Imperatores Theodosius, Valentinianus Si post depositam administrationem iudicum praesentiam vel exhibitionem domesticorum querimonia provincialium aut curalium vel aliqua publica necessitas postulaverit, per eosdem administratores, quorum domestici fuerint, iudicio legibusque tradantur. * theodos. et valentin. aa. ad taurum pp. * [a 433 d. v non. iul. constantinopoli theodosio a. xiiii et maximo conss.]
CJ.1.51.10: Imperatores Theodosius, Valentinianus In consiliariis observari censemus, ut in eum, qui in sua provincia ultra quattuor menses moderatoribus adsederit adversus leges antiquas et divorum retro principum scita, proscriptio bonorum et accusatio publici criminis immineat, nisi per caeleste oraculum vel amplissimae tuae sedis praeceptionem sese defendat. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 439 d. xiii k. febr. theodosio xvii et festo conss.]
CJ.1.51.11: Imperatores Theodosius, Valentinianus Non parum adsessoribus magistratuum maiorum quam ipsis iudicibus nostrae benivolentiae liberalitas tribuenda est. ideoque consiliarios virorum illustrium praefectorum tam praetorio quam huius inclitae urbis eminentissimorumque magistrorum militum nec non etiam viri illustris magistri officiorum, sive praedicto officio iam functi sunt seu fungentur in posterum, post depositum etiam officium ab omni indictionis onere seu civilium seu militarium iudicum prorsus immunes esse praecipimus, ut nec ab amplissima quidem sede tui culminis eis ulla molestia super suscipiendo quolibet gravamine penitus iniungatur: quinquaginta librarum auri officio tui culminis damnatione multando, si quid adversus statuta clementiae nostrae innovari concesserit. * theodos. et valentin. aa. zoilo pp.Orientis. * [a 444 d. v k. mart. theodosio a. xviii et albino conss.]
CJ.1.51.12: Imperatores Valentinianus, Marcianus Liceat omnibus iudicibus illustri praeditis potestate consiliarios sibi eosdem secundo ac tertio et saepius iniungere, quia qui semel recte cognitus est, ob hoc solum non debet, quod iam probatus est, improbari. * valentin. et marcian. aa. palladio pp. * [a 450 vel 455 d..... valentiniano a....]
CJ.1.51.13: Imperator Zeno * zeno.* [a 487 d. vi k. iul. post consulatum longini.]
CJ.1.51.14pr.: Imperator Justinianus Nemo ex his, qui advocati causarum constituti sunt vel fuerint et in hac regia urbe in quocumque iudicio deputati et in aliis omnibus provinciis nostro subiectis imperio, audeat in uno eodemque tempore tam advocatione uti quam consiliarii cuiuscumque magistratus, quibus res publica gerenda committitur, curam adripere , cum sat abundeque sufficit vel per advocationem causis perfectissime patrocinari vel adsessoris officio fungi, ne, cum in utrumque festinet, neutrum bene peragat: sed sive advocatus esse maluerit, hoc cum debita sollertia implere possit , vel si adsessionem elegerit, in ea videlicet permaneat, ita tamen, ut post consiliarii sollicitudinem depositam liceat ei ad munus advocationis reverti. * i ust. a. demostheni pp. * [a 529 d. v k. oct. chalcedone decio vc. cons.]
CJ.1.51.14.1: Imperator Justinianus Nec sit concessum cuidam duobus magistratibus adsidere et utriusque iudicii curam peragere ( neque enim facile credendum est duabus etiam necessariis rebus unum sufficere: nam cum uni iudicio adfuerit, altero abstrahi necesse est sicque nulli eorum idoneum in totum inveniri), sed altera adsessione penitus semota unius magistratus esse contentum iudicio. [a 529 d. v k. oct. chalcedone decio vc. cons.]
CJ.1.51.14.2: Imperator Justinianus Nec callidis machinationibus huiusmodi legem putet quis esse circumscribendam et , si non consilarii signum quod solitum est chartis imponat, sed alias quasdam litteras excogitatas adsimulaverit, existimari ei licere fungi quidem memorato officio, sub huiusmodi tamen umbra latere, cum in legem committunt hi, qui vigorem eius scrupulosis et excogitatis artibus eludere festinant. [a 529 d. v k. oct. chalcedone decio vc. cons.]
