CTh.8.1.0. De numerariis, actuariis, scriniariis et exceptoribus
CTh.8.1.1
Imp. constantinus a. ad leontium. dudum sanximus, ut nullus ad singula officia administranda ambitione perveniat, vel maxime ad tabularios, nisi qui ex ordine vel corpore officii uniuscuiusque est. hos enim officia sibi iniuncta tamdiu agere iubemus, quoad idoneos esse manifestum est aut aetate non impediente complere id posse monstrantur, ut administratione aput unum iugiter permanente fides quoque eius appareat. si quis ergo ex suffragio ambitionis ad officia fisco obnoxia accesserit, multae nomine denas libras auri exigatur. proposita v id. iun. hierapoli constantino a. v et licinio caes. conss. (319 [343] iun. 9).
CTh.8.1.2
Idem a. ne ii, qui procul ab officio sublimitatis tuae sunt, nullum meritum per sedulitatem vel obsequia praeferentes locum possint laborantibus debitum irrepere, exceptores placet pro loco et ordine suo ad commentarios accedere et eorum administrationi subrogari ceteris propulsatis, ita ut inter exceptores, prout quisque locum tempore adipisci meruerit, ordine et merito consequatur. dat. kal. iul. treviris basso et ablavio conss. (331 [?] iul. 1).
CTh.8.1.3
Idem a. ad maximum praefectum praetorio. utilitate suadente annonarios et actuarios condicionales esse praecipimus, annonis etiam adiuvari et capitationem eorum qui censiti sunt haberi inmunem. ideoque tua sollertia competentia monebit officia, ut actuariis binas annonas, annonariis vero singulas protinus subministrent, capitationem quoque ipsorum tantum, qui ex his censiti sunt, faciat haberi inmunem, quoad in actu fuerint constituti, nam postea vel laus eos et dignitas honorabit vel, si in culpa fuerint deprehensi, poena comitabitur. emissa iii non. mai. dalmatio et zenofilo conss. (333 mai. 5).
CTh.8.1.4
Idem a. ad veronicianum vicarium asiae. vorax et fraudulentum numerariorum propositum, qui diversis rectoribus obsequuntur, ita inhibendum est, ut et antea sanximus et nunc itidem sancimus, condicioni eos subdi tormentorum et eculeis adque lacerationibus subiacere nec ultra biennium hoc fungi obsequio. et cetera. dat. xiiii kal. iun. optato et paulino conss. (334 mai. 19).
CTh.8.1.5
Imp. constantius a. ad taurum praefectum praetorio. actuarii condicionales sollicite proprio fungantur officio nec ad quasdam irrepant dignitates, quibus eos perfrui divalia statuta prohibent. hoc vitium corrigentes nos etiam iussimus utiliter a patre praecepta servari et litteris ad magistros peditum et equitum datis iussioni effectum praecipimus commodari. dat. prid. non. mai. roma constantio a. viiii et iuliano caes. ii conss. (357 mai. 6).
CTh.8.1.6
Imp. iulianus a. ad auxonium correctorem tusciae. numerarii, qui publicas rationes civitatum versutis fraudibus lacerare didicerunt, subiaceant tortori nomine artis ac fraudis. verum cum quinquennio administraverint chartas publicas, unum integrum annum vacent, ut ad incusantium iurgia facilis adpetitu sit vita privata. septimo porro anno, cum eosdem bene creditum munus administrasse claruerit, ex perfectissimis dimittantur. hic abolebit honor dignitatis additae veterem vilitatem. dat. xvi kal. feb. constantinopoli mamertino et nevitta conss. (362 ian. 17).
CTh.8.1.7
Idem a. secundo praefecto praetorio. quamquam praecedente iussione omnes numerarios condicionales esse praecepimus, tamen etiamnunc eos, qui sumpserint chartarum notitiam et in eodem officio erunt, condicionales esse iubemus, ut scientes nullo se privilegio esse munitos ac facile per tormenta fraudium suarum tutelas detegi posse, nihil committant in damna rei publicae. dat. kal. mart. mamertino et nevitta conss. (362 mart. 1).
CTh.8.1.8
Idem a. ad mamertinum praefectum praetorio. iubemus omnes numerarios, non eos modo, quos plebe confusa vulgus abscondit, sed primos etiam et magistros eorum, officii sedis amplissimae, tum autem iudicum ceterorum, solutos penitus militaribus sacramentis condicionales etiam fieri, ne dignitas fraudibus faciat umbraculum, per quinquennium perinde inservire scriniis. quippe admodum iniquum videtur pro alienis fraudibus rudes et nuper adscitos adiutores compelli ratiocinia praestare adque his inminere periculum. dat. epistula praefecto praetorio v kal. dec. viminacio iuliano a. iiii et sallustio conss. (363 nov. 27).
CTh.8.1.9pr.
Impp. valentinianus et valens aa. ad clearchum. numerarii qui appellari consueverant consularium ac praesidum, dumtaxat tabularii posthac nostra sanctione vocabuntur, scientes sese tormentis esse subiectos, nisi iudicibus vel his, qui provecti nostro iudicio ad provincias venerint vel his, qui ibidem diutius fuerint commorati, debitorum ac reliquorum modum frequenter ingesserint sub actorum testificatione: quos scire oportet cum his qui debitores sunt sese ad solutionem esse retinendos, nisi omnia debita ipsis fuerint indicantibus persoluta. (365 febr. 16).
CTh.8.1.9.1
Triennii tamen spatio tabulariorum decet tempus omne concludi. denique cum peregrinos deligi adque ad singulas quasque provincias oporteat destinari, peractis triennii spatiis adque hoc tempore completo biennio post administrationem in provinciis residere debebunt, obsequia iudicum praestolantes, ut edant rationem torporis adque segnitiae ac subiaceant dispendiis, quae communicari isdem cum exactoribus convenit, si detrectasse fidem praetermissis suggestionibus monstrabuntur. dat. xiiii kal. mart. constantinopoli valentiniano et valente aa. conss. (365 febr. 16).
CTh.8.1.10
Idem aa. iovio magistro equitum. actuariis palatinorum et comitatensium numerorum senas annonas, senum etiam capitum, pseudocomitatensium etiam quaternas annonas et quaternum capitum ex horreorum conditis praecepimus....Per decennium curam eius officii sustinere, ut perspicue manifesteque fides eorum et industria comprobetur. quod cum ad nos iuxta numerorum testificationem suggestione excellentiae tuae pervenerit, honore perfectissimatus in palatio nostro potientur, etiam maiorem gradum dignitatis postmodum adepturi. post hoc vero beneficium qui fraudibus ac rapinis minime temperarint, in eos iudiciorum auctoritas exseratur. dat. viii kal. iun. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 mai. 25).
CTh.8.1.11
Idem aa. ad rufinum praefectum praetorio. super numerariis celsissimi officii tui aliter est nostra sententia quam divae memoriae iulianus duxerat sanciendum. ille lege proposita numerarios omisso cingulo, condicionis conscios vilioris necessitati publicae obsecundare praecepit: nos, qui malumus obsequia hominum esse voluntaria quam coacta, sumere cingulum et militiae ordinem tenere numerarios iubemus, cum, si in aliquo fraudium scelere fuerint deprehensi, nullo modo possint a corporali iniuria vindicari. dat. prid. id. dec. parisiis valentiniano et valente aa. conss. (365 dec. 12).
CTh.8.1.12
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. omnibus rectoribus provinciarum. in provinciis singulis duo tabularii collocentur, quo ad unum fiscalis arcae ratiocinium, ad alterum largitionales pertinere tituli iubeantur, scituri, quod, si ex alienis quicquam actibus ad alteram partem illicita fuerit usurpatione translatum, si, qui iudicis culpam dissimulatione texerit, gravissimo sit supplicio subiugandus. dat. iii kal. april. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 mart. 30).
CTh.8.1.13
Idem aaa. floro praefecto praetorio. post alia: numerarii nonnisi exacto triennii tempore divinam nostri numinis purpuram venerentur, capitali supplicio subiugandi, si in fraudem constituti vel statuta tempora subterfugere voluerint vel ambitu usurpare maioris militiae dignitatem. dat. xviii kal. oct. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 sept. 14).
CTh.8.1.14pr.
Impp. arcadius et honorius aa. severo praefecto urbi. ne diutius ad cunctorum perniciem actuarii numerariorum consortiis adiuventur, illustris auctoritas tua cunctos ex numerariis ab actuariorum societate praecipiat abstinere adque ab eorum communione discedere. quod si haec moniti custodire neglexerint, isdem poenis se quibus actuarios non ambigant subiacere. (398 iun. 28).
CTh.8.1.14.1
Actuarios vero cunctos intra quinquaginta dies urbis nostrae terminos compellat excedere, scituros, quod, si ultra statutum tempus praesentes fuerint comprehensi, viginti librarum auri dispendium subituri sunt. dat. iiii kal. iul. niciae honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 iun. 28).
CTh.8.1.15
Impp. honorius et theodosius aa. hypatio magistro militum per orientem. ex insinuatione magnificentiae tuae cognitis his, quae a scriniariis officii tui crudeliter perpetrantur, dum actuariis sua pravitate permixta freti, potestate chartarum, rationes eorum pro sua voluntate perscribunt, generali lege censemus, ut ad exemplum numerariorum, quorum ob fraudes haec dudum forma processit, a chartarum cura triennio finito pellantur numquam ad eam ulterius admittendi. cum his, qui ante ab huiusmodi consortio quoquo pacto recesserunt, ita ad principatum officii, si maluerint, praestolentur ad pecunia, quam actuariis quolibet genere extorserunt, fisco vindicanda. quod et in posterum observabitur, si quis ex scriniariis eiusdem officii aliquos cum actuariis contractus habuerit, quoniam hoc collegium conmerciumque penitus convenit inhiberi. dat. xvii kal. april. constantinopoli honorio x et theodosio vi aa. conss. (415 mart. 16).
CTh.8.1.16
Idem aa. vitaliano duci libyae. nemo de numerariis tui officii seu domesticis vel scriniariis sive adiutoribus post completum sui temporis actum ad eandem rursus sollicitudinem audeat adspirare, x auri librarum condemnatione proposita, si quis hanc violare voluerit sanctionem, eadem poena officio quoque proposita, si per ambitionem vel avaritiam ex his aliquid temerari concesserit. dat. viiii kal. nov. constantinopoli honorio a. xi et constantio ii v. c. conss. (417 oct. 24).
CTh.8.1.17
Impp. theodosius et valentinianus aa. tauro praefecto praetorio. qui ad numerariorum gradum veniunt in officio tuae sedis excelsae, quamdiu eodem funguntur officio, domesticorum militiam non adfectent, ne in alio actu constituti alterius sacramenti privilegiis perfruantur. completo sane triennii tempore eam tantummodo militiam consequantur, quae instituto antiquitus more defertur. intra alterius autem triennii metas altiorem quamcumque militiam seu potius dignitatem nullam penitus adipiscendi habeant facultatem. et cetera. dat. v non. iul. constantinopoli theodosio a. xiiii et maximo conss. (433 iul. 3).
CTh.8.2.0. De tabulariis, logografis et censualibus.
CTh.8.2.1
Imp. constantius a. ad catullinum praefectum praetorio. nullus omnino ex tabulariis vel scribis vel decurionibus eorumque filiis in quocumque officio militet, sed ex omnibus officiis, nec non et si intra nostrum palatium militent, necdum impleto quinquennio reperti et retracti protinus curiis officiis que municipalibus reddantur. dat. viii kal. iul. lauriaco marcellino et probino conss. (341 iun. 24).
CTh.8.2.2
Impp. valentinianus et valens aa. ad artemium vicarium hispaniarum. si qui tabulariorum necessitate perfuncti vel adspirare coeperint ad curias vel vocari, non prius eos ordo suscipiat, quam fideliter dederint administratarum suo tempore chartularum aput acta rationem. dat. kal. iun. treveris valentiniano et valente iii aa. conss. (370 iun. 1).
CTh.8.2.3
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. neoterio praefecto praetorio. comperimus aliquantos relictis muneribus curiarum scribas, sed et logografos civitatum in nomen irrepsisse militiae. his retractis legem hanc tulimus, ne quis ex hoc hominum numero paria audeat usurpare, hoc admodum sufficiente numero militiae supplementis, qui ex vagis veteranorumque filiis vacantibusque potuerit fida pervestigatione compleri. dat. iiii non. feb. thessalonica gratiano a. v et theodosio a. i conss. (380 febr. 2).
CTh.8.2.4
Idem aaa. quicumque decurionum sponte se censuali ministerio manciparit, condicionem habeat quam ipse delegit, depositurus sui ordinis penitus dignitatem, si eum necessitas quaestioni subdendum invenerit. dat. xv kal. oct. constantinopoli richomere et clearcho conss. (384 sept. 17).
CTh.8.2.5 [=brev.8.1.1]
Impp. arcad. et honor. aa. hadriano pf. p. generali lege sancimus, ut, sive solidis provinciis sive singulis civitatibus necessarii fuerint tabularii, liberi homines ordinentur, neque ulli deinceps ad hoc officium patescat aditus, qui sit obnoxius servituti; sed et si quis dominorum servum suum sive colonum chartas publicas agere permiserit (consensum enim, non ignorantiam volumus obligari), ipsum quidem, in quantum interfuerit publicae utilitati, pro ratiociniis, quae servo sive colono agente tractata sunt, obnoxium attineri, servum autem competentibus affectum verberibus fisco addici. in praeteritum quoque decernimus, cura dominorum praesentari eos, qui ratiocinia tractaverint, quorum interfuit ab initio providere, ne publicis actibus privata servitia immiscerentur, ut temporis sui quisque rationem positus in quaestione depromat. dat. viii. kal. april. mediolano, vincentio et fravitta coss.
interpretatio. sive in solida provincia sive per singulas civitates tabularii fuerint ordinati, hoc est, qui rationes publicas tractant, ingenui a provincialibus ordinentur: coloni vel servi ad hoc officium nullatenus admittantur, quia, quibus fides publica committenda est, tales eligi debebunt, de quibus querela esse non possit. quod si dominus colonum vel servum suum tabularium esse consenserit, pro consensu dominus hac mulcta feriatur, ut quicquid colonus ille vel servus detrimenti admiserit, hoc dominus sine mora restituat: colonus ille vel servus verberatus fisci viribus addicatur
CTh.8.3.0. De privilegiis apparitorum magisteriae potestatis
CTh.8.3.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad artemium correctorem. post alia: qui sese in officiis magistrorum equitum ac peditum militasse ac militare monstraverint, ab omni nominationis iniuria excusentur. eligendi autem erunt susceptores e diversis officiis, etiam ex largitionalibus civitatum, qui utique extra palatium degunt. dat. xiii kal. oct. aquileia, acc. xv kal. nov. salerni divo ioviano et varroniano conss. (364 sept. 19).
CTh.8.4.0. De cohortalibus principibus corniculariis et primipilaribus
CTh.8.4.1
Imp. constantinus a. ad constantium praefectum praetorio. quoniam iniquissime tyrannus constituit, ut, qui ex cohortali militia honestam missionem et vacationem rerum suarum meruerint, civilibus officiis et curiae necessitatibus inserviant, placet hac lege cessante eos, qui cohortali militia completis xx stipendiis discesserint, ad nulla deinceps civilia munera vel curiae devocari. quam rem et circa officiales praesidum observari conveniet. dat. iiii kal. mai. constantino aug. iiii et licinio iiii conss. (315 [324] apr. 28).
CTh.8.4.2
Idem a. edicto suo ad afros. stationariis primipilarium, quorum manifesta sunt loca, coram mandatum est, ut, si extra modum aliquid extorserint, sciant se capite puniendos: praeterea ne carcerem habeant neve quis personam pro manifesto crimine apud se habeat in custodia neve quis amplius quam duos agasones ex provincia secum habeat vel de numidia sibi adiungat neve ex aliis provinciis agasonem habeat vel qui alicuius iam stationarii minister fuit. proposita vi id. mai. karthagine constantino a. iiii et licinio iiii conss. (315 mai. 10).
CTh.8.4.3
Idem a. ad bithynos. primipilaribus post emeritam militiam perfectissimatus vel ducenae vel centenae vel egregiatus dari dignitas potest. dat. xii kal. aug. gallicano et basso conss. (317 iul. 21).
CTh.8.4.4
Imp. constantius a. antonio duci mesopotamiae. iuxta suggestionem vicarii mesopotamiae de his, qui officia praesidalia deserentes ad sacramenta militiae adspirasse noscuntur, iteranda statuti desideratur auctoritas, ideoque etiam nunc iubemus, ut retentis his qui veteranorum seu militum filii esse noscuntur ceteros gravitas tua officiis propriis restituere non moretur. et cetera. dat. iiii non. feb. limenio et catullino conss. (349 febr. 2).
CTh.8.4.5
Idem a. ad viros clarissimos praefectos praetorio. post alia: beneficiarios in eodem obsequio perseverare volumus. et cetera. dat. prid. non. mai. constantino a. vii et constante c. ii conss. (354 [353] mai. 6).
CTh.8.4.6
Idem a. ad taurum praefectum praetorio. primipilaribus, qui ad pascendos milites sollemniter ad limitem destinantur, gravia sustinentibus detrimenta hoc modo credidimus consulendum, ut duces, qui multa eis extorquere firmantur, nomine munerum vel sportulae nihil amplius percipiant quam percipiebant patre nostro perennis memoriae regente rem publicam, ita ut species a primipilaribus ipsa praestetur nec in nummum aurumve dirigatur, ne super inmensitate pretiorum necessitas conquerendi exsurgat. hac igitur remota iniuria idonei mittantur, qui ex more susceptis omnibus alimoniis militaribus easdem pervehere contendant, actis apud rectorem provinciae conficiendis, per quae designabitur, quantus specierum modus in usum alimoniae militaris a primipilaribus praebeatur et quid ob munera ducibus mittenda vel sportulam, cuius habet notitiam officium praesidale. dat. epistula praefecto, cui haec sacra fuerat antelata, xi kal. iun. mediolano datiano et cereale conss. (358 mai. 22).
CTh.8.4.7
Idem a. ad taurum praefectum praetorio. beneficiarii vel officiales rationalis, si exhibitione cursus seu primipili necessitate neglecta, interversa etiam ratione fiscali ad ecclesias putaverint transeundum, curialium retrahantur exemplo. si vero obnoxii ratiociniis vel necessitatibus non sint, sub notione iudicum officiis consentientibus, si id probabilis vitae studium postularit, transferantur nec cessionem metuant facultatum. quod si clandestinis artibus putaverint irrependum, ad curialium similitudinem duas concedant liberis aut, si proles defuerit, propinquis e propria substantia portiones tertiam sibimet retenturi; sin vero propinquorum necessitudo defuerit, geminae portiones officiis, in quibus militant, relinquantur portione tertia tantummodo retentata. dat. iiii kal. sept. tauro et florentio conss. (361 aug. 29).
CTh.8.4.8pr.
Impp. valentinianus et valens aa. ad mamertinum praefectum praetorio. post alia: qui in proconsulum consularium correctorum vel praesidum officiis ita stipendia merentur, ut rei publicae partes pro virili captu per vim laborum procurent, si cursui veredorum obnoxii vel pastui primipili militiam clariorem, aditu obstricti itineris, occupaverint, ita infulas adfectati honoris amittent, ut necessitatem vetustae procurationis agnoscant. liberi vero eorum si ab ineunte aevo alterius gradus sacramenta meruerint, paternae necessitatis condicione non alias fatigentur, quam si adhuc eos loci, quamquam altioris, tamen eiusmodi docebitur retinere mensura, ut parva contumelia dignitatis paterni muneris subdantur impensis. (364 mai. 13).
CTh.8.4.8.1
Et quoad huiusmodi homines in his provinciis militabunt, quas aut primipili pastus aut necessitas veredariae non adigat functionis, xxv eos stipendia a nexu curialis nominationis absolvant; liberis eorum ea condicione obnoxiis municipum complexui relinquendis, si militiae detrectaverint voluntatem. subscribendarii vero, tabularii diurnarii logografi censuales, si et censu opulenti erunt et exercitatione quantulacumque eruditi, post emensum munus ea condicione curiis adgregentur, si, cum in officiis essent vilioribus, nulla eos suppliciorum macula turpaverit. (364 mai. 13).
CTh.8.4.8.2
Et quoniam infinitum est viritim cuncta complecti, hoc quasi generale conclusio legis amplectitur, ut quicumque alii sine defensione praedictorum privilegiorum in quibuslibet urbibus oppidis municipiis repperiantur, pro captu virium et mediocritate censuum curialia officia suae sortis agnoscant. et cetera. dat. iii id. mai. hadrianopoli divo ioviano et varroniano conss. (364 mai. 13).
CTh.8.4.9
Idem aa. ad probum praefectum praetorio. secundum divi iuliani statuta sportula duci in quinquaginta libras argenti non ab uno primipilari, sed ab universis pariter inferatur nihilque amplius duces sportulae sollemnis praetextu conentur exculpere. dat. viii kal. april. treviris valentiniano et valente aa. conss. (368? 370? 373? mart. 25).
CTh.8.4.10
Idem aa. ad dracontium vicarium africae. principes seu cornicularios stationes, quae personis suis merito deferuntur, non aliis vendere, sed ipsos potissimum his administratiunculis perfrui iubemus. quod si post pastum primipili de his putaverint nundinandum, non alteri quam adiutoribus suis, et tamen his ipsis, qui numquam eiusmodi stationes egisse doceantur, habeant libertatem licentiamque vendendi. dat. iii kal. april. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 mart. 30).
CTh.8.4.11
Idem aa. festo consulari syriae. solita cohortalibus syriae privilegia, quae a divo diocletiano porrecta sunt adque concessa, nos quoque porreximus ac iubemus eos non ad sollicitudinem bastagae, non ad functionem naviculariam devocandos, non invitos curialibus coetibus adscribendos, verum peracto labore militiae, pastus primipili competenti sedulitate functione transacta praerogativam his recusationis offerimus. dat. vi non. oct. valentiniano et valente aa. conss. (365? 368? 370? oct. 2).
CTh.8.4.12
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad probum praefectum praetorio. post alia: officia rectorum provinciarum tuae magnificentiae litteris volumus admoneri, ut susceptos in officio proprio vel probatos cohortium nomine legionumve privilegiis aestiment inserendos. dat. xvi kal. iun. modesto et arinthaeo conss. (372 mai. 16/7).
CTh.8.4.13
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad severum praefectum praetorio. primipilarium liberos sacramentis adque militiae, quae eorum maioribus fuerat, elapsos ad ultima quidem apparitionis et eandem necessitatem minime devocamus, variis tamen, quas tempus efflagitat, iuvare rem publicam statuimus expensis. dat. iii non. april. mediolano antonio et syagrio conss. (382 apr. [?] 3).
CTh.8.4.14 Idem aaa. ad proculum comitem orientis. qui relicto principatus officio quod gerebat ad senatoriae dignitatis nomen ambiit, propriae redditus militiae plumbatis cohercendus est. dat. prid. non. iul. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss. (383 iul. 6).
CTh.8.4.15
Idem aaa. ad neoterium praefectum praetorio. si apparitor diffugerit criminosus, edictum, quo revocari possit, adiecta condicione legibus subsequatur; cui nisi fuerit satisfactum, merito in latitantem a iudice pro qualitate peccati sententia proferetur: veniam enim talibus nos promittimus non daturos, ut saltem huiusmodi oraculi sanctione perterriti, cum de indulgentia desperare coeperint, aut scelera nulla conmittant aut noverint crimina nec fugae latebris nec indulgentiis relaxanda. dat. prid. id. iun. mediolano arcadio a. i et bautone conss. (385 iun. 12).
CTh.8.4.16pr.
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. tatiano praefecto praetorio. ordinariorum iudicum apparitores, qui vel speculatorum vel ordinariorum adtigerint gradum, nullo annorum numero, nulla stipendiorum contemplatione laxentur, priusquam primipili pastum digesta ratione compleverint. quod si ante debitum locum qui huic functioni habetur obnoxius vel aegri corporis labem vel defessae senectutis extrema ad impetrandam quietem crediderit praetendenda, non prius otio condonetur, quam omne quod primipilo debetur expenderit. (389 mai. 5).
CTh.8.4.16.1
Eos etiam, qui pro sceleribus suis soluto militiae cingulo addicuntur infamiae, ne integro peculio sub hac occasione laetentur, ita condignae ultioni volumus subiacere, ut functioni quoque, quae extrema militiae debebatur, nihil ex eorum facultatibus subtrahatur. dat. iii non. mai. mediolano timasio et promoto conss. (389 mai. 5).
CTh.8.4.17
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio per orientem. cum ante placuisset, ut a primipilaribus secundum dispositionem divi gratiani species horreis erogandae comitatensibus militibus ex more deferrentur, limitaneis vero pretia darentur, nunc placuit, ut aurum ad officium illustris per illyricum praefecturae cum certa taxatione, id est pro octogenis libris laridae carnis, pro octogenis etiam libris olei et pro duodenis modiis salis singuli solidi perferantur. dat. v kal. iul. timasio et promoto conss. (389 [?] iun. 27).
CTh.8.4.18
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. rufino praefecto praetorio. ex his, qui de numero comitianorum vel ex apparitione culminis vestri consulari officio deputati sunt, nullus ambiendi et transfugiendi in alterius militiae ordinem habeat facultatem. dat. iii kal. iun. heracleae arcadio iii et honorio ii aa. conss. (394 mai. 30).
CTh.8.4.19 Impp. arcadius et honorius aa. euthymio vicario asiae. in speciebus primipilaribus adaerandis eadem pretiorum taxatio servetur, quae in venalibus publicis poterit repperiri. is enim, qui excedere praecepta nostra temptaverit, severa iudicis sententia cohercebitur. dat. v kal. mart. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 febr. 26).
CTh.8.4.20
Idem aa. et theodosius a. anthemio praefecto praetorio. quicumque ad chartas vel tabulas vel quodcumque aliud ministerium cohortalis optaverit, non ante accedere permittatur, nisi eius nomen matriculis receptum primitus fuerit, poena proposita his, qui contra statuta caelestia crediderint suscipiendos aliquos aut quodlibet eis officium iniungendum, et adtinendis his nihilo minus in officio, qui etiam post haec praecepta meditatione quadam futurae fraudis clam fortassis ita eorum ordinum actibus interfuerunt, ut obtentu non dati militiae nominis liberum sibi, cum id expedisset, praecogitarent abscessum. de his sane, qui huiusmodi artibus antehac usi evitanda officia rescriptorum impetratione crediderint, id statuimus, ut rescriptis, quae ad tuae sublimitatis iudicium emittuntur, nullis praeterea ad alios iudices elicitis eos uti patiamur, vel, si obreptio aliqua fuerit impetrata, a nullo alio iudice suscipiantur. dat. xvi kal. april. constantinopoli dd. nn. honorio vii et theodosio ii aa. conss. (470 mart. 17).
CTh.8.4.21
Impp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto praetorio. polychronio, qui ex primipilaribus in memorialium scrinia irrepsit, condicioni propriae restituto generali lege decernimus omnes, qui ex huiusmodi condicione palatinis semet indecenter inseruerunt obsequiis, omissis adsignari natalibus adque omnes, quorum interest huius rei sollicitudo, observare, ne quis desertis adsuetis officiis ad palatina umquam sacramenta adspiret. dat. prid. non. april. constantinopoli varane v. c. cons. (410 apr. 4).
CTh.8.4.22
Idem aa. seleuco praefecto praetorio. quicumque post militiam provincialis officii vel certe adhuc militans ad maius privilegium militiae ditatus spoliis provincialium properavit, absolutus sacramento eius militiae originario solo adque status sui reddatur obsequiis. neque isdem in futurum nulla adtemptandi maioris splendoris officii adque sacramenti potestas sit. dat. prid. kal. mart. ravenna dd. nn. honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 febr. 29).
CTh.8.4.23
Idem aa. euchario proconsuli africae. quia plurimi consuetam proconsularem ceterorumque iudicum fugientes militiam diversis palatinis seu illustrium potestatum officiis se sociasse dicuntur, decernimus omnes absolutos cingulo militiae ad propriam functionem reduci. in futurum sane praecipimus, ut, si quis comprehensus ad militiam palatinam adspirare aliquibus indiciis adprobetur, in aeternum mancipatui vel susceptioni societur, non ante ex eius officii conversatione removendus, quam vitae finis huiusmodi sententia eundem potuerit liberare. dat. prid. kal. mart. ravenna honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 febr. 29).
CTh.8.4.24
Idem aa. probo comiti sacrarum largitionum. quisquis in officio palatino apparitor vel exutus eodem munere ex proconsulari officio vel ordinarii iudicis potuerit repperiri, sublatis militiae privilegiis functioni propriae regionique reddatur. dat. prid. kal. mart. ravenna dd. nn. honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 febr. 29).
CTh.8.4.25
Idem aa. liberio praefecto praetorio. quicumque ex diversis officiis omnium moderatorum officiales contra vetitum altioris militiae gradum indebite obtinuisse noscuntur, in propria revocentur officia. universos igitur apparitores, quos extra conscientiam tuam vel stipendiorum meritum claruerit ad militiam convolasse, praecipimus revocari similique praeceptione diversorum iudicum officiales antiquae militiae restitui. et cetera. dat. vi kal. dec. ravenna honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 [409?] nov. 26).
CTh.8.4.26
Idem aa. anthemio praefecto praetorio. si quis e grege cohortalinorum urguente criminis insectatione stipendiis fuerit exemptus, aut otio traditus quietis artibus inmoretur aut, si ad pristina sacramenta precum miseratione maluerit repedare, indultum nostrae maiestatis oraculum amplissimae tuae sedi offerat allegandum. sanctione hac edictis propositis divulganda, ut provinciarum iudices sciant, si quas caelestes praescriptiones super reddenda militia elicuerit provincialis apparitor, quas non ante praecelsa sedes tua libravit, auditionem huius legis intercessione depulsam. dat. xiii kal. mart. constantinopoli honorio x et theodosio vi augg. conss. (415 [?] febr. 17).
CTh.8.4.27
Idem aa. eustathio praefecto praetorio. pro singulis libris argenti, quas primipilares viris spectabilibus ducibus sportulae gratia praestant, quaterni solidi praebeantur, si non ipsi argentum offerre sua sponte maluerint. dat. xiii kal. iul. constantinopoli honorio xiii et theodosio x aa. conss. (422 iun. 19).
CTh.8.4.28
Idem aa. asclepiodoto praefecto praetorio. valentinianae ceterarumque legum, quae diversa super temporibus usurpatae militiae statuerunt, auctoritate cessante haec praecipimus observari: primum ut neque curialis neque cohortalinus neque curialis aut cohortalini filius condicione deserta ad aliam audeat adspirare fortunam, cui maiorum suorum exempla praeiudicant. dein, si quis memoratarum condicionum laqueis irretitus ad militiam armatam per subreptionem vel illicitum patrocinium transierit et id curia, ex qua tiro ortus est, per decennium iugiter siluerit, ut is, qui in castris sine aliqua fortunae pristinae conventione incessanter stipendia meruerit designata sibi et strenue susceptis armis insudaverit, minime conveniatur ulterius, sed privilegia et praemia viri fortis expectet. et cetera. dat. xv kal. iun. constantinopoli asclepiodoto et mariniano vv. cc. conss. (423 mai. 18).
CTh.8.4.29
Impp. theodosius et valentinianus aa. florentio praefecto praetorio. ii, quorum nomina excellentiae tuae suggestio comprehendit, omnesque, qui ex primipilariis ex quacumque provincia quamlibet militiam contra licitum praesumpserunt, etiamsi obtinuisse eam speciali adnotatione nostrae indulgentiae videantur, spoliati cingulo ad priorem statum et condicionem pristinam revocentur, omni aditu cuiuslibet dignitatis ita huiusmodi condicioni praecluso, ut non solum impetratis iam beneficiis careant, verum etiam, si quid postmodum elicere temptaverint, id omne in irritum devocetur. praeceptis enim vestris et publicis utilitatibus in perpetuum debent esse subiecti nec exsequendarum necesitatum munia declinare. dat. vi id. iul. constantinopoli felice et tauro conss. (428 iul. 10).
CTh.8.4.30pr.
Idem aa. isidoro praefecto praetorio. post alia: eodem exemplo eubulo praefecto praetorio illyrici. si cohortalis apparitor aut obnoxius cohorti ad ullam posthac adspiraverit dignitatem, spoliatus omnibus impetrati honoris insignibus ad statum pristinum revocetur, liberis etiam in tali eius condicione susceptis fortunae patriae mancipandis. (436 apr. 3).
CTh.8.4.30.1
Si qui vero cohortalis vel subiectus cohorti ullam ante hanc legem gessit militiam aut coeptam dudum etiamnunc gerit aut causidicinam in foro amplissimae praefecturae orientis adque illyrici vel urbano profitetur iudicio, in eodem latarum pridem constitutionum sanctio observetur. (436 apr. 3).
CTh.8.4.30.2
Post hanc vero legem si quis ex his ausus fuerit ullam affectare militiam, nulla praescriptione temporis muniatur, sed ad condicionem propriam retrahatur, ne ipse vel eius liberi post talem ipsius statum procreati quod cohorti debetur valeant declinare. dat. iii non. april. constantinopoli isidoro et senatore conss. (436 apr. 3).
CTh.8.5.0. De cursu publico angariis et parangariis
CTh.8.5.1
Imp. constantinus a. ad constantium. si quis iter faciens bovem non cursui destinatum, sed aratris deditum duxerit abstrahendum, per stationarios et eos, qui cursui publico praesunt, debito vigore correptus aut iudici, si praesto fuerit, offeratur aut magistratibus municipalibus competenti censura tradatur eorumque obsequio transmittatur, aut si eius fuerit dignitatis, ut nequaquam in eum deceat tali vigore consurgere, super eius nomine ad nostram clementiam referatur. qui enim explicaverit mansionem, si forte boves non habuerit, inmorari debet, donec fuerint exhibiti ab his, qui cursus publici curam gerunt, nec culturae terrae inservientes abstrahere. acc. xi kal. feb. caralis constantino a. iiii et licinio iiii conss. (315 ian. 22).
CTh.8.5.2
Idem a. ad titianum. quoniam plerique nodosis et validissimus fustibus inter ipsa currendi primordia animalia publica cogunt quidquid virium habent absumere, placet, ut omnino nullus in agitando fuste utatur, sed aut virga aut certe flagro, cuius in cuspide infixus brevis aculeus pigrescentes artus innocuo titillo poterit admonere, non ut exigat tantum, quantum vires valere non possunt. qui contra hanc fecerit sanctionem promotus, regradationis humilitate plectetur: munifex poenam deportationis excipiat. dat. prid. id. mai. sabino et rufino conss. (316 mai. 14).
CTh.8.5.3
Idem a. ad acindynum praefectum praetorio. praesidibus et rationalibus ceterisque, quibus propterea res publica et annonas et alimenta pecoribus subministrat, usurpandi agminalis seu paraveredi licentia derogetur. quibus illud quoque licere non patimur, ne quid de provincialibus citra ordinem poscant nisi hi tantum, quorum fides cognita est, cum usus necessitatis exegerit. vestrae vero gravitatis ubi ratio exegerit, cursus publicus praesto est, quibus si a publico itinere aliqua militari via devertendum fuerit, ubi evectio non erit, publicis utemini agminalibus, sed modice et temperate tantum ad usum proprium necessariis. quae res si neglecta fuerit, vobis aestimationis vestrae notam incurrentibus praesides periculum sustinebunt, cum super hac re exploratores iam missi sint. quae enim mala provincialibus inferantur, conici ex eo etiam potest, quod nostris itineribus, quos publica utilitas movet, magna atque anxia dispositione vix vicenorum agminalium numerus subministrari queat. proposita xv kal. mart. constantino a. vii et constantio caes. conss. (326 [339] febr. 15).
CTh.8.5.4pr.
Idem a. menandro. certis nuntiis compertum est, quod plures veluti sibi ac necessitatibus propriis petitas angarias taxato pretio distrahunt. quamvis itaque raro posthac et non nisi merentibus evectiones praebendae sint, omnes tamen, qui ubique sunt cursus publici observatione districti, inquirant, si quis in hoc genere criminis possit intercipi, ut emptor et venditor in insulam relegentur, illis etiam, qui observare iussi sunt, pro dissimulatione vel neglegentia idem supplicium luituris. (326 iun. 22).
CTh.8.5.4.1
Non improbum tamen est, si is, qui angarialem habet copiam, ad tutelam vitae vel laborem adeundum itineris pro solacio sibi quendam sociaverit. namque hoc factum meretur veniam nec latere poterit explorantes; illud poena superius dicta plectendum est. super qua re proconsules rectores provinciarum praefectos vehiculorum adque omnes, qui cursui publico praesunt, admoneri conveniet. dat. x kal. iul. constantino a. vii et constantio caesare conss. (326 iun. 22).
CTh.8.5.5
Idem a. ad musonianum praefectum praetorio. iam dudum nostrae clementiae iussa exsistunt, ut rectoribus provinciarum evectionum faciendarum copia denegetur, quoniam cursui publico magna infertur pernicies, si haec licentia latius panderetur. ideoque hoc ipsum repetimus quod ante placuerat ac iubemus eos auctoritatis tuae litteris commoneri, ut iussis parere festinent. dat. viii kal. aug. constantio a. vii et constantio c. conss. (354 iul. 25).
CTh.8.5.6
Idem a. magno agenti vicariam praefecturam. hoc interdicto prohibemus, ne quis agminales ac paraveredos aestimet postulandos: in eos enim, qui hoc temere praesumpserint, vindicari acrius oportebit iussione nostra cunctis provincialibus intimata. dat. kal. aug. constantino a. vii et constantio c. conss. (354 aug. 1).
CTh.8.5.7
Imp. constantius a. olybrio proconsuli africae. paraveredorum exactio patrimonia multorum evertit et pavit avaritiam nonnullorum. ideoque praelata iussione nostra provinciarum rectores excellentia tua commoneat, ut, exceptis agentibus in rebus, qui ad movendum militem mitti consuerunt, quisquis alius paraveredum exegerit, non ei cedat impune, sed nec illi qui dederit. dat. iii non. aug. antiochiae constantio a. vii et constantio caes. conss. (354 [360] aug. 3).
CTh.8.5.8pr.
Idem a. ad taurum praefectum praetorio. evectiones ab omnibus postulentur, quacumque conspicui fuerint dignitate; non enim debet esse umquam efficax usurpatio, quae possit animalibus publici cursus inferre perniciem. quod si quis putaverit resistendum et sine evectione iter facere detegitur, ubi repertus fuerit, eundem iussimus detineri ac de eius nomine ad prudentiam tuam et ad musonium clarissimum virum comitem et magistrum officiorum referri. (357 [356] iun. 24).
CTh.8.5.8.1
Statuimus raedae mille pondo tantummodo superponi, birotae ducenta, veredo triginta; non enim ampliora onera perpeti videntur. (357 [356] iun. 24).
CTh.8.5.8.2
Octo mulae iungantur ad raedam aestivo videlicet tempore, hiemali decem; birotis trinas sufficere iudicavimus. adque haec cuncta regionibus praestitutos curare praecipimus poena eis proposita. dat. viii kal. iul. mediolano constantio a. viiii et iuliano caes. ii consulibus. (357 [356] iun. 24).
CTh.8.5.9pr.
Idem a. ad taurum praefectum praetorio. miranda sublimitas tua nullos evectioni dies addendos esse cognoscat nec passim raedarum tractorias vel evectiones birotum faciat. (357 dec. [?] 6).
CTh.8.5.9.1
Et agentibus in rebus a tua sublimitate tribui vel fieri evectionem vetamus; sufficere namque posse confidimus, quae isdem a nobis vel magistri officiorum comitatus nostri iussis necessaria habita ratione praebentur. dat. viii id. dec. mediolano constantio a. viiii et iuliano caesare ii conss. (357 dec. [?] 6).
CTh.8.5.10
Idem a. ad flavianum proconsulem africae. nulli de cetero subiunctorio privato animalia publica praebeantur nec rei huiusmodi facultas mulionibus relinquatur, sed penitus conquiescat. dat. vi kal. nov. sirmio post consulatum constanti a. viiii et iuliani caes. ii. (358 oct. 27).
CTh.8.5.11
Idem a. helpidio praefecto praetorio. ne qua posthac legio amplius quam duas angarias et hoc eorum, si qui aegri sunt, causa usurpare conetur, cum ad destinata proficiscitur, ita tamen, ut pro singulis angariis bina tantum boum paria consequantur. si qui post hanc legem amplius moverit, in maximam se reprehensionem sciat esse venturum. dat. xvi kal. dec. indictione iiii. (360 nov. 16).
CTh.8.5.12
Imp. iulianus a. ad mamertinum praefectum praetorio. quoniam cursum publicum fatigavit quorundam inmoderata praesumptio et evectionum frequentia, quas vicaria potestas et praesidum adque consularium officia prorogare non desinunt, curam ac sollicitudinem huius rei nos subire compulsi faciendarum evectionum licentiam cunctis abduximus. exceptis igitur vobis nulli evectionem licebit facere de cetero. sed ut necessitates publicae impleantur, vicariis denas vel duodenas evectiones manu mea perscriptas ipse permittam, praesidibus vero binas annuas faciat vestra sublimitas, quibus ad separatas provinciarum secretasque partes necessariis ex causis officiales suos dirigere possint. sed his quoque nostra etiam mansuetudo evectiones singulas dabit, ut ad nos referre possint, cum id fieri necessitas quaedam exegerit. acc. viii kal. mart. syracusis mamertino et nevitta conss. (362 febr. 22).
CTh.8.5.13
Idem a. ad mamertinum praefectum praetorio. ad suggestionem comitis adque eorum, qui largitionibus praesunt, illationi specierum largitionalium competentes evectiones rectores provinciarum, cum absit vicarius, facere debent. quod universis rectoribus tua sublimitas indicare non differat. acc. xii kal. iul. mamertino et nevitta conss. (362 iun. 20).
CTh.8.5.14pr.
Idem a. ad mamertinum praefectum praetorio. qui contra adnotationem manus nostrae plures quam evectio continebit veredos crediderit usurpandos, capitalem rem fecisse videbitur, et si instantis necessitatis gratia non retineatur, quis tamen ille sit ad censurae tuae, tum ad serenitatis nostrae conscientiam referendum est. (362 sept. 9).
CTh.8.5.14.1
Et quamquam, quid sit parhippus, et intellegere et discernere sit proclive, tamen, ne forte interpretatio depravata aliter hoc significet, sublimitas tua noscat parhippum eum videri et habendum esse, si quis usurpato uno vel duobus veredis, quos solos evectio continebit, alterum tertiumve extra ordinem commoveat. (362 sept. 9).
CTh.8.5.14.2
Nihil autem interesse debet nec ad crimen vocari, utrum agens in rebus suo anne mulionis itineri subiugando, modo evectionis datae formam et licentiam non excedat. dat. v id. sept. mamertino et nevitta conss. (362 sept. 9).
CTh.8.5.15
Idem a. ad avitianum vicarium africae. mancipum cursus publici dispositio proconsulis forma teneatur, neque tamen sit cuiusquam tam insignis audacia, qui parangarias aut paraveredos in civitatibus ad canalem audeat commovere, quo minus marmora pivatorum vehiculis provincialium transferantur, ne otiosis aedium cultibus provincialium patrimonia fortunaeque lacerentur. dat. vii kal. nov. antiochiae iuliano a. iiii et sallustio conss. (363 oct. 26).
CTh.8.5.16pr.
Idem a. ad mamertinum praefectum praetorio. in provincia sardinia, in qua nulli paene discursus veredorum seu paraveredorum necessarii esse noscuntur, ne provincialium status subruatur, memoratum cursum penitus amputari oportere decernimus, quem maxime rustica plebs, id est pagi contra publicum decus tolerarunt. excellens igitur auctoritas tua officio praesidali necessitatem tolerandae huiusmodi exhibitionis imponat, aut certe, si hoc existimant onerosum, suis animalibus uti debebunt, quotiens eos commeare per provinciam necessitas publica persuaserit. (363 nov. 25).
CTh.8.5.16.1
Sane angariarum cursum submoveri non oportet propter publicas species, quae ad diversos portus deferuntur. proinde considerata rerum necessitate pro locorum situ atque itineris qualitate tantum numerum angariarum collocari oportere decernas, quantum necessarium esse adhibitae plenissime deliberationes suaserint. dat. vii kal. dec. antiochiae iuliano a. iiii et sallustio conss. (363 nov. 25).
CTh.8.5.17pr.
Impp. valentinianus et valens aa. ad menandrum. vehiculis nihil ultra mille librarum mensuram patiemur imponi, ita ut veredarii sat habeant, quod his triginta libras equis vehere concessimus. quidquid igitur supra mensuram exsuperare constiterit, ad dispendium eius, qui in legem conmiserit, fisco conveniet adscribi. (364 mart. [?] 14).
CTh.8.5.17.1
Illud sane, ut penitus enormium vehiculorum usus intercidat, sanciendum esse decernimus, ut, quisquis opificum ultra hanc quam perscripsimus normam vehiculum crediderit esse faciendum, non ambigat sibi, si liber sit, exilii poenam, si servus, metalli perpetua supplicia subeunda. dat. prid. id. mart. mediolano divo ioviano et varroniano conss. (364 mart. [?] 14).
CTh.8.5.18pr.
Idem aa. ad mamertinum praefectum praetorio. si quando praepositus largitionum species transmittendas necessarias esse suggesserit ac brevem diversarum specierum, cui subvectio vehiculorum poscitur, designaverit, a praesidibus diversorum officiorum evectio competens praebeatur. (364 mai. 13).
CTh.8.5.18.1
Illud etiam sublimitas tua observari omni cautione praecipiat, ne amplius in singulis quibusque carpentis, quam bini aut ut summum terni homines invehantur, quos tamen directarum rerum custodes vel prosecutores esse constiterit. dat. iii id. mai. divo ioviano et varroniano conss. (364 mai. 13).
CTh.8.5.19
Idem aa. ad symmachum praefectum urbi. magnifica sedes tua evectionum faciendarum arbitrium in publicis tantum causis usurpet. verum ingenti procurabitur cautione, ne parum considerata facilitas ita publicis incipiat visceribus imminere, ut fatigatione nimia paenitentiam huius concessionis suscipere cogamur. dat. viiii kal. iul. philippopoli divo ioviano et varroniano conss. (364 iun. 23 [mai. 25]).
CTh.8.5.20pr.
Idem aa. ad florianum comitem rerum privatarum. iuxta divi iuliani consultissimam legem ad transferendas largitionum res necessarias competentia iudices evectionum subsidia perferant. (364 sept. 12).
CTh.8.5.20.1
Illud quoque adiectum est, ne quicquam oneris vehiculis publicis cumulatius, quam ratio fiscalis posceret, superponeretur, si quidem non amplius in singulis quibusque vehiculis, quam binos aut ut summum ternos sedere praeceptum sit. dat. prid. id. sept. divo ioviano et varroniano conss. (364 sept. 12).
CTh.8.5.21
Idem aa. ad artemium. competenti ratione prohibemus, ne hi, qui familiae praesunt, novum rapinarum aut fraudium genus exerceant, ut pro rotarum tritura ac ministeriis pecuniam ab angariarum praebitoribus poscant. pro rotis igitur et pro angariis praebitores dispendia nulla patiantur. dat. iii kal. oct. aquileia divo ioviano et varroniano conss. (364 sept. 29).
CTh.8.5.22pr.
Idem. aa. ad volusianum praefectum urbi. cunctos iudices laudanda tua sinceritas monebit, ut minime quosque transire patiantur, antequam seriem evectionis aspexerint et congrua subnotatione dimiserint. sane cuiuscumque fuerit dignitatis qui nostra interdicta calcaverit, retentetur, dum super ipsius nomine ad mansuetudinem nostram querella dirigatur, cui vindicta non deerit. in eos autem protinus ultio competens exserenda est, quos sinceritas tua pro loco graduque militiae ibidem coherceri posse crediderit. (365 febr. [?] 18).
CTh.8.5.22.1
Praeterea illud adiungimus, ut parhippum vel avertarium nullus accipiat, nullus impune praesumat, nisi eum nostrae serenitatis arbitrio aliqua necessitate cogente vir illustris magister officiorum textui evectionis addiderit. prolata litteris sub die xii kal. mart. romae, acc. iiii kal. april. venabri consulatu valentiniani et valentis aa. (365 febr. [?] 18).
CTh.8.5.23pr.
Idem aa. mamertino praefecto praetorio. ad procurationem clavularii cursus eligendi sunt ex eo hominum genere, qui in provinciis codicillis comitivae et praesidatus aut rationum epistulis honorariis nixi ab omnium se civilium et publicorum officiorum ministerio removerunt. his tamen ab hac molestia segregatis, qui legationum reverentia, principalium beneficiorum iudiciis, honorem ipsis principibus tradentibus sunt adepti vel qui emeritis officiis palatinis missione donati sunt. (365 mart. 10).
CTh.8.5.23.1
Locandi autem erunt per singulas mansiones vel quo longius sinceritas tua procurationem eorum existimaverit porrigendam. in quo negotio si quid neglectum secusve gestum fuerit, ad eorum, quidquid peccatum erit, crimen invidiamque referetur. (365 mart. 10).
CTh.8.5.23.2
Quanto autem tempore unusquisque iniuncti officii sarcinam debeat sustinere, celsitudinis tuae arbitriis relinquimus sanciendum. (365 mart. 10).
CTh.8.5.23.3
Qui viri et evectiones commeantium exactissima cura inspicere debebunt et animalibus alimenta, quae fiscus noster suggerit, ministrare. dat. vi id. mart. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 mart. 10).
CTh.8.5.24
Idem aa. ad buleforum consularem campaniae. nonnullos id agere compertum est, ut, si forte defecta fuerint animalia, quae vehiculis deputata sunt, veredorum numerum, qui alteri serviunt necessitati, ad raedas quibus utuntur usurpent. hanc licentiam per mancipes locorum omnifariam prohiberi conveniet, ut, si quis extiterit, qui formam nostrae sanctionis excedat, cuiuscumque fuerit dignitatis, tamdiu resistere ac residere cogatur, quamdiu animalia, quibus iter peragat, revertantur. dat. viiii kal. april. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 mart. 24).
CTh.8.5.25
Idem aa. ad symmachum correctorem lucaniae et brittiorum. compertum est usurpatione quorundam in publici cursus damna grassante ab itinere solito deviari. proinde si quis iter faciens cuiuscumque dignitatis fuerit militans ab itinere recto deverterit quingentis passibus, poena in eum competens proferatur et ad nostram scientiam referatur. dat. viii kal. april. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 mart. 25).
CTh.8.5.26
Idem aa. ad mamertinum praefectum praetorio. cursus mancipes clavularii ex quo genere hominum debeant ordinari, apertissima lege decrevimus. quorum si praedictae numerus functioni non potuerit occurrere, curiales ad hoc munus sunt vocandi. dat. vi kal. mai. valentiniano et valente aa. conss. (365 apr. 26).
CTh.8.5.27
Idem aa. ad fortunatum consularem pannoniae secundae. neque plures parhippos dimittendos nec emensis evectionibus dandam conmeandi cuiquam facultatem gravitas tua cognoscat. in eo autem ne admonitionem quidem adhibendam putamus, ut a nullo omnino cursus publicus sine evectionis auctoritate moveatur. dat. v kal. iun. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 mai. 28).
CTh.8.5.28
Idem aa. ad probum praefectum praetorio. quod iam gallis prodest, ad illyricum etiam italiaeque regiones convenit redundare, ut non amplius raeda quam mille pondo subvectet, angariae mille quingenta sufficiant, veredo ultra triginta nullus imponat. directa v kal. ian. sirmio valentiniano et valente aa. conss. (368? 370? 373? dec. 28).
CTh.8.5.29
Idem aa. ad domnum consularem siciliae. ii tantum parhippum praesumant, quibus nos ipsi in evectione quam facimus veredum cum parhippo tribui iusserimus. si quis vero citra nostrae adnotationis indultum id licenter exegerit, severissimae subiaceat ultioni. dat. iiii non. dec. treviris post consulatum lupicini et iovini vv. cc. (368 [367] dec. 2).
CTh.8.5.30
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad viventium praefectum praetorio. perspicue sanxeramus, ut in carpentis raedarum mensuram subditam nullus excederet, nemo amplius raedae quam mille pondo, angariae quam mille quingenta, veredo quam triginta auderet imponere. ideoque ad illustres magistros equitum et peditum scripta porreximus, ut per loca, quae huiuscemodi observationis excubiis munienda sunt, sollicitos protectores diligentesque constituant, quo idem et mensuram vehiculorum et vim onerum semper inspiciant nihilque fieri contra haec iura patiantur. quin etiam, quotienscumque aliquis fuerit inventus excessisse legem vel vehiculi enormitate vel ponderis, quemlibet locum, quamcumque ille protulerit dignitatem, quidquid ultra mensuram esse constiterit, aput se protector, qui insolentiam deprehenderit, retentabit, donec super eo, qui interdicta contempserit, ad clementiam nostram relatio dirigatur. dat. viiii kal. oct. valentiniano et valente ii aa. conss. (368 sept. 23).
CTh.8.5.31
Idem aaa. ad catafronium vicarium italiae. nec mulionibus nec carpentariis nec mulomedicis cursui publico deputatis mercedem a quoquam sinceritas tua siverit ministrari, cum iuxta publicam dispositionem annonas et vestem, quam isdem credimus posse sufficere, consequantur. et cetera. dat. xviii kal. sept. treviris valentiniano et valente iii aa. conss. (370 aug. 15).
CTh.8.5.32
Idem aaa. ad ampelium. evectionum copiam senatui, cum proficiscendi ad nos necessitas fuerit, serenitas nostra largita est. nam si adclamationibus populi romani nostri aliisque antiquis et sollemnibus rebus concessa iugitas illibata servatur, provincialibus etiam, quando e re esse censerent, evectionum copia non negata est, ut ad nos sumpta evectione contendant, quanto magis huius arbitrii his facultas est deferenda, quos collegii merito videre frequentius cupimus? dat. iii id. dec. treviris gratiano a. ii et probo conss. (371 dec. 11).
CTh.8.5.33pr.
Idem aaa. ad constantium. evectionum emittendarum etiam per ceteras provincias dumtaxat in translationem vestium tua sinceritas habeat facultatem, ut, si forte in itinere vicarius non fuerit, cum vestes eaedem transferuntur, tarditas nulla generetur: certe, ubi idem vicarius forte morabitur, aut dimittet tuas aut alias ipse renovabit. et hoc quidem eo constituitur exemplo, quo aurum argentumque transfertur, in quo utique nullum evectionibus tuis adfertur obstaculum, quominus id, quod transmissum fuerit, ad loca statuta perveniat. (374 iul. 10).