CJ.1.51.14.3: Imperator Justinianus Neque sibi blandiri quemquam oportet, quod et praesentis legis aculeos possit evadere, quemadmodum et anteriores leges super hac re positas deludebat. si quis etenim in tali commisso fuerit inventus, sciat se de matriculis advocatorum penitus esse delendum et decem librarum auri multam nostris privatis largitionibus illaturum, per virum illustrem comitem rerum privatarum exigendam, et aliam maiorem regalis culminis subiturum offensam, cum nec ipse iudex, qui hoc fieri passus est et sciens prudensque hoc commiserit, sine imperiali commitione remanebit : [a 529 d. v k. oct. chalcedone decio vc. cons.]
CJ.1.51.14.4: Imperator Justinianus Eadem poena subiciendo etiam eo vel eis, qui in his causis, quarum patrocinium adepti sunt quibusque advocationem suam praestiterint, adsessionis cuiuscumque magistratus colore audeat vel audeant iudicare, ne adfectionis suae advocationis memor incorrupti iudicis non possit nomen perferre. [a 529 d. v k. oct. chalcedone decio vc. cons.]
CJ.1.52.0. De annonis et capitu administrantium vel adsessorum aliorumve publicas sollicitudines gerentium vel eorum, qui aliquas consecuti sunt dignitates.
CJ.1.52.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Omnibus tam viris spectabilibus quam viris clarissimis iudicibus, qui per provincias sive militarem sive civilem administrationem gerunt, nec non comiti commerciorum, magistro aeris sive privatae rei, rationali per ponticam atque asianam dioecesin et adsessoribus iudicum singulorum in praebendis solaciis annonarum hic fixus ac stabilis servabitur modus, ut ea pro annonis et capitu dignitati suae debitis pretia consequantur, quae particularibus delegationibus soleant contineri. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 439 d. iii k. iun. constantinopoli theodosio xvii et festo conss.]
CJ.1.53.0. De contractibus iudicum vel eorum qui sunt circa eos et inhibendis donationibus in eos faciendis et ne administrationis tempore proprias aedes aedificent sine sanctione pragmatica.
CJ.1.53.1pr.: Imperator Justinianus Quicumque administrationem in hac florentissima urbe gerunt, emere quidem mobiles vel immobiles res vel domus extruere non aliter possint, nisi specialem nostri numinis hoc eis permittentem divinam rescriptionem meruerint. * iust. a. menae pp. * [a 528 d. v id. dec. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.]
CJ.1.53.1.1: Imperator Justinianus Donationes vero omnimodo recusent, scientes non esse validas eas in quibuscumque rebus et quacumque aestimatione, nisi post administrationem depositam vel specialiter in scriptis donator eandem donationem ratam habuerit vel tempus quinquennale praeterierit, in quo nulla querella super isdem donationibus vel ab ipso donatore vel ab successoribus eius facta sit. [a 528 d. v id. dec. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.]
CJ.1.53.1.2: Imperator Justinianus Provincias vero moderantibus non solum donationes, sed etiam emptiones quarumcumque mobilium vel immobilium rerum praeter eas, quae ad alimonias vel vestem pertinent, et aedificationes, licet sacri apices aliquid eorum permiserint, penitus interdicimus. nec ratum sit, quod his donatione vel venditione datum est, licet quinquennale tempus post depositam administrationem excesserit vel consensus donatoris vel venditoris post eandem administrationem adiectus sit. [a 528 d. v id. dec. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.]
CJ.1.53.1.3: Imperator Justinianus Haec autem etiam ad domesticos et consiliarios eorum trahi necessarium duximus, illud etiam adicientes, ut nec per interpositam personam aliquid eorum sine periculo possit perpetrari. [a 528 d. v id. dec. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.]
CJ.1.53.1.4: Imperator Justinianus Quae etiam ad praeterita negotia referri sancimus, nisi transactionibus vel iudicationibus sopita sint. [a 528 d. v id. dec. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.]