CTh.8.5.33.1
Eaedem autem vestes militares usque ad ea loca sunt transferendae, ubi ipsi milites sunt constituti, neque enim paulo deverticulo abducendi sunt ab excubiis sibi pro publica utilitate commissis. (374 iul. 10).
CTh.8.5.33.2
Tales igitur vestes a provinciis dirigantur, quae, priusquam moventur, inspectione gravitatis tuae displicere non possint. dat. vi id. iul. robore gratiano a. iii et equitio v. c. conss. (374 iul. 10).
CTh.8.5.34pr.
Idem aaa. ad hesperium praefectum praetorio. quia in omnibus aliis provinciis veredorum pars quarta reparatur, in proconsulari provincia tantum detur, quantum necessitas postulaverit et quidquid absumptum non fuerit, hoc nec pro debito habeatur nec a provincialibus postuletur. non dubitamus autem plus quam quartam ad reparationem necessariam non esse iumentorum. (377 [379?] febr. 27).
CTh.8.5.34.1
Praeterea in singulis mutationibus arbitramur ternis veredis muliones singulos posse sufficere. (377 [379?] febr. 27).
CTh.8.5.34.2
Nam ut stabula impensis publicis extruantur, contra rationem est, cum provincialium sumptu citius arbitremur et utilius adparanda. (377 [379?] febr. 27).
CTh.8.5.34.3
Iam vero mancipum non ab ordine nec a magistratibus accipienda videntur obsequia, sed ab officio proconsulari qui missione donantur, vel ex aliis officiis, quos idoneos adque emeritos esse constiterit. non enim improbabilis haec dispositio est, cum et in suburbicariis regionibus haec consuetudo servetur. dat. iii kal. mart. treviris gratiano a. iiii et merobaude conss. (377 [379?] febr. 27).
CTh.8.5.35pr. Imppp. valens, gratianus et valentinianus aaa. ad auxonium praefectum praetorio. a nullo umquam oppido aut frequenti civitate, mansione denique adque vico uno die ultra quinque veredorum numerus moveatur, ac si quis eorum, qui praepositi vocantur aut mancipes, publico denique cursui nomine aliquo praesunt, hunc quem praescripsimus modum patiatur excedi, severissime sinceritatis tuae auctoritate compescetur: aut militans exauctorationem subibit aut decurio vel manceps relegatione annua plectetur. ii autem, qui suprascriptum numerum supergredi molientur, cuiuscumque sint honoris aut nominis, quinque argenti libris in unius veredi usurpatione multentur. (378 apr. 20).
CTh.8.5.35.1
Si tamen necessitas maior coegerit, super sollemnem numerum iubemus admitti quos aut sacras litteras ferre constiterit aut habere in evectionibus adnotatum, ut aliqua de causa instantius ire iubeantur, quod vel spectabilis viri officiorum magistri vel sinceritatis tuae litteris oportebit adscribi, ut exstet evidens causa, quae praescriptum legis excedat. (378 apr. 20).
CTh.8.5.35.2
In vehiculis etiam hac volumus ratione moderari, ne supra assium numero raeda moveatur. quod facinus sublimis auctoritas tua si contra vetitum cernat admitti, pro motu suo severitate cohibebit. dat. xii kal. mai. treviris valente vi et valentiniano ii aa. conss. (378 apr. 20).
CTh.8.5.36
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad syagrium praefectum praetorio. mancipibus supra lustrale tempus cura non inmineat mancipatus: nec intra triginta dies .... amplius cuiquam liceat ex mutatione discedere. quod si quis supra praescriptum numerum dierum ab statione, quam receperit, excesserit, capitali animadversione puniatur. idcirco enim quinquennio devoluto eos honorem perfectissimatus manere praecipimus omniumque aliarum necessitatum immunitate fovemus, ut tempus procurationis impositae sollerti fide et integritate succedant. dat. iii kal. mart. treveris syagrio et eucherio conss. (381 febr. 27).
CTh.8.5.37
Idem aaa. ad palladium praefectum augustalem. eum, qui sagum hippocomorum notabili populatione voluerit usurpare vel scindere, cuiuslibet fuerit dignitatis, sine aliqua exceptione iubeas detineri, ut, cum de eius nomine relatio fuerit destinata, quid super eius contumacia statuendum sit, opportunius aestimemus. dat. prid. id. mai. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 mai. 14).
CTh.8.5.38
Idem aaa. floro praefecto praetorio. proficiscente vicario triginta asini, veredi decem tantummodo moveantur, quinquaginta librarum auri dispendio eius officio, si haec fuerint contempta, non inmerito subiugando. illud etiam similiter observetur, ne quis faciendae evectionis sibi vindicet facultatem. dat. viii kal. mai. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 apr. 24).
CTh.8.5.39
Idem aaa. floro praefecto praetorio. quisquis seu civili seu militari deposita dignitate aget otium, non prius usquam fiducia evectionum prodeat, quam editis causis nostra maiestate consulta utendi itidem cursus publici acceperit potestatem. reliquos vero, etiamsi expresserint tali tenore copiam latius evagandi, a fructu furtivae impetrationis arcemus. dat. xvii kal. aug. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 iul. 16).
CTh.8.5.40pr.
Idem aaa. floro praefecto praetorio. iudicibus faciendae evectionis copiam denegamus cum id nostro numini et vestris tantum sit potestatibus reservandum. his enim tantum ambulandi facultatem iudices ex suo arbitrio praebituri sunt, quos in transmissione largitionalium titulorum prosecutores viderint constitutos, scituri, si definitionem nostram excesserint, se quidem xxv auri libris, officium vero quinquaginta esse multandos. (382 iul. 23).
CTh.8.5.40.1
Sane ut etiam agendi itineris possit esse moderatio, seni veredi, singulae etiam raedae per dies singulos dimittantur. dat. x kal. aug. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 iul. 23).
CTh.8.5.41
Idem aaa. filagrio comiti orientis. capitalis periculi acerbitate proposita evectionum contractus asinorumque merces et ementis et distrahentis poena prohibemus. proposita beryto, dat. xii kal. oct. antonio et syagrio conss. (382 sept. 20).
CTh.8.5.42
Idem aaa. constantiano vicario dioeceseos ponticae. reparationis collatione ab officialium persona submota idoneos mancipes constitutos quinquennii tempus implere praecipimus. dat. iii kal. ian. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 dec. 30).
CTh.8.5.43
Idem aaa. ad neoterium praefectum praetorio. quibus ius ante non fuit evectionum abstinentia, quibus fuit faciendarum moderatione rei publicae prospiciant. illustres enim viri militiae equestris ac pedestris magistri, qui hac usurpatione caruerunt, multo in posterum patientius abstinebunt, cum et amantes rei publicae sint et circa communes utilitates nostris sibi animadvertant moribus esse vivendum. dat. kal. feb. richomere et clearcho conss. (384 febr. [?] 1).
CTh.8.5.44
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. nullus evectione utatur privatus, tametsi valuerit impetrare, exceptis his, quos sublimissimae administrationis illustravit indeptio et quos magistri equitum ac peditum pompa sublimat, qui tamen omnes in actu ipso positi rei publicae providerunt, non hi, quos honorarii tantum nominis suffragia prosequuntur, sub hac videlicet definitione, ut, cum semel ad propria vel optata pervenerint, utendae eiusdem evectionis non habeant facultatem nisi consulta iterum clementia nostra geminae isdem beneficium detulerit largitatis, etiamsi administratione deposita ad larem proprium revertuntur. dat. vi non. mart. constantinopoli richomere et clearcho conss. (384 mart. 2).
CTh.8.5.45
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. nullus numerum amplius quam singulas vel binas angarias secundum prius nostrae praeceptum serenitatis usurpet. dat. iiii id. april. constantinopoli richomere et clearcho conss. (384 apr. 10).
CTh.8.5.46
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. cynegio praefecto praetorio. diversorum officiorum veterani mancipatum debitum cursui publico repraesentent, etiamsi post contra vim legis aliquam indepti sint dignitatem aut per suffragium ad curiarum honorarium patronatum aut ad societatem consortiumque laurentum aut ad decuriae herculeae suffragium adspirasse doceantur. in his vero, qui non terrena, sed caelestia privilegia quaesiverunt, hoc custodiendum esse sancimus, ut, si quemquam ex huiusmodi genere hominum iam tenet religio sacrosancta eiusque operam non potest accipere mancipatus, facultates memorati cursus publicus consequatur. dat. v id. april. mediolano arcadio a. i et bautone v. c. conss. (385 apr. 9).
CTh.8.5.47pr.
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. raedae mille librarum onus imponi debet, carro sescentarum nec amplius addito eo, ut aurum ceteraeque species largitionales non ad libidinem prosecutorum vel susceptorum, sed aptis oneri ac ponderi vehiculis deferantur. quibus utique non licebit sub capitalis exitii minis quicquam oneris privati secus quam lex nostra praescribit imponere neque alios mercede subvehendos velut proposita licitatione conducere, exceptis his quos necessitas prosecutionis adiunxerit. (385 iun. 17).
CTh.8.5.47.1
Et quoniam veredorum quoque cura pari ratione tractanda est, sexaginta libras sella cum frenis, triginta quinque vero averta non transeat, ea condicione, ut, si quis praescripta moderaminis imperatorii libramenta transscenderit, eius sella in frusta caedatur, averta vero fisci viribus deputetur. dat. xv kal. iul. constantinopoli arcadio a. i et bautone conss. (385 iun. 17).
CTh.8.5.48pr.
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. si aurum sacrarum largitionum vel argentum ad comitatum nostrum destinatur, una raeda quingentis auri libris, mille vero argenti, si vero privatarum, auri trecentis, quingentis vero argenti libris oneretur. sint praeterea duo palatini prosecutores singularum raedarum cum tribus servis, habentes quinquagenarum librarum avertas et saga, quibus par erit eos pro itineris necessitate muniri, ita ut, si quid ultra praescriptum nostrae serenitatis inventum fuerit, ad comitatum nostrum protinus dirigatur. (386 mart. 4).
CTh.8.5.48.1
Lineae vel amictoria, quibus hactenus onerari raedae solebant, nec ulterius raedis, sed angariis vel navibus dirigantur et si alicubi repertae fuerint huiusmodi species, thensauris eius urbis, in qua deprehensae fuerint, deputentur, per angarias, ubi facultas fuerit, destinandae; reliquae vero delicatae vestes, sed et linteamen amictorum nostrorum usibus necessarium raedis sub mille librarum ponderatione mittantur. dat. iiii non. mart. constantinopoli honorio n. p. et evodio v. c. conss. (386 mart. 4).
CTh.8.5.49
Idem aaa. caesario magistro officiorum. ii qui provinciis praesunt inspectis evectionibus ex quacumque parte venientium ad vehiculorum vicem comites quattuor veredos cum parhippo, tribunos militum ternos movere permittant, ceteros domesticos protectores et agentes in rebus binis uti tantummodo patiantur. dat. iii non. sept. valentiae timasio et promoto conss. (389 [386] sept. 3).
CTh.8.5.50
Idem aaa. praefectis praetorio. non patimur hippocomos per eos, qui veredis uterentur, indigna spoliatione vaxari, si quidem nonnulli veredarii saga eorundem dicantur auferre. quocirca per omnes iudices et curiosos miserabilis removeatur iniuria, scientibus cunctis, quod, si observata non fuerit nostra sanctio, non solum damna resarcire, verum etiam notam et multam qui neglexerit subire cogetur, ut his retentis, qui fuerint detecti hippocomis saga abstulisse, super eorum nominibus ad nostram clementiam referatur. proposita xv kal. iul. treviris valentiniano a. iiii et neoterio conss. (390 iun. 17).
CTh.8.5.51
Idem aaa. potamio praefecto augustali. publici cursus exhibitio antiqua ex consuetudine inducta curialibus viritim per curias debet pensata locorum hominum facultatum qualitate distribui. dat. iii kal. aug. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 iul. 30).
CTh.8.5.52
Idem aaa. rufino praefecto praetorio. faciendarum evectionum licentiam in excidium publici cursus a comitibus aegyptiaci limitis usurpatam sublimis magnitudo tua auctoritate huius legis inhibebit. dat. vii kal. aug. constantinopoli d. n. theodosio a. iii et abundantio v. c. conss. (393 iul. 26).
CTh.8.5.53
Impp. arcadius et honorius aa. dextro praefecto praetorio. quia comperimus quosdam animalia publica subtraxisse, ea per inquisitionem mulionum et mancipum volumus redhiberi, adque ideo per muliones et mancipes, nisi animalia perducta fuerint, diligenti inquisitioni et plenae cognitioni locus non negetur, et cum manifesta ratione deprehenderit illicita usurpatione cursum publicum fuisse vexatum, in quadruplum superductorum animalium pretium inferri censemus. et ne idem etiam in futurum admittatur, praecipimus, ut, si qui vel per unam mutationem veredum mulamve aut bovem superducendum esse crediderit, memoratam fisci viribus multam inferat. dat. xv kal. april. mediolano olybrio et probino conss. (395 mart. 18).
CTh.8.5.54
Idem aa. dextro praefecto praetorio. meminimus evectiones illustribus viris honori potius quam usui detulisse. ne igitur cursus publicus pereat, hac lege sancimus, ne quis sibi deinceps cursum publicum privatus usurpet, nisi cum aut a nobis evocatur aut a clementiae nostrae veneratione discedit. si quis ergo posthac contra vetitum sibi cursum publicum illicita temeritate praesumpserit, motum in se nostrae mansuetudinis excitabit. et cetera. dat. vi kal. mai. mediolano olybrio et probino conss. (395 apr. 26).
CTh.8.5.55
Idem aa. florentino praefecto urbi. duorum veredorum evectiones te praesumpsisse propria relatione signasti. cuius facti veniam indulgemus, sed nihil tale posthac nec usurpari volumus nec licere. dat. xii kal. mart. mediolano arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 febr. 18).
CTh.8.5.56
Idem aa. simplicio magistro militum. sufficiunt iudicum potestatibus evectiones, quas a nostra serenitate vel sede illustrium praefectorum necessitatibus publicis accipiunt servituras. insignis igitur auctoritas tua statutis nostrae clementiae sibi faciendarum evectionum usurpatam licentiam negatam fuisse cognoscat. tunc namque metu praeceptum custodire oportet iudices inferiores, cum cognoverint a potioribus custodiri. si vero posthac eadem culpa permanserit, in officium auctoritatis tuae gravi supplicio vindicabitur. dat. xv kal. ian. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 dec. 18).
CTh.8.5.57
Idem aa. remistheo duci armeniae. repetita lege sancimus, ne experientiae tuae post hoc prorsus sit licentia aut evectiones facere aut sine evectionibus nostris facultatem cursus publici vindicare. cuius rei temeritatem si posthac laudabilitas tua crediderit esse repetendam, scias a te x libras auri, x etiam ab officio, quod tuis iussionibus obsecundat, protinus exigendas, his tantummodo utendi cursus publici facultate concessa, qui legati de diversis gentibus ad nostram clementiam properare festinant. dat. vi kal. mart. constantinopoli caesario et attico conss. (397 febr. 24).
CTh.8.5.58
Idem aa. vincentio praefecto praetorio. si quis mulionem mutationibus deputatum vel sollicitatione vel receptione subtraxerit, per singula capita humana x libras argenti inferre cogatur. et ne sollicitatoribus et occultatoribus sit ullum in aliqua excusatione perfugium, nec mutari quemquam per compensationis simulationem vel absolvi sub aetatis aut debilitatis alicuius obtentu licebit. ideoque iudex, qui sibi hoc vindicaverit ut servum publicum liberet, unam libram auri per homines singulos, officium quoque eius, si legem supprimendo consenserit, simili poena multetur. haec in futurum mansuetudo nostra constituit. in praeteritum autem hoc statuisse sufficiat, ut, si muliones publici repperti fuerint licet senes aut debiles, cum uxoribus suis et omni peculio adque agnatione retrahantur. et cetera. dat. xii kal. mart. mediolano honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 febr. 18).
CTh.8.5.59 [=brev.8.2.1]
Impp. arcad. et honor. aa. messalae pf. p. si quispiam paraveredum aut parangariam non ostensa evectione, quae tamen pro publica facta sit necessitate, praesumpserit*, periculo curatoris sive defensoris et principalium civitatum ad ordinarium iudicem dirigatur, singulas libras auri per singulos paraveredos vel parangarias fisci viribus illaturus. qua in parte si rector provinciae atque officium eius colludium praebere voluerit, duplum ex suis bonis noverit exigendum. dat. xv. kal. dec. stilicone et aureliano coss. haec lex interpretatione non indiget
CTh.8.5.60
Idem aa. messalae praefecto praetorio. animalia publica, dum longe maiore ac periniquo pretio pabula aestimantur, per mancipes adque apparitores aperte vexantur. ne id contingat, sublimitas tua disponat, ut neque pabula mutationibus desint neque provinciales ultra, quam iustitiae sinit ratio, praegraventur. dat. v k. dec. mediolano stilichone et aureliano conss. (400 nov. 27).
CTh.8.5.61
Idem aa. vincentio praefecto praetorio. macrobium illicita praesumptione evectiones fecisse constitit, cum necessitas publica non flagitaret, quique multam temeritatis excepit. ne autem idem in futurum contingat, sublimitas tua vicarios admonebit atque eorum officia interminatione proposita, ut ab huiusmodi usurpatione noverint abstinendum. dat. v id. dec. mediolano stilichone et aureliano conss. (400 dec. 9).
CTh.8.5.62
Idem aa. caesario praefecto praetorio. usurpationem cursus publici penitus iussimus amputari, scilicet ut excepta magnitudine tua praesumendi velocis et clavularii cursus nullus habeat potestatem. quod si quid iudicum vel contemptus vel ignorantiae vitio scita nostri numinis temeranda censuerit, unium.....Quoque officium, quod ei paret, sciat se xxx libris auri esse multandum. dat. iii non. feb. constantinopoli vincentio et fravito conss. (401 [immo 396/7] febr. 3).
CTh.8.5.63
Idem aa. provincialibus provinciae proconsularis. quoniam multos perspeximus illicita praesumptione paraveredos vel parangarias postulare, hac lege sancimus, ut nulli deinceps usurpandi licentia concedatur nisi in causa publica vel manifestis evectionibus destinato. si quis contra fecerit, una libra auri multetur. et cetera. dat. prid. kal. april. mediolano vincentio et fravito conss. (401 mart. 31).
CTh.8.5.64pr.
Imppp. arcadius, honorius et theodosius aaa. septimino proconsuli africae. comperimus provinciales et pabula et pecuniam pro equorum cursualium sollemni ratione conferre et extrinsecus paraveredorum onere praegravari. (403 mart. 26).
CTh.8.5.64.1
Provinciarum igitur rectores procurent, ne umquam cursus publicus veniat in querellam et occasio deceptionis curiales animalia indebita praestare compellat. dat. vii kal. april. ravenna d. n. theodosio a. i et rumorido conss. (403 mart. 26).
CTh.8.5.65
Idem aaa. hadriano praefecto praetorio. per stationes singulas idoneos mancipes volumus collocari, amotis, ne deinceps usurpantium praesumptionibus atteratur.... dat. iiii kal. mart. romae honorio a. vi et aristaeneto conss. (404 febr. 27).
CTh.8.5.66pr.
Idem aaa. anthemio praefecto praetorio. nemo ducum ingressus semel provinciam suam postmodum itineribus faciendis cursu adque angariis ipse sive suum utatur officium, sed expeditionem militarem iumentis propriis exsequantur. (407 aug. 2).
CTh.8.5.66.1
De cohortalinis etiam officiis eadem lege sancimus, ne quis ex his per provinciam suam discurrens veredo uti conetur in posterum, cum sacra prohibitum sanctione cognoscant. (407 aug. 2).
CTh.8.5.66.2
Quod si quis ducum vel apparitorum vel cohortalium temerario animo ea quae decernimus contemnenda putaverit, per singula animalia quibus usus fuerit singularum librarum auri illatione multabitur. dat. iiii non. aug. constantinopoli dd. nn. honorio vii et theodosio ii aa. conss. (407 aug. 2).

CTh.8.6.0. De tractoriis et stativis
CTh.8.6.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad rufinum praefectum praetorio. nemini ex his, qui ex castrensibus muniis absoluti ad domum redeunt post labores, tractoria praebeatur a sacro separata iudicio, sed unusquisque in epistulis nostris, quibus ad aevi reliqui testimonium singulos sequimur, viaticum conficiendi itineris consequatur. hanc igitur sanctionem sinceritas tua congrua auctoritate custodiat ac, si quando aliquis ex hoc genere hominum annonas poposcerit, imperialibus litteris sua subscriptione subiecta modum debitae praebitionis impertiat. sed ne quis, ut hactenus factum est, quas superfluas impetraverit, largiatur aut vendat, ne quis ad quaestum de hac erogatione capiendum ulterius nomen opponat. emissa sub die viii kal. feb. roma valentiniano et valente aa. conss. (365 ian. [?] 25).
CTh.8.6.2
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. rufino praefecto praetorio. tractoriae cum stativis solitis bidui tantummodo tempus accipiant. nulli vero penitus cum necessariis praebeantur nisi his tantummodo, qui animalia atque equos sacro usui necessarios prosequuntur, ita tamen, ut his dimissis in tractoriarum corpore praefinitus quinque dierum numerus adscribatur, ut nullus ultra hoc temporis spatium ad residendum in quo libitum fuerit loco copiam nanciscatur. dat. vii kal. sept. constantinopoli arcadio a. ii et rufino consulibus. (392 aug. 26).
CTh.8.7.0. De diversis officiis et apparitoribus et probatoriis eorum
CTh.8.7.1
Imp. constantinus a. ad versennium fortunatum consularem aquarum. promotionis ordo custodiendus est, ut primus in officio sit, qui prior fuerit in consequendo beneficio principali. dat. viii id. mart. thessalonica constantino a. iiii et licinio iiii conss. (315 mart. 8).
CTh.8.7.2
Idem a. ad philippum praefectum praetorio. officiales, quos ex diversis officiis ex protectoribus epistulas impetrasse constiterit, pristinae reddi iubemus militiae. dat. iii non. nov. arelato constantino a. vii et constantio caes. consulibus. (326 [346?] nov. 3).
CTh.8.7.3
Imp. constantius a. ad silvanum comitem et magistrum militum. post alia: universi officiales diversorum officiorum, qui ex protectoribus epistulas meruerunt, officiis pristinis militiaeque reddantur nec opponant quaesitae sibi vocabulum dignitatis. dat. vi kal. iun. sirmi limenio et catullino conss. (349 mai. 27).
CTh.8.7.4
Idem a. ad viros clarissimos praefectos praetorio. post alia: de cohortalibus adque magistrorum equitum et peditum officialibus iubemus, ut minime de cetero ad adorandam purpuram nostram veniant, nisi si sub armis militiam toleraverint et omnibus expeditionibus adfuerint. dat. prid. id. mai. constantio a. vii et constante ii caesare consulibus. (354 [353] mai. 14).
CTh.8.7.5
Idem a. ad praefectos praetorio. post alia: de chartulariis magistrorum equitum et peditum si quis post xxv annos obnoxius curiae fuerit reppertus, habeat privilegium militiae. omnes autem, qui probati fuerint quacumque ratione vel quocumque tempore, perseverent in militia, ii dumtaxat qui ministeriales et paedagogiani et silentiarii et decuriones exsistunt, ita ut post quindecim annos minime ab aliquo inquietentur. et cetera. dav. xv kal. iun. constantio a. vii et constante caes. ii conss. (354 [353] mai. 18).
CTh.8.7.6
Idem a. ad praefectos praetorio. post alia: de largitionalibus comitatensibus et officialibus rationalis rerum privatarum custodiri praecipimus, ut post viginti et quinque annos ad curiam minime revocentur. hoc idem de officialibus praefectorum vicariorum observari sanximus. de primipilaribus vero, quia cursum exhibent, anni decem observandi sunt. officiales enim praefecti urbi propterea, quod non exhibent primipili pastionem, post viginti quinque annos minime persequantur. quod sane ad logografos pertinet, prius promulgatam legem firmam esse volumus. dat. prid. non. oct. constantio a. vii et constante c. ii conss. (354 [353] oct. 6).
CTh.8.7.7
Impp. constantius et constans aa. ad taurum praefectum praetorio. instaurata necessaria sanctione id volumus de cetero custodiri, ne ullus quemquam iudicum probare audeat vel provehere. excipimus tamen officia cursus publici sollicitudinem sustinentia, nec enim tanto muneri adminiculum denegari publica permittit utilitas. quae cum ita sint, ceteris officiis universis eique, quod paret laudabili prudentiae tuae, nullus nisi nostro existente statuto debebit adscribi. dat. vi kal. iun. mediolano, acc. viii id. iul. datiano et cereale conss. (358 [357] mai. 27).
CTh.8.7.8
Impp. valentinianus et valens aa. ad mamertinum praefectum praetorio. praefecturae cornicularios, qui annis singulis ex numero deputatorum exeunt, post transactos corniculos nostram adorare purpuram volumus, quo honore perfunctis, cum iam missionem tenuerint, liberum otium damus, ut ad susceptionem vel cuiuslibet necessitatis officium qui ex corniculario adoraverint minime devocentur. haec igitur missio ea habeat privilegia, quae veterum principum sanctiones habere constiterit. dat. iii kal. feb. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 ian. 30).
CTh.8.7.9
Idem aa. ad germanianum praefectum praetorio. qui de ordinariorum officiis iudicum vel amplitudinis tuae, exceptis his, qui cornicularii honore perfuncti sunt vel his, qui secundum legem purpuram nostram adorarunt, inter protectores domesticos vel scholares militant, ad eius, quod declinare temptarunt, muneris functionem et ad necessitates constringantur mancipatus. dat. vii id. april. remis gratiano et dagalaifo conss. (366 apr. 7).
CTh.8.7.10
Idem aa. ad viventium praefectum praetorio. probabile et celebrandum tuae sinceritatis examen lege firmamus, quod ex officio tui culminis iners vulgus eiecisti et indignos militia diversis iussisti inhaerere muneribus. ideoque nulli eorum, quos illustris praestantia tua propositis publicavit edictis, habendi vel adipiscendi gradum alterum sit facultas. quin etiam si quis de his umquam interdictam adfectaverit dignitatem, iniecta manu a quocumque rectore retrahatur, ut a condicione sententiae non recedat. dat. xvi kal. iun. complati valentiniano n. p. et victore conss. (369 mai. 17).
CTh.8.7.11
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. severo magistro militum. si quando praefectus praetorio vel vicarius aut rector provinciae significaverit eum, qui chartis ac ratiociniis publicis invenitur obnoxius, ad praeposituram castri ac militum transisse, retractus illi adsignetur officio, a quo ad necessitatem praestandi ratiocinii devocatur; tamen in reiecti vero locum is potissimum destinetur, cui meritorum adstipulentur insignia. dat. x kal. ian. gratiano a. ii et probo conss., emissa ad magistros militum et comites et duces omnes. (371 dec. 23).
CTh.8.7.12
Idem aaa. ad iulianum proconsulem africae. nullum militem a quolibet numero ad stationes agendas per consulares byzacenam et tripolitanam provincias destinari iubemus, sed probati in obsequiis praesidalibus eius officii, in quo parent, vocabulo censeantur nec quicquam his sit cum armatae militiae nuncupatione commune. sed et si quis forte ex his, qui in legionibus vel in numeris deputentur, gestandis armis idoneus sit, qui tamen pastui primipili neutiquam obnoxius detegatur, ei, cui adscriptus est, militiae indubitanter iungatur. dat. iii kal. iun. nassonaci, acc. vi kal. dec. modesto et arinthaeo conss. (372 mai. 30).
CTh.8.7.13
Idem aaa. ad romanum comitem africae. numquam officiales iudicum in quolibet militum numero deputentur; probatos enim eius officii, in quo parent, appellatione congruit nominari. si qui sane in quolibet numero ex apparitoribus praesidentium nunc repperientur adscripti neque pastui primipili deteguntur obnoxii, hique armis gestandis pro statura ac robore corporis idonei sunt, revocentur ad numeros, quibus de more hactenus deputati sunt. dat. iii kal. iul. modesto et arinthaeo conss. (372 iun. 29).
CTh.8.7.14pr.
Idem aaa. tatiano comiti sacrarum largitionum. nullus thensaurensis vel officialis comitis thensaurorum semel deprehensus eversor quocumque pacto aut repetat militiam suam aut aliam sibi requirat per ambitum dignitatem vel sese transferat ad aliam quamcumque militiam. (377 ian. 25).
CTh.8.7.14.1
Sed neque hi, qui nuper thensaurorum custodiam susceperunt, scriniarii etiam comitum thensaurorum vel ceteri thensaurenses alterius militiae sperent se occasione defendi vel ad honores aliquos dignitatesve transire, sed ea perpetuo tenendos esse militia, qua sunt a principio mancipati. dat. viii kal. feb. antiochiae gratiano a. iiii et merobaude conss. (377 ian. 25).
CTh.8.7.15
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad syagrium praefectum urbi. qui abhinc quinquennio desertis propriae apparitionis obsequiis in ordines indebitos evolarunt, pristinis officiis reddantur. et cetera. dat. vii id. oct. syagrio et eucherio conss. (381 oct. 9).
CTh.8.7.16pr.
Idem aa. et arcadius a. ad principium praefectum praetorio. praeter eos, qui de officio eminentium potestatum numero stipendiorum et curriculis evolutis urbique praefecti, vicariae etiam potestatis, serenitatis nostrae annis singulis adtingere purpuram venerarique praecepti sunt, nulli prorsus vel ex eo numero vel illorum certe, qui provincialia officia peregerunt, tranquillitatis nostrae muricem adorare sit liberum omnium suffragiorum obreptione cessante. (385 sept. 18).
CTh.8.7.16.1
Adeo autem unumquemque ea, quibus vel sponte initiatus est vel suorum retinetur consortio maiorum, non sinimus civilium officiorum sacramenta defugere, ut etiam ad palatina hos adque agentum in rebus transire vetemus officia, nisi omnibus expeditis, quae eorum peragi poscit ordo militiae. (385 sept. 18).
CTh.8.7.16.2
Si quis igitur ea, quae sunt salubriter cauta violarit, non solum se ilico sciat esse retrahendum, verum etiam bonorum media parte multandum ac mancipatus statim muneri subiugandum, ita ut per hoc tempus, quod hac lege praescriptum est, istius functionis muneri se norit esse subdendum. (385 sept. 18).
CTh.8.7.16.3
Omnes itaque iudices civilis arbitrii tua magnificentia moneat curam his oportere inesse quam maximam, ne quis apparitionis propriae desertorem ad indebitam adspirare patiatur. retrahi enim oportet contumacem ac legis laqueis implicari. dat. xiiii kal. oct. aquileia arcadio a. i et bautone v. c. conss. (385 sept. 18).
CTh.8.7.17
Idem aaa. ad principium praefectum praetorio. exceptores omnes iudicibus obsequentes, qui nec militiam sustinent neque a fisco ullas consequuntur annonas, absque metu navare coeptis operam, etiamsi decuriones sint, minime prohibemus, dummodo munia propriae civitatis agnoscant et peracto secundum morem exceptionis officio ad propriam sibi curiam redeundum esse non nesciant. dat. iiii id. dec. aquileia arcadio a. i et bautone conss. (385 dec. 10).
CTh.8.7.18
Idem aaa. et arcadius a. ad eusignium praefectum praetorio. nullus ex his, quos claruerit militia resolutos, indebita denuo sacramenta suscipiat. si quis autem id per obreptionem forte meruerit, quinque librarum auri multetur incommodo. dat. prid. id. iul. mediolano honorio n. p. et evodio conss. (386 iul. 14).
CTh.8.7.19pr.
Impp. arcadius et honorius aa. florentino praefecto urbi. post alia: cuiuslibet iudicis apparitores, inter quos etiam praefectianos locamus, ad quamcumque aliam militiam vel palatinam vel militarem ambiendo transierint, retrahendi hos copiam illis, quos deseruere, tribuimus, ita ut vilissima quaelibet officia ac mancipatus quoque, si modo ab his cui nati sunt ordo exegerit, administrent. (397 dec. 21).
CTh.8.7.19.1
In quorum idem servandum, quod in curialium, successione decernimus, ut etiam si patres haec fugerint, teneatur agnatio. et cetera. dat. xii kal. ian. mediolano caesario et attico conss. (397 dec. 21).
CTh.8.7.20
Impp. honorius et theodosius aa. graccho praefecto urbi. quicumque apparitores ob culpam vel neglegentiam fuerint iudicato discincti, ad nullam militiam adspirandi habeant facultatem nec ex rescripto his ullus aditus reseretur, quos congruit poenae gravissimae subiugari, si contra inhibita quoque sacratissimis constitutis adspirare praesumpserint. dat. viii kal. aug. ravenna dd nn honorio x et theodosio vi aa. conss. (415 iul. 25).
CTh.8.7.21
Impp. theodosius et valentinianus aa. hierio praefecto praetorio. nemo aliter ad tuae sublimitatis admittatur officium, nisi eum emissa ex sacris scriniis probatoria consecrarit. quod et in ceteris officiis, quibus similis erat consuetudo militiae, diverso quidem modo, sed pari diligentia sublimitas tua iubeat custodiri, sed in his quoque, id est virorum spectabilium proconsulis asiae, comitis orientis, praefecti augustalis et vicariorum, quos etiam monuimus sub viginti interminatione librarum auri irenarchas quoque et actuarios, et cornicularios tam classium urbi constantinopolitanae quam thymelae equorumque currulium civitatum diversarum non aliter, nisi, ut consueverat, manus sanxerit principalis, praecipiat ordinari. quin si quis talis sub tua fuerit iudicatione convictus, profecto irritis his, quae vetita contrectavit, etiam congruam indignationem incurret, his retentis in suo ordine et gradu militiae, qui qualitercumque ad praesentem diem admissi sunt. et cetera. dat. x kal. iul. nicomediae dd. nn. theodosio xii et valentiniano ii aa. conss. (426 iun. 22).
CTh.8.7.22
Idem aa. theofilo praefecto urbi. nemo aliter ad tuae sublimitatis in posterum admittatur officium, nisi eum emissa ex sacris scriniis probatoria consecrarit. actuarios quoque thymelae et equorum currulium, suarios etiam et optiones per omnes regiones urbis constantinopolitanae et alia omnia, quae vel in militia vel gradibus actibusque nutum pro sollemnitate priscae institutionis desiderant principalem, non aliter, nisi, ut consueverat, manus sanxerit principalis, praecipiat ordinari. quin si quis talis sub tua fuerit iudicatione convictus, profecto irritis his, quae vetita contrectavit, etiam congruam indignationem incurret, his retentis videlicet in suo ordine et gradu militiae, qui qualitercumque ad praesentem diem videntur admissi. dat. kal. iul. nicomediae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss. (426 iul. 1).
CTh.8.7.23
Idem aa. acacio comiti sacrarum largitionum. comitum thensaurorum dioeceseos provectiones et ipsos thensaurenses vetus observatio principali dexterae reservavit, nec aliter voluit eos vel in iudicum suorum oboedientiam vel in committendis publicis necessitatibus habere progressum, nisi militiam eis emissa ex sacris scriniis probatoria condonasset. quod ita esse decretum ad notitiam eorum, quibus hoc videtur esse conveniens, pervenire tua magnitudo constituet, non absque indignatione arbitrium principale passura quorundam temeraria usurpatione diminui; his retentis videlicet in suo ordine et gradu militiae, qui qualitercumque ad praesentem diem videntur admissi. dat. kal. iul. nicomediae dd. nn. theodosio xii et valentiniano ii aa. conss. (426 iul. 1).
CTh.8.8.0. De executoribus et exactionibus
CTh.8.8.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad florianum consularem venetiae. die solis, qui dudum faustus habetur, neminem christianum ab exactoribus volumus conveniri, contra eos, qui id facere ausi sint, hoc nostri statuti interdicto periculum sancientes. dat. xi kal. mai. treviris valentiniano et valente aa. conss. (368? 370? 373? apr. 21).
CTh.8.8.2
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad potitum vicarium. quisquis fuerit exhibitus, usque ad negotii terminum ab eo, cui primum traditus fuerat, observari eum apparitore decernimus; si qua praesumptione fuerit haec mansuetudinis nostrae posthabita praeceptio, primiscrinio qui iussa temeraverit quinque librarum auri condemnatione multando. dat. viii kal. nov. auxonio et olybrio conss. (379 oct. 25).
CTh.8.8.3 [=brev.8.3.1]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. ad principium pf. p. solis die, quem dominicum rite dixere maiores, omnium omnino litium, negotiorum, conventionum quiescat intentio; debitum publicum privatumque nullus efflagitet; ne apud ipsos quidem arbitros vel in iudiciis flagitatos vel sponte delectos ulla sit agnitio iurgiorum. et non modo notabilis, verum etiam sacrilegus iudicetur, qui a sanctae religionis instituto rituve deflexerit. pp. iii. non. nov. aquileiae. acc. viii. kal. dec. romae, honorio n. p. et evodio v. c. coss.
interpretatio. die solis, qui dominicus merito dicitur, omnium hominum actio conquiescat, ut nec publicum nec privatum debitum requiratur, nulla iudicia neque publica neque privata fiant. quod qui non observaverit, reus sacrilegii teneatur
CTh.8.8.4
Idem aaa. ad eusignium praefectum praetorio. nullus apparitor amplitudinis tuae vel de officiis palatinis ad eam provinciam, ex qua oriundus est vel in qua collocaverit larem, obtentu publicae necessitatis vel exsecutor privati negotii dirigatur. etenim officii celsitudinis tuae primiscrinius tres libras auri fisci utilitatibus sine dilatione persolvet, si statuta fuerint temerata, apparitor vero, qui huic se muneri passus est deputari, solutus militia mancipum corpori sociabitur. haec vero poena etiam ceteris irrogata est, ut, si domesticus aut protector, strator vel agens in rebus vel palatinus utriusque officii vel ad eam provinciam, in qua natus est, vel ad eam, in qua collocarit larem, cum huiusmodi usurpatione perrexerit, matriculis quidem exemptus ipse, qui se voluit mitti, auri libram unam fisci viribus inferre cogatur, adiutores vero officiorum palatinorum ac numerarii comitum illustrium virorum sive actuarii libram fisci viribus solvant, nisi statuta fuerint custodita. dat. iii non. dec. mediolano honorio nobilissimo puero et evodio v. c. conss. (386 dec. 3).
CTh.8.8.5
Impp. arcadius et honorius aa. dextro praefecto praetorio. sive a palatinis petantur quae sunt sacris largitionibus inferenda sive quid res privata nostra desideret vel si quod subsidium publicarum necessitatum magnificentia tua per apparitionem suam arcae nomine deposcit, remota exigentium permixtione per rectorem provinciae instantibus officiis memoratis exactionem celebrari decernimus, qui ad se intellegit vel desidiae invidiam vel industriae gloriam pertinere. dat. xvii kal. iun. mediolano olybrio et probino conss. (395 mai. 16).
CTh.8.8.6
Idem aa. ad provinciales et ad proconsules. ne per diversas provinciarum partes aut palatinus exactor accederet aut illustrium virorum apparitor vagaretur vel militaris terror inferret formidinem, hac lege sancimus, ut omnis memoratis intentio ad provinciae rectorem sit, cum eo agant, illo insistente disponente adque agnoscente suo periculo rem peragendam compleant universa. dat. xvii kal. iul. mediolano olybrio et probino conss. (395 iun. 15).
CTh.8.8.7
Idem aa. andromacho praefecto urbi. quicumque e palatio nostro cuiuslibet tituli ad provinciam conmearit compulsor exactor admonitor portitorve praecepti, agens in rebus vel palatinus vel apparitor illustrium potestatum, hoc tantum potestatis arripiat, quod mandatum curae suae specialiter adprobatur, nec, quod iniunctum alteri fuit, collegii iure praesumat, ne, dum hoc sibi invicem mutui officii licentia partiuntur, agant cuncti, quod singulis credebatur. et cetera. dat. prid. id. iul. mediolano olybrio et probino conss. (395 iul. 14).
CTh.8.8.8
Impp. honorius et theodosius aa. iohanni praefecto praetorio. post alia: die sabbata ac reliquis sub tempore, quo iudaei cultus sui reverentiam servant, neminem aut facere aliquid aut ulla ex parte conveniri debere praecipimus, cum fiscalibus commodis et litigiis privatorum constet reliquos dies posse sufficere. et cetera. dat. vii kal. aug. ravenna honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 [412] iul. 26).
CTh.8.8.9
Idem aa. palladio praefecto praetorio. sive ex praetoriano officio sive illustris comitivae sedis largitionum nec non et rei privatae nostrae vel ex quacumque apparitione ad quamcumque necessitatem profligandam quis fuerit destinatus, sciat intra anni metas debere collectis ratiociniis ad proprium iudicem remeare eique suam efficaciam ostendere, quid eius instantia exactum fuerit quidve in debitis habeatur vel penes quos resederit vel cuius culpa aut causa in eadem provincia fuerit derelictum. quod si exacto spatio anni eius regionis visceribus praedator insidens deprehensus fuerit remorari, tunc absolutus cingulo militia abicietur, primoribus eiusdem militiae decem librarum auri multa proposita. sin redire dissimulet, ligatus ferreis nexibus cura provincialis officii sub elogio ad debitum mittatur examen nec ei liberum sit, ut hoc se privilegio aut occasione defendat, quod sibi aliud negotium vel aliam necessitatem post iniunctam esse causetur, cum isdem licentiam auferamus in eadem provincia iterare exactionem. et cetera. dat. x kal. oct. ravenna d. n. theodosio a. vii et palladio conss. (416 sept. 22).
CTh.8.8.10
Idem aa. iohanni praefecto praetorio. post alia: nullam possessionem alterius pro alienis debitis publicis sive privatis praecipimus conveniri. et cetera. dat. v id. iul. ravenna dd. nn. honorio xiii et theodosio x aa. conss. (422 iul. 11).
CTh.8.9.0. De lucris officiorum
CTh.8.9.1
Imp. constantinus a. ad pacatianum. ordines decuriarum scribarum librariorum et lictoriae consularis oblatis precibus meruerunt, ut in civilibus causis et editionibus libellorum officiorum sollemnitate fungantur, ita ut vetusta aetate servatum est, eo usque praerogativa veniente, ut militares intercessiones procul usque a liberalibus causis sese contineant. rectores itaque quae iussimus observabunt. dat. xv kal. mai. constantinopoli constantio et albino conss. (335 apr. 17).
CTh.8.9.2
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad severum praefectum urbi. emolumenta ceteraque compendia, quibus magnitudinis tuae apparitio sustinetur, neque his auferri sancimus, quibus pro eiusdem officii liberalitate collata sunt, neque in eos veluti ex necessitate transferri futura aetate permittimus, quos huiusmodi largitate vel praemio opinantur indignos, modo ut nihil ab eo necessarii moris aut ordinis pandat antiquitas, sed volentium potius fuisse doceatur quam principatus ipsius adque administrationis officium. dat. kal. aug. antonio et syagrio conss. (382 aug. 1).
CTh.8.10.0. De concussionibus advocatorum sive apparitorum
CTh.8.10.1
Imp. constantinus a. proconsuli africae. si quis se a ducenariis vel centenariis ac praecipue fisci advocatis laesum esse cognoscit, adire iudicia ac probare iniuriam non moretur, ut in eum qui convictus fuerit competenti severitate vindicetur. dat. vi id. nov. treviris, acc. xv kal. mart. carthagine constantino a. iiii et licinio iiii consulibus. (314 vel 315 [immo 313] nov. 8).
CTh.8.10.2
Imp. constantius a. eubulidae viro clarissimo vicario africae. praeter sollemnes et canonicas pensitationes multa a provincialibus afris indignissime postulantur ab officialibus et scholasticis, non modo in civitatibus singulis, sed et mansionibus, dum ipsis et animalibus eorundem alimoniae sine pretio ministrantur. nec latet mansuetudinem nostram saepissime scholasticos ultra modum acceptis honorariis in defensione causarum omnium et annonas et sumptus accipere consuesse, quibus, tantis conmodis fulti itinere, suam avaritiam explere nequeunt. provinciales itaque cuncti iudices tueantur nec iniurias inultas transire permittant. dat. iii kal. iul. leontio et sallustio conss. (344 iun. 29).
CTh.8.10.3
Impp. arcadius et honorius aa. pompeiano proconsuli africae. quotiens compulsor arguitur in depraedatione convictus, non consulta clementia nostra. poenam subeat legibus competentem. dat. prid. kal. ian. mediolano stilichone et aureliano conss. (400 dec. 31).
CTh.8.10.4
Impp. honorius et theodosius aa. euchario proconsuli africae. universa compulsorum genera ex africanis provinciis constituimus esse pellenda, his videlicet restitutis, quae forsitan per temeritatem sustulerant. dat. vi id. aug. ravenna dd. nn. honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 aug. 8).
CTh.8.11.0. Ne quid publicae laetitiae nuntii ex descriptione vel ab invitis accipiant
CTh.8.11.1pr.
Impp. valentinianus et valens aa. ad eugrammimum. cum anni exordia certis inchoanda consulibus nuntiantur, a tenuioribus, sportulae specie, collationis necessitas separetur, ne scilicet discriptione facta pro capitatione aut iugatione quicquam isdem veluti legitimi muneris exprimatur. (364 dec. 16).
CTh.8.11.1.1
Iubemus tamen, ut viri per provincias emerito iam honore pollentes, praeterea curiales, quos his gradus honore et in collationibus honestate functionis convenit esse finitimos, arbitratu suo tribuant, quantum putaverint largiendum: porro tenuioribus ab hac sorte iniuriosae necessitatis alienis, (364 dec. 16).
CTh.8.11.1.2
Quod quidem interdicti severitate fieri vetamus in posterum, ut rectores provinciarum vicenis auri libris, porro officia quadragenis constituamus esse multanda, si quicquam pauperes hac adscriptione praebuerint vel his extorqueri quicquam passi fuerint aut aeque, quos contra vetitum fecisse cognoverint, taciturnitate alicuius dissimulationis aboleverint. dat. xvii kal. ian. constantinopoli divo ioviano et varroniano conss. (364 dec. 16).
CTh.8.11.2
Idem aa. provincialibus salutem dicunt. si quando victoriae, si quando laetitiae publicae nuntiantur vel novorum consulum nomina perferuntur, collationi nullus locus, nulla sit licentia; nihil quisquam exigat, nihil audeat postulare. si quis vero honoratorum sponte quid offerre voluerit, id tantum recte dandum iudicamus. ceterum quidquid expostulatum, quidquid fuerit indictum, rector quidem provinciae eius, in qua res ita gesta erit, duplum quod indixerit quodve dare coegerit ex suo fisci viribus pendet, officium autem quadrupli summam pro eadem necessitate persolvet. dat. iii id. ian. mediolano valentiniano et valente augustis conss. (365 ian. 11).
CTh.8.11.3
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad mamertinum praefectum praetorio. si quando faustorum nuntiorum gaudia provincialibus intimantur quotiensque quid per terrarum orbem disseminatur, seu militum illustres victoriae seu strages hostium aut nostri triumphi perferuntur vel hi quos geremus aut deferimus consulatus, nulli publica distributione et arbitrio iudicis munera, quae vocant sportulas, deputentur. ceterum si quis iudicum vim decretorum nostrorum violaverit, eius rei, quae viritim distributa fuerit et coacta, duplicem poenam subibit aut officium quoque, quod ei paruerit, in quattuor partibus multa exaggerata constringat. honorati vero et urbibus suis eminentes ex arbitrio suo, quantum mens tulerit, largiantur. missa a praefecto praetorio die id. feb. mediolano valentiniano nb. p. et victore v. c. conss. (369 [365?] febr. 13).
CTh.8.11.4
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. floro praefecto praetorio. quidquid nostrorum umquam nuntiari coeperit prosperorum, bella si desinent, si oriuntur victoriae, fastis si honor datus fuerit regalium trabearum, compositae pacis si erit efferenda tranquillitas, sacros vultus inhiantibus si forte populis inferemus, haec sine pretio nuntiari excipique sancimus. gerulum iubemus esse castissimum: indices nummarios esse prohibemus: iudices statuimus esse sollicitos, ne turpi colludio quaeratur ex miseris pretium gaudiorum. quod si id sacrilega fuerit dissimulatione violatum, et accipientem pudoris fortunarumque manebit excidium et cogentem par poena multabit et officium triginta librarum auri vexatione quatiatur. dat. iiii non. feb. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss. (383 febr. 2).
CTh.8.11.5 [=brev.8.4.1]
Imppp. valent., theodos. et arcad. aaa. have tatiane, carissime nobis. legem nostram, qua nihil ab invitis provincialibus gratulationis nomine exigendum esse decrevimus, volumus custodiri. dat. iv. kal. mai. mediolano, timasio et promoto coss.
interpretatio. quando gaudia publica nuntiantur, nihil invitis provincialibus gratulationis nomine exigatur
CTh.8.12.0. De donationibus
CTh.8.12.1pr. [=brev.8.5.1pr.]
Imp. constantinus a. ad maximum pf. u. donatio, sive directa sit, sive mortis causa instituta, sive condicionibus* faciendi ac non faciendi suspensa, sive ex aliquo notato tempore promissa, sive animo dantium accipientiumve sententiis, quantum ius sinit, cognominata, sub hac fieri debet observatione, ut, quas leges indulgent, actiones, condiciones* pactionesque contineat, hisque penitus cognitis vel recipiantur, si complacitae sunt, vel reiiciantur, si sunt molestae; ita ut minorum defensores, si per eos donationum condicio* neglecta est, rei amissae periculum praestent.
CTh.8.12.1.1 [=brev.8.5.1.1]
In conscribendis autem donationibus nomen donatoris, ius ac rem notari oportet, neque id occulte aut per imperitos aut privatim, sed aut tabula, aut quodcumque* aliud materiae tempus dabit, vel ab ipso vel ab eo, quem sors ministraverit, scientibus plurimis perscribatur.
CTh.8.12.1.2 [=brev.8.5.1.2]
Et corporalis traditio subsequatur ad excludendam vim atque irreptionem advocata vicinitate, omnibusque arbitris adhibitis, quorum postea fide probabitur, donatam rem, si est mobilis, ex voluntate traditam donatoris, vel, si immobilis, abscessu donantis novo domino patefactam, actis etiam annectendis, quae apud iudicem vel magistratus conficienda sunt. dat. iii. non febr. roma, sabino et rufino coss.
interpretatio. donatio aut directa est aut mortis causa conscribitur. directa donatio est, ubi in praesenti res donata traditur. mortis causa donatio est, ubi donator, dum advivit, rem, quam donat, sibi reservat, scribens: si prius mortuus fuero quam tu, res mea ad te perveniat, ut postea ad illum, cui donat, non ad heredes donatoris res donata perveniat. quod si prius moriatur, cui res mortis causa donata est, res in iure permaneat donatoris. est et alia donatio, ubi donator obligat illum, cui donat, ut aliquid faciat aut non faciat, id est, si aliquid iubeat fieri, quod impossibile iudicetur, aut quod honestati contrarium videatur; aut si id ordinet fieri, quod honestum est et possit impleri: quia tunc infirmatur donatio, quando condiciones* honestatis possibilis impletae non fuerint. nam si inhonestae et impossibiles condiciones* ponantur, remotis condicionibus* firma donatio est. est item et alia, in qua sibi donator certum tempus possessionis reservat. quae tamen omnes donationes superius comprehensae si modum excesserint lege conscriptum, unde possint certae personae de immodica donatione proponere, hoc est si quartam sibi facultatis suae donator non reservaverit, non valebunt. sed praeterea illa donatio contra legem est, si quis rem in lite positam, quae repetitur, aut recto ordine donet aut condicionem* contra bonos mores, hoc est causam cuiuslibet criminis, donator in donatione conscribat. minoribus vero si quid fuerit per donationem a quocumque* oblatum sive collatum, tutores vel curatores eorum debent studere, ne quid firmitati donationis desit. quod si eorum negligentia donatio ad effectum perducta non fuerit, ad eorum dispendium pertinebit, ita ut quicquid minores de donatione perdiderint, curatores vel tutores illis de propria facultate restituant. in conscribendis autem donationibus hic ordo servandus est, ut donatio nomen prius contineat donatoris vel illius, cui donatur deinde res, quae donantur, sive in agris sive in mancipiis sive in quibuslibet rebus atque corporibus, nominatim in donatione conscribendae sunt, non occulte, sed publice, non privatim vel secrete, sed aut in tabulis aut in chartis aut ubicumque* legatur facta donatio. quam tamen donationem, si literas novit, donator ipse subscribat: si vero ignorat, praesentibus plurimis eligat, qui pro ipso subscribat: et hanc ipsam donationem gestorum solennitas et corporalis traditio subsequatur, ita ut, si mobilia donantur, praesentibus plurimis tradantur: si vero ager vel domus donatur, quod moveri non potest, ut inde donator abscedat et novo domino pateat res donata, si tamen sibi de his rebus usumfructum donator non reservaverit. gesta vero donationum aut apud iudicem aut apud curiam alleganda sunt
CTh.8.12.2
Idem a. aconio catullino proconsuli africae. si quis in emancipatum minorem, priusquam fari possit aut habere rei quae sibi donatur affectum, italicum sive stipendiarium fundum crediderit conferendum, omne ius compleat instrumentis ante praemissis et inductione corporaliter impleta. quod propter adtestationem fidei per eum servum, quem idoneum esse constiterit, transigi placuit, qui eo usque in statu suo permanebit, donec is, cuius facultatibus cesserit, annos laetoriae legis egressus legitimam compleverit aetatem, quo tunc demum, si eius integritas ac fides fuerit comprobata, si ita sederit possidentibus, libertatis praemium consequatur. dat. xii kal. mai. serdicae sabino et rufino conss. (316 [?] apr. 20).
CTh.8.12.3
Idem a. ad cassium praefectum urbi. promulgatum dudum est donationes nullo alio modo firmas posse detineri, nisi apud actorum contestationem confectae fuerint. sed quia multi aliena vel non pleno iure ad se pertinentia donantes extra patriam et provinciam, in qua possident, acta conficiunt, placet, ut nulli liceat extra provinciam laremque suum donationum instrumenta apud acta allegare, sed in quo domicilium habuerit adque possessiones constitutae sunt, aput suum ordinarium iudicem vel, si eum abesse contigerit, aput curatorem municipalesve eiusdem civitatis. nam si hoc praetermissum fuerit, nullam firmitatem habere donationes sancimus. dat. kal. mai. roma sabino et rufino conss. (316 [?] mai. 1).