CJ.1.54.0. De modo multarum, quae ab iudicibus infliguntur.
CJ.1.54.1: Imperatores Severus, Antoninus Multa damnum famae non inrogat. * sev. et ant. aa. firmo. * [a 205 d. v id. april. antonino a. et geta utrisque ii conss.]
CJ.1.54.2: Imperator Alexander Severus Procuratores meos, id est rationales, indicendae multae ius non habere saepe rescriptum est. * alex. a. decimo. * [a 228 d. xiii k. sept. modesto et probo conss.]
CJ.1.54.3: Imperator Gordianus Curator rei publicae, qui graeco vocabulo logista nuncupatur, multandi ius non habet. * gord. a. celeri. * [a 239 d. id. sept. gordiano a. et aviola conss.]
CJ.1.54.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Illustres viros praefectos praetorio usque ad quinquaginta librarum auri multas, cum peccatum gravissimum erit, sinimus pervenire. * grat. valentin. et theodos. aaa. eutropio pp. * [a 380 d. viii id. ian. gratiano v et theodosio aa. conss.]
CJ.1.54.5: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Multarum severa compendia aerario nostro protinus esse quaerenda nullus ignoret, nisi ipse iudex id, quod ad poenam admissi facinoris exculpitur, vel publicis operibus vel cursui publico vel aliis necessariis causis specialiter deputaverit. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad praetextatum pp. * [a 384 d. v id. sept. aquileiae ricomere et clearcho conss.]
CJ.1.54.6pr.: Imperatores Arcadius, Honorius Eos, qui ordinario provincias iure moderantur, erga eorum personas, quos culpa reddit obnoxios, ultra duarum unciarum auri multam condemnare non patimur. * arcad. et honor. aa. messalae pp. * [a 399 d. xii k. sept. theodoro cons.]
CJ.1.54.6.1: Imperatores Arcadius, Honorius Proconsularem vero potestatem, si multandi necessitas imminebit, senarum unciarum auri summa cohibebit: in qua forma etiam comes orientis atque praefectus augustalis erit. [a 399 d. xii k. sept. theodoro cons.]
CJ.1.54.6.2: Imperatores Arcadius, Honorius Ceteri vero spectabiles iudices et qui vice vestra administrationis gubernacula susceperunt, ultra tres auri uncias sibi intellegant licentiam denegandam. [a 399 d. xii k. sept. theodoro cons.]
CJ.1.54.6.3: Imperatores Arcadius, Honorius Id quoque observandum a moderatore esse censemus, ut in unius correptione personae, si ad id continuatio peccati impulerit, trinae tantum in annum condemnationis sub praestituta summa severitas exseratur. [a 399 d. xii k. sept. theodoro cons.]
CJ.1.54.6.4: Imperatores Arcadius, Honorius Quod si quis praedictum modum excesserit, huius auctor admissi condemnato ad dupli restituionem, fisco vero nostro ad inferendam eam quantitatem, quam multae nomine inflixerit, retinebitur. [a 399 d. xii k. sept. theodoro cons.]
CJ.1.54.6.5: Imperatores Arcadius, Honorius Nec tamen ad huiusmodi legis moderationem pertinere se credant, qui in peculatibus aut manubiis, id est depraedationibus concussionibus furtis atque aliis flagitiis, quae coerceri severius convenit, fuerint deprehensi, scilicet ut scripta per iudices memoratos, in cuiuslibet fuerit dirigenda dispendium, sententia proferatur. [a 399 d. xii k. sept. theodoro cons.]
CJ.1.54.6.6: Imperatores Arcadius, Honorius Nec putent factu facile esse, ut aut praecipiti persuasione condemnet quem culpa non ingravat, aut erubescenda varietate iudicii pro arbitrio proprio immutandum esse quod lex iusserit, nisi paupertas condemnati hoc persuaserit. [a 399 d. xii k. sept. theodoro cons.]
CJ.1.55.0. De defensoribus civitatum.
CJ.1.55.1: Imperatores Valentinianus, Valens Si quis de tenuioribus ac minusculariis rebus interpellandum te esse crediderit, in minoribus causis, id est usque ad quinquaginta solidorum summam, acta iudicialia conficias, scilicet ut, si quando quis vel debitum iustum vel servum, qui per fugam fuerit elapsus, vel quod ultra delegationem dederit postulaverit vel quodlibet huiusmodi, tua disceptatione restituas. ceteras vero, quae dignae forensi magnitudine videbuntur, ordinario insinuato rectori. * valentin. et valens aa. senecae defensori. * [a 365 d. v k. iul. tyrici valentiniano et valente aa. conss.]
CJ.1.55.2: Imperatores Valentinianus, Valens Defensores civitatum non ex decurionum seu cohortalium corpore, sed ex aliis idoneis personis huic officio deputentur. * valentin. et valens aa. ad probum pp. * [a 368? 370? 373? d. iii non. nov. isdem conss. ]
CJ.1.55.3: Imperatores Valentinianus, Valens Utili ratione prospectum est, ut innocens et quieta rusticitas peculiaris patrocinii, id est defensoris locorum, beneficio fruatur, ut apud eum in pecuniariis causis litigandi habeat facultatem. * valentin. et valens aa. et grat. a. ad senatum. * [a 373 d. iiii id. aug. hierapoli valentiniano et valente aa. utrisque iiii conss.]
CJ.1.55.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius In defensoribus universarum provinciarum erit administrationis haec forma et tempus quinquennii spatii metiendum: scilicet ut imprimis parentis vicem plebi exhibeas, descriptionibus rusticos urbanosque non patiaris adfligi, officialium insolentiae, iudicum procacitati salva reverentia pudoris occurras, ingrediendi, cum voles, ad iudicem liberam habeas facultatem, superexigendi damna vel spolia plus petentium ab his, quos liberorum loco tueri debes, excludas, nec patiaris quicquam ultra delegationem solitam ab his exigi, quos certum est nisi tali remedio non posse reparari. * grat. valentin. et theodos. aaa. theodoro defens. civitatis.* [a 385 d. xi non. ian. constantinopoli arcadio et bautone conss.]
CJ.1.55.5: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Defensores nihil sibi insolenter, nihil indebitum vindicantes nominis sui tantum fungantur officio: nullas infligant multas, severiores non exerceant quaestiones, plebem vel decuriones ab omni improborum insolentia et temeritate tueantur, ut id tantum, quod esse dicuntur, esse non desinant. * valentin. theodos. et arcad. aaa. potamio praef. augustali. * [a 392 d. iii non. mart. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss.]
CJ.1.55.6: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Per omnes regiones, in quibus fera et periculi sui nescia latronum feruet insania, probatissimi quique et districtissimi defensores adsint disciplinae et quotidianis actibus praesint, qui non sinant crimina impunita coalescere: removeantur patrocinia, quae feruorem reis et auxilium scelerosis impertiendo maturari scelera fecerunt. * valentin. theodos. et arcad. aaa. tatiano pp. * [a 392 d. v id. april. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss.]
CJ.1.55.7: Imperatores Arcadius, Honorius Defensores civitatum oblatos sibi reos in ipso latrocinio vel congressu violentiae aut perpetrato homicidio stupro vel raptu vel adulterio deprehensos et actis publicis sibi traditos expresso crimine cum his, a quibus fuerint accusati, mox sub idonea prosecutione ad iudicium dirigant. * arcad. et honor. aa. caeciliano pp. * [a 405 d. prid. k. ian. mediolani stilichone ii et anthemio conss.]
CJ.1.55.8pr.: Imperatores Honorius, Theodosius Defensores ita praecipimus ordinari, ut sacris orthodoxae religionis imbuti mysteriis reverentissimorum episcoporum nec non clericorum et honoratorum ac possessorum et curialium decreto constituantur: de quorum ordinatione referendum est ad illustrissimam praetorianam potestatem, ut litteris eiusdem magnificae sedis eorum solidetur auctoritas. * honor. et theodos. aa. caeciliano pp. * [a 409 d. xii k. febr. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss.]