CTh.8.12.4
Idem a. ad bassum praefectum urbi. iuxta divi pii consultissimi principis instituta valere donationes placet inter liberos et parentes in quocumque solo et cuiuslibet rei liberalitas probabitur extitisse, licet neque mancipatio dicatur neque traditio subsecuta, sed nuda tantum voluntas claruerit, quae non dubium consilium teneat nec incertum, sed iudicium animi tale proferat, ut nulla quaestio voluntatis possit irrepere et collata inter ceteras exceptas cinciae legi personas obtinere propriam firmitatem, sive mancipationis decursa fuerit sollemnitas vel certe res tradita doceatur. quam legem ad lites volumus pertinere, quaecumque tempore iussionis nostrae inveniuntur esse suspensae et quae post futurae sunt, ne transacta negotio refricentur. dat. non. oct. constantino a. v. et licinio caes. conss. (319 oct. 7).
CTh.8.12.5
Idem a. ad severum comitem hispaniarum. data iam pridem lege statuimus, ut donationes interveniente actorum testificatione conficiantur. quod vel maxime inter necessarias coniunctissimasque personas convenit custodiri, si quidem clandestinis ac domesticis fraudibus facile quidvis pro negotii opportunitate confingi potest vel id quod vere gestum est aboleri. cum igitur ne liberos quidem ac parentes lex nostra ab actorum confectione secernat, id, quod necessario super donationibus apud acta conficiendis iam pridem statuimus, universos teneat, salvo tamen iuris privilegio, quod liberis et parentibus suffragatur, scilicet ne traditionis vel mancipationis sollemnitas sit necessaria. dat. iiii non. mai. constantinopoli, dalmatio et zenofilo conss. (333 mai. 4).
CTh.8.12.6
Impp. constantius et constans aa. ad celsinum. a venerabili parente nostro statutum est irritas donationes esse, quae actorum indicia non haberent, nec segnius etiam lenitudinis nostrae cura succedit. dat. viiii kal. ian. marcellino et probino conss. (341 dec. 24).
CTh.8.12.7
Idem aa. ad orfitum praefectum urbi. cum genitoris mei scitis evidenter expressum sit nullam donationem inter extraneos firmam esse, si ei traditionis videatur deesse sollemnitas et idem huiusmodi necessitatem liberis tantum ac parentibus relaxarit, in omnibus deinceps observari negotiis oportebit, ut donatio inter extraneos minus firma iudicetur, si iure mancipatio et traditio non fuerit impleta. dat. viii kal. mai. arbitione et lolliano conss. (355 apr. 24).
CTh.8.12.8pr.
Impp. honorius et theodosius aa. aureliano praefecto praetorio. donationes debere sortiri perpetuam firmitatem, quas corporalis traditio fuerit subsecuta, sancimus, ne ususfructus exceptio pro traditione possit intellegi. qui enim post liberalitatem re donata perfrui concupiscit, hoc sibi quo voluerit modo, consignata videlicet possessione, debet praecipuum custodire, ne imperfecta vaccillet donatio. (415 mart. 23). CTh.8.12.8.1
Gestorum quoque confectionem sive ante traditionem sive post traditionem fieri oportebit, ut instrumentum, quo continetur munificentia, aput acta publicetur, in hac quidem urbe aput magistrum census, in provinciis vero aput provinciarum rectores vel, si praesto non fuerint, aput magistratus municipales vel si civitas ea vel oppidum, in quo donatio celebratur, non habeat magistratus, apud defensorem plebis, in qualibet civitate fuerit repertus: curatores enim civitatum ab huiuscemodi negotio temperare debebunt, ne tanta res eorum concidat vilitate. sed iam allegatas apud curatores donationes et gesta confecta valere necesse est, in posterum omnibus, quae statuta sunt, observandis, quoniam, si quid fuerit praetermissum, nullius momenti videbitur esse donatio. (415 mart. 23).
CTh.8.12.8.2
Gesta autem confici super rebus etiam alibi collocatis ubicumque sufficiet, ita ut traditio corporalis in locis, ubi res donata consistit, omni modo celebretur. dat. x kal. april. constantinopoli dd. nn. honorio x et theodosio vi aa. conss. (415 mart. 23).
CTh.8.12.9 [=brev.8.5.2]
Impp. honor. et theodos. aa. monaxio pf. p. legis a nobis paulo ante latae cetera quidem cautio necessaria nobis admodum visa est, sublata vero in donationibus species traditionis, quam olim retentio ususfructus induxerat, non sine magna ratione desiderata est, quum observationem iuris contrahere potius quam propagare debeamus. ideoque ius pristinum renovamus, ut, quisquis rem aliquam donando vel in dotem dando usumfructum eius retinuerit, etiamsi stipulatus non fuerit, eam continuo tradidisse credatur, nec quid amplius requiratur, quo magis videatur facta traditio, sed omni modo idem sit in his causis usumfructum retinere, quod tradere. dat. prid. id. mart. constantinopoli, d.N. honorio a. xi. et constantio v. c. ii. coss.
interpretatio. quicumque* de rebus propriis servato usufructu cuilibet aliquid quacumque* donatione contulerit, vel in dotem dederit, et sibi usumfructum reservet, rem tradidisse cognoscitur; quia reservatio ususfructus, etiamsi stipulatio inserta non fuerit, pro traditione habetur
CTh.8.13.0. De revocandis donationibus
CTh.8.13.1pr.
Impp. constantius et constans aa. ad philippum praefectum praetorio. liceat matribus, si impios filios probare se posse confidunt, publice adire iudicia. matrem autem ingenuam liberam libertam libertinam, cui scilicet civitatis romanae iura quaesita sunt, ita ut queri antiquo iure poterant, accipi audirique decernimus itemque filios filias ingenuos ingenuas, libertos libertas, libertinos libertinas, cives pari condicione romanos. secludimus mulierem, quae in secundi matrimonii foedus innubserit et unius tantum matrimonii mulieribus revocandarum donationum pro dimidia parte decernimus facultatem. hic autem, qui a matre impietatis arguitur, quidquid ex eo, quod titulo donationis tenet, eo die, quo controversiae qualecumque principium iussu iudicantis datur, habere repperitur, huius dimidium victo eripiatur. ceterum quae ante adhuc matre pacifica iure perfecta sunt et ante inchoatum coeptumque iurgium vendita donata mutata in dotem data ceterisque causis legitime alienata, minime revocamus. (349 sept. 20).
CTh.8.13.1.1
Actionem vero matris ita personalem esse volumus, ut vindicationis tantum habeat effectum nec in heredem detur nec tribuatur heredi. qua re de ceteris vel alterius status vel portentosae vilitatis abiectaeque pudicitiae satis etiam tacite cautum putamus. quis est enim, qui his aliquid arbitretur tribuendum esse, cum etiam illis, quae iure, secundas tamen contraxerunt nuptias, nihil ex his privilegiis tributum esse velimus? dat. xii kal. oct. limenio et catullino conss. (349 sept. 20).
CTh.8.13.2 [=brev.8.6.1]
Impp. constantius et constans aa. ad philippum pf. p. avi nostri pro patribus firma lege sanxerunt, ut, si quid patres in liberos munificentiae titulo contulissent, si eos impios in iudicio declarassent, omne id esset revocandum, ne pietatis praemium apud scelestos et flagitiosos animos permaneret. dat. xii. kal. oct. limenio et catulino coss.
interpretatio. donatio in emancipatum filium a patre facta, si laesum pater se esse probaverit, revocatur. hic de iure requirendum de revocandis donationibus
CTh.8.13.3 [=brev.8.6.2]
Iidem aa. ad orfitum pf. u. si umquam libertis patronus filios non habens bona omnia vel partem aliquam facultatum fuerit donatione largitus, et postea susceperit liberos, totum, quicquid largitus fuerit, revertatur in eiusdem donatoris arbitrio ac dicione* mansurum. dat. v. kal. april. arbetione et lolliano coss.
interpretatio. si quis filios non habens bona sua vel partem bonorum libertis donaverit, et is, qui donaverat, filios postea habuerit, donationes in libertis factae ad integrum vacuantur CTh.8.13.4 [=brev.8.6.3]
Iidem aa. ad orfitum pf. u. si quis forsitan filiorum maternam munificentiam consecutus in matrem impius detegitur, non iam dimidiam portionem, ut ante fuerat iussum, rei donatae, sed omnem substantiam proprietatis amittat. matres vero, quae in secundas convenerint nuptias, reposcere vetamus a filiis, quae earum perceperint largitate. quin etiam identidem commonemus, alia omnia iuxta prioris legis tenorem debere servari. dat. ix. kal. iul. sirmio, datiano et cereale coss.
interpretatio. si quis filius donatione matris aliquid fuerit consecutus et eam postmodum laeserit, probatis in iudicio laesionis causis, donationem mater, si voluerit, in integrum revocabit. quod si mater haec, quae filio donavit, ad secundas nuptias transierit, contra donationem per quamcumque* occasionem veniendi nullam habeat potestatem, servatis de reliquo legibus, quae sub titulo de secundis nuptiis continentur
CTh.8.13.5
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. victorio proconsuli asiae. maritus donationes, quas instabiles esse testatur, formata legibus repetat actione. dat. v kal. iul. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 iun. 27).
CTh.8.13.6 [=brev.8.6.4]
Impp. theodos. et valent. aa. ad senatum. post alia: donationem circa filium filiamve, nepotem neptemve, pronepotem proneptemve emancipationis tempore celebratam pater seu avus vel proavus revocare non poterit, nisi edoctis manifestissimis causis, quibus eam personam, in quam collata donatio est, contra ipsam venire pietatem, et ex causis, quae legibus continentur, fuisse constabit ingratam. quas tamen causas in cognitione discuti oportebit, et nostro admitti iudicio, quum hoc inter partes competenti visum fuerit cognitori. alias iubemus non audiri parentis querelas etc. dat. viii. id. nov. ravenna, dd. nn. theodos. xii. et valentin. ii. aa. coss.
interpretatio. si quis filio, filiae, nepoti ex filio vel pronepoti ex nepote emancipationis tempore aliquid donaverit, id nisi probatis in iudicio manifestis offensarum causis revocare non poterit
CTh.8.14.0. [=brev.8.7.0.] De ingratis liberis.
CTh.8.14.1 [=brev.8.7.1]
Imppp. valent., valens et grat. aaa. ad praetextatum pf. u. filios contumaces, qui patres vel acerbitate convicii vel cuiuscumque* atrocis iniuriae dolore pulsassent, leges, emancipatione rescissa, damno libertatis immeritae mulctare voluerunt. dat. v. kal. sept. ambianis, lupicino et iovino coss.
interpretatio. filii emancipati, si iniuriam patri gravem, quae probari possit, intulerint et convicti fuerint hoc fecisse, rescissa emancipatione in familiam revocentur
CTh.8.15.0. De his, quae administrantibus vel publicum officium gerentibus distracta sunt vel donata
CTh.8.15.1
.........Agrippina dixit: tw topw ekeinw ouk epagarxei. constantinus a. dixit: sed iure continetur, ne quis in administratione constitutus aliquid compararet, unde quidem nihil interest, an in suo pago an in alieno comparavit, cum constet contra ius eundem comparasse. et adiecit: ignoratis fiscale effici totum, quidquid administrantes comparaverint? agrippina dixit: tou topou ekeinou praipositos ouk en: ega egorasa para tou adelfou autou, ide ai wnai. constantinus a. dixit: recipient a venditore codia et agrippina competens pretium. (.....).
CTh.8.15.2 [=brev.8.8.1]
Imp. constantinus a. ad veronicianum vicarium asiae. post alia: damus provincialibus facultatem, ut, quicumque* sibi a numerariis, qui diversis rectoribus obsequuntur, conquesti fuerint aliquas venditiones extortas, irritas inanesque efficiant, et male vendita ad venditoris dominium revertantur, amissione etiam pretii illicitis ac detestandis emptoribus* puniendis. dat. xiv. kal. iun. optato et paulino coss. haec lex expositione non indiget.
CTh.8.15.3pr.
Impp. valentinianus et valens aa. ad iovinum praefectum urbi. princeps cornicularius commentariensis numerarius et ordinarii per singula officia possessionum adque aedium nec non etiam mancipiorum comparationem sciant sibi esse praeclusam. sive igitur in ipsis provinciis, in quibus memorata officia sustinere noscuntur, constiterit eos esse progenitos seu in aliis, omni modo a praedictis comparationibus per provincias, in quibus militant, temperare debebunt. (364 apr. 11).
CTh.8.15.3.1
Solas tamen res paternas memoratos mercari posse praecepimus, ita ut apud rectorem provinciae non minoribus pretiis, quam ratio aequitatis exposcit, venditio celebretur. dat. iii id. april. constantinopoli divo ioviano et varroniano conss. (364 apr. 11).
CTh.8.15.4
Idem aa. senecae. post alia: vim illius legis aspicito eique pareto, qua proxime constitutum est, ut publicum munus agitantes nihil in suscepto mercarentur officio. dat. v kal. iul. valentiniano et valente aa. conss. (365 iun. 27).
CTh.8.15.5pr.
Idem aa. ad probum praefectum praetorio. omnis se turpibus nundinis administrator abstineat: idem sibi altior iudex, idem mediae dignitatis, idem quicumque vel minimus putet esse praescriptum. (365? 368? 370? 373? aug. 3).
CTh.8.15.5.1
Nemo in provincia quam tuetur, donec in eadem commorabitur, aliquid comparandi sumat adfectum: similiter administrantium socii adque participes, quaedam enim uniuscuiusque portio videtur adsessor. patronos etiam fisci ab his contractibus iubemus inhiberi et qui principatum officiorum gerunt seu corniculum quique commentariensium nomine exosa miseris claustra custodiunt tabularios quoque provinciarum et urbium singularum pari condicione constringimus; identidem numerarii praefecturae vel vicariae potestatis observent. praeterea officiales adque municipes, qui exactiones quascumque susceperint, eos etiam, quibus vel discussionis indago vel negotium censuale mandatur, insuper principales, a quibus distributionum omnium forma procedit, curatores etiam lex ista contineat. (365? 368? 370? 373? aug. 3).
CTh.8.15.5.2
Verum si qui ex his medio muneris sui tempore vel privatim aliquid emisse vel publice detegetur, in irritum gesta revocentur, comparatores autem contra interdicta.....Mati non modo his, quae per semet ipsos vel per aliam fuerint empta personam, sive agri sint sive domus sive mancipia seu quaecumque mobilia, sed etiam ea pecuniae taxatione, quam dederint, exuantur. nec ullus inquirat, utrum civiliter rem actam constet an turbide. nec obsit propria reposcenti vel venditio interiecta vel largitas vel mentio ulla legati, nam utcumque in alterum res fuerit a comparatore translata, quam emi in officio non oportuit, liberum corporis persequendi praestamus arbitrium. (365? 368? 370? 373? aug. 3).
CTh.8.15.5.3
Adiungimus autem, ut, si domini corporum venditorum, postquam emptores coeperint esse privati, quinquennio integro in repetitione cessaverint, continuo sibi fiscus usurpet, quae contra hoc vetitum vendita docebuntur. dat. iii non. aug. sirmio valentiniano et valente aa. conss. (365? 368? 370? 373? aug. 3).
CTh.8.15.6pr.
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. floro praefecto praetorio. quicumque administranti provinciam provinciasve adque indifferenter sub quoquo apice potestatis quid donaverit, repetendi usque ad quintum annum proximum, ex quo idem privatus esse coeperit, habeat facultatem. (380 iun. 17).
CTh.8.15.6.1
Adque hoc scito nostro non unam iudicis personam comprehendimus, sed latius studio provisionis excurrimus. sive igitur ei sive eius uxori, filio filiaeve, nepoti nepti et deinceps in infinitum, indifferenter emancipato an in sacris agenti, patri matri, fratri sorori, socero socrui et qui in consilio erit domesticove, coactam quis, sui palam vi adhibita seu clam et latenter imposita, prompserit largitatem, eam non secus repetere queat intra ea quae praescripsimus tempora, ac si de iure ipsius nullo vel inchoatae alienationis titulo recessisset, ita ut ad repetendam possessionem ne denuntiatione quidem opus sit, sed sufficiat apud iudicem, cuius ea de re notio erit, docuisse tempus, quo liberalitas sit parata, quo patefacto non secus ad eundem possessio cum fructibus revertatur, ac si ex eius numquam iure migrasset. (380 iun. 17).
CTh.8.15.6.2
Donatoris autem heredibus similem relinquimus actionem, si donator eo tempore obierit, quo adhuc in potestate is degerit, cuius obtentu videtur expressa donatio. sin autem donator superstes fuit, quamdiu is abierit potestate, tum heredum extinguimus actionem, maxime cum donator non stantem ab initio donationem taciturnitatis suae videatur firmasse consensu. dat. xv kal. iul. thessalonicae gratiano a. v et theodosio a. i consulibus. (380 iun. 17).
CTh.8.15.7
Idem aaa. floro praefecto praetorio. numerarii nihil emant, nihil contrahant. et cetera. dat. xviii kal. oct. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 sept. 14).
CTh.8.15.8
Impp. arcadius et honorius aa. caesario praefecto praetorio. omnes, quos olim legum forma complectitur, amplissimae etiam potestatis nihil administrationis suae tempore aut emptionis aut donationis titulo consequantur. dat. iii id. iul. constantinopoli caesario et attico vv. cc. conss. (397 iul. 13).
CTh.8.16.0. De infirmandis poenis caelibatus et orbitatis
CTh.8.16.1pr. Imp. constantinus a. ad populum. qui iure veteri caelibes habebantur, inminentibus legum terroribus liberentur adque ita vivant, ac si numero maritorum matrimonii foedere fulcirentur, sitque omnibus aequa condicio capessendi quod quisque mereatur. nec vero quisquam orbus habeatur: proposita huic nomini damna non noceant. (320 ian. 31).
CTh.8.16.1.1
Quam rem et circa feminas aestimamus earumque cervicibus imposita iuris imperia velut quaedam iuga solvimus promiscue omnibus. (320 ian. 31).
CTh.8.16.1.2
Verum huius beneficii maritis et uxoribus inter se usurpatio non patebit, quorum fallaces plerumque blanditiae vix etiam opposito iuris rigore cohibentur, sed maneat inter istas personas legum prisca auctoritas. dat. prid. kal. feb. serdicae, proposita kal. april. romae constantino a. vi et constantino c. conss. (320 ian. 31).
CTh.8.17.0. De iure liberorum
CTh.8.17.1 Impp. arcadius et honorius aa. ad caesarium praefectum praetorio. sancimus, ut sit in petendo iure liberorum sine definitione temporis licentia supplicandi, nec implorantum preces aetas vel tempus impediat, sed sola miseris ad poscendum auxilium sufficiat desperatio liberorum. dat. vii id. mai. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 mai. 9).
CTh.8.17.2
Impp. honorius et theodosius aa. isidoro praefecto urbi. in perpetuum hac lege decernimus inter virum et uxorem rationem cessare ex lege papia decimarum et, quamvis non interveniant liberi, ex suis quoque eos solidum capere testamentis, nisi forte lex alia minuerit derelicta. tantum igitur post haec maritus vel uxor sibi invicem derelinquant, quantum superstes amor exegerit. dat. prid. non. sept. varane v. c. cons. (410 sept. 4).
CTh.8.17.3
Idem aa. isidoro praefecto urbi. nemo post haec a nobis ius liberorum petat, quod simul hac lege detulimus. et cetera. dat. prid. non. sept. varane v. c. cons. (410 sept. 4).
CTh.8.17.4
Idem aa. iohanni praefecto praetorio. post alia: quod impetratum ius conmunium liberorum superstite catullino clarissimo viro minus allegatum esse cognoscitur, nec succedenti obesse permittimus nec ulli umquam in simili causa statuimus nociturum. et cetera. dat. xiii kal. mart. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 febr. 17).
CTh.8.18.0. De maternis bonis et materni generis et cretione sublata
CTh.8.18.1pr. [=brev.8.9.1pr.]
Imp. constantinus a. consulibus, praetoribus, tribunis plebis, senatui salutem dicit. placuit, salva reverentia et pietate sacris nominibus debita, ut potestas quidem et ius fruendi rebus liberorum suorum in sacris constitutorum, in maternis dumtaxat* facultatibus, penes patres maneat, destituendorum autem liberorum eis licentia derogetur.
CTh.8.18.1.1 [=brev.8.9.1.1]
Cesset itaque in maternis dumtaxat* successionibus commentum cretionis, et res, quae ex matris successione fuerint ad filios devolutae, ita sint in parentum potestate atque dominio, ut fruendi pontificium habeant, alienandi eis licentia derogetur. nam maternum patrimonium, quod filiis in potestate constitutis obvenerit, quum patre mortuo sui iuris fuerint, praecipuum habere eos et sine cuiusquam consortio placuit.
CTh.8.18.1.2 [=brev.8.9.1.2]
Quod si pater suum filium patremfamilias videre desiderans, eum emancipaverit, repraesentare ei maternam debebit substantiam, ita ut filius accepto munere libertatis, reique suae dominus effectus, ne videatur ingratus, tertiam partem custoditae sibi rei muneris causa parenti offerat, aestimatione, si res dividi coeperint, bonorum virorum arbitrio permittenda, quam tertiam alienare quoque pater, si hoc maluerit, habebit liberam potestatem.
CTh.8.18.1.3 [=brev.8.9.1.3]
Ante emancipationem autem parentes, penes quos maternarum rerum utendi fruendique potestas est, omnem debent tuendae rei diligentiam adhibere et, quod iure filiis debetur, in examine poscere, et sumptus* ex fructibus impigre facere, et litem inferentibus resistere, atque ita omnia agere, tanquam solidum perfectumque dominium et personam gerant legitimam; ita ut, si quando rem alienare voluerint, emptor* vel is, cui res donatur, observet, ne quam partem earum rerum, quas alienari prohibitum est, sciens accipiat vel ignorans. docere enim pater debet, proprii iuris eam rem esse, quam donat aut distrahit; et emptori*, si velit, sponsorem aut fideiussorem licebit accipere, quia nullam poterit praescriptionem opponere filiis quandoque rem suam vindicantibus. dat. xv. kal. aug. aquileia. recitata apud vettium rufinum pf. u. in senatu non. sept., constantino a. v. et licinio c. coss.
interpretatio. legis istius reliqua pars in aliis legibus continetur: hoc tantum de reliquis legibus plus habet, ut patres, qui filiorum res gubernare iussi sunt, negotia eorum summo studio et integritate agere procurent, ut nihil per negligentiam eorum filiis pereat, sed fructus rerum maternarum sine aliqua negligentia redigi vel vendi faciant, ut ex tempore competenti, sicut lex novella dicit, portiones suas filii sine aliqua imminutione percipiant. res filiorum patribus alienare non liceat, hoc est nec vendere nec donare. quod si fortasse praesumpserint*, emptor*, vel qui donator accesserit, grandi se sollicitudine et cura custodiant, ne filiorum res a patre venditas aut donatas accipiant, aut scientes aut etiam nescientes: sed compellant patrem, qui venditor vel donator fuerit, et filiorum res in sua retinet potestate, ut probet suum esse, quod tradidit. etiam ut suspicionem suam possit abstergere, fideiussorem a patre venditore percipiat, qui obligatione rerum suarum damnum emptori* non faciat: quia defuncto patre licet filiis res suas a quibuscumque* personis, sive venditae sive donatae a patre fuerint, in suum dominium revocare
CTh.8.18.2 [=brev.8.9.2]
Idem a. iulio severo. quum ad patrem aliquid ex materna successione interposita cretione pervenerit, et ad liberos maternarum rerum successiones defluxerint, ita eas haberi placet in parentum potestate, ut dominium tantum possessionis usurpent, alienandi vero licentiam facultatemque non habeant, ut quum aetates legitimae liberorum ad emancipationem parentes invitaverint, et patresfamilias videre liberos suos voluerint, tertiam partem maternorum bonorum eis filii tanquam muneris causa offerant; quam si suscipiendam patres putaverint, faciendae divisionis arbitrium permitti oportebit iustitiae bonorum virorum, per quos facta divisione tertiam partem oblatam parentes ita accipient, ut alienandae quoque eius partis habeant facultatem, si modo ullus potuerit inveniri, cui placeat hanc amplecti licentiam, quum omni modo filios conducat anniti, ut pio sedulitatis affectu mereantur accipere eam, quam patribus dederint, portionem. dat. vii. id. sept. mediolano. acc. non. oct. constantino a. v. et licinio c. coss.
interpretatio. materna bona filiorum defuncta uxore pater ita possideat, ut usumfructum de his habeat: sed quantum aut quam diu habeat, lex novella constituit: distrahendi tamen aut donandi ex his nullam pater habeat potestatem. sane si filium mortua matre emancipaverit, de bonis maternis, id est de emancipati filii portione ipse filius muneris causa de maternis bonis tertiam offerat portionem: quae tamen in ipsius proprietate mansura est ita, ut eam pater bonis viris dividentibus consequatur. si tamen tantum patris nomen ad hoc adduci potuerit, ut rem filiorum impia cupiditate suscipiat, aut aliis derelinquat: studere tamen filios decet, ut id, quod parentibus causa emancipationis obtulerint, servitio et pietate recipiant
CTh.8.18.3
Idem a. ad severum comitem hispaniarum. insinuatum est quosdam patres principalis coniugii copulatione destitutos in perniciem filiorum ultra misericordiam sanguinis properare et receptis deinceps aliis matrimoniis maiorem sibi in rebus filiorum vindicare personam: qui quoniam in his usufructuarii remansisse videntur, usurpare ea ac pervertere confidunt, ut per hoc his, qui in orbitate remanserunt, nulla nec possidendi nec litigandi tribuatur occasio. ideoque placet, ne quis pater receptis deinceps matrimoniis earum rerum, quae prioris coniugis fuerunt, sibi ius defendendum existimet nisi tutelae vice, donec minores probata aetate esse videantur. his autem moderatio nostra cuncta iubet servari adque restitui. proposita iii kal. april. constantinopoli optato et paulino conss. (334 mart. 30).
CTh.8.18.4
Imp. constantius a. ad dionysium. cretionis observantiam praecipimus removeri, per quam filii patriae potestati subiecti res ex materna hereditate vel ex diversis successionibus ad se devolutas antehac his, in quorum potestate fuerant, adquirebant et ut intra sextum annum facultates aliunde venientes .... ibe.. si quidem superstites sunt, sint patrum, intra praefinitum tempus defunctis quae ex materna hereditate vel generis materni devoluta sunt, ad proximos veniant iubemus, quoniam priorem nostram iussionem quae sine temporis distinctione filiorum successiones ad patres iusserat pertinere, aequitatis ratio corrigi persuasit. si quis vero ex paterno genere vel amicis paternis quacumque ratione reliquerit, id simili iustitiae moderamine ad patrem aut ad patris genus pertineat, ut ex utraque familia manantes facultates singulis quibuscumque cessisse potius quam adeptae esse videantur. post emensum vero sextum aetatis suae annum adaeque sine eiusdem cretionis necessitate delatas sibi qualicumque successionis genere facultates ad eos, in quorum potestate sunt, iure patrio transmittant. proposita prid. id. mart. heliopoli constantio a. ii et constante conss. (339 mart. 14).
CTh.8.18.5
Idem a. ad leontium com. or. qui se patris negat heredem, defuncti avi suscipere facultates non potest, maxime emancipatus, nisi per bonorum possessionem ad huiusmodi beneficium pervenerit. et quod maternus avus relinquit, patri adquiritur, et si legatum fideiconmissumve esset solutum, bonorum patris effectum est. quod si fideiconmissi dies legative iam cesserat, ad heredes patris petitio devoluta est. si vero filius familias ab avo suo materno heres ostenditur institutus, patre cernere iubente filioque cernente persona filii media hereditas pervenit ad patrem. dudum si quidem placuisse patet, ut possessio longi temporis in hereditatibus ad filios delatis inefficax esset adque patribus eas sola sollemnitas cretionis adquireret, sed excepta causa maternorum bonorum: ita adquiri non debere certissimum est, in quibus vis ac vocabulum cretionis expulsum est. nec vero dubitari potest, si priusquam legati vel fideiconmissi cederet dies aut iussu patris diceret cretionem, propriae potestatis effectus est, arbitrio suo eundem haec potuisse conquirere. dat. viii id. april. limenio et catullino conss. (349 apr. 6).
CTh.8.18.6 [=brev.8.9.3]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. ad hesperium pf. p. quemadmodum maternas facultates venditione vel donatione transscribere in alias personas patribus non licet, ita ea, quae pater matris ac mater quaeque avus matris aut avia nepotibus pronepotibusve donaverint sive ab intestato reliquerint, patribus alienare non liceat. delatae vero ab extraneis sive ex transversa linea facultates, praeterquam ab his necessitudinibus, quas locuti sumus, patribus conferant, quicquid filiis positis in eorum potestate detulerint. dat. prid. kal. aug. acc. iv. kal. sept. ausonio et olybrio vv. cc. coss.
interpretatio. pater uxore mortua filiorum bona ita possideat, ut ex his ei nec vendere aliquid liceat, nec donare, nec quolibet alio ordine alienare: similiter et quaecumque* avi vel proavi materni nepotibus neptibus, pronepotibus proneptibusve donaverint vel fortasse reliquerint, in alias personas transferre patri quolibet ordine non licebit. sane si quae extraneorum donatione vel munere filiis in familia positis facultates accesserint, vel alii parentes, quam qui supra nominati sunt, contulerint, id totum patribus acquiratur, ut faciendi ex hoc, quod voluerint, habeant potestatem
CTh.8.18.7 [=brev.8.9.4]
Impp. arcad. et honor. aa. florentino pf. u. quicquid avus avia, proavus proavia nepoti nepti, pronepoti pronepti cuiuslibet tituli largitate contulerint, id est testamento, fideicommisso, legato, codicillo, donatione vel etiam intestati successione, pater filio filiaeve integra illibataque custodiat, ut vendere, donare, relinquere alteri aut obligare non possit, ut, quemadmodum ipse super his licentiam totius potestatis amittit, ita defuncto eo, filio filiaeve praecipua computentur, nec ab illis, qui ex patre sunt, consortibus vindicentur. supplicandi etiam in futurum contra haec licentiam summovemus etc. dat. id. oct. mediolano, olybrio et probino coss.
interpretatio. quicquid ad nepotes vel pronepotes avorum vel aviarum maternarum munere vel testamento vel successione aut qualibet scriptura devenerit, id praecipuum, hoc est proprium post patris obitum vindicabunt, neque in coheredum communione mittendum est, quod avorum expressis nominatisque personis maternorum fuerit largitate collatum
CTh.8.18.8
Imppp. arcadius, honorius et theodosius aaa. anthemio ppo. certis annorum intervallis in bonorum possessione maternae hereditatis a patre poscenda aut successione amplectenda infantis filii aetatem nostra auctoritate praescribimus, ut sive maturius sive tardius filius fandi sumat auspicia intra septem annos aetatis eius pater aut bonorum possessionem imploret aut qualibet actis testatione successionem amplectatur, hac vero aetate finita filius edicti beneficium petat vel de successione suscipienda suam exponat voluntatem, dum tamen intra annum ad impetrandam bonorum possessionem praescributum uterque de possessione amplectenda suum prodat arbitrium. cretionum autem scrupulosam sollemnitatem, sive materna filio familias sive alia quaedam deferatur hereditas, hac lege emendari penitus amputarique decernimus. dat. xvi kal. april. constp. dd. nn. honorio vii et theodosio ii aa. conss. (407 mart. 17).
CTh.8.18.9pr. [=brev.8.9.5pr.]
Impp. theodos. et valent. aa. ad senatum urbis romae. post alia: si uxor intestata defecerit superstitibus communibus filiis in patria potestate degentibus, utitur maritus prisco beneficio iuris ac legum circa usumfructum retinendum, quam diu filii in potestate consistunt, aut in praebenda filiis libertate circa trientem sibi ex constantinianae legis beneficio conquirendum.
CTh.8.18.9.1 [=brev.8.9.5.1]
Si vero viva matre emancipati sunt filii, tunc demum, quia omni commodo destituitur pater, nec retinet usumfructum, viriles ei inter filios, seu unus seu plures sunt, ususfructus tribuimus portiones.
CTh.8.18.9.2 [=brev.8.9.5.2]
Si vero mulier moriens alios ex filiis emancipatos a patre, alios in patria potestate dimiserit, in casu dispari utitur maritus defunctae beneficio, quod casui utrique praescribimus, id est circa eorum quidem portionem, quos adhuc in sacris retinet, usumfructum ex legum auctoritate retinebit, et praemium debitae, quum volet, emancipationis accipiet: in eorum vero parte, quos exisse de potestate viva matre constiterit, usumfructum virilis inter eos portionis secundum praescripta percipiet.
CTh.8.18.9.3 [=brev.8.9.5.3]
In nepotibus etiam vel neptibus hoc observandum esse censemus, ut maritus, qui uxore mortua, non exstantibus filiis, cum solis nepotibus vel neptibus ex hac lege ad emolumentum vocandus est, si unus vel una pluresve nepotes ex filio uno vel pluribus, qui in potestate defecerunt, procreati sunt, hoc iure utatur, quod de filiis constitutum est. nam licet hoc novum praesens lex constituat in nepotibus, non est tamen ab re, ut in hoc casu deteriores esse nepotibus filii non sinantur. habeat igitur avus veniens cum nepotibus in potestate durantibus usumfructum bonorum omnium, quae ex defunctae aviae successione delata sunt. quum vero iis quoque libertatem emancipatione largitur, similiter et ab ipsis, sicut de filiis constitutum est, trientem pro praemio manumissionis accipiat, vel, si ex pluribus alteros manumittit, alteros retinet, ex parte manumissorum trientem, ex parte vero in potestate manentium retineat usumfructum.
CTh.8.18.9.4 [=brev.8.9.5.4]
Quod si nepotes sint neptesve aut ex emancipato filio aut ex filia procreati, aut ab ipso in sacris avia vivente dimissi, idem avus virilis cum ipsis portionis habeat usumfructum. si vero ex nepotibus neptibusve tempore, quo in aviae successionem vocantur, alii in avi sunt potestate, id est mariti defunctae, alii sui iuris sint, circa personam quidem eorum, qui in potestate consistunt, et in usufructu consequendo et in triente ex emancipationis praemio conquirendo ratio supra dicta servetur: in his vero, qui sui iuris sunt, facultas capiendi ususfructus virilis inter eos portionis habeatur.
CTh.8.18.9.5 [=brev.8.9.5.5]
Eadem autem et de pronepotibus sexus utriusque sancimus, manente definitione, quae de singulis sancita est, si filii sint pariter ac nepotes etc. dat. viii. id. nov. ravenna, dd. nn. theodos. xii. et valentin. ii. aa. coss. interpretatio. uxor si superstite marito defecerit, et omnes filios in patris potestate dimiserit, pater de maternis filiorum bonis usumfructum habeat usque ad illud tempus, quod lex novella constituit. quod si post matris obitum filios vel filium pater emancipaverit, de eorum portionibus, quos liberos facit, trientem a filiis pro collata libertate percipiat, iuri suo perpetuo vindicandum. quod si superstite matre pater filium vel filios emancipaverit, quia non potest matre viva de filiorum portionibus vindicare tertiam portionem, necesse erit ut post matris obitum, si superstes pater fuerit, a singulis emancipatis filiis virilem, id est de uno mediam, de duobus tertiam, de tribus quartam percipiat portionem in usumfructum, quoad usque vixerit, possidendam. quod si aliqui filii viva matre a patre emancipati fuerint, et aliqui fortasse non fuerint, circa emancipatos vel non emancipatos eadem, quae superius comprehensa est, a patre forma servetur. quod si mortua uxore filii non fuerint, et nepotes vel neptes ex filiis avus paternus habuerit, qui omnes in avi potestate consistunt, eadem, quae de filiis, et circa nepotes in omnibus forma servetur. at vero si aliquos ex ipsis nepotibus avus emancipare voluerit, tertiam similiter, sicut et de filiorum partibus, accipiat portionem: nam et de pronepotibus similiter observari lex ista constituit
CTh.8.18.10pr. [=brev.8.9.6pr.]
Iidem aa. ad senatum. post alia: si sine liberis unus vel una moriatur e filiis, et superstitem fratrem vel fratres, sororem vel sorores et patrem relinquat, sive is emancipatus sive in potestate defecerit, eius portionem, quam ex bonis maternis vel undeunde iure quaesiverit, pater sine dubio consequatur, iugi dominio possidendam.
CTh.8.18.10.1 [=brev.8.9.6.1]
Quod si novercam superduxerit, ea quidem, quae filius defunctus extrinsecus acquisierat, sibi habeat pater et perpetuo iure dominii possideat, bonorum vero ex matris patrimonio filio, qui defunctus est, quaesitorum solum usumfructum retentet, ad alios filios ex eodem matrimonio natos post eius obitum proprietate reditura. et si ante mortem filii domum secundis nuptiis occupavit, similem causam sequatur, ut filio extrinsecus acquisita perpetuo iure possideat, maternarum autem rerum eius solum usumfructum retentet.
CTh.8.18.10.2 [=brev.8.9.6.2]
Quod si filius filiave exstantibus liberis adhuc positi in potestate defecerint, portionis eorum totius solum usumfructum morientis retentet, nepotibus, id est defuncti filiis proprietate servata. si vero nepotes tempore mortis maternae extra avi sint potestatem, ipsi illico in patris sui matrisve successionem vocentur etc. dat. viii. id. nov. ravenna, dd. nn. theodos. xii. et valentin. ii. aa. coss.
interpretatio. si amissa matre, patre superstite, unus vel una de filiis sive emancipatus sive non emancipatus sine filiis moriatur, pater mortuo filio in totam illius portionem iure succedit. quod si aliam uxorem duxerit, haec, quae de maternis bonis mortuus filius derelinquit, pater usufructuario tantum ordine possidebit; post eius obitum ad fratres mortui ex eodem matrimonio natos, quod ille de maternis bonis habuit, revertatur. aliunde vero filio, qui moritur, acquisita in proprietate patria residebunt. quod si filius vel filia vivo patre habentes filios moriantur, pater res nepotum, sicut filiorum iure usufructuario retinebit. si vero hi, qui moriuntur, emancipatus vel emancipata moriantur, in portionibus eorum in integrum filii sui sine ulla avi potestate succedant
CTh.8.19.0. [=brev.8.10.0.] De bonis, quae filiisfamilias ex matrimonio acquiruntur. CTh.8.19.1 [=brev.8.10.1]
Impp. theodos. et valent. aa. ad senatum. post alia: quum venerandae leges vetuerint patribus iure potestatis conquiri, quicquid eorum filiis avus avia, proavus proavia, alio modo a linea materna venientes quocumque* titulo contulissent: hoc quoque convenit observari, ut, quicquid vel uxor marito non emancipato vel maritus uxori in potestate positae quocumque* titulo vel iure contulerit sive transmiserit, hoc patri nullatenus acquiratur, atque ideo in eius tantum, cui delatum est, iure durabit etc. dat. viii. id. nov. ravenna, dd. nn. theodos. xii. et valentin. ii. aa. coss.
interpretatio. sicut id, quod avus vel avia materna nepotibus, pronepotibus positis in patris potestate donaverint, patri non acquiritur, ita et quicquid maritus uxori vel uxor marito in patris potestate positis donaverint aut testamento dimiserint, id ad patris dominium minime pertinebit, sed hoc sibi filii ad integrum vindicabunt

.

Liber Nonus
CTh.9.1.0. De accusationibus et inscriptionibus
CTh.9.2.0. De exhibendis vel transmittendis reis
CTh.9.3.0. De custodia reorum
CTh.9.4.0. Si quis imperatori maledixerit
CTh.9.5.0. Ad legem iuliam maiestatis
CTh.9.6.0. Ne praeter crimen maiestatis servus dominum vel patronum libertus seu familiaris accuset
CTh.9.7.0. Ad legem iuliam de adulteriis
CTh.9.8.0. [=brev.9.5.0.] Si quis eam, cuius tutor fuerit, corruperit.
CTh.9.9.0. [=brev.9.6.0.] De mulieribus, quae se servis propriis iunxerunt.
CTh.9.10.0. Ad legem iuliam de vi publica et privata
CTh.9.11.0. [=brev.9.8.0.] De privati carceris custodia
CTh.9.12.0. De emendatione servorum
CTh.9.13.0. [=brev.9.10.0.] De emendatione propinquorum.
CTh.9.14.0. Ad legem corneliam de sicariis
CTh.9.15.0. [=brev.9.12.0.] De parricidis
CTh.9.16.0. De maleficis et mathematicis et ceteris similibus
CTh.9.17.0. De sepulchri violati
CTh.9.18.0. [=brev.9.14.0.] Ad legem Fabiam
CTh.9.19.0. Ad legem corneliam de falso
CTh.9.20.0. Victum civiliter agere et criminaliter posse
CTh.9.21.0. De falsa moneta
CTh.9.22.0. [=brev.9.18.0.] Si quis solidi circulum exteriorem inciderit vel adulteratum in vendendo subiecerit
CTh.9.23.0. Si quis pecunias conflaverit vel mercandi causa transtulerit aut vetitas contrectaverit
CTh.9.24.0. De raptu virginum vel viduarum
CTh.9.25.0. De raptu vel matrimonio sanctimonialium virginum vel viduarum
CTh.9.26.0. Ad legem iuliam de ambitu
CTh.9.27.0. Ad legem iuliam repetundarum
CTh.9.28.0. De crimine peculatus
CTh.9.29.0. De his, qui latrones vel aliis criminibus reos occultaverint
CTh.9.30.0. Quibus equorum usus concessus est aut denegatus
CTh.9.31.0. Ne pastoribus dentur filii nutriendi
CTh.9.32.0. De nili aggeribus non corrumpendis
CTh.9.33.0. [=brev.9.23.0.] De his, qui plebem audent contra publicam colligere disciplinam
CTh.9.34.0. De famosis libellis
CTh.9.35.0. De quaestionibus
CTh.9.36.0. [=brev.9.26.0.] Ut intra annum criminalis actio terminetur
CTh.9.37.0. De abolitionibus
CTh.9.38.0. De indulgentiis criminum
CTh.9.39.0. [=brev.9.29.0.] De calumniatoribus
CTh.9.40.0. De poenis
CTh.9.41.0. [=brev.9.31.0.] Ne sine iussu principis certis iudicibus liceat confiscare
CTh.9.42.0. De bonis proscriptorum seu damnatorum
CTh.9.43.0. [=brev.9.33.0.] De sententiam passis et restitutis et liberis eorum
CTh.9.44.0. De his, qui ad statuas confugiunt
CTh.9.45.0. De his, qui ad ecclesias confugiunt

CTh.9.1.0. De accusationibus et inscriptionibus
CTh.9.1.1 [=brev.9.1.1]
Imp. constantinus a. ad octavianum comitem hispaniarum. quicumque* clarissimae dignitatis virginem rapuerit, vel fines aliquos invaserit, vel in aliqua culpa seu crimine fuerit deprehensus, statim intra provinciam, in qua facinus perpetravit, publicis legibus subiugetur, neque super eius nomine ad scientiam nostram referatur, nec fori praescriptione utatur. omnem enim honorem reatus excludit, quum criminalis causa et non civilis res vel pecuniaria moveatur. dat. prid. non. dec. serdicae. acc. v. non. mart. cordubae, gallicano et basso coss.
interpretatio. quicumque* damnabile vel puniendum legibus crimen admiserit, non se dicat in foro suo, id est in loco, ubi habitat, debere pulsari: sed ubi crimen admissum est, ab eius loci iudicibus vindicetur, nec de eius persona ad principem referatur CTh.9.1.2
Idem a. ad ianuarinum. quicumque ex eo die, quo reus fuerit in iudicio petitus, intra anni spatium noluerit adesse iudicio, res eius fisco vindicentur et si postea repertus nocens fuerit, deprehensus saeviori sententiae subiugetur. sed et si argumentis evidentibus et probatione dilucida innocentiam suam purgare suffecerit, nihilo minus facultates eius penes fiscum remaneant. dat. id. ianuar., acc. v kal. aug. corintho constantino a. v et licinio caes. conss. (319 ian. 13).
CTh.9.1.3 [=brev.9.1.2]
Idem a. ad agricolanum..... quum ius evidens atque manifestum sit, ut intendendi criminis publici facultatem non nisi ex certis causis mulieres habeant, hoc est si suam suorumque iniuriam persequantur, observari antiquitus statuta oportet. neque enim fas est, ut passim mulieribus accusandi permissa facultas sit; alioquin in publicis olim quaestionibus interdum aut admissa probatio est aut accusantis auctoritas. patroni etiam causarum monendi sunt, ne respectu compendii feminas, securitate forsitan sexus in actionem illicitam proruentes, temere suscipiant. pp. v. id. febr. probiano et iuliano coss.
interpretatio. feminis nisi in sua suorumque causa quemquam accusare non liceat, quia susceptione alienarum causarum legibus prohibentur. advocati etiam commonendi sunt, ne contra leges suscipiant in alienis causis feminas litigare cupientes
CTh.9.1.4
Idem a. ad universos provinciales. si quis est cuiuscumque loci ordinis dignitatis, qui se in quemcumque iudicum comitum amicorum vel palatinorum meorum aliquid veraciter et manifeste probare posse confidit, quod non integre adque iuste gessisse videatur, intrepidus et securus accedat, interpellet me: ipse audiam omnia, ipse cognoscam et si fuerit comprobatum, ipse me vindicabo. dicat, securus et bene sibi conscius dicat: si probaverit, ut dixi, ipse me vindicabo de eo, qui me usque ad hoc tempus simulata integritate deceperit, illum autem, qui hoc prodiderit et comprobaverit, et dignitatibus et rebus augebo. ita mihi summa divinitas semper propitia sit et me incolumem praestet, ut cupio, felicissima et florente re publica. proposita xv kal. octob. nicomediae paulino et iuliano conss. (325 sept. 17).
CTh.9.1.5 [=brev.9.1.3]
Idem a. ad maximum pf. u. quodam tempore admissum est, ut non subscriptio, sed professio criminis uno sermone ex ore fugiens tam accusatorem quam reum sub experiendi periculo de patria, de liberis, de fortunis, de vita denique dimicare cogeret. ideoque volumus, ut, remota professionis licentia ac temeritate, ad subscriptionis morem ordinemque criminatio referatur, ut iure veteri in criminibus deferendis omnes utantur, id est ut, sopita ira et per haec spatia mentis tranquillitate recepta, ad supremam actionem cum ratione veniant atque consilio. dat. xi. kal. iun. sirmio. acc. romae, constantino a. vii. et constantio c. coss.
interpretatio. si quis iratus crimen aliquod temere cuilibet obiecerit, convicium non est pro accusatione habendum, sed permisso tractandi spatio, id quod iratus dixit, per scripturam se probaturum esse fateatur. quod si fortasse resipiscens post iracundiam, quae dixit, iterare aut scribere fortasse noluerit, non ut reus criminis teneatur
CTh.9.1.6
Idem a. secundo praefecto praetorio. edi criminalia acta ut civilia iubemus, his videlicet, quorum salus ad discrimen vocatur, neque expectari deprecationem actorum neque arte accusatoris differri, ut de innocentia iudicantis adque aequitate consistat. dat. kal. decemb. ianuarino et iusto conss. (328 [362/3] dec. 1).
CTh.9.1.7
Imp. constantius a. domitio leontio praefecto praetorio. ii, quos custodia delatae criminationis includit, intra unius mensis spatium audiantur inquisitione completa, ne, si delati criminis causam segnius iudicantis lenitudo distulerit, reciprocos poenae sortiatur incursus. dat. xv kal. novemb. urso et polemio conss. (338 oct. 18).
CTh.9.1.8
Impp. valentinianus et valens aa. ad maximinum correctorem tusciae. non sinendum est, ut quisque negotii criminalis strepitu terreatur, nisi inscriptione conscribtus et exhibitionis iniuriam et rei condicionem sustineat. dat. xv kal. dec. remis, acc. florentiae gratiano nob. p. c. et dagalaifo conss. (366 nov. 17).
CTh.9.1.9 [=brev.9.1.4]
Impp. valent. et valens aa. ad valerianum pf. u. non prius quemquam sinceritas tua ad tuae sedis examen iubebit adduci, quam solennibus satisfecerit, qui nititur fidem doloris asserere, quum iuxta formam iuris antiqui ei, qui coeperit arguere, aut vindicta proposita sit, si vera detulerit, aut supplicium, si fefellerit. dat. vii. kal. dec. remis, gratiano n. p. et dagalaipho coss.
interpretatio. tam civile negotium quam criminale accusationis professio manu accusatoris conscripta praecedat
CTh.9.1.10 [=brev.9.1.5]
Iidem aa. et grat. a. ad florianum comitem. post alia: ultra provinciae terminos accusandi licentia non progrediatur. oportet enim illic criminum iudicia agitari, ubi facinus dicitur admissum. peregrina autem iudicia praesentibus legibus coercemus. dat. v. id. nov. martianopoli, valentin. et valente iv. aa. coss.
interpretatio. criminum discussio ibi agitanda est, ubi crimen admissum est; nam alibi criminis reus prohibetur audiri
CTh.9.1.11 [=brev.9.1.6]
Iidem aaa. ad florianum comitem. post alia: nullus secundum iuris praescriptum, crimen, quod intendere proposuerit, exsequatur, nisi subeat inscriptionis vinculum. etenim qui alterius famam, fortunas, caput denique et sanguinem in iudicium devocaverit, sciat sibi impendere congruam poenam, si, quod intenderit, non probaverit etc. dat. v. id. nov. martianopoli, valentin. et valente iv. aa. coss.
interpretatio. nisi inscriptione celebrata per ordinem reum quemquam non fieri, nec ad iudicium exhiberi, quia sicut convictum poena constringit, ita et accusatorem, si non probaverit, quod obiecit
CTh.9.1.12 [=brev.9.1.7]
Iidem aaa. laodicio praesidi sardiniae. neganda est accusatis licentia criminandi, priusquam se crimine, quo premuntur, exuerint. nam sanctionum veterum conditores adimendam licentiam omnibus censuerunt in accusatores suos invidiosam dicendi vocem. nullam itaque obtineat in iudiciis auctoritatem periclitantium furor, qui si latius evagetur, ne ipse quidem cognitor tutus erit aut quaestionem securus agitabit, qui, exsequendo iuris severitatem, non potest illorum, quos punit, odium evitare. dat. prid. id. aug. carnunti, gratiano a. iii. et equitio v. c. coss.
interpretatio. non credendum est contra alios eorum confessioni, qui in criminibus accusantur, nisi se prius probaverint innocentes: quia periculosa est et admitti non debet rei adversus quemcumque* professio
CTh.9.1.13
Imppp. valens, gratianus et valentinianus aaa. ad senatum. post alia: provincialis iudex vel intra italiam, cum in eius disceptationem criminalis causae dictio adversum senatorem inciderit, intendendi quidem examinis et cognoscendi causas habeat potestatem, verum nihil de animadversione decernens integro non causae, sed capitis statu referat ad scientiam nostram vel ad inclytas potestates. referent igitur praesides et correctores, item consulares, vicarii quoque, proconsules de capite, ut diximus, senatorio negotii examine habito. referant autem de suburbanis provinciis iudices ad praefecturam sedis urbanae, de ceteris ad praefecturam praetorio. sed praefecto urbis cognoscenti de capite senatorum spectatorum maxime virorum iudicium quinquevirale sociabitur et de praesentibus et administratorum honore functis licebit adiungere sorte ductos, non sponte delectos. et cetera. lecta in senatu iii id. feb. valente v et valentiniano aa. conss. (376 febr. 11).
CTh.9.1.14 [=brev.9.1.8]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. ad marinianum vicarium hispaniae. qui vel internecivi exserit actionem vel crimen suspectae mortis intendit, non prius cuiuscumque* caput accusatione pulset, quam vinculo legis adstrictus pari coeperit poenae condicione* iurgare, ita ut etiam servos si quis crediderit accusandos, non prius ad miserorum tormenta veniatur, quam se accusator vinculo inscriptionis adstrinxerit. appetendorum enim causa servorum aut dispendium facultatum est aut poena dominorum. dat. vi. kal. iun. patavi, merobaude iterum et saturnino coss.
interpretatio. quicumque* alium de homicidii crimine periculosa vel capitali obiectione pulsaverit, non prius a iudicibus audiatur, quam se similem poenam, quam reo intendit, conscripserit subiturum: et si servos alienos accusandos esse crediderit, se simili inscriptione constringat, futurum ut supplicia innocentum servorum aut poena capitis sui aut facultatum amissione compenset
CTh.9.1.15 [=brev.9.1.9]
Iidem aaa. cynegio pf. p. concessum singuli universique cognoscant, non emendicatis suffragiis decretorum, sed lite suis nominibus instituta illustris et magnificae celsitudinis tuae adeundam potestatem, quoniam accusari unumquemque per alterum non oportet: videlicet ut iustitia et aequitate, qua notus es, in iudice punias, si innoxios verberavit, in officio, si fortasse conticuit, quod caedi decuriones innoxios non liceret. dat. prid. kal. mai. constantinopoli, arcadio a. i. et bautone coss.
interpretatio. in criminalibus causis vel obiectionibus per mandatum nullus accuset; nec si per rescriptum principis hoc potuerit impetrare. sed ipse, qui crimen intendit, praesens per se accuset, inscriptione praemissa. iudices autem puniendi sunt et damnandum officium, si fortasse tacuerint, si innocentem nisi praemissa inscriptione subdendum crediderint quaestioni
CTh.9.1.16
Idem aaa. extra provinciae terminos accusatori non erit licentia progredi, quia oportet illic criminum iudicia fieri, ubi facinus dicatur admissum. dat. iii kal. april. honorio nobilissimo puero et evodio conss. (386 mart. 30).
CTh.9.1.17
Idem aaa. tatiano praefecto praetorio. post alia: tunc convenit potentiores viros adesse iudiciis, cum eorum praesentiam criminalis per inscriptionem causa deposcat. dat. xv kal. mar. mediolano valentiniano a. iiii et neoterio conss. (390 feb. 15).
CTh.9.1.18 [=brev.9.1.10]
Impp. arcad. et honor. aa. ne diversorum criminum rei vel desidia iudicum vel quadam lenitatis ambitione per provincias detenti in carcere crudelius differantur, moneantur omnes iudices, productos e custodiis reos disceptationi debitae subdere et, quod leges suaserint, definire. dat. iii. non. aug. constantinopoli, arcadio iv. et honorio iii. aa. coss.
interpretatio. rei non multo tempore in carcere vel in custodia teneantur, sed celeriter aut innocentes absolvantur, aut si convicti fuerint criminosi, sententia puniantur
CTh.9.1.19pr. [=brev.9.1.11pr.]
Impp. honor. et theodos. aa. consulibus, praetoribus, tribunis plebis, senatui suo salutem dicunt. accusationis ordinem iam dudum legibus institutum servari iubemus, ut, quicumque* in discrimen capitis arcessitur, non statim reus, qui accusari potuit, aestimetur, ne subiectam innocentiam faciamus. sed quisquis ille est, qui crimen intendit, in iudicium veniat, nomen rei indicet et vinculum inscriptionis arripiat, custodiae similitudinem, habita tamen dignitatis aestimatione, patiatur, nec impunitam fore noverit licentiam mentiendi, quum calumniantes ad vindictam poscat similitudo supplicii.
CTh.9.1.19.1 [=brev.9.1.11.1]
Nemo sibi tamen obiectu cuiuslibet criminis blandiatur de se in quaestione confessus, veniam propter flagitia sperans adiuncti, vel communione criminis consortium personae superioris optans, aut inimici supplicio in ipsa supremorum suorum sorte sociandus, aut eripi se posse confidens studio aut privilegio nominati, quum veteris iuris auctoritas de se confessos ne interrogari quidem de aliorum conscientia sinat. nemo igitur de proprio crimine confitentem super conscientia scrutetur aliena nemo credat supplicia fugienti; commonitoriis secreto mandatis fidem penitus abnegamus etc. dat. viii. id. aug. ravennae, asclepiodoto et mariniano coss. interpretatio. ante inscriptionem nemo efficitur criminosus: nam inscriptione per ordinem facta, tunc a iudice suscipiendus est reus et custodiae cum accusatore tradendus est, ea tamen ratione, ut tam accusati quam accusatoris dignitas aestimetur, et unumquemque ante discussionem ita iudex faciat custodiri, ut eorum natales aut dignitas patiuntur. sane his, qui crimina sua in quaestione confessi sunt, de aliis si dicere voluerint, a iudice non credatur, quia iure et legibus constitutum est, ut spontanea professione reus reum non faciat, neque illi de altero credatur, qui se criminosum esse confessus est
CTh.9.2.0. De exhibendis vel transmittendis reis
CTh.9.2.1
Imp. iulianus a. sallustio praefecto praetorio. ius senatorum et auctoritatem eius ordinis, in quo nos quoque ipsos esse numeramus, necesse est ab omni iniuria defendere. si quis ergo senator socius criminis insimulatus fuerit, ante causae cognitionem omni terrore calumniae, omni suspicionis molestia careat; vacuus sit prorsus et liber, antequam re convicta crimen agnoscat et exuat dignitatem. dat. non. feb. constantinopoli mamertino et nevitta conss. (362 febr. 5).
CTh.9.2.2
Impp. valentinianus et valens aa. valentino consulari piceni. quisquis fuerit, quem crimen pulsat, quem negotium tangit, comprehensum eum iudex sub custodia constituat atque ita vel causae meritum vel personae qualitatem ad nos referat, vel, si longius fuerimus, ad illustres viros praefectos praetorio, sive ad magistros militum, si militaris fuerit persona, ne sub specie vel verae vel ementitae dignitatis facinora dilabantur. dabimus enim formam, quam unusquisque iudex sequetur in eo, qui reus fuerit inventus. interim ille, qui in suspicionem venerit negotii criminalis, cuiuscumque honoris esse dicatur, comprehensus ex officio non recedat. dat. xi kal. feb. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 ian. 22).
CTh.9.2.3
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. eutropio praefecto praetorio. nullus in carcerem, priusquam convincatur, omnino vinciatur. ex longinquo si quis est acciendus, non prius insimulanti adcommodetur adsensus quam sollemni lege se vinxerit et in poenam reciproci stilo trepidante recaverit. eique qui deducendus erit ad disponendas res suas componendosque maestos penates spatium coram loci iudice aut etiam magistratibus dierum xxx tribuatur, nulla remanente aput eum qui ad exhibendum missus est copia nundinandi. qui posteaquam ad iudicem venerit, adhibita advocatione ius debebit explorare quaesitum ac tamdiu pari cum accusatore fortuna retineri, donec reppererit cognitio celebrata discrimen. dat. iii kal. ian. constantinopoli gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 dec. 30).
CTh.9.2.4
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. drepanio proconsuli africae. neminem iudicio exhibendum esse praecipimus, nisi de cuius exhibitione iudex pronuntiaverit. dat. prid. non. feb. mediolano valentiniano a. iiii et neoterio conss. (390 febr. 4).
CTh.9.2.5
Impp. honorius et theodosius aa. caeciliano praefecto praetorio. defensores civitatum, curatores, magistratus et ordines oblatos sibi reos in carcerem non mittant, sed in ipso latrocinio vel congressu violentiae aut perpetrato homicidio, stupro vel raptu vel adulterio deprehensos et actis municipalibus sibi traditos expresso crimine prosecutionibus arguentium cum his, a quibus fuerint accusati, mox sub idonea prosecutione ad iudicium dirigant. et cetera. dat. xii kal. feb. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 ian. 21).
CTh.9.2.6
Impp. honorius et theodosius aa. caeciliano praefecto praetorio. si quos praecepto iudicum praemisso inscriptionis vinculo reos factos adminiculum curiae propriae dirigere iussum fuerit, municipalibus actis interrogentur, an velint iuxta praeceptum triumphalis patris nostri xxx diebus sibi concessis sub moderata et diligenti custodia propter ordinationem domus propriae parandosque sibi sumptus in civitate residere. quod si fieri voluerint, hoc genus beneficii cupientibus non negetur: si vero dirigi velint, mox reos cum suis accusatoribus mittant nec ad arbitrium adversariorum in civitatibus retineri patiantur. et cetera. dat. xii kal. feb. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 ian. 21).
CTh.9.3.0. De custodia reorum
CTh.9.3.1pr.
Imp. constantinus a. ad florentium rationalem. in quacumque causa reo exhibito, sive accusator exsistat sive eum publicae sollicitudinis cura perduxerit, statim debet quaestio fieri, ut noxius puniatur, innocens absolvatur. quod si accusator aberit ad tempus aut sociorum praesentia necessaria videatur, id quidem debet quam celerrime procurari. interea vero exhibito non ferreas manicas et inhaerentes ossibus mitti oportet, sed prolixiores catenas, ut et cruciatio desit et permaneat fida custodia. nec vero sedis intimae tenebras pati debebit inclusus, sed usurpata luce vegetari et, ubi nox geminaverit custodiam, vestibulis carcerum et salubribus locis recipi ac revertente iterum die ad primum solis ortum ilico ad publicum lumen educi, ne poenis carceris perimatur, quod innocentibus miserum, noxiis non satis severum esse cognoscitur. (320 iun. 30).
CTh.9.3.1.1
Illud etiam observabitur, ut neque his qui stratorum funguntur officio neque ministris eorum liceat crudelitatem suam accusatoribus vendere et innocentes intra carcerum saepta leto dare aut subtractos audientiae longa tabe consumere. non enim existimationis tantum, sed etiam periculi metus iudici imminebit, si aliquem ultra debitum tempus inedia aut quocumque modo aliquis stratorum exhauserit et non statim eum penes quem officium custodiae est adque eius ministros capitali poena subiecerit. dat. prid. cal. iul. serdicae constantino a. vi et constantino caes. conss. (320 iun. 30).
CTh.9.3.2
Idem a. ad evagrium. si quis in ea culpa vel crimine fuerit deprehensus, quod dignum claustris carceris et custodiae squalore videtur, auditus aput acta, cum de admisso constiterit, poenam carceris sustineat atque ita postmodum eductus aput acta audiatur. ita enim quasi sub publico testimonio commemoratio admissi criminis fiet, ut iudicibus inmodice saevientibus freni quidam ac temperies adhibita videatur. dat. iii non. feb. heracleae constantino a. vii et constantio caes. conss. (326 febr. 3).
CTh.9.3.3 [=brev.9.2.1]
Imp. constantius a. acyndino pf. p. quoniam unum carceris conclave permixtos secum criminosos includit, hac lege sancimus, ut, etiamsi poenae qualitas permixtione iungenda est, sexum tamen disparem diversa claustrorum habere tutamina iubeatur. dat. non. april. acyndino et proculo coss.
interpretatio. viri et mulieres, etiamsi criminis aequalitate iungantur, non tamen in unius carceris custodia teneantur
CTh.9.3.4
Impp. valentinianus et valens aa. ad valerianum vicarium hispaniarum. post alia: nullus ante carceris custodiae mancipetur, quam ab eo, qui in accusationem eius erupit, in codice publico sollemnia inscriptionis impleta sint. praelata litteris v. c. vicarii vi id. sep. veronae valentiniano et valente aa. conss. (365 sept. 8).
CTh.9.3.5 [=brev.9.2.2]
Imppp. valent., valens et grat. aaa. ad probum pf. p. ad commentariensem receptarum personarum custodia observatioque pertineat, nec putet hominem abiectum atque vilem obiiciendum esse iudiciis, si reus condicione* aliqua fuerit elapsus. nam ipsum volumus eius poena consumi, cui obnoxius docebitur fuisse, qui fugerit. si vero commentariensis necessitate aliqua procul ab officio egerit, adiutorem eius pari iubemus invigilare cura, et eadem statuimus legis severitate constringi. dat. iii. kal. iul. contionaci, gratiano a. ii. et probo coss.
interpretatio. si de carcere reus fugerit, ab eo, cui est traditus, requiratur: qui si eum non potuerit praesentare, noverit negligens custos, illius se aut damnum aut poenam, qui fugerit, subiturum
CTh.9.3.6
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. eutropio praefecto praetorio. de his quos tenet carcer id aperta definitione sancimus, ut aut convictum velox poena subducat aut liberandum custodia diuturna non maceret. temperari autem ab innoxiis austera praeceptione sancimus et praedandi omnem segetem de neglegentia iudicum provinciarum ministris feralibus amputamus. nam nisi intra tricensimum diem semper commentariensis ingesserit numerum personarum, varietatem delictorum, clausorum ordinem aetatemque vinctorum, officium viginti auri libras aerario nostro iubemus inferre, iudicem desidem ac resupina cervice tantum titulum gerentem extorrem impetrata fortuna decem auri libris multandum esse censemus. dat. iii kal. ian. constantinopoli gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 dec. 30).
CTh.9.3.7 [=brev.9.2.3]
Impp. honor. et theodos. aa. caeciliano pf. p. post alia: iudices omnibus dominicis diebus productos reos e custodia carcerali videant et interrogent, ne his humanitas clausis per corruptos carcerum custodes negetur. victualem substantiam non habentibus faciant ministrari, libellis duabus aut tribus diurnis vel quot existimaverint, commentariensi decretis, quorum sumptibus* proficiant alimoniae pauperum quos ad lavacrum sub fida custodia duci oportet, mulcta iudicibus viginti librarum auri et officiis eorum eiusdem ponderis constituta, ordinibus quoque trium librarum auri mulcta proposita, si saluberrime statuta contempserint*. nec deerit antistitum christianae religionis cura laudabilis, quae ad observationem constituti iudicis hanc ingerat monitionem. dat. xii. kal. febr. ravenna, honorio viii. et theodos. iii. aa. coss.
interpretatio. omnibus dominicis diebus iudices sub fida custodia de carceribus reos educant, ut eis a christianis vel a sacerdotibus substantia vel alimonia praebeatur, et ad balneum praedictis diebus sub fida custodia religionis contemplatione ducantur. si qui iudices hoc implere neglexerint, poenam, quam lex ipsa constituit, cogantur implere
CTh.9.4.0. Si quis imperatori maledixerit
CTh.9.4.1
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. rufino praefecto praetorio. si quis modestiae nescius et pudoris ignarus improbo petulantique maledicto nomina nostra crediderit lacessenda ac temulentia turbulentus obtrectator temporum fuerit, eum poenae nolumus subiugari neque durum aliquid nec asperum sustinere, quoniam si id ex levitate processerit, contemnendum est, si ex insania, miseratione dignissimum, si ab iniuria, remittendum. unde integris omnibus ad nostram scientiam referatur, ut ex personis hominum dicta pensemus et, utrum praetermitti an exequi rite debeat, censeamus. dat. v id. aug. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio v. c. conss. (393 aug. 9).
CTh.9.5.0. Ad legem iuliam maiestatis
CTh.9.5.1pr.
Imp. constantinus a. ad maximum praefectum urbi. si quis alicui maiestatis crimen intenderit, cum in huiuscemodi re convictus minime quisquam privilegio dignitatis alicuius a strictiore inquisitione defendatur, sciat se quoque tormentis esse subdendum, si aliis manifestis indiciis accusationem suam non potuerit comprobare. cum eo, qui huius esse temeritatis deprehenditur, illum quoque tormentis subdi oportet, cuius consilio atque instinctu ad accusationem accessisse videbitur, ut ab omnibus conmissi consciis statuta vindicta possit reportari. (314 [320-323] ian. 1).
CTh.9.5.1.1
In servis quoque vel libertis, qui dominos aut patronos accusare aut deferre temptaverint, professio tam atrocis audaciae statim in admissi ipsius exordio per sententiam iudicis comprimatur ac denegata audientia patibulo adfigatur. proposita kal. ianuar. volusiano et anniano conss. (314 [320-323] ian. 1).
CTh.9.6.0. Ne praeter crimen maiestatis servus dominum vel patronum libertus seu familiaris accuset
CTh.9.6.1
Imppp. valens, gratianus et valentinianus aaa. ad maximum praefectum praetorio. cessent liberti capitalium criminum tumultu et nefariae delationis indiciis auctores libertatis incessere, ita ut tam nefandos conatus ferri aut ignium poena compescat. proposita id. mart. valente v et valentiniano aa. conss. (376 mart. 15).
CTh.9.6.2 [=brev.9.3.1]
Imppp. valens, grat. et valent. aaa. ad maximum pf. p. quum accusatores servi dominis intonent, nemo iudiciorum exspectet eventum, nihil quaeri, nihil discuti placet, sed cum ipsis delationum libellis, cum omni scripturarum et meditati criminis apparatu nefandarum accusationum crementur auctores, excepto tamen appetitae maiestatis crimine, in quo etiam servis honesta proditio est: nam et hoc facinus tendit in dominos. dat. id. mart. valente v. et valentin. aa. coss.
interpretatio. servus dominum accusans non solum audiendus non est, verum etiam puniendus, nisi forte dominum de crimine maiestatis tractasse probaverit
CTh.9.6.3 [=brev.9.3.2]
Impp. arcad. et honor. aa. eutychiano pf. p. si quis ex familiaribus vel ex servis cuiuslibet domus cuiuscumque* criminis delator atque accusator emerserit, eius existimationem, caput atque fortunas petiturus, cuius familiaritati vel dominio inhaeserit, ante exhibitionem testium, ante examinatum iudicium, in ipsa expositione criminum atque accusationis exordio ultore gladio feriatur. vocem enim funestam intercidi oportet potius quam audiri. maiestatis crimen excipimus. dat. vi. id. nov. constantinopoli, caesario et attico coss.
interpretatio. si servus dominum aut amicus vel domesticus sive libertus patronum accusaverit vel detulerit cuiuslibet criminis reum, statim in ipso initio accusationis gladio puniatur: quia vocem talem exstingui volumus, non audiri, nisi forte dominum aut patronum de crimine maiestatis tractasse probaverit
CTh.9.6.4 [=brev.9.3.3]
Impp. honor. et theodos. aa. ad senatum. post alia: libertorum adversus patronos illicitas atque improbas voces poenae obiectione praecludimus, atque ita, ut non modo sponte prodire non audeant, sed ne vocati quidem in iudicium venire cogantur etc. dat. viii. id. aug. ravenna, asclepiodoto et mariniano coss.
interpretatio. liberti accusatores patronorum, ubi primum in accusationis vocem proruperint, puniantur
CTh.9.7.0. Ad legem iuliam de adulteriis
CTh.9.7.1 [=brev.9.4.1]
Imp. constantinus a. africano v. c. quae adulterium commisit, utrum domina cauponae an ministra fuerit, requiri debebit, et ita obsequio famulata servili, ut plerumque ipsa intemperantiae vina praebuerit; ut, si domina tabernae fuerit, non sit a vinculis iuris excepta, si vero potantibus ministerium praebuit, pro vilitate eius, quae in reatum deducitur, accusatione exclusa, liberi, qui accusantur, abscedant, quum ab his feminis pudicitiae ratio requiratur, quae iuris nexibus detinentur, hae autem immunes a iudiciaria severitate praestentur, quas vilitas vitae dignas legum observatione non credidit. dat. iii. non. febr. heracleae, constantino a. vii. et constantio c. coss.
interpretatio. tabernae domina, hoc est uxor tabernarii, si inventa fuerit in adulterio, accusari potest: si vero eius ancilla vel quae ministerium tabernae praebuit, in adulterio fuerit deprehensa, pro vilitate dimittetur. sed et ipsa tabernarii uxor, si tam vilis ministerii officium egerit et in adulterio fuerit deprehensa, accusari non potest a marito
CTh.9.7.2 [=brev.9.4.2]
Idem a. ad euagrium pf. p. quamvis adulterii crimen inter publica referatur, quorum delatio in commune omnibus sine aliqua legis interpretatione conceditur, tamen, ne volentibus temere liceat foedare connubia, proximis necessariisque personis solummodo placet deferri copiam accusandi, hoc est patri vel consobrino et consanguineo maxime fratri, quos verus dolor ad accusationem impellit. sed et his personis legem imponimus, ut crimen abolitione compescant. in primis maritum genialis tori vindicem esse oportet, cui quidem ex suspicione etiam ream coniugem facere, nec intra certa tempora inscriptionis vinculo contineri, veteres retro principes annuerunt. extraneos autem procul arceri ab hac accusatione censemus. nam etsi omne genus accusationis necessitas inscriptionis adstringat, nonnulli tamen proterve id faciunt et falsis contumeliis matrimonia deformant. pp. nicomediae vii. kal. mai., constantino a. vii. et constantio c. coss.
interpretatio. in adulterio extraneam mulierem nullus accuset, sed propinqui, ad quorum notam pertinet, hoc est frater germanus, frater patruelis, patruus et consobrinus, qui tamen ante inscriptionem, si accusata acquieverit, possunt per satisfactionem veniam promereri. reliqui ab accusatione prohibentur. maritis sane etiam ex suspicione accusare permissum est
CTh.9.7.3
Impp. constantius et constans aa. ad populum. cum vir nubit in feminam, femina viros proiectura quid cupiat, ubi sexus perdidit locum, ubi scelus est id, quod non proficit scire, ubi venus mutatur in alteram formam, ubi amor quaeritur nec videtur, iubemus insurgere leges, armari iura gladio ultore, ut exquisitis poenis subdantur infames, qui sunt vel qui futuri sunt rei. dat. prid. non. dec. mediolano, proposita romae xvii kal. ianuar. constantio iii et constante ii aa. conss. (342 dec. 4).
CTh.9.7.4pr. [=brev.9.4.3pr.]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. cynegio pf. p. in adulterii quaestione ab omni familia, non solum mariti, sed etiam uxoris, quae tamen tunc temporis domi fuerit, quo adulterium dicatur admissum, quaerendum est sine defensione cuiusquam.
CTh.9.7.4.1 [=brev.9.4.3.1]
Idem volumus, et si forte mulier marito mortis parasse insidias vel quolibet alio genere voluntatem occidendi habuisse inveniatur.
CTh.9.7.4.2 [=brev.9.4.3.2]
Parem etiam condicionem* in interrogatione mancipiorum servari volumus, si forte maritus eo modo insectetur uxorem. dat. iii. id. dec. constantinopoli, arcadio a. i. et bautone coss.
interpretatio. de adulterio uxorum mariti per tormenta familiae utriusque, hoc est suae et uxoris quaerere permittuntur; si tamen illo tempore, quo admissum dicitur, haec ipsa mancipia praesentia aut in eadem domo fuisse probantur. similiter et si mortem sibi ab uxore adultera maritus paratam fuisse conqueratur, utriusque familiae discussione quaeri licet. similiter etiam familiae utriusque poena quaerendum est, si maritus mortem uxori qualibet ratione paraverit
CTh.9.7.5 [=brev.9.4.4]
Imppp. valent., theodos. et arcad. aaa. cynegio pf. p. ne quis christianam mulierem in matrimonium iudaeus accipiat, neque iudaeae christianus coniugium sortiatur. nam si quis aliquid huius modi admiserit, adulterii vicem commissi huius crimen obtinebit, libertate in accusandum publicis quoque vocibus relaxata. dat. iii. id. mart. thessalonica, theodos. a. ii. et cynegio coss.
interpretatio. nec iudaeus christianam nec christianus iudaeam ducat uxorem. quod si fecerit, cuiuslibet accusatione velut in adulteros vindicetur
CTh.9.7.6 [=brev.9.4.5]
Iidem aaa. orientio vicario urbis romae. omnes, quibus flagitii usus est, virile corpus muliebriter constitutum alieni sexus damnare patientia (nihil enim discretum videntur habere cum feminis), huius modi scelus spectante populo flammis vindicibus expiabunt. pp. in foro traiani viii. id. aug., valentin. a. iv. et neoterio coss. haec lex interpretatione non indiget.
CTh.9.7.7 [=brev.9.4.6]
Imppp. theodos., arcad. et honor. aaa. rufino pf. p. adulterii accusatione proposita, praescriptiones civiles, quibus aut dos repeti fingitur, aut ex ratione aliqua debitum flagitatur, quae occurrere atque perstrepere examini consuerunt, iussimus sequestrari, nec earum obice aliquid negotio tarditatis afferri; sed accusatione fundata, hoc est quum, quo iure quove tempore actio fuerit intromissa, constiterit, discutiatur crimen, facti qualitas publicetur, quum et iurgia, quae magnitudine superant, praeponantur, et civilis actio criminali iure postponatur, idem tamen, quum competere coeperit, habitura momenti, dummodo non obsit examini. dat. vii. id. dec. constantinopoli, arcadio a. ii. et rufino coss. interpretatio. quum adulterium maritus accusator obiecerit, dotis aut donationis repetitio conquiescat quia civilem repetitionem misceri criminali accusationi non oportet
CTh.9.7.8 [=brev.9.4.7]
Iidem aaa. rufino pf. p. si qui adulterii fuerint accusati et obtentu proximitatis intentata depulerint, per commemorationem necessitudinis fidem crimini derogando, dum existimatur non debere credi, quod allegatur, non potuisse committi, hi si postmodum in nuptias suas consortiumque convenerint, facinus illud, quo fuerint accusati, manifesta fide atque indiciis evidentibus publicabunt. unde si qui eius modi reperti fuerint, iussimus in eosdem severissime vindicari, et veluti convictum facinus confessumque puniri. dat. prid. non. dec. constantinopoli, theodos. a. iii. et abundantio v. c. coss.
interpretatio. qui in adulterio accusantur et se propinquitatis aut amicitiarum excusatione defenderint, si fortasse quolibet tempore secretum crimen publica coniunctione prodiderint, eos velut manifestos adulteros puniri placet
CTh.9.7.9
Idem aaa. gildoni comiti et magistro utriusque militiae per africam. si quis adulterii reus factus accusatoris mariti forum declinare temptaverit, in hoc non possit eludere, nec praerogativa militari defensetur, ibi confestim audiendus, ubi fuerit accusatus. dat. iii kal. ianuar. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 dec. 30).
CTh.9.8.0. [=brev.9.5.0.] Si quis eam, cuius tutor fuerit, corruperit.
CTh.9.8.1 [=brev.9.5.1]
Imp. constantinus a. ad bassum vicarium italiae. post alia: ubi puellae ad annos adultae aetatis accesserint et adspirare ad nuptias coeperint, tutores necesse habeant comprobare, quod puellae sit intemerata virginitas, cuius coniunctio postulatur. quod ne latius porrigatur, hic solus debet tutorem nexus adstringere, ut se ipsum probet ab iniuria laesi pudoris immunem. quod ubi constiterit, omni metu liber optata coniunctione frui debebit; officio servaturo, ut, si violatae castitatis apud ipsum facinus haereat, deportatione plectatur, atque universae eius facultates fisci viribus vindicentur, quamvis eam poenam debuerit sustinere, quam raptori leges imponunt. dat. prid. non. april. aquileia, constantino a. vi. et constantino c. coss.
interpretatio. ubi primum puellae sub tutore viventes ad annos pervenerint nuptiales, et quicumque* petitor accesserit, non prius puella iungatur, nisi virginitas illius, quod a tutore servata sit, fuerit approbata: nam si ab ipso tutore convincitur eius violata virginitas, statim exsilio deputetur, et res illius omnes fiscus usurpet
CTh.9.9.0. [=brev.9.6.0.] De mulieribus, quae se servis propriis iunxerunt.
CTh.9.9.1pr. [=brev.9.6.1pr.]
Imp. constantinus a. ad populum. si qua cum servo occulte rem habere detegitur, capitali sententiae subiugetur, tradendo ignibus verberone, sitque omnibus facultas crimen publicum arguendi, sit officio copia nuntiandi, sit etiam servo licentia deferendi, cui probato crimine libertas dabitur, quum falsae accusationi poena immineat.
CTh.9.9.1.1 [=brev.9.6.1.1]
Ante legem nupta tali consortio segregetur, non solum domo, verum etiam provinciae communione privata, amati abscessum defleat relegati.
CTh.9.9.1.2 [=brev.9.6.1.2]
Filii etiam, quos ex hac coniunctione habuerit, exuti omnibus dignitatis insignibus, in nuda maneant libertate, neque per se neque per interpositam personam quolibet titulo voluntatis accepturi aliquid ex facultatibus mulieris.
CTh.9.9.1.3 [=brev.9.6.1.3]
Successio autem mulieris ab intestato vel filiis, si erunt legitimi, vel proximis cognatisque deferatur vel ei, quem ratio iuris admittit, ita ut et quod ille, qui quondam amatus est, et quod ex eo suscepti filii quolibet casu in sua videntur habuisse substantia, dominio mulieris sociatum a memoratis successoribus vindicetur.
CTh.9.9.1.4 [=brev.9.6.1.4]
His ita omnibus observandis, et si ante legem decessit mulier vel amatus, quoniam vel unus auctor vitii censurae occurrit.
CTh.9.9.1.5 [=brev.9.6.1.5]
Sin vero iam uterque decessit, soboli parcimus, ne defunctorum parentum vitiis praegravetur; sint filii, sint potiores fratribus, proximis atque cognatis, sint relictae successionis heredes.
CTh.9.9.1.6 [=brev.9.6.1.6]
Post legem enim hoc committentes morte punimus. qui vero ex lege disiuncti clam denuo convenerint, congressus vetitos renovantes, hi servorum indicio vel speculantis officii vel etiam proximorum delatione convicti poenam similem sustinebunt. dat. iv. kal. iun. serdicae, constantino a. vii. et constantio c. coss.
interpretatio. si qua ingenua mulier servo proprio se occulte miscuerit, capitaliter puniatur. servus etiam, qui in adulterio dominae convictus fuerit, ignibus exuratur. in potestate habeat huius modi crimen quicumque* voluerit accusare. servi etiam aut ancillae, si de hoc crimine accusationem detulerint, audiantur: ea tamen ratione, ut si probaverint, libertatem consequantur, si fefellerint, puniantur. hereditas mulieris, quae se tali crimine maculaverit, vel filiis, si sunt ex marito suscepti, vel propinquis ex lege venientibus tribuatur
CTh.9.10.0. Ad legem iuliam de vi publica et privata
CTh.9.10.1 [=brev.9.7.1]
Imp. constantinus a. ad catulinum proconsulem africae. qui in iudicio manifestam detegitur commisisse violentiam, non iam relegatione aut deportatione insulae plectatur, sed supplicium capitale excipiat, nec interposita provocatione sententiam, quae in eum fuerit dicta, suspendat, quoniam multa facinora sub uno violentiae nomine continentur, quum aliis vim inferre tentantibus, aliis cum indignatione repugnantibus verbera caedesque crebro deteguntur admissae. unde placuit, si forte quis vel ex possidentis parte vel ex eius, qui possessionem temerare tentaverit, interemptus* sit, in eum supplicium exseri, qui vim facere tentavit et alterutri parti causam malorum praebuit. dat. xv. kal. mai. serdicae, gallicano et basso coss.
interpretatio. convictus in iudicio de evidenti violentiae crimine capite puniatur, nec sententiam iudicis qui damnatus est qualibet appellatione suspendat: et si fortasse homicidia ab utraque parte commissa fuerint, in illum vindicetur, qui ut alium per caedem expelleret, violenter ingressus est
CTh.9.10.2
Idem a. ad bassum praefectum urbi. si quis per violentiam alienum fundum invaserit, capite puniatur. et sive quis ex eius parte, qui violentiam inferre temptaverit, sive ex eius, qui iniuriam repulsaverit, fuerit occisus, eum poena adstringat, qui vi deicere possidentem voluerit. dat. vi id. mart. romae gallicano et basso conss. (317 mart. [?] 10).
CTh.9.10.3 [=brev.9.7.2]
Iidem a. ad bassum pf. u. si quis ad se fundum vel quodcumque* aliud asserit pertinere, ac restitutionem sibi competere possessionis putat, civiliter super possidendo agat, aut impleta solennitate iuris crimen violentiae opponat, non ignarus, eam se sententiam subiturum, si crimen obiectum non potuerit comprobare, quam reus debet excipere. quod si omissa interpellatione vim possidenti intulerit, ante omnia violentiae causam examinari praecipimus, et in ea requiri, quis ad quem venerit possidentem, ut ei, quem constiterit expulsum, amissae possessionis iura reparentur, eademque protinus restituta violentus, poenae non immerito destinatus, in totius litis terminum differatur, ut, agitato negotio principali, si contra eum fuerit iudicatum, in insulam deportetur, bonis omnibus abrogatis. quod si pro eo, quem claruerit esse violentum, sententia proferetur, omnium rerum, de quibus litigatum est, media pars penes eum resideat, cetera fisci viribus vindicentur. pp. prid. non. oct. romae, constantino a. v. et licinio c. coss.
interpretatio. si quis adversarium suum ita apud iudicem crediderit accusandum, ut se asserat violentiam pertulisse, ad probationem rei eum convenit attineri: quod si probare non potuerit, quem dixerat violentum, eandem poenam suscipiat, quam ille, quem impetit, convictus potuisset excipere. de reliquo haec lex praetermittenda est, quia in quarto libro sub titulo unde vi, quae tamen temporibus posterior inventa est, habetur exposita
CTh.9.10.4pr. [=brev.9.7.3pr.]
Imppp. valent., theodos. et arcad. aaa. ad albinum pf. u. servos, qui fecisse violentiam confessionibus testium aut propriis docebuntur, si id inscio domino commiserint, postremo supplicio deditos luere perpetrata censemus. quod si illi metu atque exhortatione dominorum violentiam admiserint, palam est, secundum legem iuliam dominum infamem pronuntiandum loci aut originis propriae dignitate non uti, servos vero, quos furoribus talium paruisse constiterit, metallis per sententiam dedi. viles autem infamesque personae et hi, qui bis aut saepius violentiam perpetrasse convincentur, constitutionum divalium poena teneantur.
CTh.9.10.4.1 [=brev.9.7.3.1]
Iudicem vero nosse oportet, quod gravi infamia sit notandus, si violentiae crimen apud se probatum distulerit, omiserit vel impunitate donaverit aut molliore, quam praestituimus, poena perculerit. dat. prid. non. mart. mediolano, valentin. a. iv. et neoterio v. c. coss.
interpretatio. si servi inscio domino confessi vel convicti fuerint violentiam commisisse, addicti tormentis gravibus puniuntur. si vero iubentibus dominis violentiae crimen admiserint, domini, qui illicita praeceperunt, notantur infamia et nobilitatis vel honoris sui dignitatem tenere non possunt. servi autem, qui talibus dominorum furoribus paruerunt, in metallum detruduntur. ceterum non liceat iudicibus discussionem violentiae differre vel dimittere vel donare: qui si probaverint violentiam et non statim vindicaverint, noverint se periculum subituros. viles autem personae, quae bis aut frequenter admisisse violentiam comprobantur, constituta legibus poena supra scripta omnimodis feriantur
CTh.9.11.0. [=brev.9.8.0.] De privati carceris custodia.
CTh.9.11.1 [=brev.9.8.1] Imppp. valent., theodos. et arcad. aaa. erytrio praefecto augustali. si quis posthac reum privato carceri destinarit, reus maiestatis habeatur. dat. prid. kal. mai. thessalonica, theodos. a. ii. et cynegio v. c. coss. ista lex interpretatione non indiget.
CTh.9.12.0. De emendatione servorum
CTh.9.12.1 Imp. constantinus a. ad bassum. si virgis aut loris servum dominus adflixerit aut custodiae causa in vincla coniecerit, dierum distinctione sive interpretatione depulsa nullum criminis metum mortuo servo sustineat. nec vero inmoderate suo iure utatur, sed tunc reus homicidii sit, si voluntate eum vel ictu fustis aut lapidis occiderit vel certe telo usus letale vulnus inflixerit aut suspendi laqueo praeceperit vel iussione taetra praecipitandum esse mandaverit aut veneni virus infuderit vel dilaniaverit poenis publicis corpus, ferarum vestigiis latera persecando vel exurendo admotis ignibus membra aut tabescentes artus atro sanguine permixta sanie defluentes prope in ipsis adegerit cruciatibus vitam linquere saevitia immanium barbarorum. dat. v id. mai. romae constantino a. v et licinio c. conss. (319 mai. 11).
CTh.9.12.2 [=brev.9.9.1]
Imp. constantinus a. maximiliano macrobio... quoties verbera dominorum talis casus servorum comitabitur, ut moriantur, culpa nudi sunt, qui, dum pessima corrigunt, meliora suis acquirere vernulis voluerunt. nec requiri in huius modi facto volumus, in quo interest domini incolume iuris proprii habere mancipium, utrum voluntate occidendi hominis an vero simpliciter facta castigatio videatur. toties etenim dominum non placet morte servi reum homicidii pronuntiari, quoties simplicibus quaestionibus domesticam exerceat potestatem. si quando igitur servi plagarum correctione, imminente fatali necessitate, rebus humanis excedunt, nullam metuant domini quaestionem. dat. xiv. kal. mai. sirmio, constantino a. vii. et constantio c. coss.
interpretatio. si servus, dum culpam dominus vindicat, mortuus fuerit, dominus culpa homicidii non tenetur, quia tunc homicidii reus est, si occidere voluisse convincitur. nam emendatio non vocatur ad crimen
CTh.9.13.0. [=brev.9.10.0.] De emendatione propinquorum.
CTh.9.13.1 [=brev.9.10.1]
Impp. valent. et valens aa. ad senatum. in corrigendis minoribus pro qualitate delicti senioribus propinquis tribuimus potestatem, ut, quos ad vitae decora domesticae laudis exempla non provocant, saltem correctionis medicina compellat. neque nos in puniendis morum vitiis potestatem in immensum extendi volumus, sed iure patrio auctoritas corrigat propinqui iuvenis erratum et privata animadversione compescat. quod si atrocitas facti ius domesticae emendationis excedit, placet, enormis delicti reos dedi iudicum notioni. dat. prid. kal. dec. valentin. et valente aa. coss.
interpretatio. propinquis senioribus lege permittitur errorem vel culpas adolescentium propinquorum patria districtione corrigere, id est ut si verbis vel verecundia emendari non possint, privata districtione verberibus corrigantur. quod si gravior culpa fuerit adolescentis, quae privatim emendari non possit, in notitiam iudicis deferatur
CTh.9.14.0. Ad legem corneliam de sicariis
CTh.9.14.1 [=brev.9.11.1]
Imppp. valent., valens et grat. aaa. ad probum pf. p. si quis necandi infantis piaculum aggressus aggressave sit, erit capitale istud malum. pp. vii. id. febr. romae, gratiano a. iii. et equitio coss.
interpretatio. sive vir sive mulier infantem necaverit, rei homicidii teneantur
CTh.9.14.2 [=brev.9.11.2]
Imppp. valent., theodos. et arcad. aaa. ad provinciales. liberam resistendi cunctis tribuimus facultatem, ut quicumque* militum vel privatorum ad agros nocturnus populator intraverit, aut itinera frequentata insidiis aggressionis obsederit, permissa cuicumque* licentia, dignus illico supplicio subiugetur, ac mortem, quam minabatur, excipiat, et id, quod intendebat, incurrat. melius est enim occurrere in tempore, quam post exitum vindicari. vestram igitur vobis permittimus ultionem, et, quod serum est punire iudicio, subiugamus edicto. nullus parcat militi, cui obviari telo oporteat ut latroni. dat. kal. iul. tatiano et symmacho coss.
interpretatio. quoties ad faciendam rapinam aliquis aut iter agentem aut domum cuiuslibet nocturnus exspoliator aggreditur, huius modi personis, quae vim sustinent, damus etiam cum armis licentiam resistendi, et si pro temeritate sua occisus fuerit ille, qui venerit, mors latronis ipsius a nemine requiratur
CTh.9.14.3pr
. Impp. arcadius et honorius aa. eutychiano praefecto praetorio. quisquis cum militibus vel privatis, barbaris etiam scelestam inierit factionem aut factionis ipsius susceperit sacramenta vel dederit, de nece etiam virorum illustrium, qui consiliis et consistorio nostro intersunt, senatorum etiam, nam et ipsi pars corporis nostri sunt, cuiuslibet postremo qui nobis militat cogitarit, eadem enim severitate voluntatem sceleris qua effectum puniri iura voluerunt: ipse quidem utpote maiestatis reus gladio feriatur bonis eius omnibus fisco nostro addictis, filii vero eius, quibus vitam imperatoria specialiter lenitate concedimus, paterno enim deberent perire supplicio, in quibus paterni, hoc est hereditarii criminis exempla metuantur, a materna vel avita, omnium etiam proximorum hereditate ac successione habeantur alieni, testamentis extraneorum nihil capiant, sint perpetuo egentes et pauperes, infamia eos paterna semper comitetur, ad nullos umquam honores, nulla prorsus sacramenta perveniant, sint postremo tales, ut is perpetua egestate sordentibus sit et mors solacio et vita supplicio. (397 sept. 4).
CTh.9.14.3.1
Denique iubemus etiam eos notabiles esse sine venia, qui pro talibus umquam aput nos intervenire temptaverint. (397 sept. 4).
CTh.9.14.3.2
Ad filias sane eorum, quolibet numero fuerint, falcidiam tantum ex bonis matris, sive testata sive intestata defecerit, volumus pervenire, ut habeant ingrate potius filiae alimoniam quam integre emolumentum ac nomen heredis. mitior enim circa eas debet esse sententia, quas pro infirmitate sexus minus ausuras esse confidimus. (397 sept. 4).
CTh.9.14.3.3
Emancipatio, quae a praedictis sive in filios post legem dumtaxat latam sive in filias fuerit collata, non valeat. (397 sept. 4).
CTh.9.14.3.4
Dotes donationes, quarumlibet postremo rerum alienationes, quas ex eo tempore qualibet fraude vel iure factas esse constiterit, quo primum memorati de ineunda factione ac societate cogitaverint, nullius statuimus esse momenti. (397 sept. 4).
CTh.9.14.3.5
Uxores sane praedictorum recuperatas dotes, si in ea condicione fuerint, ut, quae a viris titulo donationis acceperint, filiis debeant reservare, tempore quo ususfructus absumitur omnia ea fisco nostro se relicturas esse cognoscant, quae iuxta legem filiis debebantur: falcidia etiam ex his rebus filiabus tantum, non etiam filiis deputata. (397 sept. 4).
CTh.9.14.3.6
Id, quod de praedictis eorumque filiis cavimus, etiam de satellitibus consciis ac ministris filiisque eorum simili severitate censemus. (397 sept. 4).
CTh.9.14.3.7
Sane si quis ex his in exordio initae factionis studio verae laudis accensus ipse prodiderit factionem, et praemio a nobis et honore donabitur. is vero, qui usus fuerit factione, si vel sero, tamen incognita adhuc consiliorum arcana patefecerit, absolutione tantum ac venia dignus habebitur. dat. prid. non septemb. ancyrae caesario et attico conss. (397 sept. 4).
CTh.9.15.0. [=brev.9.12.0.] De parricidis.
CTh.9.15.1 [=brev.9.12.1]
Imp. constantinus a. ad verinum vicarium africae. si quis in parentis aut filii aut omnino affectionis eius, quae nuncupatione parricidii continetur, fata properaverit, sive clam sive palam id fuerit enisus, neque gladio, neque ignibus, neque ulla alia solenni poena subiugetur, sed insutus culeo et inter eius ferales angustias comprehensus serpentum contuberniis misceatur et, ut regionis qualitas tulerit, vel in vicinum mare vel in amnem proiiciatur, ut omni elementorum usu vivus carere incipiat, ut ei coelum superstiti, terra mortuo auferatur. dat. xvi. kal. dec. licinio v. et crispo c. coss. acc. prid. id. mart. karthagine, constantino a. v. et licinio c. coss.
interpretatio. si quis patrem matrem, fratrem sororem, filium filiam aut alios propinquos occiderit, remoto omnium aliorum genere tormentorum, facto de coriis sacco, qui culeus nominatur, in quo quum missus fuerit, cum ipso etiam serpentes claudantur: et si mare vicinum non fuerit, in quolibet gurgite proiiciatur, ut tali poena damnatus nullo tempore obtineat sepulturam
CTh.9.16.0. De maleficis et mathematicis et ceteris similibus
CTh.9.16.1
Imp. constantinus a. ad maximum. nullus haruspex limen alterius accedat nec ob alteram causam, sed huiusmodi hominum quamvis vetus amicitia repellatur, concremando illo haruspice, qui ad domum alienam accesserit et illo, qui eum suasionibus vel praemiis evocaverit, post ademptionem bonorum in insulam detrudendo: superstitioni enim suae servire cupientes poterunt publice ritum proprium exercere. accusatorem autem huius criminis non delatorem esse, sed dignum magis praemio arbitramur. proposita kal. feb. romae constantino a. v et licinio caes. conss. (319 febr. 1 [sept.....]).
CTh.9.16.2
Idem a. ad populum. haruspices et sacerdotes et eos, qui huic ritui adsolent ministrare, ad privatam domum prohibemus accedere vel sub praetextu amicitiae limen alterius ingredi, poena contra eos proposita, si contempserint legem. qui vero id vobis existimatis conducere, adite aras publicas adque delubra et consuetudinis vestrae celebrate sollemnia: nec enim prohibemus praeteritae usurpationis officia libera luce tractari. dat. id. mai. constantino a. v et licinio conss. (319 mai. 15).
CTh.9.16.3 [=brev.9.13.1]
Imp. constantinus a. et c. ad bassum pf. p. eorum est scientia punienda et severissimis merito legibus vindicanda, qui magicis accincti artibus aut contra hominum moliti salutem aut pudicos ad libidinem deflexisse animos detegentur. nullis vero criminationibus implicanda sunt remedia humanis quaesita corporibus aut in agrestibus locis, ne maturis vindemiis metuerentur imbres aut ruentis grandinis lapidatione quaterentur, innocenter adhibita suffragia, quibus non cuiusque salus aut existimatio laederetur, sed quorum proficerent actus, ne divina munera et labores hominum sternerentur. dat. x. kal. iun. aquileia, crispo et constantino caess. coss.
interpretatio. malefici vel incantatores vel immissores tempestatum vel ii, qui per invocationem daemonum mentes hominum turbant, omni poenarum genere puniantur CTh.9.16.4 [=brev.9.13.2]
Imp. constantius a. et iulianus c. ad populum. nemo haruspicem consulat aut mathematicum, nemo hariolum. augurum et vatum prava confessio conticescat. chaldaei ac magi et ceteri, quos maleficos ob facinorum magnitudinem vulgus appellat, nec ad hanc partem aliquid moliantur. sileat omnibus perpetuo divinandi curiositas. etenim supplicium capitis feret gladio ultore prostratus, quicumque* iussis obsequium denegaverit. dat. viii. kal. febr. mediolano, constantio a. ix. et iuliano caes. ii. coss. interpretatio. quicumque* pro curiositate futurorum vel invocatorem daemonum vel divinos, quos hariolos appellant, vel haruspicem, qui auguria colligit, consuluerit, capite punietur
CTh.9.16.5
Idem a. ad populum. post alia: multi magicis artibus ausi elementa turbare vitas insontium labefactare non dubitant et manibus accitis audent ventilare, ut quisque suos conficiat malis artibus inimicos. hos, quoniam naturae peregrini sunt, feralis pestis absumat. dat. prid. non. decemb. mediolano constantio a. viiii et iuliano caes. ii conss. (357 dec. [?] 4).
CTh.9.16.6
Idem a. ad taurum praefectum praetorio. etsi excepta tormentis sunt corpora honoribus praeditorum, praeter illa videlicet crimina, quae legibus demonstrantur, etsi omnes magi, in quacumque sint parte terrarum, humani generis inimici credendi sunt, tamen quoniam qui in comitatu nostro sunt ipsam pulsant propemodum maiestatem, si quis magus vel magicis contaminibus adsuetus, qui maleficus vulgi consuetudine nuncupatur, aut haruspex aut hariolus aut certe augur vel etiam mathematicus aut narrandis somniis occultans artem aliquam divinandi aut certe aliquid horum simile exercens in comitatu meo vel caesaris fuerit deprehensus, praesidio dignitatis cruciatus et tormenta non fugiat. si convictus ad proprium facinus detegentibus repugnaverit pernegando, sit eculeo deditus ungulisque sulcantibus latera perferat poenas proprio dignas facinore. dat. iii non. iul. arimini datiano et cereale conss. (358 iul. 5).
CTh.9.16.7 [=brev.9.13.3]
Impp. valent. et valens aa. ad secundum pf. p. ne quis deinceps nocturnis temporibus aut nefarias preces aut magicos apparatus aut sacrificia funesta celebrare conetur. detectum atque convictum competenti animadversione mactari, perenni auctoritate censemus. dat. v. id. sept. divo ioviano a. et varroniano coss.
interpretatio. quicumque* nocturna sacrificia daemonum celebraverit vel incantationibus daemones invocaverit, capite puniatur
CTh.9.16.8
Idem aa. ad modestum praefectum praetorio. cesset mathematicorum tractatus. nam si qui publice aut privatim in die noctuque deprehensus fuerit in cohibito errore versari, capitali sententia feriatur uterque. neque enim culpa dissimilis est prohibita discere quam docere. dat. prid. id. decemb. constantinopoli valentiniano et valente aa. conss. (370? 373? dec. 12).
CTh.9.16.9
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad senatum. haruspicinam ego nullum cum maleficiorum causis habere consortium iudico neque ipsam aut aliquam praeterea concessam a maioribus religionem genus esse arbitror criminis. testes sunt leges a me in exordio imperii mei datae, quibus unicuique, quod animo inbibisset, colendi libera facultas tributa est. nec haruspicinam reprehendimus, sed nocenter exerceri vetamus. dat. iiii kal. iun. treviris gratiano a. ii et probo conss. (371 mai. 29).
CTh.9.16.10
Idem aaa. ad ampelium praefectum urbi. quia nonnulli ex ordine senatorio maleficiorum insimulatione adque invidia stringebantur, idcirco huiusmodi negotia urbanae praefecturae discutienda permisimus. quod si quando huiusmodi inciderit quaestio, quae iudicio memoratae sedis dirimi vel terminari posse non creditur, eos, quos negotii textus amplectitur, una cum gestis omnibus praesentibus adque praeteritis ad comitatum mansuetudinis nostrae sollemni observationi transmitti praecipimus. dat. viii id. dec. gratiano a. ii et probo conss. (371 dec. 6).
CTh.9.16.11
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. albino praefecto urbi. quicumque maleficiorum labe pollutum audierit deprehenderit occupaverit, ilico ad publicum protrahat et iudiciorum oculis communis hostem salutis ostendat. quod si quisquam ex agitatoribus seu ex quolibet alio genere hominum contra hoc interdictum venire temptaverit aut clandestinis suppliciis etiam manifestum reum malificae artis suppresserit, ultimum supplicium non evadat geminae suspicionis obnoxius, quod aut publicum reum, ne facinoris socios pulicaret, severitati legum et debitae subtraxerit quaestioni aut proprium fortassis inimicum sub huius vindictae nomine consilio atrociore confecerit. dat. xvii kal. sept. romae timasio et promoto conss. (389 aug. 16).
CTh.9.16.12
Impp. honorius et theodosius aa. caeciliano praefecto praetorio. mathematicos, nisi parati sint codicibus erroris proprii sub oculis episcoporum incendio concrematis catholicae religionis cultui fidem tradere numquam ad errorem praeteritum redituri, non solum urbe roma, sed etiam omnibus civitatibus pelli decernimus. quod si hoc non fecerint et contra clementiae nostrae salubre constitutum in civitatibus fuerint deprehensi vel secreta erroris sui et professionis insinuaverint, deportationis poenam excipiant. dat. kal. feb. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 febr. 1).
CTh.9.17.0. De sepulchri violati
CTh.9.17.1
Imp. constantius a. ad titianum praefectum urbi. si quis in demoliendis sepulchris fuerit adprehensus, si id sine domini conscientia faciat, metallo adiudicetur; si vero domini auctoritate vel iussione urgetur, relegatione plectatur. et si forte detractum aliquid de sepulchris ad domum eius villamque pervectum post hanc legem repperietur, villa sive domus aut aedificium quodcumque erit fisci viribus vindicetur. dat. vii kal. iul. mediolano acindyno et proculo conss. (340 iun. 25).
CTh.9.17.2pr.
Idem a. ad limenium praefectum praetorio. factum solitum sanguine vindicari multae inflictione corrigimus atque ita supplicium statuimus in futurum, ut nec ille absit a poena, qui ante commisit. universi itaque, qui de monumentis columnas vel marmora abstulerunt vel coquendae calcis gratia lapides deiecerunt, ex consulatu scilicet dalmatii et zenofili, singulas libras auri per singula sepulchra fisci rationibus inferant investigati per prudentiae tuae iudicium. eadem etiam poena, qui dissiparunt vel ornatum minuerunt, teneantur et qui posita in agris suis monumenta calcis coctoribus vendiderunt una cum his, qui ausi sunt comparare - quidquid enim attingi nefas est, non sine piaculo comparatur - sed ita, ut ab utroque una libra postuletur. sed si ex praecepto iudicum monumenta deiecta sunt, ne sub specie publicae fabricationis poena vitetur, eosdem iudices iubemus hanc multam agnoscere; nam ex vectigalibus vel aliis titulis aedificare debuerunt. quod si aliquis multam metuens sepulchri ruinas terrae congestione celaverit et non intra statutum ab excellentia tua tempus confessus sit, ab alio proditus duas auri libras cogatur inferre. qui vero libellis datis a pontificibus impetrarunt, ut reparationis gratia labentia sepulchra deponerent, si vera docuerunt, ab illatione multae separentur: at si in usum alium depositis abusi sunt, teneantur poena praescripta. (349 mart. 28).
CTh.9.17.2.1
Hoc in posterum observando, ut in provinciis locorum iudices. in urbe roma cum pontificibus tua celsitudo inspiciat, si per sarturas succurrendum sit alicui monumento, ut ita demum data licentia tempus etiam consummando operi statuatur. (349 mart. 28).
CTh.9.17.2.2
Quod si aliquis contra sanctionem clementiae nostrae sepulchrum laesurus attigerit, xx libras auri largitionibus nostris cogatur inferre. locorum autem iudices si haec observare neglexerint, non minus nota quam statuta in sepulchrorum violatores poena grassetur. dat. v kal. april. limenio et catullino conss. (349 mart. 28).
CTh.9.17.3
Idem a. et iulianus caes. ad orfitum. quosdam comperimus lucri nimium cupidos sepulchra subvertere et substantiam fabricandi ad proprias aedes transferre. ii detecto scelere animadversionem priscis legibus definitam subire debebunt. proposita in foro traiani constantio a. viii et iuliano caes. conss. (356.....).
CTh.9.17.4
Idem a. ad populum. qui aedificia manium violant, domus ut ita dixerim defunctorum, geminum videntur facinus perpetrare, nam et sepultos spoliant destruendo et vivos polluunt fabricando. si quis igitur de sepulchro abstulerit saxa vel marmora vel columnas aliamve quamcumque materiam fabricae gratia sive id fecerit venditurus, decem pondo auri cogatur inferre fisco: sive quis propria sepulchra defendens hanc in iudicium querellam detulerit sive quicumque alius accusaverit vel officium nuntiaverit. quae poena priscae severitati accedit, nihil enim derogatum est illi supplicio, quod sepulchra violantibus videtur impositum. huic autem poenae subiacebunt et qui corpora sepulta aut reliquias contrectaverint. dat. id. iun. mediolano constantio a. viiii et iuliano caes. ii conss. (357 [356] iun. 13).
CTh.9.17.5pr.
Imp. iulianus a. ad populum. pergit audacia ad busta diem functorum et aggeres consecratos, cum et lapidem hinc movere et terram sollicitare et cespitem vellere proximum sacrilegio maiores semper habuerint. sed et ornamenta quidam tricliniis aut porticibus auferunt de sepulchris. quibus primis consulentes, ne in piaculum incidant contaminata religione bustorum, hoc fieri prohibemus poena manium vindice cohibentes. (363 febr. 12). CTh.9.17.5.1
Secundum illud est, quod efferri cognovimus cadavera mortuorum per confertam populi frequentiam et per maximam insistentium densitatem; quod quidem oculos hominum infaustis incestat aspectibus. qui enim dies est bene auspicatus a funere aut quomodo ad deos et templa venietur? ideoque quoniam et dolor in exsequiis secretum amat et diem functis nihil interest, utrum per noctes an per dies efferantur, liberari convenit populi totius aspectus, ut dolor esse in funeribus, non pompa exsequiarum nec ostentatio videatur. dat. prid. id. feb. antiochiae iuliano a. iiii et sallustio conss. (363 febr. 12).
CTh.9.17.6
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. pancratio praefecto urbi. omnia quae supra terram urnis clausa vel sarcofagis corpora detinentur, extra urbem delata ponantur, ut et humanitatis instar exhibeant et relinquant incolarum domicilio sanctitatem. quisquis autem huius praecepti neglegens fuerit adque aliquid tale ab huius interminatione praecepti ausus fuerit moliri, tertia in futurum patrimonii parte multetur. officium quoque, quod tibi paret, quinquaginta librarum auri affectum despoliatione maerebit. ac ne alicuius fallax et arguta sollertia ab huius se praecepti intentione subducat atque apostolorum vel martyrum sedem humandis corporibus aestimet esse concessam, ab his quoque, ita ut a reliquo civitatis, noverint se atque intellegant esse submotos. dat. iii kal. aug. heracleae eucherio et syagrio conss. (381 iul. 30).
CTh.9.17.7
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. humatum corpus nemo ad alterum locum transferat; nemo martyrem distrahat, nemo mercetur. habeant vero in potestate, si quolibet in loco sanctorum est aliquis conditus, pro eius veneratione quod martyrium vocandum sit addant quod voluerint fabricarum. dat. iiii kal. mart. constantinopoli honorio n. p. et evodio conss. (386 febr. 26).