CJ.1.55.8.1: Imperatores Honorius, Theodosius Quod si quid a qualibet persona contra publicam disciplinam in laesionem possessorum fieri cognoverint defensores, referendi habeant potestatem ad illustres et magnificos viros praefectos praetorio et illustres viros magistros equitum et peditum, magistros etiam officiorum et comites tam sacrarum largitionum quam rerum privatarum. [a 409 d. xii k. febr. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss.]
CJ.1.55.9pr.: Imperatores Honorius, Theodosius Iubemus cura ac sollertia defensorum minime possessores maioribus mensuris et ponderibus a susceptoribus praegravari, sed eos deprehensos ad iudicium dirigi cum ipso commissae fraudis indicio. * honor. et theodos. aa. caeciliano pp. * [a 409 d. xii k. febr. ravennae honorio viii et theodosio iii aa.Conss.]
CJ.1.55.9.1: Imperatores Honorius, Theodosius Illud etiam fieri permittimus, ut, si provincialibus nostris contestari iniurias seu laesiones suas cupientibus actorum confectio a defensoribus denegetur, licentia eis tribuatur querellae propriae libellum conscriptum eo tenore, quo fuerat contestandum, in frequentioribus civitatum locis proponendi conveniendique scribas, tabularios et cetera officia publica commonenda, per quae libellum colligi oportebit atque invitis supra memoratis personis sub actorum confectione ingerendi, quorum quaestione fides possit inquiri: qua probata in eos, quos gestorum petitam confectionem negasse constiterit, vigor iudiciarius exseratur. [a 409 d. xii k. febr. ravennae honorio viii et theodosio iii aa.Conss.]
CJ.1.55.10: Imperatores Theodosius, Valentinianus Nulli defensorum licere decernimus, si de publica sollicitudine voluerit se liberare, nisi divinos adfatus intimaverit tuae sublimitatis iudicio, triginta librarum auri poenam tam moderatoribus provinciarum quam ceteris iudicibus vel temeratoribus sacri nostri oraculi subituris, si neglecta fuerit auctoritas principalis. * theodos. et valentin. aa. cyro pp. * [a 441 d. xv k. sept. constantinopoli cyro vc. cons.]
CJ.1.55.11: Imperator Anastasius Iubemus eos tantummodo ad defensorum curam peragendam ordinari, qui sacrosanctis orthodoxae religionis imbuti mysteriis hoc imprimis sub gestorum testificatione , praesente quoque religiosissimo fidei orthodoxae antistite, per depositiones cum sacramenti religione celebrandas patefecerint. ita enim eos praecipimus ordinari, ut reverentissimorum episcoporum nec non clericorum et honoratorum ac possessorum et curialium decreto constituantur. * anastas. a. eustathio pp. * [a 505 d. xiii k. mai. sabiniano et theodoro conss.]
CJ.1.56.0. De magistratibus municipalibus.
CJ.1.56.1: Imperator Constantinus Decuriones ad magistratum vel exactionem annonarum ante tres menses vel amplius nominari debent, ut, si querimonia eorum iusta videatur, sine impedimento in absolvendi locum alius subrogetur. * const. a. ad florentium pp. * [a 323 d. id. april. constantinopoli severo et rufino conss.]
CJ.1.56.2: Imperatores Valentinianus, Valens Magistratus conficiendorum actorum habeant potestatem. * valentin. et valens aa. ad germanium. * [a 366 d. xiii k. ian. gratiano np. et dagalaifo conss.]
CJ.1.57.0. De officio iuridici alexandriae.
CJ.1.57.1: Imperatores Leo, Anthemius Iubemus apud alexandrinae dumtaxat clarissimae civitatis iuridicum licitum et concessum esse singulis quibusque volentibus donationis conscriptae sollemniter instrumenta reserare, eisdemque robur adiciet gestorum series apud eundem virum confecta, tamquam si apud virum clarissimum moderatorem provinciae vel magistratus vel defensorem plebis habita fuisse diceretur. * leo et anthem. aa. alexandro duci et praef. augustali. * [a 469 d. k. sept. constantinopoli zenone et marciano conss.]