CTh.9.18.0. [=brev.9.14.0.] Ad legem Fabiam.
CTh.9.18.1 [=brev.9.14.1]
Imp. constantinus a. ad domitium celsum vicarium africae. plagiarii, qui viventium filiorum miserandas infligunt parentibus orbitates, metalli poena cum ceteris ante cognitis suppliciis tenebantur. si quis tamen eiusmodi reus fuerit oblatus, posteaquam super crimine patuerit, servus quidem vel libertate donatus bestiis primo quoque munere obiiciatur, liber autem sub hac forma in ludum detur gladiatorium, ut, antequam aliquid faciat, quo se defendere possit, gladio consumatur. eos autem, qui pro hoc crimine iam in metallum dati sunt, numquam* revocari praecipimus. dat. kal. aug. constantino a. iv. et licinio iv. coss.
interpretatio. hi, qui filios alienos furto abstulerint et ubicumque* transduxerint, sive ingenui sive servi sint, morte puniantur
CTh.9.19.0. Ad legem corneliam de falso
CTh.9.19.1pr. [=brev.9.15.1pr.]
Imp. constantinus a. mechilio hilariano correctori lucaniae et brittiorum. si quis decurio testamentum vel codicillos aut aliquam deficientis scripserit voluntatem, vel conscribendis publicis privatisque instrumentis praebuerit officium, si falsi quaestio moveatur, decurionatus honore seposito, quaestioni, si ita poposcerit causa, subdatur. sed non statim desinit esse decurio, qui in huius modi facto fuerit deprehensus. quantum enim ad municipales pertinet necessitates, decurio permanet; quantum ad rem gestam et veritatem reserandam, uti decurionatus honore non poterit.
CTh.9.19.1.1 [=brev.9.15.1.1]
Nec vero is, qui ante fuerit tabellio, ad eludendam quaestionem super his, quae ante conscripsit, factus decurio defendi hac poterit dignitate, quoniam scripturae veritas, si res poposcerit, per ipsum debet probari auctorem. dat. iii. kal. febr. acc. kal. aug. sabino et rufino coss. interpretatio. si quis curialis voluntatem morientis aut quodlibet publicum documentum scripserit, et de falsitate accusatur, seposita primitus dignitate, si necesse fuerit, subdatur examini: qui si convincitur, a curia non expelletur, sed curiae dignitate privabitur, id est ut honoratus esse non possit. tabellio vero, qui amanuensis nunc vel cancellarius dicitur, etiamsi ad curiae pervenerit dignitatem, si de falsitate accusatus fuerit aut convictus, subdatur examini, ut per ipsum, per quem confecta est, scripturae veritas approbetur
CTh.9.19.2pr.
Imp. constantinus a. ad maximum praefectum urbi. cum in praeterito is mos in iudiciis servaretur, ut prolatis instrumentis, si ea falsa quis diceret, a sententia iudex civilis controversiae temperaret eoque contingeret, ut imminens accusatio nullis clausa temporibus petitorem possessoremve deluderet, commodum duximus, ut, etsi alteruter litigantium falsi strepitum intulisset, petitori tamen possessorive momentum prolatorum instrumentorum conferret auctoritas, ut tunc civili iurgio terminato secunda falsi actio subderetur. (326 [320] mart. 25).
CTh.9.19.2.1
Volumus itaque, ut primum cesset inscriptio. sed ubi falsi examen inciderit, tunc ad morem pristinum quaestione civili per sententiam terminata acerrima fiat indago argumentis testibus scripturarum collatione aliisque vestigiis veritatis. nec accusatori tantum quaestio incumbat nec probationis ei tota necessitas indicatur, sed inter utramque personam sit iudex medius nec ulla quae sentiat interlocutione divulget, sed tamquam ad imitationem relationis, quae solum audiendi mandat officium, praebeat notionem, postrema sententia quid sibi liqueat proditurus. (326 [320] mart. 25).
CTh.9.19.2.2
Ultimum autem finem strepitus criminalis, quem litigantem disceptantemque fas non sit excedere, anni spatio limitamus, cuius exordium testatae aput iudicem competentem actionis nascetur auspicium: capitali post probationem supplicio, si id exigat magnitudo commissi, vel deportatione ei qui falsum commiserit imminente. proposita viii kal. april. in foro traiani constantino a. vii et constantio c. conss. (326 [320] mart. 25).
CTh.9.19.3
Impp. valentinianus et valens aa. ad festum proconsulem africae. serenitas nostra prospexit inde caelestium litterarum coepisse imitationem, quod his apicibus tuae gravitatis officium consultationes relationesque complectitur, quibus scrinia nostrae perennitatis utuntur. quam ob rem istius sanctionis auctoritate praecipimus, ut posthac magistra falsorum consuetudo tollatur et communibus litteris universa mandentur, quae vel de provincia fuerint scribenda vel a iudice, ut nemo stili huius exemplum aut privatim sumat aut publice. dat. v id. iun. treviris lupicino et iovino conss. (367 iun. [?] 9).
CTh.9.19.4pr. [=brev.9.15.2pr.]
Imppp. valens, grat. et valent. aaa. ad maximinum pf. p. damus copiam iurgantibus, si apud iudicem proferatur scriptura, de qua oritur aliqua disputatio, spatium ut habeat, qui perurgeat, profitendi, utrum de falso criminaliter, an de scripturae fide statuat civiliter experiri.
CTh.9.19.4.1 [=brev.9.15.2.1]
Quod si expetens vindictam falsi crimen intenderit, erit in arbitrio iudicantis, an eum sinat etiam sine inscriptione certare. iudicis enim potestati committi oportet, ut de eo, qui obiecta non probaverit, sumat propositum antiquo iure supplicium. rationi quoque huius modi plenissime suffragatur antiquitas, quae nequissimos homines et argui voluit et coerceri legibus variis, cornelia de veneficiis, sicariis, parricidiis, iulia de adulteris ambitusve criminibus, ceterisve ita promulgatis, ut possit etiam sine inscriptione cognosci, poena tamen accusatorem etiam sine solennibus occuparet. de qua re et divus antoninus rescripsisse docetur, id in iudicis potestate constituens, quod nosmet in legibus iusseramus. removebitur itaque istius lenitate rescripti praecepti superioris austeritas, ut, si quis deinceps tabulas testamenti, chirographa testationesque, nec non etiam rationes privatas vel publicas, pacta et epistolas vel ultimas voluntates, donationes, venditiones vel si quid prolatum aliud insimulare conabitur, habeat, praetermissis solennibus, accusandi facultatem, pro iudicis motu sententiam relaturus.
CTh.9.19.4.2 [=brev.9.15.2.2]
Civiles autem inquisitiones inter utrasque confligentium partes aequali motu ingruit et recurrit humanitas, quum is, qui praeerit quaestioni, intentiones falsas aut conficta crimina ex legibus poenis competentibus possit ulcisci. pp. romae xvi. kal. mai., valente v. et valentin. aa. coss. interpretatio. de falso potest et criminaliter et civiliter agi. civiliter, quum aliquis quibuslibet scripturis non falsi crimen obiecerit, sed veritatem scripturae se velle quaerere dicit. nam si ad iudicem venerit accusator, et falsi crimen intenderit, iudex tribuat accusatori spatium, ut deliberet, utrum criminaliter agere an civiliter velit. qui si reversus ad iudicem in obiecto falsitatis crimine perseveraverit, in potestate iudicis erit, utrum inscriptionem celebrari velit, an obiectum crimen sine inscriptione discutere. quod quum iudex de obiectione falsitatis audierit, seu inscriptione habita seu omissa, aut in accusatum, si falsitas approbatur, aut in accusatorem, si falso obiecerit, proferatur, ex lege sententia
CTh.9.20.0. Victum civiliter agere et criminaliter posse.
CTh.9.20.1 [=brev.9.16.1] Imppp. valens, grat. et valent. aaa. ad antonium pf. p. a plerisque prudentium generaliter definitum est, quoties de re familiari et civilis et criminalis competit actio, utraque licere experiri, nec si civiliter fuerit actum, criminalem posse consumi. sic denique et per vim possessione deiectus, si de ea recuperanda interdicto unde vi erit usus, non prohibetur tamen etiam lege iulia de vi publico iudicio instituere accusationem; et suppresso testamento quum ex interdicto de tabulis exhibendis fuerit actum, nihilo minus ex lege cornelia testamentaria poterit crimen inferri; et quum libertus se dicit ingenuum, tam de operis civiliter quam etiam lege visellia criminaliter poterit perurgeri. quo in genere habetur furti actio et legis fabiae constitutum. et quum una excepta sit causa de moribus, sexcenta alia sunt, quae enumerari non possunt, ut, quum altera prius actio intentata sit, per alteram, quae supererit, iudicatum liceat retractari. qua iuris definitione non ambigitur, etiam falsi crimen, de quo civiliter iam actum est, criminaliter esse repetendum. dat. prid. id. ian. treviris, valente vi. et valentin. ii. aa. coss.
interpretatio. sunt causae permixtae, civiles pariter et criminales; et possunt hae causae ita dividi, ut prius civilis, deinde criminalis agatur, si voluerit accusator: ita ut si quis de re sua fuerit violenter expulsus, et rem ablatam civili primitus maluerit actione repetere, momentum sibi restitui petat, et si de eius proprietate is, qui expulsus est, civiliter fuerit superatus, criminali postmodum actione servata, recepto primitus momento, potest postmodum impetere violentum. de testamento etiam, si quis commendatum a testatore testamentum in fraudem heredis fortasse suppresserit, et id heres scriptus iudicio restitui petit, testamento per iudicium momenti beneficio restituto, potest postmodum de suppresso testamento criminalem proponere actionem. et reliquis similibus causis similis actio tribuatur
CTh.9.21.0. De falsa moneta
CTh.9.21.1
Imp. constantinus a. ad verinum. quicumque adulterina fecerit numismata, poenam pro discretione sexus et condicionis suae diversitate sustineat, hoc est ut, si decurio vel decurionis sit filius, exterminatus genitali solo ad quamcumque in longinquo positam civitatem sub perpetui exilii condicione mittatur ac super facultatibus eius ad nostram scientiam referatur; si plebeius, ut rebus amissis perpetuae damnationi dedatur; si servilis condicionis, ultimo supplicio subiugetur. dat. et pp. xv kal. april. constantino a. v. et licinio caes. conss. (319 mart. 18).
CTh.9.21.2pr.
Idem a. ad ianuarinum. quoniam nonnulli monetarii adulterinam monetam clandestinis sceleribus exercent, cuncti cognoscant necessitatem sibi incumbere huiusmodi homines inquirendi, ut investigati tradantur iudiciis, facti conscios per tormenta ilico prodituri ac sic dignis suppliciis addicendi. (321 nov. 20).
CTh.9.21.2.1
Accusatoribus etiam eorum immunitatem permittimus, cuius modus, quoniam dispar census est, a nobis per singulos statuetur. servos etiam, qui hoc detulerint, civitate romana donamus, ut eorum domini pretium a fisco percipiant. (321 nov. 20).
CTh.9.21.2.2 Si quis autem militum huiusmodi personam susceptam de custodia exire fecerit, capite puniatur. (321 nov. 20).
CTh.9.21.2.3 Appellandi etiam privato licentia denegetur; si vero miles aut promotus huiusmodi crimen incurrerit, super eius nomine et gradu ad nos referatur. (321 nov. 20).
CTh.9.21.2.4
Si dominum fundi vel domus conscium esse probabitur, deportari eum in insulam oportebit, cunctis eius rebus protinus confiscandis; si vero eo ignaro crimen commissum est, possessionem aut domum debet amittere, in qua id scelus admissum est. actor fundi vel servus vel incola vel colonus, qui hoc ministerium praebuit, cum eo qui fecit supplicio capitali plectetur, nihilo minus fundo vel domo fisci viribus vindicanda. (321 nov. 20).
CTh.9.21.2.5
Quod si dominus ante ignorans, ut primum repperit, scelus prodidit perpetratum, minime possessio vel domus ipsius proscriptionis iniuriae subiacebit, sed auctorem ac ministrum poena capitalis excipiet. dat. xii kal. dec. romae crispo ii et constantino ii cc. conss. (321 nov. 20).
CTh.9.21.3
Idem a. ad tertullum proconsulem africae. si quis nummum falsa fusione formaverit, universas eius facultates fisco addici praecipimus, atque ipsum severitate legitima coherceri, ut in monetis tantum nostris cudendae pecuniae studium frequentetur. dat. prid. non. iul. mediolano constantino a. vii et constantio caes. conss. (326 iul. 6).
CTh.9.21.4pr.
Idem a. helpidio. pridem statutum fuit, ut, si ignorante quoque domino in fundo eius vel domo figuratus clam nummus cuderetur, sedem flagitii suo fiscus dominio vindicaret. nunc discretionem fieri placet, ut, si dominus in proximo constitutus sit, cuius incuria vel neglegentia punienda est, praeceptum prius valeat, sin vero longissime ab ea domo vel possessione afuerit, nullum sustineat detrimentum. (329 mai. 4).
CTh.9.21.4.1
Viduas autem ac pupillos speciali dignos indulgentia credidimus, ut viduae nec in proximo constitutae domo sua vel possessione careant, si nulla aput ipsas tam gravis conscientiae noxa resideat, pupilli vero etiam si conscii fuerint, nullum sustineant detrimentum, quia aetas eorum, si tamen fuerint impuberes, quid videat ignorat. tutores tamen eorum si in proximo sint, quoniam ignorare eos, quid in re pupilli geritur, non oportet, haec poena expectabit, ut ex rebus eorum, si idonei fuerint, tantum fisco inferatur, quantum pupillo fuerat auferendum. quibus ita emendatis in omnibus capitulis lex pridem lata servabitur. dat. iiii non. mai. constantino a. viii et constantio iiii conss. (329 mai. 4).
CTh.9.21.5 [=brev.9.17.1]
Imp. constantius a. leontio pf. p. praemio accusatoribus proposito, quicumque* solidorum adulter potuerit reperiri vel a quoquam fuerit publicatus, illico, omni dilatione summota, flammarum exustionibus mancipetur. dat. xii. kal. mart. antiochiae, placido et romulo coss. interpretatio. praemium accipiat, quicumque* adulterum monetarium prodiderit, et is, qui prodiius est, si de monetae adulteratione convictus fuerit, ignibus concremetur
CTh.9.21.6
Idem a. limenio praefecto praetorio. comperimus nonnullos flaturarios maiorinam pecuniam non minus criminose quam crebre separato argento ab aere purgare. si quis igitur post haec fuerit in hac machinatione deprehensus, capitaliter se fecisse cognoscat, verum et eos, qui domum agrumque praebuerint, relatis in largitionibus facultatibus esse plectendos: nostra scilicet super eorum nominibus edocenda clementia. proposita prid. id. feb. limenio et catullino conss. (349 febr. 12).
CTh.9.21.7
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad archelaum comitem sacrarum largitionum. quidquid ex auro hominum privatorum in monetis publicis reppereris figuratum, id omne nostris scias largitionibus vindicandum, si quidem ipse se dignum condemnatione iudicavit, quisquis aurum proprium non coactus monetis fiscalibus sponte credidit inferendum. dat. v id. mar. marcianopoli valentiniano n. p. et victore conss. (369 mart. 11).
CTh.9.21.8
Idem aaa. tatiano comiti sacrarum largitionum. solitae moderationis arbitrio superiorem sententiam mitigamus, qua omne aurum, quod a privatis pro figuratione monetis dicebatur illatum, fisci iusseramus commodis vindicari, ut pro omni summa, quae brevibus tenetur inserta, binae per singulas libras omissa frustratione unciae conferantur. dat. xii kal. iun. antiochiae gratiano a. iii et equitio conss. (374 mai. 21).
CTh.9.21.9
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. have tatiane karissime nobis. falsae monetae rei, quos vulgo paracharactas vocant, maiestatis crimine tenentur obnoxii. dat. v kal. iul. constantinopoli timasio et promoto conss. (389 iun. 27).
CTh.9.21.10 Idem aaa. rufino praefecto praetorio. si quis super cudendo aere vel rescripto aliquo vel etiam adnotatione nostra sibi eripuerit facultatem, non solum fructum propriae petitionis amittat, verum etiam poenam quam meretur excipiat. dat. iiii id. iul. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 iul. 12).
CTh.9.22.0. [=brev.9.18.0.] Si quis solidi circulum exteriorem inciderit vel adulteratum in vendendo subiecerit.
CTh.9.22.1 [=brev.9.18.1]
Imp. constantinus a. leontio pf. p. omnes solidi, in quibus nostri vultus ac veneratio una est, uno pretio aestimandi sunt atque vendendi, quamquam diversa formae mensura sit. nec enim qui maiore habitu faciei extenditur, maioris est pretii, aut qui angustiore expressione concluditur, minoris valere credendus est, quum pondus idem exsistat. quod si quis aliter fecerit, aut capite puniri debet, aut flammis tradi, vel alia poena mortifera. quod ille etiam patietur, qui mensuram circuli exterioris arroserit, ut ponderis minuat quantitatem, vel figuratum solidum adultera imitatione in vendendo subiecerit. dat. vii. kal. aug. gallicano et basso coss. interpretatio. quicumque* solidum circumciderit aut adulterum supposuerit aut falsam monetam fecerit, capite puniatur
CTh.9.23.0. Si quis pecunias conflaverit vel mercandi causa transtulerit aut vetitas contrectaverit
CTh.9.23.1pr.
Imp. constantius a. et iulianus caes. ad rufinum praefectum praetorio. quicumque vel conflare pecunias vel ad diversa vendendi causa transferre detegitur, sacrilegii sententiam subeat et capite plectatur. portus enim litoraque diversa, quo facilior esse navibus consuevit accessus, et itineris tramites statuimus custodiri per idoneos officiales ac praepositos a praesidibus et nonnullis praeditis dignitate, ut cognita veritate provinciarum rectores obnoxios legibus puniant. officia quoque inmenso periculo subiacebunt. (356 [352] mart. 8).
CTh.9.23.1.1
Nec vero aliquis negotiatorum plus mille follibus pecuniae in usu publico constitutae animalibus propriis sumptuum gratia portare debebit. aut si ampliorem modum quisquam vehere detegatur, facultates eius fisci dominio vindicentur et ipse adficiatur exilio. (356 [352] mart. 8).
CTh.9.23.1.2
Nam pecunias navibus vectas non omnes iudicamus mercatores debere promere, quippe in usu tantum publico pecunias constitutas permittimus convehi itidemque eas solas species emi, quae mercatoribus more sollemni ad diversa portantur. pecunias vero nulli emere omnino fas erit nec vetitas contrectare, quia in usu publico constitutas pretium oportet esse, non mercem. (356 [352] mart. 8).
CTh.9.23.1.3 Placet denique, ut, si quis forsitan nummus praeter eum, qui in usu publico perseverat, aput aliquem mercatorem fuerit inventus, fisci dominio cum omnibus delinquentis facultatibus vindicetur. et si forte cum mercibus ad quascumque provincias venerint naves, cuncta solita licentia mercabuntur praeter pecunias, quas more solito maiorinas vel centenionales communes appellant, vel ceteras, quas vetitas esse cognoscunt. acc. viii id. mar. constantina constantio a. viii et iuliano caes. conss. (356 [352] mart. 8).
CTh.9.23.2
Impp. arcadius et honorius aa. dextro praefecto praetorio. centenionalem tantum nummum in conversatione publica tractari praecipimus maioris pecuniae figuratione submota. nullus igitur decargyrum nummum alio audeat commutare, sciens fisco eandem pecuniam vindicandam, quae in publica potuerit conversatione deprehendi. dat. prid. id. april. mediolano olybrio et probino conss. (395 apr. 12).
CTh.9.24.0. De raptu virginum vel viduarum
CTh.9.24.1pr. [=brev.9.19.1pr.]
Imp. constantinus a. ad populum. si quis nihil cum parentibus puellae ante depectus invitam eam rapuerit vel volentem abduxerit, patrocinium ex eius responsione sperans, quam propter vitium levitatis et sexus mobilitatem atque consilii a postulationibus et testimoniis omnibusque rebus iudiciariis antiqui penitus arcuerunt, nihil ei secundum ius vetus prosit puellae responsio, sed ipsa puella potius societate criminis obligetur.
CTh.9.24.1.1 [=brev.9.19.1.1]
Et quoniam parentum saepe custodiae nutricum fabulis et pravis suasionibus deluduntur, his primum, quarum detestabile ministerium fuisse arguitur redemptique* discursus, poena immineat, ut eis meatus oris et faucium, qui nefaria hortamenta protulerit, liquentis plumbi ingestione claudatur.
CTh.9.24.1.2 [=brev.9.19.1.2]
Et si voluntatis assensio detegitur in virgine, eadem, qua raptor, severitate plectatur, quum neque his impunitas praestanda sit, quae rapiuntur invitae, quum et domi se usque ad coniunctionis diem servare potuerint et, si fores raptoris frangerentur audacia, vicinorum opem clamoribus quaerere seque omnibus tueri conatibus. sed his poenam leviorem imponimus solamque eis parentum negari successionem praecipimus.
CTh.9.24.1.3 [=brev.9.19.1.3]
Raptor autem indubitate convictus si appellare voluerit, minime audiatur.
CTh.9.24.1.4 [=brev.9.19.1.4]
Si quis vero servus raptus facinus dissimulatione praeteritum aut pactione transmissum detulerit in publicum, latinitate donetur, aut, si latinus sit, civis fiat romanus: parentibus, quorum maxime vindicta intererat, si patientiam praebuerint ac dolorem compresserint, deportatione plectendis.
CTh.9.24.1.5 [=brev.9.19.1.5]
Participes etiam et ministros raptoris citra discretionem sexus eadem poena praecipimus subiugari, et si quis inter haec ministeria servilis condicionis* fuerit deprehensus, citra sexus discretionem eum concremari iubemus. dat. kal. april. aquileia, constantino a. vi. et constantino c. coss. interpretatio. si cum parentibus puellae nihil quisquam ante definiat, ut eam suo debeat coniugio sociare, et eam vel invitam rapuerit vel volentem, si raptori puella consentiat, pariter puniantur. si quis vero ex amicis aut familia aut fortasse nutrices puellae consilium raptus dederint aut opportunitatem praebuerint rapiendi, liquefactum plumbum in ore et in faucibus suscipiant, ut merito illa pars corporis concludatur, de qua hortamenta sceleris ministrata noscuntur. illae vero, quae rapiuntur invitae, quae non vocibus suis de raptore clamaverint, ut vicinorum vel parentum solatio adiutae liberari possent, parentum suorum eis successio denegetur. raptori convicto appellare non liceat, sed statim inter ipsa discussionis initia a iudice puniatur. quod si fortasse raptor cum parentibus puellae paciscatur, et raptus ultio parentum silentio fuerit praetermissa, si servus ista detulerit, latinam percipiat libertatem, si latinus fuerit, civis fiat romanus. parentes vero, qui raptori in ea parte consenserint, exsilio deputentur. qui vero raptori solatia praebuerint, sive viri sive feminae sint, ignibus concrementur
CTh.9.24.2
Imp. constantius a. ad tatianum. quamvis legis prioris extet auctoritas, qua inclytus pater noster contra raptores atrocissime iusserat vindicari, tamen nos tantummodo capitalem poenam constituimus, videlicet ne sub specie atrocioris iudicii aliqua in ulciscendo crimine dilatio nasceretur. in audaciam vero servilem dispari supplicio mensura legum impendenda est, ut perurendi subiciantur ignibus, nisi a tanto facinore saltem poenarum acerbitate revocentur. dat. ii id. nov. limenio et catullino conss. (349 nov. 12).
CTh.9.24.3 [=brev.9.19.2]
Imppp. valens, grat. et valent. aaa. ad maximinum pf. p. qui coniugium raptus scelere contractum voluerit accusare, sive propriae familiae dedecus eum moverit seu commune odium delictorum, inter ipsa statim exordia insignem recenti flagitio vexet audaciam. sed si quo casu quis vel accusationem differat vel reatum, et opprimi e vestigio atrociter commissa nequiverint, ad persecutionem criminis ex die sceleris admissi quinquennii tribuimus facultatem. quo sine metu interpellationis et complemento accusationis exacto, nulli deinceps copia patebit arguendi, nec de coniugio aut sobole disputandi. dat. xviii. kal. dec. gratiano a. iii. et equitio coss.
interpretatio. si accusationem raptus vel per metum vel per voluntatem per quinquennium quisquam distulerit, a die raptus expleto quinquennio, accusandi ultra non habeat potestatem, sed post quinquennium nec de tali coniunctione raptoribus aliquid opponatur, et filii omnes legitimi habeantur
CTh.9.25.0. De raptu vel matrimonio sanctimonialium virginum vel viduarum
CTh.9.25.1 [=brev.9.20.1]
Imp. constantius a. ad orfitum... eadem utrumque raptorem severitas feriat, nec sit ulla discretio inter eum, qui pudorem virginum sacrosanctarum et castimoniam viduae labefactare scelerosa raptus acerbitate detegitur. nec ullus sibi ex posteriore consensu valeat raptae blandiri. dat. xi. kal. sept. constantio a. vii. et constante c. coss. interpretatio. quicumque* vel sacratam deo virginem vel viduam fortasse rapuerit, si postea eis de coniunctione convenerit, pariter puniantur
CTh.9.25.2 [=brev.9.20.2]
Imp. iovianus a. ad secundum pf. p. si quis non dicam rapere, sed vel attentare matrimonii iungendi causa sacratas virgines vel viduas, volentes vel invitas, ausus fuerit, capitali sententia ferietur. [filii ex tali contubernio nati, punitis his iuxta legem, in hereditatem non veniant; quibus etiamsi principali beneficio praestetur vetetur et facultas... eorum proximis heredibus acquirendam]. dat. xi. kal. mart. antiochiae, ioviano a. et varroniano coss. haec lex expositione non indiget.
CTh.9.25.3
Impp. honorius et theodosius aa. palladio praefecto praetorio. post alia: si quis dicatam deo virginem prodigus sui raptor ambierit, publicatis bonis deportatione plectatur, cunctis accusationis huius licentia absque metu delationis indulta. neque enim, exigi convenit proditorem, quem pro pudicitia religionis invitat humanitas. dat. viii id mart. ravennae theodosio a. viiii et constantio iii v. c. conss. (420 mart. 8).
CTh.9.26.0. Ad legem iuliam de ambitu
CTh.9.26.1
Impp. arcadius et honorius aa. ad caesarium praefectum praetorio. si quis ad illustrem palatii nostri ambierit dignitatem atque ad eos honores ascendere ambitione temptaverit, qui non nisi probatis nobis viris nostro iudicio deferuntur, cuiuslibet ille sit loci ordinis dignitatis, amissis bonis et fisco nostro protinus vindicatis deportationis multetur exilio. neque aliud inter coeptum ambitum atque perfectum esse arbitretur, cum pari sorte leges scelus quam sceleris puniant voluntatem. dat. xiiii kal. mar. constantinopoli caesario et attico conss. (397 febr. 16).
CTh.9.26.2
Idem aa. pompeiano proconsuli africae. nullus omnino principatum ceteraque officia repetere audeat, cum publicae disciplinae semel gesta sufficiant, ac si quispiam promotorum denuo ad id munus irrepserit, quod docebitur ante gessisse affectus gravissimis suppliciis poenam deportationis excipiat, ita ut primates officii, quorum interest ambientibus obviare, hanc propositam poenam non dubitent. dat. prid. kal. iun. mediolano stilichone et aureliano conss. (400 mai. (?) 31).
CTh.9.26.3
Idem aa. et theodosius a. strategio vicario africae. non absque publicae dilacerationis incommodo officia peracta repetuntur. quare huius praecepti auctoritate censemus, ut ad eadem rursus officia subrepticiis nemo supplicationibus admittatur, sed cassatis quae hoc modo sunt impetrata ad solutionem debiti primitus artentur et qui contra fecerint poenam in futurum deportationis excipiant. dat. iii kal. iun. ravennae theodosio a. i et rumorido conss. (403 mai. 30).
CTh.9.26.4
Impp. honorius et theodosius aa. palladio praefecto praetorio. si quis proconsularem aut vicariam potestatem vel consularitatis fasces aut vexilla praesidalia atque in discussionibus comitivas vel officia principatus contra definitionem nostram iterare temptaverit, fisco eius omne patrimonium sociari decernimus. dat. id. mart. ravennae d. n. theodosio a. vii et palladio v. c. conss. (416 mart. 15).
CTh.9.27.0. Ad legem iuliam repetundarum
CTh.9.27.1 [=brev.9.21.1]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. neoterio pf. p. iudices, qui se furtis et sceleribus fuerint maculasse convicti, ablatis codicillorum insignibus et honore exuti inter pessimos quosque et plebeios habeantur. nec sibi posthac de eo honore blandiantur, quo se ipsi indignos iudicaverunt. dat. xviii. kal. febr. thessalonica, gratiano v. et theodos. i. aa. coss. ista lex tam evidens est, ut expositione non indigeat.
CTh.9.27.2
Idem aaa. eutropio praefecto praetorio. ii, qui in re publica versati sinisterius sunt, perpetuo sibi omnes dignitates vel legitimas vel honorarias sciant esse praeclusas. quocirca iubemus, ut illustris magnificentia tua nullum omnino, qui superiore tempore male usae administrationis crimen excepit, ad provincias patiatur accedere, sed de his ad nos referat. dat. xv kal. iul. thessalonica gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 iun. 17).
CTh.9.27.3
Idem aaa. matroniano duci et praesidi sardiniae. ut unius poena metus possit esse multorum, natalem quondam ducem sub custodia protectorum ad provinciam quam nudaverat ire praecipimus, ut non solum quod eius non dicam domesticus, sed manipularius et minister accepit, verum etiam quod ipse a provincialibus nostris rapuit ac sustulit, in quadruplum invitus exsolvat. dat. prid. id. iun. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 iun. 12).
CTh.9.27.4 [=brev.9.21.2]
Iidem aaa. floro pf. p. sciant iudices, super admissis propriis aut a se aut ab heredibus suis poenam esse repetendam. dat. x. kal. sept. antonio et syagrio coss.
interpretatio. omnes iudices sciant, quicquid male rapuerint, si ipsi non reddiderint, a suis heredibus esse reddendum
CTh.9.27.5
Idem aaa. have marcelline karissime nobis. omnes cognitores et iudices a pecuniis atque patrimoniis manus abstineant neque alienum iurgium putent suam praedam. etenim privatarum quoque litium cognitor idemque mercator parem capitis ac vitae, quae peculatus reos consuevit involvere, cogetur subire iacturam. dat. prid. non. april. mediolano merobaude ii et saturnino conss. (383 apr. 4).
CTh.9.27.6
Idem aaa. et arcadius a. edictum ad provinciales. iubemus hortamur, ut, si quis forte honoratorum decurionum possessorum, postremo etiam colonorum aut cuiuslibet ordinis a iudice fuerit aliqua ratione concussus, si quis scit venalem de iure fuisse sententiam, si quis poenam vel pretio remissam vel vitio cupiditatis ingestam, si quis postremo quacumque de causa improbum iudicem potuerit adprobare, is vel administrante eo vel post administrationem depositam in publicum prodeat, crimen deferat, delatum adprobet, cum probaverit et victoriam reportaturus et gloriam. dat. x kal. iul. constantinopoli honorio n. p. et evodio conss. (386 inn. 22).
CTh.9.27.7
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. severino comiti rerum privatarum. unusquisque procurator praepositus gynaecei tabularius susceptor colonus vel quicumque se a comite domorum meminerit esse concussum, cum ipse cui pecuniam numeraverit administratione decesserit, intra anni spatia ad iudicium spectabilitatis tuae quidquid dederit repetiturus adcurrat, ut prosit pensionibus quidquid ille reddiderit. sin vero ex tempore depositae administrationis praestituti temporis curricula transfluxerint, nulla vox advocationis emergat, sed ipsos procuratores praepositos colonos tabularios susceptores obnoxios ad solutionem iubemus artari. dat. prid. non. iun. mediolano valentiniano a. iiii et neoterio conss. (390 iun. 4).
CTh.9.28.0. De crimine peculatus
CTh.9.28.1
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. rufino praefecto praetorio. pridem fuerat constitutum, ut hi iudices, qui peculatu provincias quassavissent, multae dispendio subiacerent. sed quoniam nec condigna crimini ultio est nec par poena peccato, placuit tam severam animadvertendi esse censuram, ut, cum vix par poena his possit flagitiis inveniri neque condignis tantum nefas cruciatibus expiari, capitale hoc esse praecipiamus adque animadversione severissima coherceri. dat. iiii id. septemb. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 sept. 10).
CTh.9.28.2
Impp. honorius et theodosius aa. aureliano praefecto praetorio ii. non est sanctitatis negotium rapinis et praedis fidem adhibere, quando quidem haec scelera velut contagium quoddam funestae pestis debeant declinari. nec enim crimen dissimile est rapere et ei, qui rapuerit, rapta servare. dat. iii non. mar. constantinopoli honorio x et theodosio vi aa. conss. (415 mart. 5).
CTh.9.29.0. De his, qui latrones vel aliis criminibus reos occultaverint
CTh.9.29.1
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. simplicio vicario. eos, qui secum alieni criminis reos occulendo sociarunt, par atque ipsos reos poena expectet. proposita romae x kal. april. gratiano a. iii et equitio v. c. conss. (374 mart. 23).
CTh.9.29.2 [=brev.9.22.1]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. ad flavianum pf. p. post alia: latrones quisquis sciens susceperit vel offerre iudiciis supersederit, supplicio corporali aut dispendio facultatum pro qualitate personae et iudicis aestimatione plectatur. si vero actor sive procurator latronem domino ignorante occultaverit et iudici offerre neglexerit, flammis ultricibus concremetur. dat. iii. kal. mart. merobaude ii. et saturnino coss. interpretatio. si quis sciens in domo sua latronem susceperit aut eum occultare voluerit aut eum iudici tradere fortasse neglexerit, si ingenua et vilior persona est, fustigetur: si vero melior, damno ad arbitrium iudicis feriatur. si vero actor aut procurator inscio domino hoc fecerit, incendio concremetur
CTh.9.30.0. Quibus equorum usus concessus est aut denegatus
CTh.9.30.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad mamertinum praefectum praetorio. exceptis senatoribus atque honoratis, sed et his, qui provincias administrant, veteranis etiam, qui sub armis militia functi sunt, et decurionibus ceteris omnibus per picenum atque flaminiam nec non etiam apuliam et calabriam, brittios et lucaniam atque samnium habendi equi vel equae copiam praeclusam esse sancimus. ii vero, qui minime animos ab huius modi usurpatione deflectunt, abactorum supplicio teneantur. dat. prid. kal. octob. altino divo ioviano et varroniano conss. (364 sept. 30).
CTh.9.30.2
Idem aa. ad buleforum consularem campaniae. post alia: ut omnes latronum conatus debilitati conquiescant, pastoribus rei nostrae, id est lanigerarum ovium pecudumque custodibus, nec non etiam procuratoribus et actoribus senatorum habendi equini pecoris licentiam denegamus, sub hac videlicet interminatione, ut ii, qui nostrae mansuetudinis statuta temptaverint violare, abactorum supplicia tolerare cogantur. dat. iii non. octob. altino divo ioviano et varroniano conss. (364 oct. 5).
CTh.9.30.3
Idem aa. rufino praefecto praetorio. cum omnifariam urbicarias regiones ab omni crimine et adsiduis abactorum rapinis quietas esse cuperemus, eo usque intentio nostra prospexit, ut istis in locis equo vehi his tantummodo liceret, quos ab huius modi sceleris suspicione locus aut dignitas vindicavit. sed postea sanximus, ut suarii equis quidem uterentur, verum ad periculum suum pertinere cognoscerent, si quid in his regionibus sceleris esset admissum. nunc quia advertimus, a suariis, qui propriis officiis occupantur, hanc necessitatem alienam esse debere, excellentia tua ita his sedendorum equorum potestatem datam esse cognoscat, ut nullo prioris sanctionis timore teneantur per ea sane loca, quae neque abactoribus neque aliis criminationibus infamata sunt. dat. xi kal. iul. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 iun. 21).
CTh.9.30.4
Idem aa. ad valentinum consularem piceni. palatini utendorum equorum per picenum ad itinerum necessitatem habeant facultatem. dat. xvii kal. ian. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 dec. [?] 16).
CTh.9.30.5
Impp. arcadius et honorius aa. benigno vicario urbis romae. pastores valeriae provinciae vel piceni uti equinis animalibus non iubemus. alioquin, si interdictus usus animalium vindicetur, conscios usurpationis huius seu dominos vel procuratores relegationis poena retinebit. dat. kal. decemb. mediolano theodoro v. c. cons. (399 dec. 1).
CTh.9.31.0. Ne pastoribus dentur filii nutriendi
CTh.9.31.1
Impp. honorius et theodosius aa. caeciliano praefecto praetorio. post alia: nemo curialium plebeiorum possessorumve filios suos nutriendos pastoribus tradat. aliis vero rusticanis, ut fieri solet, nutriendos dari non vetamus. si vero post istius legis publicationem quisquam nutriendos pastoribus dederit, societatem latronum videbitur confiteri. dat. xii kal. feb. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 ian. 21).
CTh.9.32.0. De nili aggeribus non corrumpendis
CTh.9.32.1
Impp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto praetorio. si quis posthac per aegyptum intra duodecimum cubitum fluminis nili ulla fluenta de propriis ac vetustis usibus praeter fas praeterque morem antiquitatis usurpaverit, flammis eo loco consumatur, in quo vetustatis reverentiam et propemodum ipsius imperii adpetierit securitatem: consciis et consortibus eius oasenae deportationi constringendis, ita ut numquam supplicandi eis vel recipiendi civitatem vel dignitatem vel substantiam licentia tribuatur. dat. x kal. octob. constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 sept. 22).
CTh.9.33.0. [=brev.9.23.0.] De his, qui plebem audent contra publicam colligere disciplinam.
CTh.9.33.1 [=brev.9.23.1]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. florentio pf. augustali. si quis contra evidentissimam iussionem suscipere plebem et adversus publicam disciplinam defendere fortasse tentaverit, mulctam gravissimam sustinebit. dat. xiii. kal. ian. constantinopoli, richomere et clearcho coss. interpretatio. si quis populum ad seditionem concitaverit, damnis gravissimis subiacebit
CTh.9.34.0. De famosis libellis
CTh.9.34.1 [=brev.9.24.1] Imp. constantinus a. ad verinum vicarium africae. si quando famosi libelli reperiantur, nullas exinde calumnias patiantur hi, quorum de factis vel nominibus aliquid continebunt, sed scriptionis auctor potius requiratur et repertus cum omni vigore cogatur his de rebus, quas proponendas credidit, comprobare; nec tamen supplicio, etiamsi aliquid ostenderit, subtrahatur. pp. iv. kal. april. karthagine, constantino a. v. et licinio c. coss.
interpretatio. qui famosam chartam ad cuiuscumque* iniuriam et maculam conscripserit, in secreto aut in publico affixerit inveniendamque proiecerit, illi, contra quem proposita est chartula, non nocebit, nec famae eius aliquid derogabit. sed si inveniri potuerit, qui huius modi chartulam fecit, constringatur, ut probet, quae conscripsit: qui si etiam, quae scripsit, probare potuerit, fustigetur, qui infamare maluit quam accusare
CTh.9.34.2
Idem a. ad aelianum proconsulem africae. licet serventur in officio tuo et vicarii exemplaria libellorum, qui in africa oblati sunt, tamen eos quorum nomina continent metu absolutos securitate perfrui sinas solumque moneas, ut ab omni non solum crimine, sed etiam suspicione verisimili alieni esse festinent. nam qui accusandi fiduciam gerit, oportet comprobare, nec occultare quae scierit, quoniam praedicabilis erit ad dicationem publicam merito perventurus. proposita v kal. mar. carthagine constantino a. vi et constantino c. conss. (320/6 [313] febr. 25).
CTh.9.34.3
Idem a. ad ianuarinum agentem vicariam praefecturam. ut accusatoribus patientia praebenda est, si quem persequi in iudicio volunt, ita famosis libellis fides habenda non est nec super his ad nostram scientiam referendum, cum eosdem libellos flammis protinus conducat aboleri, quorum auctor nullus existit. proposita prid. non. dec. romae constantino a. vi et constantino caes. conss. (320 dec. 4).
CTh.9.34.4
Idem a. ad dionysium. famosa scriptio libellorum, quae nomine accusatoris caret, minime examinanda est, sed penitus abolenda. nam qui accusationis promotione confidat, libera potius intentione quam captiosa atque occulta conscriptione alterius debet vitam in iudicium devocare. proposita tyro xii kal. nov. ianuarino et iusto conss. (328 oct. 21).
CTh.9.34.5
Imp. constantius a. ad afros. libellis quos famosos vocant, si fieri possit, abolendis inclytus pater noster providit et huiusmodi libellos ne in cognitionem quidem suam vel publicam iussit admitti. non igitur vita cuiusquam, non dignitas concussa his machinis vacillabit; nam omnes huiusmodi libellos concremari decernimus. dat. xiiii kal. iul. urso et polemio conss. (338 iun. 18).
CTh.9.34.6
Idem a. ad populum. nemo prorsus de famosis libellis, qui neque aput me neque in iudiciis ullum obtinent locum, calumniam patiatur. nam et innocens creditur, cui defuit accusator, cum non defuerit inimicus. dat. prid. kal. nov. mediolano arbitione et lolliano conss. (355 oct. 31).
CTh.9.34.7
Impp. valentinianus et valens aa. ad edictum. famosorum infame nomen est libellorum, ac si quis vel colligendos vel legendos putaverit ac non statim chartas igni consumpserit, sciat, se capitali sententia subiugandum. sane si quis devotionis suae ac salutis publicae custodiam gerit, nomen suum profiteatur et ea, quae per famosum persequenda putavit, ore proprio edicat, ita ut absque ulla trepidatione accedat, sciens quod, si adsertionibus veri fides fuerit opitulata, laudem maximam ac praemium a nostra clementia consequetur. dat. xiiii kal. mar. constantinopoli valentiniano et valente aa. conss. (365? 368? 370? 373? feb. 16).
CTh.9.34.8
Idem aa. ad florianum comitem. iam pridem adversus calumnias firmissima sunt praesidia comparata. nullus igitur calumniam metuat. contestatio vero, quae caput alterius contra iuris ordinem pulsat, depressa nostris legibus iaceat; intercidat furor famosorum, saepe ut constituimus, libellorum. et cetera. dat. v id. nov. marcianopoli valentiniano et valente aa. conss. (368 nov. 9).
CTh.9.34.9 [=brev.9.24.2]
Imppp. valent., theodos. et arcad. aaa. cynegio pf. p. si quis famosum libellum sive domi sive in publico vel quocumque* loco ignarus offenderit: aut discerpat prius, quam alter inveniat, aut nulli confiteatur inventum, nemini denique, si tam curiosus est, referat, quid legendo cognoverit. nam quicumque* obtulerit inventum, certum est, ipsum reum ex lege retinendum, nisi prodiderit auctorem, nec evasurum poenam huius modi criminibus constitutam, si proditus fuerit cuiquam retulisse, quod legerit. dat. xiv. kal. febr. constantinopoli, honorio n. p. et evodio coss. interpretatio. si quis chartulam famosam in cuiuscumque* iniuriam vel infamiam in publico propositam viderit et legerit et non statim discerpserit, sed cuicumque*, quae in ea legerit, fortasse retulerit, ipse velut auctor huius criminis teneatur
CTh.9.34.10
Imppp. arcadius, honorius et theodosius aaa. anthemio praefecto praetorio et patricio. universi, qui famosis libellis inimicis suis velut venenatum quoddam telum iniecerint, ii etiam, qui famosam seriem scriptionis impudenti agnitam lectione non ilico discerpserint vel flammis exusserint vel lectorem cognitum prodiderint, ultorem suis cervicibus gladium reformident. dat. iiii kal. mai. constantinopoli arcadio a. vi et probo conss. (406 apr. 28).
CTh.9.35.0. De quaestionibus
CTh.9.35.1
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad olybrium praefectum urbi. nullus omnino ob fidiculas perferendas inconsultis ac nescientibus nobis vel militiae auctoramento vel generis aut dignitatis defensione nudetur, excepta tamen maiestatis causa, in qua sola omnibus aequa condicio est. ii quoque citra consultationis modum subiciantur quaestioni, qui evidentibus argumentis subscriptiones nostras finxisse prodentur, qua in re ne palatini quidem nominis adsumptionem huius esse volumus quaestionis exortem. dat. viii id. iul. valentiniano nob. p. et victore conss. (369 iul. 8).
CTh.9.35.2pr. Idem aaa. ad antonium praefectum praetorio galliarum. decuriones sive ob alienum sive ob suum debitum exortes omnino earum volumus esse poenarum, quas fidiculae et tormenta constituunt. quod quidem capitale iudici erit, si in contumeliam ordinis exitiumque temptetur. maiestatis tantummodo reos et quae nefanda dictu sunt conscios aut molientes ex ordine municipali maneat tam cruenta condicio. debitores vero et quos allectos aut susceptores memorant a summo usque ad infimum ordinem curiales exortes talium volumus esse poenarum. habet severitas multa, quae sumat ad sanciendam publici officii disciplinam, ut abstineat tam cruentis. (376 sept. 17).
CTh.9.35.2.1 Plumbatarum vero ictus, quos in ingenuis corporibus non probamus, non ab omni ordine submovemus, sed decemprimos tantum ordinis curiales ab immanitate huiusmodi verberum segregamus, ita ut in ceteris animadversionis istius habeatur moderatio commonentis. dat. xv kal. octob. treviris valente v et valentiniano aa. conss. (376 sept. 17).
CTh.9.35.3 Imppp. valens, gratianus et valentinianus aaa. ad gracchum praefectum urbi. severam indagationem per tormenta quaerendi a senatorio nomine submovemus. dat. prid. non. ian. treviris gratiano a. iiii et merobaude conss. (377 ian. 4).
CTh.9.35.4 [=brev.9.25.1]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. albuciano vicario macedoniae. quadraginta diebus, qui auspicio cerimoniarum paschale tempus anticipant, omnis cognitio inhibeatur criminalium quaestionum. dat. vi. kal. april. thessalonica, gratiano a. v. et theodos. a. i. coss. interpretatio. diebus quadragesimae pro reverentia religionis omnis criminalis actio conquiescat
CTh.9.35.5
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. tatiano praefecto praetorio. sacratis quadragesimae diebus nulla supplicia sint corporis, quibus absolutio expectatur animarum. dat. viii id. septemb. foro flamini timasio et promoto conss. (389 sept. 6).
CTh.9.35.6
Impp. arcadius et honorius aa. ad messalam praefectum praetorio. nihil sibi deflectens a iustitia indignatio cognitorum, nihil venalis exigentium terror in eas, quae aut innocentiae auctoritate securae aut principalitatis sunt honore munitae, intellegat licere personas ad inferendas iniurias corporales. habeat hanc mercedem laboris multorum munerum testimoniis commendata devotio. et cetera. dat. xii kal. sept. theodoro v. c. cons. (399 aug. 21).
CTh.9.35.7
Impp. honorius et theodosius aa. ad anthemium praefectum praetorio. provinciarum iudices moneantur, ut in isaurorum latronum quaestionibus nullum quadragensimae nec venerabilem pascharum diem existiment excipiendum, ne differatur sceleratorum proditio consiliorum, quae per latronum tormenta quaerenda est, cum facillime in hoc summi numinis speretur venia, per quod multorum salus et incolumitas procuratur. dat. v kal. mai. constantinopoli basso et philippo conss. (408 apr. 27).
CTh.9.36.0. [=brev.9.26.0.] Ut intra annum criminalis actio terminetur.
CTh.9.36.1 [=brev.9.26.1]
Imppp. valent., theodos. et arcad. aaa. desiderio vicario. quisquis accusator reum in iudicium sub inscriptione detulerit, si intra anni tempus accusationem coeptam prosequi supersederit, vel, quod est contumacius, ultimo anni die adesse neglexerit, quarta bonorum omnium parte mulctatus aculeos consultissimae legis incurrat; scilicet manente infamia, quam veteres iusserant sanctiones. dat. iv. id. iul. treviris, arcadio a. i. et bautone coss.
interpretatio. quicumque* inscriptione praemissa cuiuscumque* criminis reum accusare voluerit, ab eo die, quo inscripsit, intra annum peragat propositam actionem. qui si distulerit, infamis effectus, bonorum suorum quarta parte mulctabitur
CTh.9.36.2 [=brev.9.26.2]
Impp. honor. et theodos. aa. caeciliano pf. p. post alia: noverint iudices cuilibet culmini honorive praesidentes, necessariis utrique parti, si petantur, dilationibus non negatis a die inscriptionis intra anni curricula criminales causas limitandas, quo emenso habeat accusator, quia destitit, poenam sibi legibus constitutam; et si persona vilior fuerit, cui damnum famae non sit iniuria, poenam patiatur exsilii, nisi forsitan intra anni metas consensus partium abolitionem poposcerit. in iudicum autem debet esse diligentia, ut, si nulla rationabilis a reo vel accusatore dilatio postuletur, urgeant talium causarum notionem, non exspectatis anni moris. si vero accusator vel reus, propter documenta forsitan sibi necessaria, annum voluerint custodiri, dare assensum debet patientia cognitoris, in alteram partem severiorem formatura sententiam etc. dat. xii. kal. febr. ravenna, honorio viii. et theodos. iii. aa. coss.
interpretatio. iudices, qui inscriptione praemissa criminalia negotia audire coeperint, a die inscriptionis, si inducias aut accusator aut reus petierit, intra annum praestare debebunt, ut haec actio intra anni curriculum finiatur. quod si accusator intra annum, quae proposuit, probare distulerit, absoluto reo, poenam suscipiat lege superiori comprehensam. quod si talis persona sit, ad cuius deformitatem infamia non pertineat, exsilio deputetur. tamen si inter accusatorem et reum ita iudice praesente convenerit, ut pro instructione utriusque partis anni integri induciae tribuantur, debet a iudice non negari, futurum ut pars, quae post inducias fuerit superata, districtiori sententia feriatur
CTh.9.37.0. De abolitionibus
CTh.9.37.1 [=brev.9.27.1]
Imp. constantinus a. ad ianuarinum pf. u. si post strepitum accusationis exortae abolitio postuletur, causa novae miserationis debet inquiri, ut, si citra depectionem id fiat, postulata humanitas praebeatur; sin aliquid suspicionis exstiterit, quod manifestus reus depectione celebrata legibus subtrahatur, redemptae* miserationis vox minime admittatur, sed adversus nocentem reum, inquisitione facta, poena competens exseratur. dat. vi. kal. dec. serdica, constantino a. v. et licinio c. coss.
interpretatio. si quem poenituerit accusare criminaliter et inscriptionem fecisse de eo, quod probare non potuerit, si ei cum accusato innocente convenerit, invicem se absolvant. si vero iudex eum, qui accusatus est, criminosum esse cognoverit et inter reum et accusatorem per corruptionem de absolutione reatus convenerit, is, qui reus probatur, remoto colludio, poenam excipiat legibus constitutam
CTh.9.37.2 [=brev.9.27.2]
Imppp. valent., valens et grat. aaa. ad probum pf. p. accusator, qui se laqueo legis adstringit, agnoscat, nullum sibi fore ad latebram abolitionis recursum, postquam aliquid iniuriae merito inscriptionis illatae tolerarit inscriptus, id est si vel carcerem sustinuerit vel tormenta vel verbera vel catenas, nisi forte ille, qui haec pertulit, contemnat et donet ipse, quod pertulit, ac par fuerit tam petitoris quam petiti in accipienda abolitione consensus. prius tamen quam aliquis de quaestione liberetur, sequitur illud, ut plerisque criminibus ne consentientibus quidem partibus praestetur abolitio, ut sunt illa, in quibus aut violata maiestas, aut patria oppugnata vel prodita, aut peculatus admissus, aut sacramenta deserta sunt, omniaque ea, quae iure veteri continentur. in quibus iudex non minus accusatorem ad docenda, quae detulit, quam reum ad purganda, quae negat, debet urgere. dat. prid. id. oct. treviris, valentin. n. p. et victore coss. ista lex expositione non indiget.
CTh.9.37.3
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. floro praefecto praetorio. fallaciter incusantibus, maxime post exhibitionem accusati, nullius iuris color velut derivata excusatione proficiat; non publica abolitio, non privata talibus prospiciat subveniatque personis, non specialis indulgentia, ne beneficium quidem eos generale subducat. sciant cuncti praemeditentur, ante praecaveant, eam se rem deferre debere in publicam notionem, quae munita sit testibus, instructa documentis, signis ad probationem luce clarioribus expedita. dat. xv kal. iun. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 mai. 18).
CTh.9.37.4 [=brev.9.27.3]
Impp. honor. et theodos. aa. caeciliano pf. p. abolitionem invito reo, postquam fuerit officii custodiae traditus, intra dies xxx accusatori petenti dari permittimus, post hoc tempus, nisi reus consentiat, censemus non esse tribuendam. si vero ingenuos aliquos, velut testes criminis petitos ab accusatore, deductos esse constiterit, solam custodiae iniuriam tolerasse, qui testes dicantur esse, non conscii, eorum ab accusatore sumptibus* consulendum est. quod si ingenuorum, licet plebeiorum, corpora fuerint laesa verberibus tormentisque vexata, abolitionem, etiam duarum partium consensu petitam, iubemus vigore iudicum denegari, et crimen propositum, cuius examen tormentis iam coeperat, agitari, nec ante a iudice dimitti, quam in reum, probato crimine, vindicetur, aut in accusatorem pari forma sententiae damnatio referatur etc. dat. xii. kal. febr. ravenna, honorio viii. et theodos. iii. aa. coss.
interpretatio. si criminis accusator intra triginta dies abolitionem petierit, etiam invito reo a iudice concedatur: ut liberi et accusatus et accusator abscedant: post triginta vero dies, quam accusatus custodiae fuerit traditus, nisi abolitionem et reus et accusator a iudice petierint, accusatori solo non esse praestandam. quod si testes exhibiti ad petitionem accusatoris fuerint, et in custodiam missi fuerint, et abolitio petita praestitaque fuerit, sumptus*, quos fecerunt testes, eis accusator exsolvat. nam si testes exhibiti ab accusatore poenae subiacuerint, etiamsi consentient partes, abolitio a iudicibus denegetur, sed aut in accusatum, si convictus fuerit, aut in accusatorem, si non convicerit legibus, ex sententia iudicis poenam, quam passurus erat reus, accusator excipiat
CTh.9.38.0. De indulgentiis criminum
CTh.9.38.1
Imp. constantinus a. ad maximum praefectum praetorio. propter crispi atque helenae partum omnibus indulgemus praeter veneficos homicidas adulteros. acc. iii kal. nov. romae probiano et iuliano conss. (322 oct. 30).
CTh.9.38.2
Imp. constantius a. ad cerealem praefectum urbi. omnia penitus amputentur, quae tyrannicum tempus poterat habere tristissima. universos ergo praecipimus esse securos exceptis quinque criminibus, quae capite vindicantur. dat. viii id. sep. lugduni constantio a. vii et constante c. conss. (354 [immo 353] sept. 6).
CTh.9.38.3
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad viventium praefectum urbi. ob diem paschae, quem intimo corde celebramus, omnibus, quos reatus adstringit, carcer inclusit, claustra dissolvimus. adtamen sacrilegus in maiestate, reus in mortuos, veneficus sive maleficus, adulter raptor homicida communione istius muneris separentur. dat. iii non. mai. romae lupicino et iovino conss. (367 [369] mai. 5).
CTh.9.38.4
Idem aaa. ad olybrium praefectum urbi. paschae celebritas postulat, ut, quoscumque nunc aegra exspectatio quaestionis poenaeque formido sollicitat, absolvamus. decretis tamen veterum mos gerendus est, ne temere homicidii crimen, adulterii foeditatem, maiestatis iniuriam, maleficiorum scelus, insidias venenorum raptusque violentiam sinamus evadere. lecta viii id. iun. valentiniano et valente ii aa. conss. (368 iun. 6).
CTh.9.38.5
Idem aaa. ad senatum. indulgentia, patres conscripti, quos liberat notat nec infamiam criminis tollit, sed poenae gratiam facit. in uno hoc aut in duobus reis ratum sit: qui indulgentiam senatui dat, damnat senatum. dat. xiiii kal. iun. treviris gratiano a. ii et probo conss. (371 mai. 19).
CTh.9.38.6
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad antidium v.C. vicarium. paschalis laetitiae dies ne illa quidem gemere sinit ingenia, quae flagitia fecerunt; pateat insuetis horridus carcer aliquando luminibus. alienum autem censemus ab indulgentia, qui nefariam criminum conscientiam in maiestatem superbe animaverit, qui parricidali furore raptus sanguine proprio manum tinxit, qui cuiusque praeterea hominis caede maculatus est, qui genialis tori ac lectuli fuit invasor alieni, qui verecundiae virginalis raptor extitit, qui venerandum cognati sanguinis vinculum profano caecus violavit incestu, vel qui noxiis quaesita graminibus et diris inmurmurata secretis. mentis et corporis venena composuit, aut qui sacri oris imitator et divinorum vultuum adpetitor venerabiles formas sacrilegio eruditus inpressit. his ergo tali quoque sub absolutione damnatis indultum nostrae serenitatis eo praecepti fine concludimus, ut remissionem veniae crimina nisi semel commissa non habeant, ne in eos liberalitatis augustae referatur humanitas, qui impunitatem veteris admissi non emendationi potius quam consuetudini deputarunt. recitata xii kal. aug. romae syagrio et eucherio conss. (381 iul. 21).
CTh.9.38.7
Idem aaa. ad marcianum vicarium. religio anniversariae obsecrationis hortatur, ut omnes omnino periculo carceris metuque poenarum eximi iuberemus, qui leviore crimine rei sunt postulati. unde apparet eos excipi, quos atrox cupiditas in scelera compulit saeviora: in quibus est primum crimen et maxime maiestatis, deinde homicidii veneficiique ac maleficiorum, stupri atque adulterii parique immanitate sacrilegii sepulchrique violatio, raptus monetaeque adulterata figuratio. dat. xi kal. april. mediolano richomere et clearcho conss. (384 mart. 22).
CTh.9.38.8 [=brev.9.28.1]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. ad neoterium pf. p. nemo deinceps tardiores fortassis affatus nostrae perennitatis exspectet: exsequantur iudices, quod indulgere consuevimus. ubi primum dies paschalis exstiterit, nullum teneat carcer inclusum, omnium vincula solvantur. sed ab his secernimus eos, quibus contaminari potius gaudia laetitiamque communem, si dimittantur, advertimus. quis enim sacrilego diebus sanctis indulgeat? quis adultero vel incesti reo tempore castitatis ignoscat? quis non raptorem in summa quiete et gaudio communi persequatur instantius? nullam accipiat requiem vinculorum, qui quiescere sepultos quadam sceleris immanitate non sivit; patiatur tormenta veneficus, maleficus adulteratorque monetae; homicida, quod fecit, semper exspectet; reus etiam maiestatis de domino, adversum quem talia molitus est, veniam sperare non debet. dat. v. kal. mart. mediolano, arcadio a. i. et bautone coss.
interpretatio. sacrilegus, adulter, incesti reus, raptor, sepulcrorum violator, veneficus, maleficus, adulterator monetae, homicida diebus paschae nullatenus absolvantur. reliqui omnes, quos minorum causarum culpa constringit, diebus venerabilibus paschae specialiter absolvantur
CTh.9.38.9
Impp. arcadius et honorius aa. ad caesarium praefectum praetorio. devotissimae nobis provinciae lyciae priorem famam meritumque inter ceteras renovari censemus, idque excellens eminentia tua edictis propositis cunctis faciat innotescere, ne quis posthac civem lycium contumelioso nomine iniuriae audeat vulnerare. teneant honores suos, quos meritis ac laboribus perceperunt et a nostra serenitate sumpturi sunt; habeant praeteritas dignitates sperentque sui devotione venturas. nec unius viri illustris tatiani tantum valuerit temporalis offensio, teterrimi iudicis inimici ut adhuc macula in lycios perseveret, quae in ipso iam temporis absolutione consumpta est. dat. prid. kal. sept constantinopoli arcadio a. iiii et honorio a. iii conss. (396 aug. 31).
CTh.9.38.10
Idem aa. et theodosius a. romulo praefecto praetorio. omnes omnium criminum reos vel deportatione depulsos vel relegatione aut metallis deputatos, quos insulae variis servitutibus aut loca desolata susceperunt, hac nostra indulgentia liberamus, separatis illis, qui ad locum poenae destinatum contra iudicum sententias ire noluerunt. indignus est enim humanitate, qui post damnationem commisit in legem. dat. viii id. aug. ravennae stilichone et aureliano conss. (400 [405] aug. 6).
CTh.9.38.11
Impp. honorius et theodosius aa. gaisoni comiti et magistro officiorum. post alia: de his, qui tyrannicae praesumptionis ... aut sacramenta sectati ad nostrum imperium redierunt, hanc volumus esse sententiam, ut, quos inter incendia tyrannidis adsumptae fidelis paenitudo revocavit, ordinem et fructum militiae non amittant. eos vero, quibus lentum regressum necessitas desperationis indixit, soluto cingulo matricula convenit aboleri, ita ut illud quoque par reverentiae forma custodiat, ne redire ei ad pristinam militiam liceat, qui aliud militandi genus elegerit. dat. prid. id. feb. ravennae varana cons. (410 febr. 12).
CTh.9.38.12
Idem aa. palladio praefecto praetorio. liberata re publica tyrannidis iniuria omnium criminum reos relaxari praecipimus. dat. viii id. aug. ravennae varana v. c. cons. (410 [?] aug. 6).
CTh.9.39.0. [=brev.9.29.0.] De calumniatoribus.
CTh.9.39.1 [=brev.9.29.1]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. hellebico comiti et magistro utriusque militiae. non est ratio, qua manifesti calumniatoris supplicium differatur. nec enim patimur frequenter iterari, quae consistere prima actione non quiverint, atque alienam innocentiam securitatemque sine crimine, damnabili appetitione terreri. dat. iii. kal. ian. constantinopoli, merobaude ii. et saturnino coss. ista lex sub eodem titulo similem interpretationem habet.
CTh.9.39.2 [=brev.9.29.2]
Iidem aaa. menandro vicario asiae. nostris et parentum nostrorum constitutionibus comprehensum est, eos, qui accusationem alienis nominibus praesumpsissent*, delatorum numero esse ducendos. atque ideo calumniosissimum caput et personam iudicio irritae delationis infamem deportatio sequatur, quo posthac singuli universique cognoscant, non licere in eo principum animos commovere, quod non possit ostendi. dat. viii. id. mai. constantinopoli, arcadio a. i. et bautone coss. haec lex interpretatione non indiget.
CTh.9.39.3 [=brev.9.29.3]
Impp. arcad. et honor. aa. victorio proconsuli africae. innocentes sub specie falsae criminationis non patimur callidorum impugnatione subverti: qui si tentaverint, intelligant, sibimet severitatem legum pro commissis facinoribus incumbere. dat. iii. id. mart. mediolano, honorio a. iv. et eutychiano coss.
interpretatio. calumniatores sunt, quicumque* causas ad se non pertinentes sine mandato alterius proposuerunt. calumniatores sunt, quicumque* iusto iudicio victi causam iterare tentaverint. calumniatores sunt, quicumque* quod ad illos non pertinet, petunt aut in iudicio proponunt. calumniatores sunt, qui sub nomine fisci facultates appetunt alienas et innocentes quietos esse non permittunt. calumniatores etiam sunt, qui falsa deferentes contra cuiuscumque* innocentis personam principum animos ad iracundiam commovere praesumunt. qui omnes infames effecti in exsilium detrudentur. hic de iure addendum, qui calumniatores esse possunt
CTh.9.40.0. De poenis
CTh.9.40.1 [=brev.9.30.1]
Imp. constantinus a. ad catulinum. qui sententiam laturus est, temperamentum hoc teneat, ut non prius capitalem in quempiam promat severamque sententiam, quam in adulterii vel homicidii vel maleficii crimine aut sua confessione aut certe omnium, qui tormentis vel interrogationibus fuerint dediti, in unum conspirantem concordantemque rei finem convictus sit et sic in obiecto flagitio deprehensus, ut vix etiam ipse ea, quae commiserit, negare sufficiat. dat. iii. non. nov. treviris. acc. xv. kal. mai. hadrumeti, volusiano et anniano coss.
interpretatio. iudex criminosum discutiens non ante sententiam proferat capitalem, quam aut reus ipse fateatur, aut convictus aut per innocentes testes vel per conscios criminis sui aut homicidium aut adulterium aut maleficium commisisse manifestius convincatur
CTh.9.40.2
Idem a. eumelio. si quis in ludum fuerit vel in metallum pro criminum deprehensorum qualitate damnatus, minime in eius facie scribatur, dum et in manibus et in suris possit poena damnationis una scriptione comprehendi, quo facies, quae ad similitudinem pulchritudinis caelestis est figurata, minime maculetur. dat. xii kal. april. cavilluno constantino a. iiii et licinio iiii conss. (315 [316?] mart. 21).
CTh.9.40.3
Idem a. ad festum praesidem sardiniae. quicumque cohercitionem mereri ex causis non gravibus videbuntur, in urbis romae pistrina dedantur. quod ubi tua sinceritas coeperit observare, omnes sciant eos, qui, sicut dictum est, ex levioribus causis huiusmodi meruerint subire sententiam, ergastulis vel pistrinis esse dedendos adque ad urbem romam, id est ad praefectum annonae, sub idonea prosecutione mittendos. dat. iiii kal. aug. constantino a. v et licinio conss. (319 iul. 29).
CTh.9.40.4
Imp. constantius a. theodoro viro perfectissimo praesidi arabiae. dum reis manifesta probatione convictis spatium ante sententiam temporis datur, facultas supplicandi criminosissimis patet, cum in homicidii crimine et in aliis detecti gravioribus causis ultio differenda non sit. igitur quidem qui iam impetraverunt, ad veniam pertineant: de cetero vero iuxta criminis qualitatem legem oportet servari et in scelerosos et in noxios proferri iuris sententiam. dat. id. octob. constantio a. iiii et constante c. conss. (346 [?] oct. 15).
CTh.9.40.5
Impp. valentinianus et valens aa. ad symmachum praefectum urbi. leviorum criminum reos excellens auctoritas tua pistrinis iubebit legum aequitate servata damnari, sub hac videlicet observantia, ut sub obtutibus tuis semper pistoribus praecipiantur adsignari, ne, dum occulte per nequissimos commentarienses traduntur, gratia venalis existat. dat. v id. iun. naisso divo ioviano et varroniano conss. (364 iun. 9).
CTh.9.40.6
Idem aa. artemio. omnes, qui in levioribus criminibus rei deteguntur, pistrinorum exercitio urbis romae damnare debebis, ita ut transmissio eorum ad officium praefecti annonae sine aliqua tergiversatione celebretur. dat. iii id. iun. naisso divo ioviano et varroniano conss. (364 iun. 11).
CTh.9.40.7
Idem aa. artemio. nullum ex his, quos pistrinis qualitas condemnationis addixerit, impertita ceteris reis indulgentia relaxari oportet, nisi aliquis speciale serenitatis nostrae meruerit reportare rescriptum. dat. viii id. octob. altino divo ioviano et varroniano conss. (364 oct. 8).
CTh.9.40.8
Idem aa. ad symmachum praefectum urbi. quicumque christianus sit in quolibet crimine deprehensus, ludo non adiudicetur. quod si quisquam iudicum fecerit, et ipse graviter notabitur et officium eius multae maximae subiacebit. dat. xviii kal. feb. valentiniano et valente aa. conss. (365 ian. 15).
CTh.9.40.9
Idem aa. ad olybrium praefectum urbi. ne quis pro cohercitione delicti vel pistoribus vel cuicumque alteri corpori, cum alterius sit corporis, addicatur; sed unusquisque pro crimine, in quo fuerit deprehensus, motum congruae severitatis excipiet. dat. iii id. april. valentiniano et valente aa. conss. (368? 370? apr. 11).
CTh.9.40.10 [=brev.9.30.2]
Imppp. valent., valens et grat. aaa. ad praetextatum pf. u. quoties in senatorii ordinis viros pro qualitate peccati austerior fuerit ultio proferenda, nostra potissimum explorentur arbitria, quo rerum atque gestorum tenore comperto, eam formam statuere possimus, quam modus facti contemplatioque dictaverit. dat. viii. id. oct. remis, gratiano a. i. et dagalaipho coss.
interpretatio. si quando aliquae maiores personae aut alicuius dignitatis viri vocantur in crimen, iudex ad rerum dominos referat, ut de huius modi personis quid fieri debeat, dominorum praeceptio iusta constituat
CTh.9.40.11
Idem aaa. ad viventium praefectum urbi. neminem de numinis nostri sacrario prodeuntem harena suscipiat, lanista doceat, saeva meditatio et pugnatrix exerceat; multa si quidem possunt esse supplicia, quibus culpa plectatur. dat. v id. april. lupicino et ioviano conss. (367 [366] apr. 9). CTh.9.40.12
Imppp. valens, gratianus et valentinianus aaa. ad antonium praefectum praetorio. campaniae consularibus formam iudicationis adscribimus, ne in loco certa condicione finito modum animadversionis excedant neque extra provinciam suam ius relegationis exerceant. dat. prid. kal. decemb. treviris valente vi et valentiniano ii aa. conss. (378 nov. 30).
CTh.9.40.13 [=brev.9.30.3]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. flaviano pf. p. illyrici et italiae. si vindicari in aliquos severius, contra nostram consuetudinem, pro causae intuitu iusserimus, nolumus statim eos aut subire poenam, aut excipere sententiam, sed per dies xxx super statu eorum sors et fortuna suspensa sit. reos sane accipiat vinciatque custodia, et excubiis solertibus vigilanter observet. dat. xv. kal. sept. verona, antonio et syagrio coss.
interpretatio. si princeps cuiuscumque* gravi accusatione commotus quemquam occidi praeceperit, non statim a iudicibus, quae ab irato principe iussa sunt, compleantur, sed triginta diebus, qui puniri iussus est, reservetur, donec pietas dominorum iustitiae amica subveniat
CTh.9.40.14
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. ad principium praefectum praetorio. ne diu apparitorum prava admodum venalisque perfidia in publica impune commoda desaeviret, censuimus etiam in absentes pro competenti ultione debere consurgi. dat. kal. iun. arcadio a. i et bautone conss. (385 iun. [?] 1).
CTh.9.40.15
Idem aaa. tatiano praefecto praetorio. si quis convictus reus maximi criminis fuerit subiectusque sententiae, competens iudicium compleatur nec exquisita commentis ars eiusmodi subornetur, ut direptus a clericis adseratur vel appellasse simuletur. quod si quisquam post iudicium vendibili coniventia licentiae huic praestiterit adsensum, haut levia sustinebit. nam proconsules, comites orientis, praefecti augustales, vicarii etiam adfecti nota deformi tricenas auri libras compendiis fiscalibus conferent, iudices autem ordinarii similiter deformati quinas denas cogentur exsolvere. officia vero eorundem isdem, quibus iudices sui, dispendiis subiacebunt, si in suggestione cessaverint ac non praeceptum legis ingesserint atque iniecta manu, ne rei auferantur, obstiterint ac nisi id quod fuerit constitutum in effectum exsecutionemque perduxerint. dat. iii id. mart. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 mart. 13).
CTh.9.40.16pr.
Impp. arcadius et honorius aa. eutychiano praefecto praetorio. post alia: addictos supplicio et pro criminum immanitate damnatos nulli clericorum vel monachorum, eorum etiam, quos synoditas vocant, per vim adque usurpationem vindicare liceat ac tenere. quibus in causa criminali humanitatis consideratione, si tempora suffragantur, interponendae provocationis copiam non negamus, ut ibi diligentius examinetur, ubi contra hominis salutem vel errore vel gratia cognitoris obpressa putatur esse iustitia: ea condicione, ut, sive pro consule, comes orientis, praefectus augustalis, vicarii fuerint cognitores, non tam ad clementiam nostram quam ad amplissimas potestates sciant esse referendum. eorum enim de his plenum volumus esse iudicium, qui, si ita res est et crimen exegerit, rectius possint punire damnatos. (398 iul. 27).
CTh.9.40.16.1
Reos etiam tempore provocationis emenso ad locum poenae sub prosecutione pergentes nullus aut teneat aut defendat, sed sciat se cognitor xxx librarum auri multa, primates officii capitali esse sententia feriendos, nisi usurpatio ista aut protinus vindicetur aut, si tanta clericorum ac monachorum audacia est, ut bellum potius quam iudicium futurum esse existimetur, ad clementiam nostram commissa referantur, ut nostro mox severior ultio procedat arbitrio. (398 iul. 27).
CTh.9.40.16.2 Ad episcoporum sane culpam ut cetera redundabit, si quid forte in ea parte regionis, in qua ipsi populo christianae religionis doctrinae insinuatione moderantur, ex his quae fieri hac lege prohibemus a monachis perpetratum esse cognoverint nec vindicaverint. ex quorum numero rectius, si quos forte sibi deesse arbitrantur, clericos ordinabunt. et cetera. dat. vi kal. aug. mnyzo honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 iul. 27).
CTh.9.40.17
Idem aa. aureliano praefecto praetorio. omnes res eutropi, qui quondam praepositus sacri cubiculi fuit, aerarii nostri calculis adiunximus, erepto splendore eius et consulatu a taetra illuvie et a commemoratione nominis eius et caenosis sordibus vindicato, ut eiusdem universis actibus antiquatis omnia mutescant tempora nec eius enumeratione saeculi nostri labes appareat nec ingemiscant aut qui sua virtute ac vulneribus romanos fines propagant vel qui eosdem servandi iuris aequitate custodiunt, quod divinum praemium consulatus lutulentum prodigium contagione foedavit. patriciatus etiam dignitate atque omnibus inferioribus spoliatum se esse cognoscat, quas morum polluit scaevitate. omnes statuas, omnia simulacra, tam ex aere quam ex marmore seu ex fucis quam ex quacumque materia quae apta est effingendis, ab omnibus civitatibus oppidis locisque privatis ac publicis praecipimus aboleri, ne tamquam nota nostri saeculi obtutus polluat intuentum. adhibitis itaque fidis custodibus ad cyprum insulam perducatur, in qua tua sublimitas relegatum esse cognoscat, ut ibidem pervigili cura vallatus nequeat suarum cogitationum rabie cuncta miscere. dat. xvi kal. feb. constantinopoli theodoro v. c. cons. (399 ian. [?] 17).
CTh.9.40.18 [=brev.9.30.4]
Impp. arcad. et honor. aa. eutychiano pf. p. sancimus, ibi esse poenam, ubi et noxa est. propinquos, notos, familiares procul a calumnia summovemus, quos reos sceleris societas non facit; nec enim affinitas vel amicitia nefarium crimen admittunt. peccata igitur suos teneant auctores, nec ulterius progrediatur metus, quam reperitur delictum. hoc singulis quibusque iudicibus intimetur. dat. viii. kal. aug. constantinopoli, theodoro v. c. cos.
interpretatio. poena illum tantum sequatur, qui crimen admisit. propinqui vero, affines vel amici, familiares vel noti, si conscii criminis non sunt, non teneantur obnoxii. nemo de propinquitate criminosi aut de amicitiis timeat, nisi qui scelus admiserit
CTh.9.40.19 Impp. honorius et theodosius aa. donato proconsuli africae. satellites gildonis custodiis mancipentur et proscriptione damnentur. dat. iii id. nov. basso et philippo conss. (408 nov. 11).
CTh.9.40.20 Idem aa. theodoro praefecto praetorio. si quis ex proscriptorum numero comitatum nostrae serenitatis sive moenia aeternae urbis intraverit, deportatione plectetur. dat. x kal. dec. basso et philippo conss. (408 nov. 22).
CTh.9.40.21
Idem aa. honoratis et provincialibus africae. heraclianum hostem publicum iudicantes digna censuimus auctoritate puniri, ut eius resecentur infaustae cervices. eius quoque satellites pari intentione persequimur. sed hanc omnibus privatis atque militantibus licentiam damus, et omnes prodendi in medium habeant liberam facultatem nec invidiam metuat qui ad publicum deduxerit criminosum, cum illud specialiter caveamus, ne ullus aliquem eorum aut subtrahendum iudicet aut celandum neve ex eorum facultatibus vel deposita deneget vel accepta non prodat. dat. iii non. iul. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 [413?] iul. 5).
CTh.9.40.22 Idem aa. ad anthemium praefectum praetorio. omnes, quos damnationis condicio diversis exiliis destinatos metas temporis praestituti in carceris implesse custodia deprehendit, solutos poena vinculisque laxatos custodia liberari praecipimus nec ullas exilii postmodum miserias formidare. sit satis inmensorum cruciatuum semel eluisse supplicia, ne, qui aurae communis haustu et lucis aspectu diu privati sunt intra breve spatium catenarum ponderibus praegravati, etiam exilii poenam sustinere iterum compellantur. dat. xiiii kal. mai. constantio et constante vv. cc. conss. (414 apr. 18).
CTh.9.40.23 Idem aa. monaxio praefecto praetorio. rectores provinciarum conveniri praecipimus, ut ii, qui pro suo crimine poenam exilii sub certo temporis spatio subire decreti sunt, exacto praefinito tempore nec claustris carceralibus nec in locis, in quibus exules versati sunt, teneantur. dat. iii kal. septemb. eudoxiopoli d. n. theodosio a. vii et palladio v. c. conss. (416 aug. 30).
CTh.9.40.24 Idem aa. monaxio praefecto praetorio. his, qui conficiendi naves incognitam ante peritiam barbaris tradiderunt propter petitionem viri reverentissimi asclepiadis chersonesitanae civitatis episcopi imminenti poena et carcere liberatis capitale tam ipsis quam etiam ceteris supplicium proponi decernimus si quid simile fuerit in posterum perpetratum. dat. viii kal. octob. constantinopoli monaxio et plinta conss. (419 sept. 24).
CTh.9.41.0. [=brev.9.31.0.] Ne sine iussu principis certis iudicibus liceat confiscare.
CTh.9.41.1pr. [=brev.9.31.1pr.]
Imp. theodos. a. et valent. c. ad hierium pf. p. nulli iudicum, exceptis his, qui in summa administrationis sunt positi potestate, vitae quoque noxiis ius adimendae sortiti sunt, quemquam omnino inconsulta nostra clementia in ullo genere criminationis tristi liceat proscriptionis tempestate percellere. ad nos simulationum genera, quaestionis ordo, criminum moles, documentorum probationumque pensanda libramenta mittantur.
CTh.9.41.1.1 [=brev.9.31.1.1]
Nemo sibi praesumat moderatorum provinciarumque rectorum, sub quibuscumque* infulis potestatis, quemquam patrimonii universis privare subsidiis.
CTh.9.41.1.2 [=brev.9.31.1.2]
In illos gladii sui et ius severitatis exerceant, in quos statim destringi ferrum iura praecipiunt, quorumque differri supplicium materia est interitus plurimorum. dat. x. kal. febr. constantinopoli, d.N. theodos. a. xi. et valentin. c. coss.
interpretatio. nullus iudicum privatas facultates fisci nomine proscribere aut occupare praesumat, sed ad rerum dominos referat causam, pro qua hoc aliquis mereatur, et quod iussum fuerit, observetur
CTh.9.42.0. De bonis proscriptorum seu damnatorum
CTh.9.42.1pr.
Imp. constantinus a. petronio probiano: res uxoris, quae vel successione qualibet vel emptione vel etiam largitione viri in eam ante reatum iure pervenerant, damnato marito, illibatas esse praecipio nec alieni criminis infortunio stringi uxorem, cum paternis maternisve ac propriis frui eam integro legum statu religiosum sit. et donatio maritalis ante tempus criminis ac reatus collata in uxorem, quia pudicitiae praemio cessit, observanda est, tamquam si maritum eius natura, non poena subduxerit; capacitatis privilegio videlicet et modo inspecto, ut consideretur, quid capere potuit. (321 febr. 27).
CTh.9.42.1.1
Si quid etiam in emancipatos liberos ante tempus criminis ac reatus patrem contulisse claruerit, integrum isdem et citra inquietudinem reservetur. (321 febr. 27).
CTh.9.42.1.2
Quod vero nec uxor nec emancipati liberi potuerint vindicare, captum et incorporatum ita ad me referri specialiter censeo, ut illud quoque addatur, utrum filios habeat qui damnatus est, simulque adiciatur, utrum iidem apud se ex causa donationis aliquid vindicarint. (321 febr. 27).
CTh.9.42.1.3
Sed in his, qui fiscalibus actibus nexi sunt et pro ratiociniis proscribuntur et condemnantur, placuit, si quid proprium uxor habuit vel a marito datum, in quantum capere potuit, ante initum actum, ex quo origo fraudis ac vitii in iudicium deducta est, si quid deinde in emancipatos filios donatione collatum, antequam orto nexu suffugium potius quam munificentia frausque temptetur intemeratum aput accipientium iura persistere; nec quicquam fisco in qualibet causa teneatur obnoxium, nisi quod in dominio proprio, cum obligari ortus est, habuit vel quod agens tam suo quam uxoris vel filiorum vel cuiuscumque praeterea nomine comparavit. (321 febr. 27).
CTh.9.42.1.4
Exceptis dumtaxat caesarianis, qui ab omni iuris beneficio excluduntur, nisi probata a me purgataque ratiocinia fuerint, ut quod innoxie habuerint transmittendi copiam habeant. dat. iii kal. mart. serdicae crispo ii et constantino ii cc. conss. (321 febr. 27).
CTh.9.42.2
Imp. constantius a. et iulianus caes. ad populum. si quem forte gladius ultor adflixerit aliave quaelibet vitam adimens poena consumpserit, usque ad tertium gradum generis copulationis eiusdem successio deferatur fisco penitus quiescente, ut accipiat hereditatem, qui eam iure civili vel praetorio poterat vindicare, de numero videlicet personarum, quas legis huius excepit auctoritas, sed ita, ut alia sit condicio damnatorum ex crimine maiestatis aut magicae. in his enim, etiamsi liberos damnatus habeat vel parentes, non condentes poenam, sed relinquentes antiquam, fisco fieri locum praecipimus. dat. viii id. mart. mediolano constantio a. viii et iuliano caes. conss. (356 mart. 8).
CTh.9.42.3
Idem a. et caes. caelestino consulari baeticae. ubi aliquis pro qualitate criminis vivendi sententiam passus fisco fecerit locum, super occupandis rebus eius statim officium procuratoris patrimonii litteris tuis conveniatur, ut eadem corpora fisci viribus vindicentur et protinus super occupatione eorum scriptis competentibus intimetur. dat. v. kal. septemb. constantio a. viiii et iuliano caes. ii conss. (357 aug. 28).
CTh.9.42.4
Idem a. ad taurum. vetueramus bona capite damnatorum fiscali dominio vindicari excepto crimine maiestatis et magicae, ut ea haberent usque ad gradum tertium sucessores eorum, quorum vitam severitas ademisset. nunc vero bona capite damnatorum fiscali dominio vindicari decernimus sanctione illa, quam certa condicione dederamus, quiescente. dat. prid. non. ian. sirmi, acc. vi kal. sept. datiano et cereale conss. (358 ian. 4).
CTh.9.42.5
Imp. iulianus a. ad felicem comitem sacrarum largitionum. quidam scelerate proscriptorum facultates occultant. hos praecipimus, si locupletes sint, proscriptione puniri, si per egestatem abiecti sunt in faecem vilitatemque plebeiam, damnatione capitali debita luere detrimenta. proposita romae vii id. mart. mamertino et nevitta conss. (362 mart. 9).
CTh.9.42.6 [=brev.9.32.1]
Impp. valent. et valens aa. ad symmachum pf. u. substantiam damnatorum integram ad liberos pervenire, et in qualibet causa positis parentibus liberos heredes esse praecipimus, excepta sola maiestatis quaestione: quam si quis sacrilego animo assumit, iuste poenam ad suos etiam posteros mittit. dat. vii. kal. dec. mediolano, divo ioviano et varroniano coss. interpretatio. si quis pro crimine suo occidi vel damnari meruerit, crimen cum auctore deficiat, bona vero eius ad filios vel ad heredes legitimos pertinebunt: nisi forte maiestatis crimine damnatus sit aliquis, quorum etiam filios de bonis damnati patris fieri iubemus alienos
CTh.9.42.7
Idem aa. et gratianus a. ad probum praefectum praetorio. si qui intra provinciam pro qualitate delicti stilum proscriptionis incurrerit, per ordinarii officii sollicitudinem bonorum eius indago diligentissime celebretur, ne quid rei privatae commodis per gratiam atque colludium furto subducatur. et plena descriptio comprehendat, quod spatium et quod sit ruris ingenium, quid aut cultum sit aut colatur, quid in vineis olivis aratoriis pascuis silvis fuerit inventum, quae etiam gratia et quae amoenitas sit locorum, quis aedificiis ac possessionibus ornatus, quotve mancipia in praediis occupatis vel urbana vel rustica vel quarum artium generibus inbuta teneantur, quot sint casarii vel coloni, quot boum exercitiis terrarum atque vomeribus inservientium, quot pecorum et armentorum greges et in qua diversitate numerati sint, quantum auri et argenti, vestium ac monilium vel in specie vel in pondere et in quibus speciebus quidve in enthecis sit repertum. tum demum omnia ea, quae velle nos perspicis, inquisitione constricta rationalis rei privatae tradantur officio nostro nectenda patrimonio. mox vero ad nos sub litteris publicis iudicis singillatim de omnibus nominatimque perferatur, procul dubio neglegentia multanda. nam si quid post factam a praedicto officio investigationem rationalis rei privatae, cui inquisitio secunda mandata est, amplius fortassis invenerit, officium fraudulentum ea condemnatione ferietur, ut aliud tantum, quantum fuerat subtractum, ex propriis facultatibus inferat. dat. iii non. mai. treviris valentiniano nb. p. et victore conss. (369 mai. 5).
CTh.9.42.8pr.
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. eutropio praefecto praetorio. deportato si erunt liberi nepotesve sui seu emancipati, nepotes quoque ex filia, semissem tantum bonorum fiscus usurpet, semissis ipsi ac liberis hac distributione servetur, ut sextantem ipse ad fortunam ab extrema inopia vindicandam suae habeat potestatis, trientem liberi nepotesve, scilicet indifferenter sive ii ex filio sive filia erunt. quod si idem et emancipatos et suae potestatis filios nepotesve habuerit, beneficium tantum ad eos, qui in potestate sunt, transferatur, si emancipati ea, quae consecuti erant emancipationis tempore, damnose existimant conferenda. sin autem confusionem bonorum et donationis elegerint, omnia ea, quae fiscus concedit, aequae divisionis partibus sortiantur. quae regula etiam in dote filiae vel neptis ex filio conferenda custodienda erit. et si filius quidem erit aut filii, ex filio autem alio filiisve aut filia nepotes, triens hic in stirpes, non in capita dividatur. (380 iun. 17).
CTh.9.42.8.1
Quod si deportatus sine liberis vel nepotibus patrem habebit ac matrem vel etiam utrumque, non semissis a fisco, sed bessis patrimonii vindicetur, triens residuus in duos sextantes redactus inter parentes ac deportatum aequaliter dividatur, ita ut unciam mater, si ius liberorum habuerit, usurpet; sin fecunditatis privilegium non habebit, patri unciam iam habenti mater semunciam ex uncia sua cedat. idem servabitur, si deportato ex duobus parentibus unus supererit, ut sextantem sine aliqua malignitatis interpretatione praesumat tunc quidem mater, etiamsi ius non habuerit liberorum, quam superstes vir, ut sanximus, semper excludet. (380 iun. 17).
CTh.9.42.8.2
Quod si deportato nec liberi fuerint nec parentes, dextantem fiscus accipiat, sextans ei ad vitae adflictae adminicula reservetur. (380 iun. 17).
CTh.9.42.8.3
Exceptis his, qui crimine fuerint maiestatis adflicti; nam in eo casu solum sextantem iubemus filiis ac nepotibus reservari, his regulis, quibus supra est constitutum, destantem fisco usurpante: ipsum vero in tam atroci facinore convictum non solum deportatione, sed egestate puniri conveniet. dat. xv kal. iul. thessalonicae gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 iun. 17).
CTh.9.42.9pr.
Idem aaa. eutropio praefecto praetorio. si aliquis supplicio fuerit adflictus, filiis quidem omnium facultatum deferatur prima successio. nepotes vero ex filia gradus secundus admittat, si tamen nullus suorum fuerit inventus, qui eos antecedat, hereditate in stirpes, non in capita dividenda. quod aeque observabitur, si erit filius ac nepotes, qui ab intestato successuri defuncto vel ex duodecim tabulis vel per rescissionem capitis praetorio vocabuntur edicto, emancipatis et filia necessitate collationis adstrictis. progredietur tamen beneficium etiam ad tertii gradus liberos, si modo ex virili stirpe descendunt, ita dumtaxat, ut sub hoc casu ipsi semissem, semissem fiscus usurpet, ea distributione partium, quam ius civile disponit. (280 iun. 17).
CTh.9.42.9.1
Quod si supplicio huius modi adflictus comprehensorum graduum liberos non habebit, tum capite secundo pater ac mater in trientem dumtaxat vocetur, besse ad aerarium publicum transferendo, atque ita, si matri ius fuerit liberorum, partes inter utrumque parentem sextantibus impleantur, sin deerit, quadrantem pater, unciam mater accipiat. quod si interfectus patrem tantum reliquerit, nihilo setius vindicatione trientis utatur, item si matrem, dummodo ea ius habeat liberorum. sin autem sola supererit mater, papiae tamen legis privilegiis destituta neque trino partu fecunditati publicae gratiosa, sextante contenta sit fisco dextantem usurpante. (280 iun. 17).
CTh.9.42.9.2
Tertii capitis haec erit regula, ut secundi quoque gradus parentes, avum scilicet atque aviam paris beneficii foveat sanctio. paternus tamen hoc casu, non etiam maternus, avus et avia quaerentur, ut quadrantem ex defuncti accipiant bonis ea divisionis lege, quae circa patrem ac matrem diversis est casibus explicata. (280 iun. 17).
CTh.9.42.9.3
Iungimus tamen capite tertio avo aviaeque fratrem perempti ac sororem, ita ut in capita dividi quadrantem isdem existentibus sanciamus. ac si cui perempto cum fratre ac sorore manserit consanguinitatis agnatio, sit duodecim tabulis locus ac ius civile praevaleat, ut avus atque avia, cognatorum gradu invitati, vinci se a legitimis adquiescant. quo quidem casu tres unciae inter sororem ac fratrem aequaliter dividentur. uterinus autem frater ac soror eodem gradu, quo avus et avia, vocabuntur. sin omnes hae deerint punito necessitudines, fisco omnia vindicentur. dat. xv kal. iul. thessalonicae gratiano v et theodosio i aa. conss. (280 iun. 17).
CTh.9.42.10 [=brev.9.32.2]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. postumiano pf. p. ad beneficium legis valentinianae pertineant postumi* quoque puniti patris, ut bona faciant non caduca. et ne quis partum, qui fuerit, vel suppositum arguat, vel non suppositum mentiatur, si forte eo tempore, quo maritum severitas rapiet ad poenam (excepto tamen maiestatis reatu, sicut ante praeceptum est), gravidam se uxor adverterit, mittat ad iudicem, conveniat magistratus, maneat deposita de conceptione testatio, petantur futurae partitudinis testimonia, adhibitisque custodibus foecunditas pudica servetur. quippe illam fidem solam generis fisco nostro volumus esse potiorem, de cuius minime nativitate dubitetur. dat. viii. id. april. constantinopoli, merobaude ii. et saturnino coss.
interpretatio. si quicumque* damnatus praegnantem reliquerit uxorem, statim mulier de conceptu suo iudicem vel curiales contestetur, ut quum pepererit, in bonis damnati postumus*, id est post mortem patris natus succedat CTh.9.42.11
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. rufino praefecto praetorio. si qui pro atrocitate commissi formam eiusmodi sustinebunt, ut bona eorum proscriptionis nomine vindicata fiscalibus sint socianda corporibus, commemorationem nostrorum nominum in his titulis nolumus fieri, qui eorum postibus adfigentur, vel his, quorum ius ac proprietas auferetur. officium etenim palatinum decem librarum auri multae dispendio vexabitur, si hoc deinceps crediderit neglegendum. dat. kal. mai. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio v. c. conss. (393 mai. 1).
CTh.9.42.12
Idem aaa. rufino praefecto praetorio. omnia proscriptorum bona, quae fisco iusserat tatianus adnecti, vel ipsis, qui propriam nuditatem. vel illis, qui suorum mortem in extrema positi egestate lugent, sine dubitationis obstaculo reddi praecipimus. dat. prid. id. iun. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio v. c. conss. (393 iun. 12).
CTh.9.42.13
Idem aaa. drepanio comiti rerum privatarum. omnia proscriptorum bona, quae fisci nomine singulis quibusque tatianus eripuit, vel ipsis, qui gladio acerbiorem stilum passi aerumnas suas nuditatemque fleverunt vel eorum filiis ac propinquis, qui cruentas excepere sententias, restitui mox iubemus, ita ut omnes, qui aliquid ex huiusmodi bonis nostra liberalitate meruerunt, restituere indepta cogantur. dat. prid. id. iun. constantinopoli theodosio a. iii. et abundantio conss. (393 iun. 12).
CTh.9.42.14
Impp. arcadius et honorius aa. caesario praefecto praetorio. serenitatis nostrae provisione solita commonemus, ut ea, quae rufinus quondam, cum viveret, quoquo pacto possedit, in eodem statu interim maneant nec quisquam sibi post eius obitum spontaneam vindicandi tribuat potestatem. nam qui transacto tempore siluit ac rufinum tenere concessit, fiscum quoque nostrum sine praeiudicio possidere patiatur. hoc edictis propositis per omnes provincias praecipimus divulgari, quo cuncti sciant iacturam se perpessuros graviorem totiusque rei familiaris periculum, nisi ante praeceptum nostrum manus ab his, quae rufinus vivus possederat, voluerint abstinere. dat. id. feb. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 febr. 13).
CTh.9.42.15 [=brev.9.32.3]
Impp. arcad. et honor. aa. caesario pf. p. si quis posthac stilum, quod absit, proscriptionis exceperit, solus criminis sui solvat poenas: neminem habeat in bonorum amissione consortem. sit a proscripti mariti sorte uxor aliena, quo (ut assolet) proscripto, uxor proprias, velut manu iniecta, mox vindicet, aut certe quoquo modo occupatas statim recipiat facultates. dos etiam, non quae aliquoties inaniter dotalium instrumentorum tenore conscribitur, sed quam se corporaliter tradidisse docuerit, praesentetur. ea etiam, si forte cum proscripti bonis mixta sunt, non negentur, quae ab innoxio adhuc marito ante nuptias titulo donationis acceperit. sin vero frater, soror, propinquus, affinis et quicumque* proscripto qualibet sorte sociantur. tam longe enim unusquisque a metu ac poena abesse debet, quam alienus a crimine est. dat. iii. non. aug. constantinopoli, arcadio iv. et honorio iii. aa. coss.
interpretatio. quicumque* damnari proscribique meruerit, ab eius facultatibus bona uxoria sequestrentur, ita ut et dotem, quam marito uxor aut eius parentes obtulerunt, et donationem, quam ante nuptias pro coniunctione susceperat, uxor retineat, sibique vindicet a bonis proscriptae facultatis aliena, quia mariti crimine uxor non potest obligari
CTh.9.42.16
Idem aa. ad peregrinum comitem et procuratorem divinae domus. ex possessionibus gildonis, quae ad nostrum aerarium sunt devolutae, canonem omnium titulorum ex integro sollemni more imputata cautione solvi praecipimus. dat. kal. decemb. altino theodoro v. c. cons. (399 dec. 1).
CTh.9.42.17 [=brev.9.32.4]
Iidem aa. studio comiti r. p. ne quis proscriptorum bona vel eorum, qui publicam videntur excepisse sententiam, intra biennium aestimet postulanda. abstineant facultatibus intra id temporis expetendis, ut aut proprias quis recipiat, si, ut nobis ingenitum est, duriores casus et tristiorem fortunam imperatoria humanitate molliamus, aut tum demum postulet, quum iam fiscalem potius quam proscriptorum rem expetisse noscatur. si quis autem petendas proscripti vel deportati intra biennium crediderit facultates, careat fructu liberalitatis augustae, ita ut nec instruantur huius modi petitiones, nec si temere instructae fuerint et sub specialis beneficii munificentia nostram provocaverint liberalitatem, habeant aliquas vires indulta. dat. xiv. kal. febr. constantinopoli, vincentio et fravitta coss.
interpretatio. bona eius, qui proscribi meruerit, intra biennium non competantur. si quis vero intra biennium proscripti bona petierit, quod meruerit, non valebit, quia solita misericordia nostra pietas commoveri et reddere, quae merito commota iussit auferri
CTh.9.42.18
Idem aa. bathanario comiti africae. marcharidus proscriptus plurima rerum penes diversos reliquit, sicut quaestio habita patefecit. ut quisque igitur aliquid ex eius facultatibus retinet, si intra duos menses spontanea restituat voluntate, sciat se ad veniam pertinere, si quae susceperat fideliter repraesentet, alioquin patrimonio suo fisco sociato poenam se deportationis noverit subiturum. dat. iii id. iul. mediolano vincentio et fravitto conss. (401 iul. 13).
CTh.9.42.19
Idem aa. et theodosius a. ursicino comiti sacrarum largitionum. possessiones, quae ex bonis gildonis aut satellitum eius in ius nostrae serenitatis retentae sunt ab occupatoribus, nostro patrimonio adgregentur, ita ut ab his ex eo tempore, quo indebite retentarunt, praestationum simplum inferatur. qui si conventi intra kalendas octobres possessiones putaverint retinendas, sciant se ad dupli restitutionem coartandos et duplos fructus esse reddendos. dat. xii kal. mai. ravennae stilichone ii et anthemio conss. (405 apr. 20).
CTh.9.42.20
Impp. honorius et theodosius aa. theodoro praefecto praetorio. proscriptorum satellitumque fortunas aerario nostro iubemus accedere. ideoque per agros, per cuncta domicilia titulos nostrae serenitatis adfigi praecipimus. quidquid sane ab eorum procuratoribus ex praediorum fructibus congregatum est, largitionibus nostris protinus copuletur, ne, si iussa nostra aut dissimulatione neglexerint aut colludio praetermiserint, supplicium exilii pariter et proscriptionis sustineant. dat. viii kal. octob. mediolano basso et philippo conss. (408 sept. 24).
CTh.9.42.21
Idem aa. theodoro praefecto praetorio. qui in facultates stilichonis et actus videntur esse versati vel ex isdem facultatibus aliquid subtraxisse vel aliquid rapuisse, omnifariam reddant. dat. viii kal. novemb. basso et philippo conss. (408 oct. 25).
CTh.9.42.22
Idem aa. theodoro praefecto praetorio. qui suas opes praedoni publico vel eius filio ceterisque satellitibus dederunt vel iure vel corpore, quibus ille usus est ad omnem ditandam inquietandamque barbariem, his omnem repetendi viam iubemus esse praeclusam. dat. x kal. decemb. ravennae basso philippo conss. (408 nov. 22).
CTh.9.42.23
Idem aa. palladio praefecto praetorio. post alia. eorum facultates, qui pro criminibus suis meruere puniri, omni penitus competitione submota fisco nostro iubemus addici, si nullos tamen liberos patrem matremve derelinquunt, quibus damnatorum bona legum servavit humanitas; scelere maiestatis excepto, cuius atrocitas nihil relinquit heredibus. dat. viii id. iul. ravennae eustathio et agricola conss. (421 iul. 8).
CTh.9.42.24pr.
Impp. theodosius et valentinianus aa. hierio praefecto praetorio. sentiat latro nefarius aut huiusmodi quis professis testatisque sceleribus involutus ultionem suam non posse tardari. damnato etiam ita proscriptio infligenda est, ut dimidia parte aerario vindicata alia damnati filiis reservetur. (426 ian. 23).
CTh.9.42.24.1
Decurioni vero, qui hoc incurrerit, si liberos non habeat, succedat curia bonaque universa detineat aut ipsa per se aut suo ordinatura periculo munera subiturum. sin erit suboles curiali, quam municipales sibi vindicent functiones, integris fortunis fulciatur. si filia vel filiae fuerint, quod pro certa legis sanctione defixum est, pars dimidia ad eas deveniat facultatum. sin mares curiales fuerint intermixti, dimidia pars eis curiae nomine deferatur et aliam, quam in commune omnibus tribuit indulgentia principalis, pro virili dividant portione. dat. x kal. feb. constantinopoli d. n. theodosio xii et valentiniano ii aa. conss. (426 ian. 23).
CTh.9.43.0. [=brev.9.33.0.] De sententiam passis et restitutis et liberis eorum.
CTh.9.43.1pr. [=brev.9.33.1pr.]
Imp. constantinus a. ad maximum pf. u. in quaestione testamenti, quod deportati filius remeante patre fecisset, remotis ulpiani atque pauli notis, papiniani placet valere sententiam, ut in patris sit filius potestate, cui dignitas ac bona restituta sunt.
CTh.9.43.1.1 [=brev.9.33.1.1]
Ita tamen, ut gesta per filium, cuius consilia legitima aetas firmaverat, rata sint, eodem in potestatem patriam redeunte, ne eorum rescissio efficiat, quod est maxime absurdum, eodem tempore nec in patris nec in sua quemquam fuisse potestate.
CTh.9.43.1.2 [=brev.9.33.1.2] Minores enim aetate iure quicquam agere prohibentur. quibus si damnato patre tutor datus est, necesse est, ut ab officio recedat, regresso eo, quem non solum nomine redire, sed etiam officium suum nulla pravitate corruptum liberis praebere oportet, ut eorum bona tueatur et augeat. nam si patria potestate ad corrumpendi atque effundendi patrimonii licentiam abutetur, ut furioso ac dementi, item prodigo, libidinum omnium vitiorumque servo non est eorum pecunia committenda: ab administratione fugiat: neque tutor esse desinat, omniaque minoris dispendia suis ipse damnis praestet. sententia vero deportationis nullo patrem praeiudicio deminuat. quem si comperta integritas ut natura, ita officio liberis restituerit, ei gubernacula rerum tradenda sunt, cuius, ad imitationem publici iuris, provisa custodia est. quae nisi bonis patribus detur, luctuosior erit reditus quam discessus.
CTh.9.43.1.3 [=brev.9.33.1.3]
Ideoque tantum ad restitutionem indulgentia valeat, quantum ad correctionem sententia valuit. utque deportationis ipsum per se nomen rerum omnium spoliatio est, ita indulgentia reditus bonorum ac dignitatis uno nomine amissorum omnium sit recuperatio. et filii emancipationem a patribus officiis petant, ut libertatem non damnationis, sed lenitatis paternae testem habeant. dat. xviii. kal. oct. sirmio, crispo ii. et constantino ii. caess. coss.
interpretatio. si quis pater in exsilium missus filium in maiore aetate reliquerit, quaecumque* de bonis propriis gessit filius, iuxta sententiam papiniani rata et firma permaneant, nec contra aut testamentum aut transactionem filii reversus pater venire permittitur. sane quum redierit pater, si filium vivum invenerit, filium in ius suum paterna potestate recipiet. ceterum quod de rebus propriis absente patre filius gessit, reversus pater revocare non poterit. quicquid vero filii in annis minoribus constituti fecerint, penitus non valebit: qui tamen si pro aetate vel absentia patris aut tutores aut curatores acceperint, reversus pater filios, repulsis curatoribus vel tutoribus, cum omni facultate recipiet: ea tamen condicione*, ut rem filiorum ita administret ac regat, ut non solum detrimenta non sentiant, sed studio patris res et facultas proficiat filiorum. quod si pater aut prodigus aut negligens aut eversor aut libidini deditus esse convincetur, et filiorum res impie ac dementer vastare ac dilapidare cognoscetur, filii talis patris, tanquam eo mortuo, sub tutore aut curatore consistant: quia sicut aequum est, ut bonus et utilis pater rem filiorum regendam administrandamque recipiat, ita iniquum est, ut in damnum filiorum reversus facultates a tutoribus curatoribusve reservatas dementi subversione dilaceret
CTh.9.44.0. De his, qui ad statuas confugiunt
CTh.9.44.1 Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. cynegio praefecto praetorio. eos, qui ad statuas vel evitandi metus vel creandae invidiae causa confugerint, ante diem decimum neque auferri ab aliquo neque discedere sponte perpetimur; ita tamen, ut, si certas habuerint causas, quibus confugere ad imperatoria simulacra debuerint, iure ac legibus vindicentur; sin vero proditi fuerint artibus suis invidiam inimicis creare voluisse, ultrix in eos sententia proferatur. dat. prid. non. iul. constantinopoli honorio n. p. et evodio v. c. conss. (386 iul. 6).
CTh.9.45.0. De his, qui ad ecclesias confugiunt
CTh.9.45.1
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. romulo comiti sacrarum largitionum. publicos debitores, si confugiendum ad ecclesias crediderint, aut ilico extrahi de latebris oportebit aut pro his ipsos, qui eos occultare probantur, episcopos exigi. sciat igitur praecellens auctoritas tua neminem debitorum posthac a clericis defendendum aut per eos eius, quem defendendum esse crediderint, debitum esse solvendum. dat. xv kal. nov. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 oct. 18).
CTh.9.45.2
Impp. arcadius et honorius aa. archelao praefecto augustali. iudaei, qui reatu aliquo vel debitis fatigati simulant se christianae legi velle coniungi, ut ad ecclesias confugientes vitare possint crimina vel pondera debitorum, arceantur nec ante suscipiantur, quam debita universa reddiderint vel fuerint innocentia demonstrata purgati. dat. xv kal. iul. constantinopoli caesario et attico conss. (397 iun. 17).
CTh.9.45.3
Idem aa. eutychiano praefecto praetorio. si quis in posterum servus ancilla, curialis, debitor publicus, procurator, murilegulus, quilibet postremo publicis privatisve rationibus involutus ad ecclesiam confugiens vel clericus ordinatus vel quocumque modo a clericis fuerit defensatus nec statim conventione praemissa pristinae condicioni reddatur, decuriones quidem et omnes, quos solita ad debitum munus functio vocat, vigore et sollertia iudicantum ad pristinam sortem velut manu mox iniecta revocentur: quibus ulterius legem prodesse non patimur, quae cessione patrimonii subsecuta decuriones esse clericos non vetabat. sed etiam hi, quos oeconomos vocant, hoc est qui ecclesiasticas consuerunt tractare rationes, ad eam debiti vel publici vel privati redhibitionem amota dilatione cogantur, in qua eos obnoxios esse constiterit, quos clerici defensandos receperint nec mox crediderint exhibendos. et cetera. dat. vi kal. aug. mnizo honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 iun. 27).
CTh.9.45.4pr. [=brev.9.34.1pr.]
Impp. theodos. et valent. aa. antiocho pf. p. pateant summi dei templa timentibus; nec sola altaria et oratorium templi circumiectum, quod ecclesias quadripertito intrinsecus parietum septo concludit, ad tuitionem confugientium sancimus esse proposita, sed usque ad extremas fores ecclesiae, quas oratum gestiens populus primas ingreditur, confugientibus aram salutis esse praecipimus, ut inter templum, quod parietum descripsimus cinctu, et post loca publica ianuas primas ecclesiae quicquid fuerit interiacens, sive in cellulis sive in domibus, hortulis, balneis, areis atque porticibus, confugas interioris templi vice tueatur. nec in extrahendos eos conetur quisquam sacrilegas manus immittere, ne qui hoc ausus sit, quum discrimen suum videat, ad expetendam opem ipse quoque confugiat. hanc autem spatii latitudinem ideo indulgemus, ne in ipso dei templo et sacrosanctis altaribus confugientium quemquam manere vel vescere, cubare vel pernoctare liceat: ipsis hoc clericis religionis causa vetantibus, ipsis, qui confugiunt, pietatis ratione servantibus.
CTh.9.45.4.1 [=brev.9.34.1.1]
Arma quoque in quovis telo, ferro vel specie eos, qui confugiunt, minime intra ecclesias habere praecipimus, quae non modo a summi dei templis ac divinis altaribus prohibentur, sed etiam cellulis, domibus, hortulis, balneis, areis atque porticibus.
CTh.9.45.4.2 [=brev.9.34.1.2]
Proinde hi, qui sine armis ad sanctissimum dei templum aut ad sacrosanctum altare sive usquam gentium sive in hac alma urbe confugiunt, somnum intra templum sive ipsum altare vel omnino cibum capere absque aliqua eorum iniuria ab ipsis clericis arceantur, designantibus spatia, quae in ecclesiasticis septis eorum tuitioni sufficiant, ac docentibus, capitalem poenam esse propositam, si qui eos conentur invadere. quibus si perfuga non annuit, neque consentit, praeferenda humanitati religio est et a divinis ad loca, quae diximus, turbanda temeritas.
CTh.9.45.4.3 [=brev.9.34.1.3]
Hos vero, qui templa cum armis ingredi audent, ne hoc faciant, praemonemus; dein si telis cincti quovis ecclesiae loco vel ad templi septa vel circa vel extra sint, statim eos, ut arma deponant, auctoritate episcopi a solis clericis severius conveniri praecipimus, data eis fiducia, quod religionis nomine melius quam armorum praesidio muniantur. sed si ecclesiae voce moniti, post tot tantorumque denuntiationes, noluerint arma relinquere, iam, clementiae nostrae apud deum et episcoporum causa purgata, armatis, si ita res exegerit, intromissis, trahendos se abstrahendosque esse cognoscant et omnibus casibus esse subdendos. sed neque episcopo inconsulto, nec sine nostra sive iudicum in hac alma urbe vel ubicumque* iussione armatum quemquam ab ecclesiis abstrahi oportebit, ne, si multis passim hoc liceat, confusio generetur. dat. x. kal. april. constantinopoli, antiocho v. c. cos. et qui fuerit nuntiatus. interpretatio. ecclesiae ac loca deo dicata reos, qui ibidem compulsi timore confugerint, ita tueantur, ut nulli locis sanctis ad direptionem reorum vim ac manus afferre praesumant: sed quicquid spatii vel in porticibus vel in atriis vel in domibus vel in areis ad ecclesiam adiacentibus pertinet, velut interiora templi praecipimus custodiri, ut reos timoris necessitas non constringat circa altaria manere et loca veneratione digna polluere. sane si qui ad loca sancta confugerint, arma si qua secum portaverint, mox deponant, nec se existiment magis armorum praesidio quam sanctorum locorum veneratione defendi. quod si deponere arma noluerint et sacerdoti vel clericis non crediderint, sciant se armatorum viribus extrahendos. si vero extrahere de locis sanctis quemlibet reum quacumque* ratione quis tentaverit, noverit se capitali supplicio esse damnandum
CTh.9.45.5
Idem aa. hierio praefecto praetorio. super confugientibus ad sanctae religionis altaria sanctionem in perpetuum valituram credidimus promulgandam, ut, si quidem servus cuiusquam ecclesiam altariave loci tantum veneratione confisus sine ullo telo petierit, is non plus uno die ibidem dimittatur, quin domino eius vel cuius metu poenam imminentem visus est declinasse, a clericis quorum interest nuntietur. isque eum impertita indulgentia peccatorum, ut nullis residentibus iracundiae menti reliquiis, in honorem loci et eius respectu, ad cuius auxilium convolavit, abducat. quod si armatus nullis hoc suspicantibus inopinus irruerit, exinde protinus abstrahatur vel certe continuo domino vel ei, unde eum tam furiosa formido proripuit, indicetur eique mox abstrahendi copia non negetur. sed si armorum fiducia resistendi animos insania impellente conceperit, abripiendi extrahendique eum domino, quibus potest id efficere viribus, concedatur. quod si illum etiam confici in concertatione pugnaque contigerit, nulla erit eius noxa nec conflandae criminationis relinquetur occasio, si is, qui ex statu servili in hostilis et homicidae condicionem transivit, occisus sit. quod si quae tam sunt utiliter constituta eorum, qui huic rei pro suo praeficiuntur officio, aut neglegentia aut coniventia vel aliqua ratione fuerint dapravata, animadversio iusta non deerit, ut sub episcopalis diiudicationis arbitrio loco eo, quem tueri nequivere, submoti et reiecti in ordinem plebeiorum motum iudiciarii vigoris excipiant. dat. v kal. april. constantinopoli valerio cons. et qui fuerit nuntiatus. (432 mart. 28).

Liber Decimus
CTh.10.1.0. De iure fisci
CTh.10.2.0. De domibus ad rem privatam pertinentibus distrahendis vel praetoriis iudicum reservandis
CTh.10.3.0. De locatione fundorum iuris emphyteutici et rei publicae et templorum
CTh.10.4.0. De actoribus et procuratoribus et conductoribus rei privatae
CTh.10.5.0. Qui conductores rei privatae fideiussores exigi non debent
CTh.10.6.0. De grege dominico
CTh.10.7.0. De caesarianis
CTh.10.8.0. De bonis vacantibus
CTh.10.9.0. De incorporatione
CTh.10.10.0. De petitionibus et ultro datis et delatoribus
CTh.10.11.0. De his qui se deferunt
CTh.10.12.0. Si vagum petatur mancipium
CTh.10.13.0. De petitoribus et desistentibus
CTh.10.14.0. Si petitionis socius sine herede defecerit
CTh.10.15.0. De advocatis fisci
CTh.10.16.0. De fisci debitoribus
CTh.10.17.0. De fide et iure hastae
CTh.10.18.0. De thesauris
CTh.10.19.0. De metallis et metallariis
CTh.10.20.0. De murilegulis et gynaeceariis et monetariis et bastagariis
CTh.10.21.0. De vestibus holoveris et auratis.
CTh.10.22.0. De fabricensibus
CTh.10.23.0. De classicis
CTh.10.24.0. De his, qui cum dispensatore contraxerunt
CTh.10.25.0. De privilegiis domus augustae
CTh.10.26.0. De conductoribus et hominibus domus augustae

CTh.10.1.0. De iure fisci
CTh.10.1.1
Imp. constantinus a. et caes. ad populum. si quid a fisco fuerit occupandum vel a nobis de cetero pro unius cuiusque meritis obsequiisque donandum vel ab eodem distrahendum, intra annum, omnibus vel a petitione vel a comparatione se abstinentibus ii, qui putant iniuste res proprias a fisco esse comparatas, contra eundem agere contendant scientes gratulantesque, quod annua spatia, intra quae suum repetant, sint indulta, ac si probaverint iustitiam petitioni suae adesse, recipiant et nostro beneficio habeant restituta. dat. id. sept. romae constantino a. iiii et licinio iiii conss. (315 sept. 13).
CTh.10.1.2 [=brev.10.1.1]
Imp. constantinus a. ad severum rationalem africae. post alia: possessiones atque mancipia exempta* fisci patrimonio quibusdam donavimus. haec directo iure atque perpetuo absque omni quaestione volumus obtineri poena contra rationales et magistros privatae rei atque officiales proposita, si quid contra tentaverint etc. pp. xvi. kal. iun. romae in foro traiani, constantino a. v. et licinio c. coss.
interpretatio. quicumque* agri atque mancipia quibuscumque* personis de fisci nostri iure donantur, apud eos, quibus donata sunt, sine suspicione aliqua volumus permanere: contra ordinatores domorum dominicarum poena proposita, si contra praeceptionem facere cognoscuntur
CTh.10.1.3
Idem a. ad provinciales. iustas etiam et quae locum habent fisci actiones praecipimus concremari ob hoc solum, quod suis temporibus prolatae non sunt. iam calumniae privatorum eo saltem arceantur exemplo, quo iustas fisci lites silere praecipimus. dat. iii kal. iun. constantino a. v et licinio c. conss. (319 mai. 30).
CTh.10.1.4
Idem a. ad dometium dracontium magistrum privatae rei africae. cum fiscus litem patiatur aut inferat, anni spatium ad determinandam causam spectari oportet, quia hoc ad instruendum satis est et diutius non oportet privatorum sive fisci emolumenta fatigari. dat. xiiii kal. iun. serdicae constantino a. vi et constante c. conss. (320 mai. 19).
CTh.10.1.5pr.
Idem a. defensionis facultas danda est his, quibus aliquam inquietudinem fiscus infert, cum facultates eorundem athuc controversia pendente inquietari describique fas non sit. ubi ergo controversia extiterit fisco alicuius patrimonium vindicante, aput eum omnibus facultatibus constitutis cognitio ventiletur, ut, cum rei exitus debere eas vindicari probaverit, tum demum res persequi liceat et super modo facultatum ac rerum interrogationem haberi, quae per condicionales servos investiganda est, ut, si quid subtractum fuerit, exigatur et extrinsecus tantum aliud multae nomine, quantum fuerat per fraudem ablatum. (326 dec. 31).
CTh.10.1.5.1
Sane in huiuscemodi quaestione si caesariani nomen inciderit, ad usurpationem constitutionis istius non debebit accedere, si quidem consuetudo fraudium, quibus praedicti omnia temerare consuerunt, exceptionem eorundem meruerit. dat. prid. kal. ian. sirmio constantino a. vii et constantio caes. conss. (326 dec. 31).
CTh.10.1.6
Imp. constantius a. ad hieroclem consularem syriae coeles. secundum legem, quam dudum promulgavimus, vanam appellationem recte non suscepisti. de cetero quoque in causis rebusque fiscalibus huiusmodi provocationes non debebis admittere. dat. viii kal. mai. philippo et sallia conss. (348 apr. 24).
CTh.10.1.7
Idem a. et iulianus caes. verecundo rationali summarum. ab edicti nostri tenore, quo tempora negotiis sancienda esse censuimus, fiscales causae seiunctae sunt, quoniam fieri potest, ut per innumeras occupationes tui officii vel forte fraudulentam astutiam et venale silentium fiscalis petitio omni iustitiae ratione subnixa propter temporis angustias perimatur. proposita vi kal. iul. vallis constantio a. viiii et iuliano caes. conss. (357 iun. 26).
CTh.10.1.8
Impp. valentinianus et valens aa. ad caesarium comitem rerum privatarum. universa loca vel praedia, quae nunc in iure templorum sunt quaeque a diversis principibus vendita vel donata sunt retracta, ei patrimonio, quod privatum nostrum est, placuit adgregari. dat. prid. non. feb. mediolano divo ioviano et varroniano conss. (364 febr. [?] 4).
CTh.10.1.9 Idem aa. ad symmachum praefectum urbi. observet in posterum eminentia tua, ne quid de rebus rei privatae violetur, nisi prius comes rerum privatarum fuerit gnarus. dat. vii id. mar. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 mart. 9).
CTh.10.1.10
Idem aa. ad dracontium vicarium africae. qui in contractibus scelestis ac fisco perniciosis interversorum maculosis se fraudibus implicuerunt, in quadrupli redhibitionem teneantur. dat. xv kal. dec. hadrumeto valentiniano et valente aa. conss. (365? 368? nov. 17).
CTh.10.1.11
Idem aa. et gratianus a. alexandriano comiti rerum privatarum. ut perspicue colonorum utilitatibus consulatur, decima indictione singulas tantum dependant centesimas, qui reditus domui nostrae debitos quodannis iuxta consuetudinem arcariis tradunt; ita tamen, ut singularum quoque centesimarum ratio semper evidens scientiae tuae digesta referatur; videlicet ut erogationibus cunctis aperta instructione patefactis reliquorum ratio ex centesima possit agnosci. dat. vii kal. oct. dorostori lupicino et ioviano conss. (367 sept. 25).
CTh.10.1.12
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. pancratio comiti rerum privatarum. et mori veteri et constitutis nos maiorum accessisse cognoscas. et alytarchae urbis antiochenae plantandi plures, excidendae unius cupressi iubemus tribui facultatem. dat. xv kal. iul. thessalonicae ausonio et olybrio conss. (379 iun. 17).
CTh.10.1.13
Idem aaa. ad messianum proconsulem africae. in omnibus fiscalibus causis, quisquis iudicum cognitor resederit, exceptis magnificis viris largitionum nostrarum comitibus, quos extra ordinem negotia definire non multo ante lata secundum veteres mores constitutione praecepimus, si intra eandem provinciam res agatur, duos menses satis abundeque sufficere censemus; si ex contigua personae atque instructiones necessariae putabuntur, quattuor; si ex transmarina, sex. cum vero de causae meritis interposita provocatione tractabitur, in eadem provincia partibus constitutis intra viginti, si ex contigua, intra quadraginta dies negotium terminetur. dat. xv kal. octob. aquileiae arcadio a. i et bautone conss. (385 sept. 17).
CTh.10.1.14
Idem aa. hyperechio comiti rerum privatarum. auri atque argenti maximum pondus plurimis diversisque temporibus usurpatum et ad aerarii nostri rationes non relatum cognovimus. quod ne in dispendium rei privatae procedat, ut facilius accepti expensique ratio clarescat, nihil volumus de collatione praedicta absque nostri auctoritate in quibuscumque provinciis usurpari, quo facilior sit discussio pecuniae, cuius nobis fuerit summa testatior. dat. xvi kal. ian. mediolano caesario et attico conss. (397 dec. 17).
CTh.10.1.15
Impp. arcadius et honorius aa. ad paulum comitem domorum. si qua usquam loca ad sacrum dominium pertinentia cuiuslibet temeritas occupavit, secundum veteris census fidem in sua iura retrahentur. rescripta igitur obreptionibus impetrata cum praescribtione longi temporis et novi census praeiudicio submovebit auctoritas tua atque ita omnia suo corpori quae sunt avulsa restituet. neque enim aut precatio colorata aut incubatio diuturna aut novella professio proprietatis nostrae privilegium abolere potuerunt. dat. v kal. april. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 mart. 28).
CTh.10.1.16
Idem aa. apollodoro. omnium praediorum, quae rei nostrae adgregata sunt, in diversis speciebus maxima pars passim ab improbis direpta est. et quamvis secundum iuris ordinem ea, quae erepta sunt, in quadruplum oportuerit postulari, clementiae tamen nostrae moderationem secuti decernimus ex eo die, ex quo iussio nostra fuerit celebrata, cessantibus frustratoriis defensionibus, quibus in exactorum personam refertus commissa direptio, intra tres menses ea tantum quae constiterit pervasa restitui. quod si quispiam ingratus nostro beneficio solutionem distulerit, in dupli poena teneatur obnoxius. qua condicione eos quoque volumus adstringi, qui in fugam versi esse dicuntur, ut, nisi intra constitutum tempus quae sunt direpta reddantur, ut ad modum dupli rei nostrae eorum praedia vindicentur. officia quoque iudicum diversorum, si non exactores et compulsores, quorum direptio arguitur, repraesentaverint tempore superius constituto, eadem poena retinebit, ipsis adversus fugientes actione servata. iudicum quoque segnitiam in hac parte gravissima multa feriendam esse censemus. dat. xii kal. decemb. mediolano theodoro v. c. cons. (399 nov. 20).
CTh.10.1.17
Impp. honorius et theodosius aa. patricio comiti rerum privatarum. super creandis susceptoribus dispositionem tuae sublimitatis firmam esse praecipimus periculo procuratorum rei dominicae, ita ut omni ambitione cessante quae statuta sunt quaeque antiqua consuetudine commendantur, in pabulis vel sumptu familiae ministrando intemerata permaneant, super irenarcho et optione omni antiqua consuetudine observanda. dat. iii kal. ian. constantinopoli theodosio a. viiii et constantio iii conss. (420 dec. 30).
CTh.10.2.0. De domibus ad rem privatam pertinentibus distrahendis vel praetoriis iudicum reservandis
CTh.10.2.1
Imppp. valens, gratianus et valentinianus aaa. comiti largitionum. rationales vel ordinarii iudices earum domorum, quas procuratorum nequitia et rationalium neglegentia labi patitur in ruinas, instituant auctionem hastis habitis ex licitatione currente. sane si quae sunt per varias provincias huiuscemodi domus, quales esse in augustensi suitranea civitate suggeritur vel aliis in locis, praestantes et privatis usibus ampliores, ut servari forsitan oportebit, iudicum mansionibus deputandas provincialium et eorum cura reficiendas. dat. vii kal. octob. valente vi et valentiniano ii aa. conss. (378 sept. 25).
CTh.10.2.2
Impp. arcadius et honorius aa. firmino comiti sacrarum largitionum. ne domus ad nostrum patrimonium pertinentes, quae sunt in diversis urbibus, ex neglegentia nostro aerario adferant detrimentum, omnes licitatione habita volumus venundari. palatinos autem fide probatos ire praecipimus. ordinarios quoque iudices tua sublimitas admonebit, ut certa pretiorum fides et domorum sit iusta in auctione taxatio. dat. kal. novemb. mediolano honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 oct. 27).
CTh.10.3.0. De locatione fundorum iuris emphyteutici et rei publicae et templorum
CTh.10.3.1
Imp. iulianus a. secundo praefecto praetorio. post alia: possessiones publicas civitatibus iubemus restitui ita, ut iustis aestimationibus locentur, quo cunctarum possit civitatium reparatio procurari. proposita id. mart. constantinopoli mamertino et nevitta conss. (362 mart. 13?).
CTh.10.3.2 [=brev.10.2.1]
Imppp. valent., valens et grat. aaa. ad probum pf. p. curialibus omnibus conducendorum rei publicae praediorum ac saltuum inhibeatur facultas: illo etiam observando, ne quis curialium vel de extraneis civitatibus fundos aut loca huius modi conductione suscipiat. dat. vi. kal. iul. treviris, modesto et arintheo coss.
interpretatio. omnibus curialibus conducendorum rei publicae agrorum ac saltuum licentia denegetur: illo specialiter observando, ut nullus curialis vel de extraneis civitatibus agros ac loca supra scripta sub qualibet conductione suscipiat, ne sub hac occasione servitia curiae debita non impendat
CTh.10.3.3
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. pancratio comiti rerum privatarum. secundum legem divi valentiniani, quae semel conductas possessiones nulla ad alios constituit ratione transferri, nullum priorem conductorem a secundo patiaris excludi, sed penes eos iugem permanere iubeas possessionem, quos priore conductionis iure eandem meruisse constiterit. dat. prid. id. iun. thessalonicae gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 iun. 12).
CTh.10.3.4
Idem aaa. nebridio comiti rerum privatarum. ut quisque conductor fuerit inventus possessor fundi, qui ex publico vel templorum iure descendit, huic cum augmento oblato ager iungatur inutilior. quod si contra id reluctandum existimaverit, alius possessor sub eadem praestatione quaeratur, vel si voluntarius quis conductor non invenietur, tunc ad possessores antiquos, id est decuriones vel quoslibet alios, loca iuris praedicti adiunctis inutilibus revertantur sine adiectione tertia, idoneis fideiussoribus praebitis. dat. xv kal. feb. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss. (383 ian. 18).
CTh.10.3.5
Impp. arcadius et honorius aa. messalae praefecto praetorio. aedificia, hortos adque areas aedium publicarum et ea rei publicae loca, quae aut includuntur moenibus civitatum aut pomeriis sunt conexa, vel ea quae de iure templorum aut per diversos petita aut aeternabili domui fuerint congregata, vel civitatum territoriis ambiuntur, sub perpetua conductione, salvo dumtaxat canone, quem sub examine habitae discussionis constitit adscriptum, penes municipes, collegiatos et corporatos urbium singularum collocata permaneant omni venientis extrinsecus atque occulte conductionis adtemptatione submota. officia etiam palatina decem librarum auri multae subiaceant, si cui adversus praecepta huius sanctionis venienti aditum adsentatione praestiterint. dat. vi kal. dec. mediolano stilichone et aureliano conss. (400 nov. 26).
CTh.10.3.6
Idem aa. nestorio comiti rei privatae. nullus palatinorum, qui in officio rei privatae nostrae militat, conductoris nomine vel per se vel per quamlibet personam possessionum huiusmodi conducendarum habeat facultatem. dat. vi kal. aug. vincentio et fravitta conss. (401 iul. 27).
CTh.10.3.7pr.
Impp. honorius et theodosius aa. ursacio comiti rerum privatarum. post alia: emphyteutici iuris praedia ita locari praecipimus, ut cessante illustris privatarum comitis iussione quanta sors in aliis functionibus fuerit sublevata, tanta etiam in pensione dematur. (417 mai. 14).
CTh.10.3.7.1
Illut quoque pari diligentia statuimus, ut, si quis etiam rescriptum de nostris altaribus meruerit alium inspectorem loca debere discutere, subreptio ista vacuetur et illut valeat, quod probatissimi peraequatoris generalis electio, non specialis et gratiosa forsitan, definivit ambitio. dat. prid. id. mai. ravennae honorio a. xi et constantio ii conss. (417 mai. 14).
CTh.10.4.0. De actoribus et procuratoribus et conductoribus rei privatae
CTh.10.4.1 [=brev.10.3.1]
Imp. constantinus a. ad philippum vicarium urbis. si quis ab actore rerum privatarum nostrarum sive a procuratore fuerit vexatus, super eius calumniis vel depraedationibus deferre querimoniam non dubitet. quae res quum fuerit comprobata, sancimus, ut idem, qui contra provincialem quicquam moliri fuerit ausus, publice concremetur, quoniam gravior poena constituenda est in hos, qui nostri iuris sunt et nostra debent custodire mandata. dat. iii. non. mart. heracleae, constantino a. iii. et licinio iii. coss.
interpretatio. quicumque* ab actore dominico vel procuratore fuerit alicuius iniuriae improbitate vexatus, de eorum calumniis vel depraedationibus ad principem convolare debebit. quae res si potuerit approbari, eos, qui circa provinciales talia facere ausi sunt, placuit incendio concremari, quia graviorem poenam principes constitui voluerunt in eos, qui sui iuris sunt et sua debent custodire mandata
CTh.10.4.2 [=brev.10.3.2]
Impp. valent. et valens aa. ad severum vicarium urbis. divum iulianum hoc competentissime decrevisse comperimus, ut actores rei privatae nostrae minime necessitatibus terrerentur atque afflictarentur iniuriis, quas saepe numero rectores provinciarum vel arrogatione illicita principalium vel propriis decretis ordinis fieri censuissent. quod adeo nos probamus, ut ratum esse iubeamus. dat. xi. kal. aug. mediolano, valentin. et valente aa. coss.
interpretatio. iulianum principem bene ac salubriter statuisse certissimum est, ut actores domus dominicae nullis necessitatibus turbarentur aut fatigarentur iniuriis, quas eis frequenter rectores provinciarum per suggestiones principalium facere consuessent. cuius facti constitutionem in tantum rationabilem et necessariam iudicamus, ut firmam permanere iubeamus
CTh.10.4.3
Idem aa. ad crescentem vicarium africae. in negotio criminali per rationalem colonos vel conductores rei privatae nostrae, quorum repraesentatio poscitur, exhibendos esse sinceritas tua cognoscat, in civili vero causa defensorem domus nostrae adesse debere. dat. prid. non. april. alteio valentiniano et valente aa. conss. (370? 373? apr. 4).
CTh.10.5.0. Qui conductores rei privatae fideiussores exigi non debent
CTh.10.5.1
Impp. arcadius et honorius aa. eulogio comiti rerum privatarum. quidquid divi parentis nostri valentiniani senioris iussio de fundis privatae rei continebat, nostra etiam auctoritate firmamus. ut igitur ille praeceperat, ne consistoriani comites fideiussores in suscipiendis possessionibus darent, quod etiam divus gratianus secutus est, custodiri oportet. dat. iii kal. mai. mediolano honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 apr. 29).
CTh.10.6.0. De grege dominico
CTh.10.6.1
Impp. arcadius et honorius aa. caesario praefecto praetorio. propositis sublimis magnificentiae tuae minimi maximique moneantur edictis, ut sciant singulas auri libras ex propriis facultatibus eruendas pro singulis equis vel equabus sive hermogenianis sive palmatis, nisi eas sponte obtulerint, in his vero, quos ex aliis gregibus occupatos esse constiterit, sex auri uncias fisci viribus inferendas. dat. prid. kal. dec. constantinopoli olybrio et probino conss. (395 [396/7] nov. 30).
CTh.10.7.0. De caesarianis
CTh.10.7.1
Imp. constantinus a. ad bithynos. caesarianos in actu dumtaxat constitutos ad perfectissimatus vel ducenae vel centenae vel egregiatus dignitates non oportet admitti. sed si inculpate compleverint suum officium et ab omni vacent ratione fiscali iudicio, datam huiusmodi dignitatem prodesse eis oportet. dat. xii kal. aug. gallicano et basso conss. (317 iul. 21).
CTh.10.7.2
Impp. valentinianus et valens aa. ad mamertinum praefectum praetorio. non convenit caesarianos inconsultis nobis ad alicuius corporis molestiam devocari. quapropter si alicui corpori necessarii fuerint visi, ad nostram mansuetudinem referatur, ut nobis decernentibus his iubeantur adiudicari, quibus eos rectissima ratione postulari nostra mansuetudo perspexerit. dat. x kal. mai. sirmio divo ioviano et varroniano consulibus. (364 apr. [?] 22).
CTh.10.8.0. De bonis vacantibus
CTh.10.8.1
Imp. constantinus a. ad aemilium virum perfectissimum rationalem. si quando adnotationes nostrae contineant possessionem sive domum quam donaverimus integro statu donatam, hoc verbo ea vis continebitur, quam antea scribebamus, cum adiacentibus et mancipiis et pecoribus et fructibus et omni iure suo, ut ea, quae ad instructum possessionis vel domus pertinent, tradenda sint. dat. vi id. mar. mediolano constantino a. iii et licinio iii conss. (313 mart. 10).
CTh.10.8.2
Idem a. ad priscum rationalem. ne principali liberalitate praeventa dominium quis rei alienae affectet, iubemus, quotiens iure suadente aliquorum bona ex officio tuo fuerint occupata, breves eorum plenissimos ad virum perfectissimum comitem et amicum nostrum mitti, ne fraudibus caesarianorum inminuantur vel petentibus aliquid abiuretur; poena contra rationalem et officium eius proposita, si petitorem ante possidere permiserint id quod ei donatum est priusquam praedicti breves commeaverint. dat. v id. mar. sirmio constantino a. v et licinio caes. conss. (319 mart. 11).
CTh.10.8.3 [=brev.10.4.1]
Imp. constantinus a. ad severum pf. u. nec interpellatis his, quibus pro laboribus suis ac meritis aliquid donaverimus, sed in iure suo, hoc est sine molestia litis manentibus, concitatorem iudicii, qui inquietudinem inferre tentaverit, examini tuo praesentari oportet, ut citra molestiam possidentis ius suum manifestis probationibus doceat: in quo partes reluctantis ipse suscipies, quoniam fructus liberalitatis nostrae pulsatur. hac enim lege sancimus, ut, quicumque* in tales venient querelas, secundum praedictam formam ius suum ostendant: his, quae comperta fuerint, ad nostram scientiam referendis, ut salva possidentium proprietate, quibus, ut dictum est, in perpetuum quaesita est firmitas possidendi, deliberationis nostrae sit, qualiter his, qui allegationes suas probaverint, beneficio lenitatis nostrae extrinsecus debeat subveniri. recitata iii. non. aug. in palatio, constantino a. vii. et constantio c. coss.
interpretatio. non inquietentur ii, quibus aliqua pro suo labore donavimus, sed omnibus, quae a nobis donata sunt, in ipsorum iure positis, is, qui eos inquietare voluerit, ad iudicii audientiam protrahatur, ut sine aliqua molestia possidentis ius suum pulsator valeat confirmare: omnibus, quae hac de re inter praefatos acta fuerint, ad nostram notitiam referendis, ut et nostris inquietatus remediis adiuvetur
CTh.10.8.4
Imp. constantius a. ad iuvenalem rationalem numidiae. quamvis plurimis petentibus facultates eorum, qui sub hoste publico egerunt adque in proelio poenas debitas pependerunt, liberalitas nostra largita sit, tamen volumus, ut aurum argentum et mancipia urbana et vestes ceteraque mobilia petitores habeant, qui iam meruerunt vel postea impetraturi sunt, mancipia autem rustica et possessiones et domus ad fiscum pertineant officii tui instantia, his etiam reddituris, qui haec percepisse noscuntur, ut constitutio et de praeterito et deinceps habeat firmitatem. dat. v id. iun. constantio a. iiii et constante a. iii conss. (346 iun. 9).
CTh.10.8.5
Impp. theodosius et valentinianus aa. hermocrati comiti rerum privatarum. si vacantia vel caduca bona delata legibus ad aerarium in achaia perhibeantur, certi palatini electi et iure iurando obstricti mittantur, ut eorum instantia vir spectabilis proconsul praesente fisci patrono diligenter inquirat, cuius vacans caducumque fuerit patrimonium quantumque vel quale videatur. et cum data reclamandi copia nullum id iure possidere vel vindicare constiterit locumque aerario factum esse tam ipsius relatione quam publicorum monumentorum fide constiterit, rerum nobis notitia intimetur, ut iussu nostro vacantia vel caduca nomine occupentur aerarii, quo petentes a nobis huiusmodi res sic demum, si ita visum fuerit, responsum legitimum mereantur: quorum petitiones, antequam res praedicto ordine procurentur, nec accipiendas nec instruendas esse censemus. quae forma etiam in parte bonorum in una alterave re seu actione una vel etiam pluribus servetur. nam si quid per fraudem in dispendium aerarii fuerit admissum, missi quidem executores, non vitante indignationem proconsule, parte facultatum dimidia multabuntur: fisci vero patronus detrimentum, quod vitio eius fisco ingeritur, resarcire urguebitur aut si litem improbe cuiquam intenderit, redhibitione sumptuum damnorumque cohercebitur, petitores autem bonorum omni petitionis emolumento carebunt. dat. vii id. octob. constantinopoli d. n. theodosio a. xv et qui fuerit nuntiatus conss. (435 oct. 9).
CTh.10.9.0. De incorporatione
CTh.10.9.1
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad florianum comitem rerum privatarum. si quando aut alicuius publicatione aut ratione iuris aliquid rei nostrae addendum est, rite adque sollemniter per comitem rerum privatarum, dein rationales in singulis quibusque provinciis commorantes incorporatio compleatur et diligens stilus singillatim omnia adscribat. tituli vero, quorum adiectione praedia nostris sunt consecranda nominibus, non nisi publica testificatione ponantur; gravissimis statim subdendis suppliciis, qui huiusmodi aliquid propria usurpatione temptaverint. dat. iiii kal. april. valentiniano n. p. et victore conss. (369 mart. 29).
CTh.10.9.2
Impp. arcadius et honorius aa. eulogio comiti rerum privatarum. quicumque a nobis caducas vacantesve meruerit facultates, sive cum auro vel argento, quod specialiter rarum erit, nam saepius habita horum exceptione praestantur, post allegationem beneficii principalis omnium bonorum, id est immobilium moventium vel, ut plenissime loquamur, praediorum urbanorum aedium mancipiorum animalium argenti auri ornamentorum vestium pecuniae fiscus incorporationem traditionemque percipiat. et cum officii palatini brevibus fuerint cuncta competenter inserta, omne illud, quod ex quibuslibet corporibus est repertum, nostris auribus intimetur. nec quicquam horum ad petentem ante perveniat, quam suggestione sublimitatis tuae informata mansuetudo nostra traditionem secundario praecepto prioris liberalitatis impertiat: ut, nisi denuo a nobis fuerint confirmata, quae videntur impetrata, nihil valeant. dat. xviii kal. decemb. mediolano olybrio et probino conss. (395 nov. 14).
CTh.10.9.3
Impp. honorius et theodosius aa. largo proconsuli africae. et moris veteris instituto incorporationem bonorum anteferri competitionis effectui decernimus et de possessore iam fisco referri ad viri illustris privatarum largitionum comitis scientiam censemus: illud competitoribus conpendium relaxantes, ut, quod a mansuetudine nostra iterata supplicatione poscendum fuerat, ab eius sublimitate non expectato imperiali beneficio postuletur. et cetera. dat. v id. octob. ravennae honorio xii et theodosio viii aa. conss. (418 oct. 11).
CTh.10.10.0. De petitionibus et ultro datis et delatoribus
CTh.10.10.1
Imp. constantinus a. ad populum. post alia: de delatoribus iam certa statuimus; quibus si quis contra fecerit, poenam capitalem excipiet. proposita xv kal. feb. constantino a. iii et licinio iii conss. (313 ian. 18).
CTh.10.10.2 [=brev.10.5.1]
Imp. constantinus a. ad populum. comprimatur unum maximum humanae vitae malum, delatorum exsecranda pernicies, et inter primos conatus in ipsis faucibus stranguletur, et amputata radicitus invidiae lingua vellatur, ita ut iudices nec calumniam nec vocem prorsus deferentis admittant; sed si qui delator exstiterit, capitali sententiae subiugetur. dat. et pp. in foro traiani kal. dec., constantino a. v. et licinio c. coss.
interpretatio. delatores dicuntur, qui aut facultates prodiderint alienas aut caput impetierint alienum. quicumque* delator cuiuslibet rei exstiterit, in ipso proditionis initio a iudice loci correptus continuo stranguletur, et ei incisa radicitus lingua tollatur, ut si quis proditor futurus est, nec calumnia nec vox illius audiatur
CTh.10.10.3 [=brev.10.5.2]
Idem a. ad provinciales. omnes iudices invigilare praecipimus et delatores poenis afficere. apertissimi enim iuris est, ut, quod ex cuiuscumque* patrimonio ceciderit in casum, et legibus et retro iuris ordine, fisci advocatis agentibus, vindicetur. sed quia nonnulli praecipites secundum ius possessa patrimonia deferre non cessant, damus omnibus, qui se laesos existimant, contra delatores severitatem iudicum implorare ferro destrictam. nemo enim potest delatorem plus agnoscere quam ille, qui iniuriam per eius nequitiam sustinuit. dat. xi. kal. april. constantinopoli, constantio et albino coss.
interpretatio. custodientes iustitiam nomen persequimur delatorum, ita ut, quum agniti et convicti fuerint delatores, gladio puniantur
CTh.10.10.4
Imp. constantius a. celsino praefecto praetorio. innocentiam securitate firmantes et quorundam audaciam prohibentes edictum promulgavimus, ne quid occultis delationibus possit in hominum licere fortunas. dat. prid. id. iun. viminacio urso et polemio conss. (338 iun. 12).
CTh.10.10.5
Idem a. callepio rationali trium provinciarum. donatarum rerum dominium his tradatur, quos anteriores tempus imperialis donationis ostenderit. dat. iiii non. feb. naisso acindyno et proculo conss. (340 febr. 2).
CTh.10.10.6
Idem a. ad eusebium comitem rerum privatarum. donationes a divo genitore nostro ex privatis rebus factas valere praecipimus. dat. viii id. april. savariae constantio a. iii et constante iterum conss. (342 april. 6).
CTh.10.10.7
Idem a. ad eustathium comitem rerum privatarum. nulli palatino delatorios libellos de competentibus rei privatae nostrae rebus accipere liceat, nec delatori ad comitatum nostrum vel officium sublimitatis tuae pateat accessus, priusquam ordinarius iudex cognitione suscepta veram esse delatoris adsertionem probaverit adque ad tuam sublimitatem rettulerit. dat. id. mai. treviris amantio et albino conss. (345 mai. 15).
CTh.10.10.8
Idem a. ad orionem comitem rerum privatarum. qui largientibus nobis aliquid fuerint consecuti, cum delatoribus suis ad iudicia veniant, in iure consistant, negotia persequantur, ut adseveratio delatorum prodat fisco debitas facultates. in eos autem, qui aliquorum detulerint patrimonia, adfirmantes ad fisci nostri dominium pertinere, si non potuerint ostendere quod adstruxerant, severitas competens exeratur. consequens igitur erit petitiones legibus minime consentaneas a iudiciis removeri nec eos adfici metu, qui legibus possident proprias facultates. dat. iii non. mart. sirmio constantio a. vi et constante caes. conss. (353 [352?] mart. 5).
CTh.10.10.9
Impp. valentinianus et valens aa. ad provinciales byzacenos. post alia: de munificentia principali quaelibet bona tamquam caduca poscentes non aliter adipiscantur petitiones effectum, nisi delatores valuerint publicare. dat. prid. id. septemb. aquileiae divo ioviano et varroniano conss. (364 sept. 12).
CTh.10.10.10 [=brev.10.5.3]
Impp. valent. et valens aa. ad provinciales afros. in tantum humani generis inimicos arbitra aequitate persequimur, ut delatores pronuntiatos puniri gladio iusserimus. dat. prid. non. febr. mediolano, valentin. et valente aa. coss. haec lex interpretatione non indiget.
CTh.10.10.11
Imppp. valentinianus valens et gratianus aaa. alexandriano comiti rerum privatarum. super vacantibus ac caducis, cum forte largitatem nostram aviditas circuit postulantium, prius tua scripta mittantur. certi etiam dirigantur, qui cuncta sollerter inquirant, et cuius fuerint facultates et si nemo eas sibi iure nititur retentare. ac si locum fisco factum esse claruerit, occupatis prius bonis et rerum omnium descriptione perfecta serenitatis nostrae scientia protinus instruatur, ut quid statuendum sit, pro legum ordine terminemus. dat. iii id. decemb. marcianopoli valentiniano nb. p. et victore conss. (369 dec. 11).
CTh.10.10.12pr.
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. pancratio comiti rerum privatarum. qui cum ex praesenti die ut caducas poposcerit facultates ex consensu nostrae liberalitatis acceperit, non ante allegare rescriptum, non prius obtinere sententiam, non denique effectum exsecutionis debebit accipere, quam eum iudiciis introducat, a quo sibi id quod poposcerit delatum adserit esse patrimonium. quod quidem non solum in generali iubemus bonorum petitione servari, verum etiam si carptim fundos vel vacantia rura, aliqua denique praedia vel rustica vel urbana poscentur, aliqua etiam huiusmodi, quae viritim solent obtentu liberalitatis invadi, ut, si causam non tenuerit, cautum legibus supplicium delator excipiat. (380 ian. 30).
CTh.10.10.12.1
Neque sane introduci eum satis erit eo tempore, quo rescriptum allegatur ac liberalitas intimatur, verum dirigendus is erit ad eam provinciam provinciasve, in quibus patrimonia delata consistunt, ut eius instruat actiones qui nostra liberalitate nitetur et cuius se honestati per blandum ministerium iniustae delationis inmersit, ut scilicet maiore omnium plausu detecta ibi calumnia eius supplicio publicae severitati litetur, ubi securi ac tuti domini trepidavere fortunae. (380 ian. 30).
CTh.10.10.12.2
Illud etiam ad professionem odii, quo universas delationes exsecramur, adiungimus, ut, si idem delator etiam in bonis causis, tertio tamen fuerit inventus, post victoriam tertiae proditionis capitali supplicio coherceatur. dat. iii kal. feb. thessalonicae gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 ian. 30).
CTh.10.10.13
Idem aaa. edictum ad provinciales. delatores ab ipsis, qui bona a nobis delata vel carptim suscipiunt fundos vel vacantia rura tam rustica quam urbana, cum rescriptum allegatur, primum aput virum clarissimum comitem inducantur, deinde ad provinciam provinciasve ducantur, ut praesentibus ibidem probationibus quae detulerant indicarent. illud etiam odio eorum ducti decernendum esse censuimus, ut, etsi vera in delationem negotia detulissent, post victoriam tertiae delationis delator capite plecteretur. dat. prid. kal. sept. thessalonicae gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 aug. 31).
CTh.10.10.14
Idem aaa. pancratio comiti rerum privatarum. nemo possit ad indultum a nobis beneficium pertinere, nisi qui ante instructionem ab officio, quod tuis meritis paret, adnuentibus nobis fuerit consecutus. dat. xii kal. oct. thessalonicae gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 sept. 20).
CTh.10.10.15 [=brev.10.5.4]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. eutropio pf. p. quisquis in crimine maiestatis deprehensus fuerit et punitus, bonaque eius, sicut plectendi consuetudo criminis habet, fiscus invaserit, nullus eadem sub spe munificentiae principalis audeat proprio iuri poscere. qui contra legem id ausus fuerit sperare, quod non licet, reus violatae legis habeatur. sed quoniam plerumque ita in nonnullis inverecunda petentum inhiatione constringimur, ut etiam non concedenda tribuamus, ne rescripto quidem nostro adversum formam latae legis loci aliquid relinquatur. si quid autem ex bonis talibus nostro iudicio, nullo tamen desiderante atque poscente, concedi cuiquam voluerimus, huius modi tantum valeat liberalitas. dat. xvi. kal. dec. thessalonica, gratiano v. et theodos. i. aa. coss.
interpretatio. quisquis in crimine maiestatis inventus fuerit et punitus, bona eius fiscus acquirat, ita ut nullus aliquid ex eius facultatibus sibi velut munificentiae iure audeat postulare. et si aliquis contra leges crediderit postulandum, nec id, quod petiit, accipiat, et violator legis habeatur. si quid tamen nullo petente, proprio arbitrio de talibus bonis cuiquam dederimus, donatio huius modi firma permaneat
CTh.10.10.16
Idem aaa. nebridio comiti rerum privatarum. nemo eas sine summo sacrilegio possessiones existimet postulandas, quae cum magno censu tectorum ambitu palatiis sint magis aptae quam praediis, adeoque hoc nomen refugiendum sibi esse cognoscat, ut sacrilegii vereatur invidiam, etiamsi laqueos deceptae ignorationis inciderit, cum semper in petendo debeat esse sollicitus, quicumque est in impetrandi occasione curiosus. laudanda igitur experientia tua officio gravem poenam tali lege constituat, si umquam instructione deceperit et petenti nefaria collusione consenserit, illi etiam ut deprehenso beneficii adimat potestatem. dat. xiii kal. iun. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 mai. 20).
CTh.10.10.17 [=brev.10.5.5]
Iidem aaa. panellino consulari lydiae. servum domini delatorem iubemus in exemplum omnium proditorum severissimae sententiae subiugari, etiamsi obiecta probaverit. dat. vii. kal. nov. constantinopoli, antonio et syagrio coss. haec lex interpretatione non indiget.
CTh.10.10.18
Idem aaa. nebridio comiti rerum privatarum. etsi color petitionis aut ratione aliqua aut tempore possit admitti, secundum nostras leges non debet audiri, priusquam proditum delatorem competens poena constrinxerit. dat. iii kal. sep. merobaude ii et saturnino conss. (383 aug. 30).
CTh.10.10.19
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. ad senatores civitatis alexandrinae. securitati vestrae studentes et iustitia necessariae legationis animati dedimus litteras ad virum clarissimum et illustrem cynegium praefectum praetorio, quibus iussimus, ut delatores, quos iam etiam sua sententia meritis poenis adfecit, ubi reppererit, pari supplicio persequatur, fundatis omnibus, quae super possessionibus ac terris, quas hoc nomen huc usque vexavit, idem vir illustris constituit. agite igitur securi atque ita patrimonia vestra tenete colite frequentate, ut boni saeculi poscit affectio. dat. vi non. mart. constantinopoli valentiniano a. iii et eutropio conss. (387 mart. 2).
CTh.10.10.20
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. flaviano praefecto praetorio. plerisque mancipia vaga, tacita fideicommissa, bona vacantia et caduca monstrantibus quies possidentibus abnegatur. ideoque praecipimus, ut omnium officiorum periculo custodiatur, vicarii etiam adque ordinarii cognitores moneantur - ea animadversione proposita, quae non facultates eorum sit expetitura, sed sanguinem -, ut nullum huiusmodi rescriptum mansuetudinis nostrae, nec si specialis super hoc adnotatio proferatur, nisi una cum delatore suscipiant et ante de animo eius et facto vel impletis probationibus vel desertis iuxta constituta legum, quae super hoc iam dudum a divis principibus lata sunt, iudicetur. proposita vi id. april. arcadio a. ii et rufino conss. (392 apr. 8).
CTh.10.10.21
Impp. arcadius et honorius aa. laurentio comiti rerum privatarum. sit haec mensura bona poscentium, ne quis oblatis precibus in petitione bonorum auri atque argenti faciat mentionem. ac ne generaliter in omnes haec fuerit constituta, summis dignitatibus usque ad secundicerium notariorum hoc servari decernimus ceteris ab hac licentia retentatis, ne, dum nimia largitas tenditur, publica commoditas neglegatur, ita ut, si qui post hanc legem textum impetratae petitionis adtulerit, effectu denegato frustretur. dat. viii kal. mai. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 apr. 24).
CTh.10.10.22
Idem aa. firmino comiti rerum privatarum. divi patris nostri statuta renovantes aeterna lege sancimus officium palatinum quinquaginta auri libras de suis facultatibus exigi, si prius allegari divalia rescripta permiserit, quam delator in iudicio fuerit constitutus. dat. vi kal. nov. mediolano honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 oct. 27).
CTh.10.10.23
Idem aa. studio comiti rerum privatarum. ne quis proscriptorum bona vel eorum, qui publicam videntur excepisse sententiam, intra biennium aestimet postulanda. abstineant facultatibus intra id temporis expetendis, ut aut proprias quis recipiat, si, ut nobis ingenitum est, duriores casus et tristiorem fortunam imperatoria humanitate molliamus, aut tum demum postulet, cum iam fiscalem potius quam proscriptorum expetisse noscatur. si quis autem petendas proscripti vel deportati intra biennium crediderit facultates, careat fructu liberalitatis augustae, ita ut nec instruantur huiusmodi petitiones nec, si temere instructae fuerint et sub specialis beneficii munificentia nostram provocaverint liberalitatem, habeant aliquas vires indulta. dat. xiiii kal. feb. constantinopoli vincentio et fravito conss. (401 ian. 19).
CTh.10.10.24
Idem aa. et theodosius a. anthemio praefecto praetorio. pro inclyti principis constantini sanctione, quam nos etiam hac lege roboramus, in his possessionibus, quae velut de patrimoniali vel rei publicae aut templorum aut cuiuslibet huiusmodi tituli iure subtractae a nostra liberalitate poscuntur, cesset penitus delatorum nomen infestum omnesque se ab hac nefaria petitione retineant scientes nullum ex hoc posse fructum adquiri, sed huius decreti violatores sacrilegii poenam contrahere. dat. viii id. nov. stilichone ii et anthemio conss. (405 nov. 6).
CTh.10.10.25
Idem aa. ad theodorum praefectum praetorio. cum per illyrici partes barbaricus speraretur incursus, numerosa incolarum manus sedes quaesivit externas, in cuius ingenuitatem adsidua petitorum solet libido grassari eique illicite iugum servitutis imponere. igitur praescriptum tua sublimitas recognoscat, ut illyricianos omnes, quos patria complectitur vel alia quaelibet terra susceperit, petere non liceat. dat. iiii id. decemb. ravennae basso et philippo conss. (408 dec. 10).
CTh.10.10.26
Impp. honorius et theodosius aa. maximo comiti rerum privatarum. antecedentium temporum constituta firmamus, ut carere se fructu impetrati noverint, qui contra geminatam praeceptionem contenderint. nec cuiquam liberum permittatur arbitrium instructionis sollemnitate transgressa quicquam improbum de nostra clementia flagitare, cum oporteat instructionis luce evidenter agnosci, cuius aestimatio meritum ponderandum sit, quod nostra munificentia relaxatur. dat. viii kal. aug. honorio x et theodosio vi aa. conss. (415 iul. 25).
CTh.10.10.27pr.
Idem aa. largo proconsuli africae. quicumque ex praesenti die sub specie caducorum quaecumque bona putaverit postulanda eademque consensu nostrae liberalitatis acceperit, sive supplicis rescripti auctoritate nitatur sive elicitis specialiter apicibus adnotationis expressae, cum ad transmarinam provinciam vel provincias, in quibus sunt patrimonia constituta, pervenerit et contradictionem domini per quamcumque personam rem propriam defendentis acceperit, effectum adepti beneficii suspensa exsecutione non peragat et ad comitatum spondentem venire immatura profectione non urgeat. (415 [418] oct. 11).
CTh.10.10.27.1
Immo ille qui pulsatus fuerit institutum sibi integri anni spatium recognoscat, idoneum satis tempus muniendae congrue tractatibus litis et instruendi quem deserit laris habiturus, nec ad iacturam veteris dominii sub iniuria properae festinationis artandus, omnium iudicum, quos locorum ratio exegerit implorari, publico muniendus auxilio, ut praedae inhiantium non dedatur. (415 [418] oct. 11).
CTh.10.10.27.2
Quem si mora forsitan pro voluntate prolixior delectarit nec intra anni metas quas fiximus ad illustris viri privatae rei comitis examen occurrerit, sciat se ipsum in se tulisse sententiam nec subeundi ultra certaminis experiendam esse fortunam. (415 [418] oct. 11).
CTh.10.10.27.3
Cui si per impugnantium profectionem circumdato ad comitatum pergere aut pervenire liberum intra curricula praefinita non fuerit, apud quemcumque iudicem contestatis querellis et evidenter probatis praeiudicio contractae non suo vitio tarditatis exutus et de factionis auctore vindictam congruam prosequatur. (415 [418] oct. 11).
CTh.10.10.27.4
Illud sane prae ceteris providae cautionis habiturus, ut statuto tempore legitimam personam sui probaturus adveniat, non illusor utilitatis alienae nec futurae disceptationis circumscriptor occurrat. (415 [418] oct. 11).
CTh.10.10.27.5
Cum vero intra contiguas vicinasque provincias bona aliqua expetuntur, quorum contradictor potuerit inveniri, ad praebendam inter legitimas personas audientiam et exercendum inter partes iure conflictum ex die conventionis perlatae in notitiam pulsatorum sex mensum spatium praecipimus custodiri, cuius eventum examinis adsertor iuris proprii debeat praestolari. (415 [418] oct. 11).
CTh.10.10.27.6
Viventium quoque bona a competendi licentia vindicamus, qui criminibus, in quibus videntur argui, nec iudicio convicti nec sententia probantur addicti. et cetera. dat. v id. octob. ravennae honorio x et theodosio vi aa. conss. (415 [418] oct. 11).
CTh.10.10.28
Idem aa. largo proconsuli africae. post alia: delatores, sine quibus petitionem nullam aut inchoari aut peragi iubemus, certa denuntiatae auctoritatis condicione constringimus, ut ignoscendum sibi, si semel probaverint delata, non ambigant, periculosam vero sibi futuram esse victoriam iteratae proditionis abrupto periculo recognoscant; sin vero tertia voce detulerint, non probandum, sed poenam sibi protinus noverint potius subeundam. et cetera. dat. v id. octob. ravennae honorio xii et theodosio viii aa. conss. (418 oct. 11).
CTh.10.10.29pr.
Idem aa. et constantius a. palladio praefecto praetorio. nullum patimur competitioni subiacere viventem, nisi quem crimini obnoxium capitalis sententia deportationi addixerit, ut ademptio facultatum poenam praemissae indignationis adcumulet. de quibus tamen, sicut divali sanctione decretum est, competi per biennium nihil iubemus. (421 iul. 8).
CTh.10.10.29.1
Uno tamen petitorio singulorum bonuscula iubemus adscribi, nefas esse censentes plurimorum uno pittacio postulari sub illicita cupiditate fortunas. (421 iul. 8).
CTh.10.10.29.2
Ex edictis etiam pendentibus nullas competitionis causas iubemus inferri, cum vix sub iurgii sit contumeliis edictum nec existimationem latentis incesset, criminalis vero programmatis tenor hanc tantum ferat de iure censuram, ut inter reos adnotato non tam censum debeat transferre, sed famam. (421 iul. 8).
CTh.10.10.29.3
Ex privatorum quoque sollicitudine contractuum, qui frustra negantur illis plerumque personis, a quibus publici muneris iniuncta curantur, nullum fomitem calumniae patimur litis accendi. cur enim continentiam venditionis alienae inquisitio palatina rimetur? (421 iul. 8).
CTh.10.10.29.4
Quinquaginta sane libris auri multandum se palatinum discat officium, nisi legis huius salubre decretum perpetua exsecutione servaverit. dat. viii id. iul. ravennae eustathio et agricola conss. (421 iul. 8).
CTh.10.10.30pr.
Idem aa. et constantius a. palladio praefecto praetorio. post alia: caduca mortuorum bona tunc ad competitores iubemus ex nostra largitate transferri, si nullum ex qualibet sanguinis linea vel iuris titulo legitimum reliquerit intestatus heredem. eorum vero patrimonia mortuorum, qui vitae suae tempore diversis conscientiam suam dicuntur polluisse criminibus, competi nequaquam debere censemus, nisi quos publica accusatione constiterit fuisse convictos, dummodo impetrationis huiusce rescriptum non prius liceat allegari, quam delator palatino fuerit adsignatus officio nulli penitus satisdationi credendus. in quem, si concessa titubaverint, calumniae poena referatur, quamvis hoc ipsum, quod voluit esse delator, poenae iam sit ex iure mancipium. (421 iul. 8).
CTh.10.10.30.1
Ubi tamen impetratae competitionis auctoritas possessorem convenerit, sicut iam generali lege decretum est per hunc unum annum conveniendi ad illustre iudicium intemeratis facultatibus praestamus indutias, ut cognitione suscepta substantiam sui iuris alleget. qui si per anni metas dissimulatis his suo vitio, non fortunae casibus aut adversantis fraude, defuerit, in se videbitur tulisse sententiam. et cetera. dat. viii id. iul. ravennae eustathio et agricola conss. (421 iul. 8).
CTh.10.10.31
Idem aaa. proculo comiti rerum privatarum. edictali lege sancimus, ut, sicut possessori unius anni spatia praestita sunt, intra quae propriis allegationibus adfuturus adsit examini, ita is, qui caduca vel vacantia bona vel quocumque nomine tamquam fisco nostro quaesita crediderit postulanda, simili sorte teneatur. quod nisi intra anni metas ex die auctoritatis intra provinciam publicatae petitionis suae demonstraverit aequitatem, careat impetratis ac possessori ad propria revertendi facultas libera tribuatur, cui desistente competitore consuli volumus etiam de sumptibus et litis expensis. proposita in foro traiani viii kal. septemb. honorio xiii et theodosio x aa. conss. (422 aug. 25).
CTh.10.10.32pr.
Imp. theodosius a. et valentinianus caes. valerio comiti rerum privatarum. petitores bonorum partiri cum aerario nostro praecipimus. ac si quis exceptis iuris templorum possessionibus vel patrimonialibus qualitercumque aliquid ad nostrum aerarium pertinens nostrae nutu clementiae meruerit, postquam efficax quod impetraverat postulatum rei ipsius eventu constiterit, ex aequa cum aerario dividere parte non dubitet; videlicet impensis omnibus litis et sumptibus imputatis ac petitori dein summa integra tribuendis, ut, quod pure ad quaestus eius compendiumque devenerit, in eius procul dubio societatem admittat aerarium, nullo ex his, quae de temporibus possidentis vel aliis veteri observatione et competitionum auctoritate sunt tradita, deminuto, sed in sua omnibus stabilitate durantibus, ut in delatores quae est nihilo minus poena et, si fieri potest, acerbior exeratur. (425 mai. 13).
CTh.10.10.32.1
Quin et iudex, sive vir illustris comes rei privatae is fuerit seu provinciae moderator, integritatis procul dubio erit vehemens observator, quamdiu privato iurgio aequis conflictibus decertatur. (425 mai. 13).
CTh.10.10.32.2
Fisci etiam advocati praecipimus vocem in suo manere silentio, nec partem aerario vindicantis admitti, priusquam iure cognitionali sententia, quam quidem praesente fisci patrono proferri ac tractari praecipimus, petitor certissimam victoriam fuerit consecutus: etiam si lis ex transactione aut qualibet alia ratione fuerit sopita, modis omnibus suam a petitore vindicaturo aerario portionem, quamvis etiam beneficio quis speciali sibi de universitate praecaverit. alioquin titubet in petitore perceptio, si ius suum non constet aerario. dat. iii id. mai. constantinopoli theodosio a. xi et valentiniano caes. conss. (425 mai. 13).
CTh.10.10.33
Impp. theodosius et valentinianus aa. ad senatum. nusquam calumnia perstrepet; nullus innocentium fortunarum delator occurret; stabit legitima servitutis libertatisque discretio iura dominorum servorum non impune rebellium restitutione sancimus; patricii fori solidantes privilegia inviolabilem manere decrevimus trabeatam quietem; competitorum non tantum vitia comprimimus, sed ipsum etiam nomen abolemus. et cetera. dat. vi kal. ian. romae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss. (426 dec. 27 [ian. 3]).
CTh.10.10.34
Idem aa. thalassio comiti rerum privatarum. si quis ex his, qui sacro nostro cubiculo serviunt, ad petitionem caducorum ad fiscum pertinentium adspiraverit, cum impetrabile huius fuerit postulatum, lege, qua pars dimidia vindicatur aerario, protinus absolvatur primoque nutu nostrae clementiae statim integro perfruatur, nec laboret ad partis alterius, quae fisco videtur addicta, prorsus petitionem attingi, norma legis antea promulgatae in ceteris omnibus custodita. dat. viii kal. mar. constantinopoli theodosio a. xiii et qui fuerit nuntiatus. (430 febr. 22).
CTh.10.11.0. De his qui se deferunt
CTh.10.11.1
Imp. constantinus a. rationalibus histpaniarum. is, cuius tacitae fidei commissa fuerit hereditas, statim officio gravitatis tuae nuntiet et gesta prodat et continuo quod actum fuerit renuntiet, et post hanc fidem tertiam ab omnibus defuncti bonis percipiat portionem. quod si ab uxore defuncti istud officio devotionis tuae fuerit revelatum, ipsa etiam, quam defunctus esse voluit heredem, si gesta aperuerit, tali praemio mancipetur, ut ex omni patrimonio medium consequatur et cum fisco nostro celebret divisionem, id etiam habitura privilegium, ut prior eligat portionem; et tunc occultator ille gestorum, fisci et mulieris pariter inimicus, exutus omni patrimonio suo ac fisco vindicato in insulam deportetur. dat. id. mar. gallicano et basso conss. (317 mart. 15).
CTh.10.12.0. Si vagum petatur mancipium
CTh.10.12.1pr.
Impp. valentinianus et valens aa. ad probum praefectum praetorio. qui vaga mancipia iuris alieni petunt, si iustitia eadem probant, impetrati beneficii auctoritate potiantur vendendique concessam aliis quam delatoribus habeant facultatem. si vero aut his qui detulerint distracta fuerint aut ab his qui ante possederint detinentur, non effugiatur ultio, quae est legibus constituta. (368? 370? 373? mart. 21).
CTh.10.12.1.1
Sed et dominis propriorum vindicatio competat et eadem poena, quae de occultatoribus et fugitivariis data est, unusquisque teneatur. dat. xii kal. april. treviris valentiniano et valente aa. conss. (368? 370? 373? mart. 21).
CTh.10.12.2pr.
Idem aa. ad probum praefectum praetorio. quicumque habuerit super vagi mancipii postulatione rescriptum, non prius quicquam inquietudinis moliatur, quam facta eius allegatione sollemniter delatorem, a quo fuerit instructus, expresserit; careat etiam, si eum prodere supersederit, fructu et commoditate beneficii. nec ante aliquis quem poposcerit per manus iniectionem aestimet vindicandum, quam definitiva inter partes fuerit dicta sententia. (368? 370? 373? iun. 17).
CTh.10.12.2.1
Has vero cognitiones ad ordinarios volumus pertinere rectores, ut delatoribus primitus in medio collocatis, his etiam, qui quasi vagi sacro nominabuntur indulto, ad iudicia productis, totius causae interna discutiant solliciteque ac diligenter interrogent, de quorum dominio fuga vel quo alio genere discesserint qui petuntur, ut is, in quo vitium deprehenderint, ad dominum sub prosecutione revocetur. (368? 370? 373? iun. 17).
CTh.10.12.2.2
Si quis etiam vel tributarius repperitur vel inquilinus ostenditur, ad eum protinus redeat, cuius se esse profitetur. (368? 370? 373? iun. 17).
CTh.10.12.2.3
Nihilo minus etiam eo pergat indago, ut cuncta rimando cognoscat, utrum is fuerit petitionis hortator, qui iniquae retentionis invidiam aliquo necesse habuerit colorare velamine ut, si colonos eadem occulere arte quaesiverit, indemnitatem sarciat tributorum; si servos, ad eam poenam, quae dudum est legibus constituta, teneatur. (368? 370? 373? iun. 17).
CTh.10.12.2.4
Quisquis autem plebeium se adserit esse vel liberum, fide rei ostensa ab omni molestia vindicetur et ad ea loca, ex quibus eum esse claruerit, remittatur. (368? 370? 373? iun. 17).
CTh.10.12.2.5
Contra in his, qui aut dominis sine herede defunctis invenientur dominos non habere aut servi poenae aliquando facti ac postmodum liberati iudicialibus dominos amisere sententiis, postremo in universis, de quibus iniectio manus fisco rite praebetur, munificentiae principali congruus patebit effectus. (368? 370? 373? iun. 17).
CTh.10.12.2.6
Sane, quia in petitione deceptis convenit provideri, quotienscumque fuerit circumscripta simplicitas, ex delatorum isdem re atque substantia ad eum modum, quem habitae concertationis impendia supputata collegerint postulatique hominis aestimatio comprehenderit, consulatur. dat. xv kal. iul. treviris valentiniano et valente aa. conss. (368? 370? 373? iun. 17).
CTh.10.13.0. De petitoribus et desistentibus
CTh.10.13.1
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. ad gorgonium comitem rerum privatarum. si quispiam alienae substantiae petitor mora ludificante in longum protrahere coeperit possidentem et tertio conventus cum delatore noluerit adesse iudiciis, non solum iurgii, quod exortum est, amissione multetur, verum etiam sumptus et litis expensas ei reddere compellatur, quem superfluo litigio credidit esse vexandum. quod quidem etiam in absentem contumacem post trinam, ut dictum est, conventionem statuendum esse censemus. dat. viii id. iun. mediolano honorio nb p et evodio v. c. conss. (386 iun. 6).
CTh.10.14.0. Si petitionis socius sine herede defecerit
CTh.10.14.1 [=brev.10.6.1]
Imp. constantinus a. ad mygdonium castrensem s. palatii. si quis forte decesserit eorum, qui communi nomine donatum aliquid a nostra impetraverunt clementia, nec superstites dereliquerit successores, placet, non ad extraneam quamcumque* personam, sed ad socium vel consortem pervenire portionem illius, qui intestatus aut sine liberis defunctus est. dat. xii. kal. april. antiochia, constantino a. iv. et licinio iv. coss. interpretatio. si aliquis ex iis mortuus fuerit, ad quos nominatim munificentia nostra processit, et nec testamentum fecisse, nec filios reliquisse cognoscitur, placet, ut portionem eius is, cum quo pariter defunctus accepit, id est socius eius acquirat: merito enim socius praefertur, ubi filii nulla persona intervenisse cognoscitur
CTh.10.14.2
Imp. constantius a. orioni viro clarissimo. nonnulli in nostro vel patris nostri obsequio constituti nominibus iunctis professionem sibi largientibus nobis tribui poposcerunt. iubemus itaque, ut si qui forsitan ex his, qui communiter aliquid impetraverint, nullo herede derelicto decesserit, ad consortem potius solacium quam ad personam aliam pars perveniat decedentis. dat. xv kal. iul. mediolano philippo et sallia conss. (348 iun. 17).
CTh.10.15.0. De advocatis fisci
CTh.10.15.1 [=brev.10.7.1]
Imp. constantinus a. aeliano proconsuli africae. post alia: fisci advocatus, poenam metuens, caveat, ne fiscalia commoda occultet, neve, nullo negotio exsistente, fisci nomine privatis audeat calumnias commovere. dat. vi. id. nov. treviris, constantino a. iv. et licinio iv. coss.
interpretatio. hi, qui fisci nostri commoda vel utilitatem tuentur, hanc debent custodire mensuram, ne negligentes circa ea, quae nobis iure debentur, exsistant, et ne provincialibus calumniatores, dum aliquid ab iis iniuste fisci nomine repetunt, approbentur
CTh.10.15.2
Idem a. ad pacatianum praefectum praetorio. etsi potior aput nos privatorum causa est quam fisci tutela, praecipimus tamen, si a nobis plures defensacula fisci meruerint, eum praeponi ceteris, qui melior innocentia, potior litteris, pollentior reliquis examinata fide esse noscetur, etiamsi post alios hoc beneficium a nostra clementia reportavit. dat. iii non. iul. singiduno optato et paulino conss. (334 iul. 5).
CTh.10.15.3
Imp. constantius a. ad petronium vicarium africae. patroni fiscalium commodorum fidem cum veritate tueantur, ne, si forte intra praescriptas causae cognoscendae metas fiscus aliqua circumscriptione fuerit irretitus, collusionis fraude vulgata ex eorum facultatibus recuperet, quidquid calliditate praevaricationis perdiderit. subscripta v id. april. aquileiae acindyno et proculo conss. (340 apr. 9).
CTh.10.15.4
Impp. valentinianus et valens aa. ad rufinum praefectum praetorio. vicarios praefecturae ordinariosque rectores praecelsa sinceritas tua istius sanctionis auctoritate commoneat, ut privatae rei nostrae, quotienscumque aliquas vel denuntiaverit vel exceperit actiones, idoneos tribuant advocatos. dat. xiiii kal. iun. remis lupicino et iovino conss. (367 mai. 19).
CTh.10.16.0. De fisci debitoribus
CTh.10.16.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad auxonium praefectum praetorio. de diacatochis quosdam comperimus ita fiscales lacerasse rationes, ut satisfieri aerario nostro sine patrimonii eorum venditione non possit, sed eorundem bonis propositis nonnulli fiscalem refugiant auctionem, metuentes, ne, si aliquam bonorum emerint portionem, etiam ad reliqua debita inferenda teneantur. nihil igitur ab his amplius flagitetur, quam pro rerum viribus generaliter comparatarum decursis hastis voluntaria fuerint pretii oblatione polliciti. dat. kal. sept. valentiniano et valente aa. conss. (368? 370? sept. 1).
CTh.10.16.2
Idem aa. et gratianus a. ad archelaum comitem orientis. hi, qui fisco nostrae mansuetudinis obnoxii sunt, omissa frustratione teneantur, ut, quod suis nominibus debent, de suis facultatibus cogantur exsolvere, servatis, cum compleverint, allegationibus propriis, si quas adversus quoscumque ex suis contractibus debitores competere sibi ex iure crediderint, ita ut adversus eos, quos sibi obnoxios adseverant, legibus et iudiciis experiendum esse cognoscant. dat. iii non. iul. novioduno valentiniano nb p et victore conss. (369 iul. 5).
CTh.10.16.3 [=brev.10.8.1]
Imppp. valens, grat. et valent. aaa. fortunatiano comiti r. p. inter chartulas deportati brevis quidam asseveratur inventus, qui nomina continebat debitorum seu contractorum. quum tamen neque testibus credita pecunia probaretur, neque cautionibus, quae inserta sunt, doceantur, facile esse perspeximus, ut sub propriae annotationis manu unusquisque faciat debitorem. occasionis igitur huius calumniam praesenti volumus iussione cohiberi, ut, brevis vanitate reiecta, nullus ad redhibitionem de his, quorum nomina conscripta sunt, urgeatur. dat. prid. non. iul. hierapoli, gratiano a. iv. et merobaude coss.
interpretatio. si prolati breves vel a quocumque* dimissi inveniantur, in quibus sibi quicumque* aliquos faciat debitores, nullis cautionibus prolatis neque aliis evidentibus documentis, nullam adscripti breves obtineant firmitatem
CTh.10.16.4
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. florentio proconsuli palaestinae. nemo susceptor vel exactor vel debitor fisci dumtaxat cessionem bonorum faciens intentionem publicae necessitatis evadat, sed omnes omnino, quos fisci nostri esse constiterit debitores, ad solutionem ea severitate, quam vigor iudiciarius postulat, urgeantur. dat. viii kal. sept. constantinopoli arcadio a. i et bautone conss. (385 aug. 25).
CTh.10.17.0. De fide et iure hastae
CTh.10.17.1
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad viventium praefectum praetorio galliarum. quaecumque pro reliquis prodigorum in annonario titulo ceterisve fiscalibus debitis in quibuscumque corporibus sub auctione licitanda sunt, fisco auctore vendantur, ut perpetuo penes eos sint iure dominii, quibus res huiuscemodi sub hastae sollemnis arbitrio fiscus addixerit. et si quid umquam, ut a fisco facta venditio possit infringi, auctoritate rescripti fuerit impetratum, nullus obtemperet, cum etiam minoribus, si quando aliquid ex rebus eorum pro fiscalibus debitis adiudicatur emptoribus, repetitionis facultas in omnem intercipiatur aetatem. dat. iii non. nov. treviris valentiniano n. p. et victore conss. (369 nov. 3).
CTh.10.17.2
Idem aaa. ad felicem comitem sacrarum largitionum. si qui proscribente ac distrahente fisco debitorum fiscalium emerint facultates, pro earum rerum tantum pretiis obnoxii sint, quas eos patuerit decursis hastis et proscriptione habita comparasse. nam ita eos munimus, ut nullius conventioni patiamur extrinsecus subiacere. dat. vii id. mart. marcianopoli valentiniano et valente aa. conss. (370? mart. 9).
CTh.10.17.3 [=brev.10.9.1]
Imppp. valent., theodos. et arcad. aaa. ad magnillum vicarium africae. si quos debitorum mole depressos necessitas publicae rationis adstringat proprias distrahere facultates, rei qualitas et redituum quantitas aestimetur, ne, sub nomine subhastationis publicae locus fraudibus relinquatur et, possessionibus viliore distractis, plus exactor ex gratia quam debitor ex pretio consequatur. hi postremo, sub empti* titulo, perpetuo dominii iure potiantur, qui tantum annumeraverint fisco, quantum exegerit utilitas privatorum. etenim periniquum est, ut, alienis bonis sub gratiosa auctione distractis, parum accedat publico nomini, quum totum pereat debitori. dat. xiii. kal. iul. aquileia, acc. id. ian. hadrumeti, post cons. tatiani et symmachi vv. cc.
interpretatio. si quicumque* publici debiti enormitate constringitur, ut non possit hoc ipsum debitum nisi vendita propria facultate dissolvere, in eius modi debito hanc exactores formam servare debebunt, ut non ita rem praecipitent, ut res minore, quam valeat, pretio distrahatur, nec tales sub quolibet colludio provideant emptores*, ut et debitor proprietatem perdat, et parum fiscus acquirat
CTh.10.18.0. De thesauris
CTh.10.18.1
Imp. constantinus a. ad rationales. quicumque thesaurum invenerit et ad fiscum sponte detulerit, medietatem consequatur inventi, alterum tantum fisci rationibus tradat, ita tamen, ut citra inquietudinem quaestionis omnis fiscalis calumnia conquiescat. haberi enim fidem fas est his, qui sponte obtulerint quod invenerint. si quis autem inventas opes offerre noluerit et aliqua ratione proditus fuerit, a supra dicta venia debebit excludi. dat. iii kal. april. constantino a. iiii et licinio iiii conss. (315 mart. 30).
CTh.10.18.2pr. [=brev.10.10.1pr.]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. ad populum urbis constantinopolitanae. quisquis thesauros et condita ab ignotis dominis tempore vetustiore monilia quolibet casu repererit, suae vindicet potestati, neque calumniae formidinem fiscali aut privato nomine ullis deferentibus pertimescat; non metalli qualitas, non reperti modus sub aliquod periculum quaestionis incurrat.
CTh.10.18.2.1 [=brev.10.10.1.1]
In hac tamen naturali aequitate animadvertimus quoddam temperamentum adhibendum, ut, si cui in solo proprio huius modi contigerit, integro id iure praesumat; qui in alieno, in quartam repertorum partem eum, qui loci dominus fuerit, admittat. ne tamen per hanc licentiam quisquam aut aliena effodiat, aut in locis non sui iuris per famam suspecta rimetur. dat. vii. kal. febr. thessalonica, gratiano a. v. et theodos. a. i. coss.
interpretatio. si quicumque* thesaurum in sua terra invenerit, ei ex integro, quod inventum est, acquiratur, et nullam calumniam pertimescat. si vero in loco alieno thesaurum casu invenerit, eum, qui loci dominus est, in quartam inventarum rerum debet admittere. attamen nullus effodiendo loca aliena praesumat ista requirere
CTh.10.18.3
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. neoterio praefecto praetorio. eos, qui suadente numine vel ducente fortuna thesauros reppererint, reppertis laetari rebus sine aliquo terrore permittimus. dat. vi non. mart. constantinopoli valentiniano a. iiii et neoterio conss. (390 mart. 2).
CTh.10.19.0. De metallis et metallariis
CTh.10.19.1
Imp. constantinus a. ad maximum rationalem africae. secandorum marmorum ex quibuscumque metallis volentibus tribuimus facultatem, ita ut, qui caedere metallum atque ex eo facere quodcumque decreverint, etiam distrahendi habeant liberam potestatem. dat. prid. kal. octob. constantino a. vi et constantino caes. conss. (320 sept. 30).
CTh.10.19.2
Imp. iulianus a. ad rufinum comitem orientis. quoniam marmorum cupiditate in inmensum quoddam saxorum pretia aucta sunt, ut sumptuosa voluntas copia relaxetur, permittimus omnibus, ut qui volunt caedere habeant licentiam adtributam. fore enim arbitramur, ut etiam complures saxorum nitentium venae in lumen usumque perveniant. dat. xi kal. nov. antiochiae iuliano a. iiii et sallustio conss. (363 oct. 22).
CTh.10.19.3
Impp. valentinianus et valens aa. ad cresconium comitem metallorum. perpensa deliberatione duximus sanciendum, ut, quicumque exercitium metallorum vellet adfluere, is labore proprio et sibi et rei publicae commoda compararet. itaque si qui sponte confluxerint, eos laudabilitas tua octonos scripulos in balluca cogat exsolvere; quidquid autem amplius colligere potuerint, fisco potissimum distrahant, a quo competentia ex largitionibus nostris pretia suscipient. dat. iiii id. decemb. parisis valentiniano et valente aa. conss. (365 dec. 10).
CTh.10.19.4
Idem aa. ad germanianum comitem sacrarum largitionum. ob metallicum canonem, in quo propria consuetudo retinenda est, quattuordecim uncias ballucae pro singulis libris constat inferri. dat. vi id. ian. rom. lupicino et ioviano conss. (367 ian. 8).
CTh.10.19.5
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. fortunatiano comiti rerum privatarum. nullam partem romani orbis credidimus relinquendam, ex qua non metallarii, qui incolunt latebras, producantur, et quos domus nostrae secreta retinent. et in comprehendendis eis investigatores eorum rectores congruis auxiliis prosequantur. dat. prid. kal. mai. antiochiae valentiniano nb. p. et victore conss. (369 apr. 30).
CTh.10.19.6
Idem aaa. ad probum praefectum praetorio. si qua navis metallarium ad sardiniam transtulerit, gubernator ipsius vel magister quinos pro singulis hominibus solidos cogatur inferre. dat. prid. non. iun. martiatici valentiniano nb. p. et victore conss. (369 iun. 4).
CTh.10.19.7
Idem aaa. ad probum praefectum praetorio. quemadmodum dominus noster valens per omnem orientem eos, qui ibidem auri metallum vago errore sectantur, a possessoribus cunctis iussit arceri, ita sinceritas tua universos per illyricum et dioecesim macedonicam provinciales edicto conveniat, ut nemo quemquam thracem ultra in possessione propria putet esse celandum, sed ut singulos potius regredi ad solum genitale compellant, quos inde venisse cognoscunt. alioquin gravis in eum animadversio proferetur, qui latebram huiusmodi hominibus post haec interdicta praebuerit. dat. xiiii kal. april. treviris valentiniano et valente aa. conss. (370? 373? mart. 19).
CTh.10.19.8
Imppp. valens, gratianus et valentinianus aaa. ad senatum. potestatem eruendi vel exsecandi de privatis lapidicinis iam pridem per macedoniam et illyrici tractum certa sub condicione permisimus. sed vobis, patres conscripti, volentibus liberalius deferetur, suo ut quisque sumptu suoque emolumento, vectigalis operas et portorii damna non metuens, pariat eam copiam. et cetera. lecta in senatu id. aug. valente v et valentiniano aa. conss. (376 aug. 13).
CTh.10.19.9
Idem aaa. ad vindicianum virum clarissimum vicarium. datis ad illustres viros praefectos galliarum et italiae litteris primum metallarios praecipimus admoneri, ne eis novelli statuti, quod fuerat elicitum, privilegio transeundi ad sardiniam spes improba blandiatur; deinde provinciarum, quae mari alluuntur, iudices scientes fieri, ut universorum navigatio huiusmodi hominum generi clauderetur, ita ut, si aurileguli transfretare temptassent, severitate iudicis audaciae suae ferrent digna supplicia adficiendis etiam poena custodibus, si neglegentia navigandi isdem copiam praebuissent; ita ut haec non sine periculo suo rectores provinciarum neglegenda meminerint. dat. xviii kal. sept. valente vi et valentiniano ii aa. conss. (378 aug. 15).
CTh.10.19.10
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. floro praefecto praetorio. cuncti, qui per privatorum loca saxorum venam laboriosis effossionibus persequuntur, decimas fisco, decimas etiam domino repraesentent, cetero modo suis desideriis vindicando. dat. iiii kal. sept. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 aug. 29).
CTh.10.19.11
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. ii, quibus ad exercenda metalla privata dives marmorum vena consentit, excidendi exsecandique iuxta legem dudum latam habeant facultatem, ita ut decima pars fisci nostri utilitatibus, decima ei cuius locus est deputetur. quidquid vero reliquum fuerit, id iuxta eiusdem legis tenorem exercentibus cedat habituris licentiam vendendi donandi et quo voluntas suaserit transferendi. dat. iii non. octob. constantinopoli richomere et clearcho conss. (384 oct. 5).
CTh.10.19.12
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. romulo comiti sacrarum largitionum. per annos singulos septeni per hominem scripuli largitionibus inferantur ab aurilegulis non solum in pontica dioecesi, verum etiam in asiana. dat. xi kal. mart. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 febr. 19).
CTh.10.19.13
Idem aaa. rufino praefecto praetorio. privatorum manus ab exercendo quolibet marmoreo metallo prohiberi praecipimus, ut fiscalibus instantia locis liberior relaxetur. si qui vero clandestino opere vetita deinceps exercere temptaverit, omne id, quidquid exciderit, iuri fisci et publico vindicandum. dat. prid. id. feb. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 febr. 12).
CTh.10.19.14 [=brev.10.11.1]
Imppp. valent., theodos. et arcad. aaa. paterno. quosdam operta humo esse saxa dicentes id agere cognovimus, ut, defossis in altum cuniculis, alienarum aedium fundamenta labefactent. qua de re, si quando huius modi marmora sub aedificiis latere dicantur, perquirendi eadem copia denegetur, ne, dum cautium ementita nobilitas cum aedificiorum qualitate taxatur, et pretium domus, ne diruatur, offertur, non tam publicae rei studium quam privati causa videatur fuisse dispendii. dat. xvii. kal. april. constantinopoli, theodos. a. iii. et abundantio coss.
interpretatio. quicumque* metallum dicentes latere sub alienis aedificiis quaelibet saxa vel marmora effodienda crediderint, ut per eos fundamentorum firmitas incipiat vacillare, his inquisitionis huius licentiam denegamus, ne, dum nobiliores lapides se quaerere asserunt, aut vendere aut subvertere aliena fundamenta praesumant
CTh.10.19.15pr.
Imp. theodosius a. maximino comiti sacrarum largitionum. metallarii, qui ea regione deserta, ex qua videntur oriundi, ad externa migrarunt, indubitanter ad propriae originis stirpem laremque revocentur. eorum autem earumque progenies, qui ex domibus privatorum eligere maluerunt consortia nuptiarum, aequa inter fiscum meum et parentes suos lance dividatur, ita ut, qui singulorum tantummodo filiorum probabuntur esse genitores, ex integro unicis fisco affectibus cedant: in posterum cunctis metallariorum condicionem necessario secuturis, quicumque ex ipsis et ex quocumque fuerint latere procreati. (424 iul. 11).
CTh.10.19.15.1
Qui vero metallica loca praedictae obnoxia functioni emisse perhibentur, isdem procul dubio, quae auctores eorum implere consueverant, muniis subiacebunt. nam de his, qui ad census annonarios transierunt, observandum est, ut illi, qui ante quinquennium tantummodo nexibus privatorum videntur impliciti, sine dubio ad originem propriam redire cogantur, ex aequo cum publicis fundis eorum subole dividenda et unico filio metallariorum origini vindicando, omni tamen ceteris in futurum huiuscemodi licentia arte praeclusa. quod si quis postea illud quod nunc prohibetur fecerit, sciat nullum exinde praeiudicium fisco esse generandum, etiamsi is, quem metallicum esse constabit, privatis censibus suum nomen indiderit. dat. v id. iul. constantinopoli victore v. c. cons. (424 iul. 11).
CTh.10.20.0. De murilegulis et gynaeceariis et monetariis et bastagariis
CTh.10.20.1
Imp. constantinus a. ad bithynos. monetarios in sua semper durare condicione oportet nec dignitates eis perfectissimatus tribui vel ducenae vel centenae vel egregiatus. dat. xii kal. aug. gallicano et basso conss. (317 iul. 21).
CTh.10.20.2
Imp. constantius a. ad taurum praefectum praetorio. quinque auri librarum multam exigatur, qui mancipium gynaecei, quod celat, non intra kal. septemb. prodiderit. dat. xiiii kal. april. mediolano datiano et cereale conss. (358 [357] mart. 19).
CTh.10.20.3
Impp. valentinianus et valens aa. ad germanum consularem. ingenuae mulieres, quae se gynaeceariis sociaverint, si conventae denuntiatione sollemni splendorem generis contuberniorum vilitati praeferre noluerint, suorum maritorum condicione teneantur. dat. iiii kal. iul. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 iun. 28).
CTh.10.20.4
Idem aa. ad auxonium praefectum praetorio. quod ad praesens remedium pertinet, decimum animal bastagariis pro reparatione praebeatur. dat. id. decemb. marcianopoli valentiniano et valente aa. conss. (368 dec. 13).
CTh.10.20.5
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. filematio comiti sacrarum largitionum. si quis uxorem de familiis conchylegulorum acceperit, sciat condicioni eorundem se esse nectendum. dat. iiii kal. iul. treviris gratiano a. ii et probo conss. (371 iun. 28).
CTh.10.20.6
Idem aaa. ad modestum. opifices vesti linteae contexendae in usum erogationum nostrarum operam dantes sollicitatos a plurimis esse cognovimus. igitur et eos, penes quos sunt, et textores ipsos terna auri pondo thesaurorum commodis inferre praecipimus; quin etiam opifices ipsos textrinis linteae vestis vindicari conveniet. quod si aliquis detegetur in eadem insolentia permanere et iugiter opificem detinuerit, non iam multam, ut praeterito tempore iusseramus, sed proscriptionem subire debebit. dat. v kal. iul. modesto et arintheo conss. (372 iun. 27).
CTh.10.20.7
Idem aaa. ad filematium comitem sacrarum largitionum. qui aliquem ex familiis gynaecei in latebris habere comperti sunt, quinque librarum auri damno subicientur. dat. xii kal. sept. ciliciae modesto et arintheo conss. (372 aug. 21).
CTh.10.20.8
Idem aaa. ad tatianum comitem sacrarum largitionum. intra kalendarum augustarum diem qui linteones retentare dicuntur, antiquis eos condicionibus reddant aut se pro ingentis audaciae contumacia quinis auri libris per singulos eorum poenae nomine sciant esse feriendos: non minore circa eos etiam multae comminatione proposita, qui obnoxios scytopolitanos linyfos publico canoni in posterum suscipere conabuntur. dat. xiiii kal. mar. antiochiae gratiano a. iii et equitio conss. (374 febr. 16).
CTh.10.20.9
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad eucherium. qui textrini nostri mancipia occultatione celaverit, ternis libris auri pro singulorum hominum suppressione plectatur. proposita karthagine iii kal. mart. post cons. auxoni et olybri. (380 febr. 28).
CTh.10.20.10pr.
Idem aaa. ad hesperium praefectum praetorio. edicimus, ne qua mulier spendidioris gradus monetarii adhaerens consortio decus nativae libertatis amittat. quod si quam ab hac praeceptione statutum nostrae perennitatis abduxerit, ea secundum auctoritatem senatus consulti claudiani vel legitima admonita conventione discedat vel, si complexui monetarii putaverit inhaerendum, non ambigat se et liberis praeiudicaturam et eius condicioni esse nectendam. nihilo minus autem et eas, quae ante legem nostram monetariis videntur esse coniunctae, placuit praedicto titulo conveniri scientes, nisi interdicta coniunctione discesserint, mutasse se statum. (380 [379] mart. 14).
CTh.10.20.10.1
Si qua vero originaria seu colona possessionis alienae, ignaro domino seu sciente, monetario adsociabitur, ii conventi mox iuri agrorum debitas personas retrahere festinent vel de cetero sciant repetendi facultatem silentii sui coniventia perdidisse. (380 [379] mart. 14).
CTh.10.20.10.2
Sed ut monetario nullam necti volumus, ita et monetario patre susceptas prohibemus extraneis copulari. dat. prid. id. mart. aquileiae post consulatum auxoni et olybri. (380 [379] mart. 14).
CTh.10.20.11
Idem aaa. trifolio comiti sacrarum largitionum. aeternam fiximus legem, ne umquam bastagariis militiam vel suam deserere liceat vel aliam subreptiva impetratione temptare. et tribuni, qui scientes huiusmodi milites ad numerum receperint, per singulos bastagarios singulas auri libras fisco cogantur inferre. et super hoc dedimus litteras ad illustres magistros utriusque militiae. dat. viiii kal. aug. heracleae richomere et clearcho conss. (384 iul. 24).
CTh.10.20.12
Idem aaa. ad principium praefectum praetorio. si quis naviculam functioni muricis et legendis conchyliis deputatam ausus fuerit usurpare, duarum librarum auri illatione teneatur. dat. vi kal. oct. aquileiae arcadio a. i et bautone conss. (385 sept. 26).
CTh.10.20.13
Imppp. arcadius, honorius et theodosius aaa. filometori comiti sacrarum largitionum. lotas in posterum sericoblattae ac metaxae huiusmodi species inferri praecipimus; viginti librarum auri condemnatione proposita his, qui scrinium canonum tractant, prioribus etiam eiusdem officii, si statua caelestia a quoquam passi fuerint temerari. dat. v kal. iul. constantinopoli arcadio a. vi et probo conss. (406 iun. 27).
CTh.10.20.14
Imp. theodosius a. et valentinianus c. maximino comiti sacrarum largitionum. murileguli, qui relicto adque despecto propriae condicionis officio vetitis se infulis dignitatum et cingulis penitus denegatis munisse dicuntur, ad propriae artis et originis vincla revocentur. ab illis autem, qui rebus eorum videntur inhiasse, quos in sua origine permanere et sollemnibus ministeriis inservire manifestum est, omnia, quaecumque constiterit ex quocumque titulo possessa, antiquis possessoribus restituantur. quod si alienigenae detentatores oneribus condicionis externae maluerint subiacere quam restituere facultates, et futura deinceps agnoscant munia sibi esse subeunda et de praeterito, si qua ipsis possidentibus reliqua colliguntur, a semet ipsis sciant sine aliqua excusatione solvenda. dat. xvii kal. nov. constantinopoli victore cons. (424 oct. 16).
CTh.10.20.15
Idem a. et caes. maximino comiti sacrarum largitionum. ii, qui ex filiabus murilegulorum et alienae originis patribus sunt vel fuerint procreati, iura maternae condicionis agnoscant. dat. viiii kal. iun. theodosio a. xi et valentiniano caes. conss. (425 mai. 24).
CTh.10.20.16
Impp. theodosius et valentinianus aa. acacio comiti sacrarum largitionum. si quis ex corpore gynaeceariorum vel linteariorum sive linyfariorum monetariorumve aut murilegulorum vel aliorum similium ad divinas largitiones nexu sanguinis pertinentium voluerit posthac de suo collegio liberari, non quoscumque nec facile in locum proprium, freti dexterae triumphalis absolutione, substituant, sed eos, quos omnibus idoneos modis sub ipsis quodammodo amplissimae tuae sedis obtutibus adprobarint; ita tamen, ut is, qui ab huiusmodi condicione iuxta formam caelitus datam beneficio principali fuerit absolutus, universam generis sui prosapiam in functione memorati corporis permanentem cum omnibus eius qui absolvitur rebus obnoxiam largitionibus sacris futuram esse non dubitet. dat. vii kal. mar. constantinopoli dd. nn. theodosio xii et valentiniano ii aa. conss. (426 febr. 23).
CTh.10.20.17
Idem aa. valerio comiti sacrarum largitionum. placet, si conchyliolegulorum filiae condicionis alienae nubserint viris, qui ex ipsis fuerint procreati ab eo tempore nexum maternae adscriptionis agnoscant, ex quo promulgatam super hoc cognoverint legem. de his vero, quos ante eam natos esse constiterit, huiusmodi forma servetur, ut, sive conchyliolegulorum seu adscriptorum progenies fuerit colonorum, paternam tantum condicionem sequantur. si qui vero post legem aut patre conchyliolegulo geniti probabuntur aut matre, memoratae adscriptioni obnoxios se esse non ambigant. dat. x kal. april. constantinopoli hierio et ardabure conss. (427 mart. 23).
CTh.10.20.18
Idem aa. apollonio comiti sacrarum largitionum. quoniam trecentas paene libras blattae sericae clandestina fucatione non sine laesae maiestatis crimine coloratas et adaeratum conchylii non minimum pondus patefactum est, quaestione prodente, quibus sollemniter artibus, quibus consciis ac ministris metaxa cum privata fiscalis aequaliter publico murice tinguebatur, purpurae nundinas, licet innumeris sint constitutionibus prohibitae, recenti quoque interminatione vetamus; et dispositione illustris memoriae synesii revocata, quae perperam infirmata est ab illustris memoriae anysio, a quo subreptum nobis est veritate celata, septimum de scrinio exceptorum, sextum de scrinio canonum, quintum de scrinio tabulariorum ad bafia foenices per certum tempus mitti praecipimus, ut fraus omnis eorum prohibeatur sollertia timentium, ne quaesitis multo sudore stipendiis careant: etiam viginti librarum auri condemnatione proposita. dat. viii id. mart. constantinopoli isidoro et senatore conss. (436 mart. 8).
CTh.10.21.0. De vestibus holoveris et auratis.
CTh.10.21.1
Impp. valentinianus et valens aa. archelao comiti sacrarum largitionum. auratas ac sericas paragaudas auro intextas tam viriles quam muliebres privatis usibus contexere conficereque prohibemus et in gynaeceis tantum nostris fieri praecipimus. dat. v non. iul. nevioduni; acc. xv kal. aug. marcianopoli valentiniano nob. p. et victore conss. (369 iul. 18).
CTh.10.21.2
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. floro praefecto praetorio. nemo auratas habeat aut in tunicis aut in lineis paragaudas. non enim levi animadversione plectetur, quisquis vetito se et indebito non abdicarit indutu. dat. iii kal. april. constantinopoli antonio et syagrio conss. (382 mart. 30).
CTh.10.21.3
Imp. theodosius a. maximino comiti sacrarum largitionum. temperent universi, qui cuiuscumque sunt sexus dignitatis artis professionis et generis, ab huiusmodi speciei possessione, quae soli principi eiusque domui dedicatur. nec pallia tunicasque domi quis serica contexat aut faciat, quae tincta conchylio nullius alterius permixtione subtexta sunt. proferantur ex aedibus tradanturque tunicae et pallia ex omni parte texturae cruore infecta conchylii. nulla stamina subtexantur tincta conchylio nec eiusdem infectionis arguto pectine solidanda fila decurrant. reddenda aerario holovera vestimenta protinus offerantur. nec est, ut quisquam de abiurato pretio conqueratur, quia sufficit calcatae legis impunitas, nec vacet illi curare de quaestu, cui sua salus esse non debet in pretio. ne quis vero nunc huiusmodi suppressione in laqueos novae constitutionis incurrat; alioquin ad similitudinem laesae maiestatis periculum sustinebit. dat. xvii kal. feb. constantinopoli victore v. c. cons. (424 ian. 16).
CTh.10.22.0. De fabricensibus
CTh.10.22.1
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. tatiano comiti sacrarum largitionum. cum senae per tricenos dies ex aere tam aput antiochiam quam aput constantinopolim a singulis barbaricariis cassides, sed et bucculae tegerentur, octo vero aput antiochiam cassidas totidemque bucculas per dies triginta et tegerent argento et deaurarent, aput constantinopolim autem tres solas, statuimus, ut constantinopoli quoque non octonas singuli cassidas per tricenos dies, sed senas sic pari numero buccularum auro argentoque condecorent. dat. v id. mart. antiochiae gratiano a. iii et equitio conss. (374 mart. 11).
CTh.10.22.2
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. tatiano praefecto praetorio. omnibus fabricis non pecunias pro speciebus, sed ipsas species sine dilatione inferri, in perpetuum servanda hac forma praecipimus, ut venae nobilis et quae facile deducatur ignibus seu liquescat ferri materies praebeatur, quo promptius adempta fraudibus facultate commodo publico consulatur. dat. xv kal. nov. theodosio a. ii et cynegio conss. (388 oct. 18).
CTh.10.22.3
Idem aaa. rufino magistro officiorum. primicerium fabricae post biennium non solum vacatione, verum etiam honore donari praecipimus, ita ut inter protectores adoraturus aeternitatem nostram suo quisque tempore dirigatur. dat. viii id. mar. mediolano valentiniano a. iiii et neoterio conss. (390 mart. 8).
CTh.10.22.4
Impp. arcadius et honorius aa. hosio magistro officiorum. stigmata, hoc est nota publica, fabricensium brachiis ad imitationem tironum infligatur, ut hoc modo saltem possint latitantes agnosci: his, qui eos susceperint vel eorum liberos, sine dubio fabricae vindicandis, et qui subreptione quadam declinandi operis ad publicae cuiuslibet sacramenta militiae transierunt. dat. xviii kal. ian. constantinopoli honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 dec. 15).
CTh.10.22.5
Idem aa. anthemio magistro officiorum. si quis posthac fabricensem admiserit procuratorem vel cultorem sui praedii detinuerit conductoremve susceperit, rei, quam contra vetitum fabricensi crediderit iniungendam, proprietate privetur, ea videlicet fiscalibus calculis socianda; ipse vero fabricensis, qui contraxerit legis offensam, multa duarum librarum auri feriatur. dat. iii kal. aug. constantinopoli honorio a. vi et aristaeneto conss. (404 iul. 30).
CTh.10.22.6
Impp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto praetorio. si quis consortium fabricensium crediderit eligendum, in ea urbe, qua natus est vel in qua domicilium collocavit, his quorum interest convocatis primitus acta conficiat, sese doceat non avo, non patre curiali progenitum, nihil ordini civitatis debere, nulli se civico muneri obnoxium, atque ita demum gestis confectis vel aput moderatorem provinciae vel si is absit aput defensorem civitatis ad militiam quam optaverit suscipiatur. quod si absque hac cautione quispiam ad fabricensium consortium obrepserit, sciat se ad ordinis cui debetur patriaeque suae munera esse revocandum, ita ut nulla eum nec temporis nec stipendiorum praerogativa defendat. dat. xv kal. iun. constantinopoli honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 mai. 18).
CTh.10.23.0. De classicis
CTh.10.23.1
Impp. valentinianus et valens aa. auxonio praefecto praetorio. classem seleucenam aliasque universas ad officium, quod magnitudini tuae obsequitur, volumus pertinere, ut classicorum numerus ex incensitis vel adcrescentibus compleatur et seleucena ad auxilium purgandi orontis aliasque necessitates orientis comiti deputetur. data indictione xii. (a. 369/70 ...).
CTh.10.24.0. De his, qui cum dispensatore contraxerunt
CTh.10.24.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad probum praefectum praetorio. si quis ab exactoribus tabulariis arcariis officiisve rationum vel alio, cui fiscalium thesaurorum tutela mandetur, fenebrem pecuniam sumpserit, detectus in eodem ad quadrupli poenam ex hac auctoritate teneatur. dat. iiii id. mart. treviris valentiniano et valente aa. conss. (368? 370? 373? mart. 12).
CTh.10.24.2
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. palladio comiti sacrarum largitionum. sciant omnes neque dandi neque accipiendi mutuo ex largitionibus sacris auri patere cuiquam facultatem. quod si quis aurum ex nostro aerario privatis commodis profuturum occulte aut cautionis aut sponsionis fide ut debitor redditurus acceperit, ablatis bonis omnibus perpetuae deportationis subdetur exilio. is etiam, qui ex memoratis thesauris sub specie publici creditoris aurum cuiquam commodarit ac dederit, capitali sententia subiugetur. dat. xii kal. aug. heracleae eucherio et syagrio conss. (381 iul. 21).
CTh.10.24.3pr.
Idem aaa. palladio magistro officiorum. aurum, quod a provincialibus sine cunctatione persolvitur, nundinatione consumitur. poenis itaque se ultimis, quicumque harum machinatores praedarum detegi prodique potuerint, se noverint subiugandos, nisi dimenso itineris spatio susceptum a provinciali officio aurum traditum sacris largitionibus nuntiarint. (381 nov. 30).
CTh.10.24.3.1
Insuper si decem ultra diebus aurum, quod percurso itinere potuerit inferri, detentum vel a prosecutoribus vel a palatinis fuerit deprehensum, binarum ex toto centesimarum illatiom se sentiant obligatos. proposita prid. kal. decemb. beryto eucherio et syagrio conss. (381 nov. 30).
CTh.10.25.0. De privilegiis domus augustae
CTh.10.25.1
Imppp. arcadius, honorius et theodosius aaa. anthemio praefecto praetorio. ad omnem fraudem amputandam procuratores per singulas quasque provincias nobilissimarum puellarum filiarum mearum aput fidem gestorum praesentibus censualibus ac principalibus, quos huius inminutionis oneribus premi non dubium est, exponant numerum iugorum ad memoratarum domus pertinentium et pro eo tantum illustribus privilegiis ac debitis potiantur, ita ut ex veri fide brevibus praebitis et a rectoribus provinciae mox relatis, quae eos excusare debere conveniat, collatis rationibus cognoscant. dat. kal. decemb. constantinopoli arcadio a. vi et probo v. c. conss. (406 dec. 1).
CTh.10.26.0. De conductoribus et hominibus domus augustae
CTh.10.26.1
Impp. theodosius et valentinianus aa. basso praefecto praetorio. conductores hominesve augustissimae domus nostrae nullum cuiuslibet nomen militiae usurpent, nullius cingulo dignitatis utantur, ne ex hoc sibi erigendi supercilii fastus, sacro numini nostrae pietatis oriatur invidia. sed quotiens de causa ad domum regiam pertinente aliquid quaestionis emergit, non aliter quam ex legum ordine, quibus similiter omne hominum genus tenetur, vel excipiant vel inferant actionem, nec aliorum litigatorum negotio intercedant nec sententiam iudicantum aut illicito patrocinii sui fomite iura conturbent nullique exsecutionis suae turbulentum ministerium audeant commodare; non privatis se negotiis, non publicis misceant; nec quiescentem domum delatio ulla sollicitet, ne eos inconsultae pertinaciae sero paeniteat. dat. prid. non. mart. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss. (425 mart. 6).
CTh.10.26.2
Idem aa. ad senatum urbis romae. post alia. conductores domus nostrae ab omni militiae privilegio submovemus. vivant aequa sorte cum ceteris, nec umquam, si ratio poscat, examinis severitatem iudiciariam ullo cinguli frustrabuntur obiectu, sed potius pari disceptationis eventu in omnibus causis legibus serviant, quibus tenentur et principes. dat. iii non. ian. romae dd. nn. theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.

Liber Undecimus
CTh.11.1.0. De annona et tributis
CTh.11.2.0. Tributa in ipsis speciebus inferri
CTh.11.3.0. Sine censu vel reliquis fundum comparari non posse
CTh.11.4.0. Ne collatio per logografos celebretur
CTh.11.5.0. De indictionibus
CTh.11.6.0. [=brev.11.3.0.] De superindicto
CTh.11.7.0. De exactionibus
CTh.11.8.0. De superexactionibus
CTh.11.9.0. De distrahendis pignoribus, quae tributorum causa tenentur
CTh.11.10.0. Ne operae a collatoribus exigantur
CTh.11.11.0. [=brev.11.5.0.] Ne damna provincialibus infligantur
CTh.11.12.0. De immunitate concessa
CTh.11.13.0. Si per obreptionem fuerit impetrata
CTh.11.14.0. De conditis in publicis horreis
CTh.11.15.0. De publica comparatione
CTh.11.16.0. De extraordinariis sive sordidis muneribus
CTh.11.17.0. De equorum collatione
CTh.11.18.0. Qui a praebitione tironum et equorum excusentur
CTh.11.19.0. De collatione fundorum patrimonialium vel emphyteuticorum et rei privatae
CTh.11.20.0. De collatione donatarum vel relevatarum possessionum
CTh.11.21.0. De collatione aeris
CTh.11.22.0. Ne collationis translatio postuletur
CTh.11.23.0. De protostasia
CTh.11.24.0. De patrociniis vicorum
CTh.11.25.0. De quadrimenstruis brevibus
CTh.11.26.0. De discussoribus
CTh.11.27.0. De alimentis, quae inopes parentes de publico petere debent
CTh.11.28.0. De indulgentiis debitorum
CTh.11.29.0. De relationibus
CTh.11.30.0. De appellationibus et poenis earum et consultationibus
CTh.11.31.0. De reparationibus appellationum
CTh.11.32.0. De secundo lapsu
CTh.11.33.0. De dilationibus ex consensu
CTh.11.34.0. De his, qui per metum iudicis non appellaverunt
CTh.11.35.0. [=brev.11.10.0.] Si pendente appellatione mors intervenerit.
CTh.11.36.0. Quorum appellationes non recipiantur
CTh.11.37.0. [=brev.11.12.0.] Si de momento fuerit appellatum
CTh.11.38.0. [=brev.11.13.0.] De possessione ab eo, qui bis provocaverit, transferenda
CTh.11.39.0. De fide testium et instrumentorum

CTh.11.1.0. De annona et tributis
CTh.11.1.1
Imp. constantinus a. ad proclianum. praeter privatas res nostras et ecclesias catholicas et domum clarissimae memoriae eusebii exconsule et exmagistro equitum et peditum et arsacis regis armeniorum nemo ex nostra iussione praecipuis emolumentis familiaris iuvetur substantiae. datianus enim vir clarissimus patricius, qui hanc olim gratiam fuerat consecutus, auferri sibi id cum tanta instantia depoposcit, cum quanta alii poscere consuerunt. ideoque omnes pensitare debebunt quae manu nostra delegationibus adscribuntur, nihil amplius exigendi. nam si qui vicarius aut rector provinciae aliquid iam cuiquam crediderit remittendum, quod aliis remiserit de propriis dare facultatibus compelletur. dat. xv kal. iul. constantinopoli constantino a. iiii et licinio iiii conss. (315 iun. 17 [360 ian. 18]).
CTh.11.1.2
Idem a. ad aelianum proconsulem africae. possessores cum satisfecerint publicae collationi, cautiones suas ad tabularios publicos deferant, ut eas tabularii sive sexagenarii periculi sui memores suscipiant a collatoribus, ipsas species quae debentur ex horreis suis ad civitates singulas per menses singulos perlaturis, ne illatio tributorum ex solis apochis falsis vel imaginariis cognoscatur. et cetera. dat. kal. nov. treviris constantino a. iiii et licinio iiii conss. (315 [313] nov. 1).
CTh.11.1.3
Idem a. gregorio praefecto praetorio. manu propria iudices universi periculo suo annonarias species et cetera, quae indictione penduntur, definitis quantitatibus et comprehensis modis facta adscriptione designent. cuius observantiae illa erit commoditas, ut post successionem quoque eorum facile requiratur, an exactores ultra quam oportuit de fortunis provincialium aliquid exculpere voluerunt. dat. vii id. octob. nepotiano et facundo conss. (336 oct. 9).
CTh.11.1.4
Imp. constantius a. si quis ab emphyteuticariis seu patrimoniali possessore privati iuris quippiam comparaverit, cuius substantia alias possessiones sustentare consueverat, et succisis quasi quarundam virium nervis reliqua lababuntur, earum possesionum onera subiturus est, quae penes distractores inutiles permanebunt. dat. viii id. decemb. thessalonicae feliciano et titiano conss. (337 dec. 6).
CTh.11.1.5
Idem a. ad uranium. omnes omnino ad oblationem pecuniarum oportet urgueri. lege enim nostra signatum est nec esse extraordinaria nec vocari, quae specialiter a provincialibus devotissimis conferenda sunt. dat. iii non. feb. constantio a. ii et constante conss. (339 febr. 3).
CTh.11.1.6
Impp. constantius et constans aa. ordini caesenatium. vinum, quod ad cellarii usus ministrari solet, cuncti italiae possessores iuxta statutum constantii fratris mei comparent. quod ut fieri facilius possit, ab omnibus italis nostris conferatur pecuniae quantitas ea, quam rufini viri clarissimi et illustris praefecti praetorio parentis amicique nostri moderatio dandam esse censuerat. dat. xi kal. iun. mediolano constantio vii et constante iii aa. conss. (354 mai. 22).
CTh.11.1.7
Idem aa. ad senatum. compertum est pro colonis profugis ad exsolvenda vos fiscalia conveniri. iubemus igitur, si nihil ex eorundem terris senatorum quemquam possidere constiterit, ut nulla cuiquam pensitandi pro his qui aufugerint necessitas imponatur. dat. v non. mai. tauro et florentio conss. (361 mai. 3).
CTh.11.1.8
Impp. valentinianus et valens aa. ad symmachum praefectum urbi. nemini aurum pro speciebus urbis romae liceat exigere de futuro. dat. id. iun. naissi divo ioviano et varroniano conss. (364 iun. 8). CTh.11.1.9
Idem aa. ad mamertinum praefectum praetorio. tabulariorum fraudes se resecasse per suburbicarias regiones vir clarissimus anatolius consularis missa relatione testatus est, quod pabula, quae hactenus ex eorum voluntate atque arbitrio ad mutationes mansionesque singulas animalibus cursui publico deputatis repente atque improvise solebant convehi, nunc in consilio ratione tractata pro longinquitate vel molestia itineris ab unoquoque oppido certo ac denuntiato tempore devehi ordinavit. quod iubemus, ut etiam per omnes italiae regiones pari ratione servetur. dat. prid. non. mar. treviris valentiniano et valente aa. conss. (365 mart. 6).
CTh.11.1.10
Idem aa. ad dracontium vicarium africae. omnes, qui per africam opulentas desertasve centurias possident, ad integrum professionis modum necessitati publicae satisfaciant. dat. xvi kal. iun. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 mai. 17).
CTh.11.1.11
Idem aa. ad dracontium vicarium africae. pro loco ac proximitate possessionum annona ad limitem transvehatur. quae iussio haut difficile capit effectum, si tabularii metu praesentium tormentorum a consuetis fraudibus arceantur. dat. xv kal. iul. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 mai. 17).
CTh.11.1.12
Idem aa. ad faventium vicarium italiae. quisquis ex desertis agris veluti vagos servos liberalitate nostra fuerit consecutus, pro fiscalibus pensitationibus ad integram glebae professionem, ex qua videlicet servi videantur manere, habeatur obnoxius. id etiam circa eos observari volumus, qui ex huiusmodi fundis servos ad possessiones suas transire permiserint. etiam si militares viri aliquos ex his penes se retentant, conveniendi primitus sunt, ut aut restituant quos perperam petiverunt, aut sciant pro tributis obnoxios se futuros. dat. prid. kal. aug. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 iul. 31).
CTh.11.1.13
Idem aa. ad dracontium vicarium africae. placuit per singulos quosque annos reliqua eorum, qui romae consistentes in africa possident, missis brevibus indicari eosdemque compelli, ut procuratores instructos ad officium tuae sinceritatis pro celebranda solutione transmittant. ut autem nihil de transmissione ac pervectione obscuritatis oriatur, tabularios praefecti annonae africae, sed et urbis romae ad officium, quod sollertiae tuae paret, deduci praecipimus, collaturos aput acta, quid transmissum, quid pervectum sit. cuius rei indicia manere et perferri ad scrinia nostra debebunt, eo nihilo minus curando, ut plena instructio ad officium illustris praefecturae praetorianae deferatur. dat. xv kal. nov. parisis; acc. xv kal. feb. karthagine post cons. valentiniani et valentis aa. (365 oct. 18).
CTh.11.1.14
Idem aa. ad modestum praefectum praetorio. penes quos fundorum dominia sunt, pro his colonis originalibus, quos in locis isdem censos esse constabit, vel per se vel per actores proprios recepta compulsionis sollicitudine implenda munia functionis agnoscant. sane quibus terrarum erit quantulacumque possessio, qui in suis conscripti locis proprio nomine libris censualibus detinentur, ab huius praecepti communione discernimus; eos enim convenit propriae commissos mediocritati annonarias functiones sub solito exactore cognoscere. dat. kal. mai. constantinopoli gratiano a. et dagalaifo conss. (366 [372 vel 374?] mai. 1).
CTh.11.1.15 [=brev.11.1.1]
Impp. valent. et valens aa. ad probum pf. p. unusquisque annonarias species pro modo capitationis et sortium praebiturus, per quaternos menses anni curriculo distributo, tribus vicibus summam collationis implebit. si vero quisquam uno tempore omnia sua debita optat expendere, proprio in accelerandis necessitatibus suis utatur arbitrio. dat. xiv. kal. iun. remis, gratiano et dagalaipho coss.
interpretatio. ista lex hoc praecipit, ut in inferendo publicis horreis tritico, quod debet, possessor pro rata canonis sui tribus illationibus, id est quaternis mensibus singulas debitorum partes acceleret, ut per annum summa debiti canonis impleatur. erit autem in ipsius arbitrio, si celerius potuerit, debita frumenta convehere
CTh.11.1.16
Idem aa. ad dracontium. provinciales nostri tributa fiscalia per anni curriculum tripertita satisfactione restituant. dat. viii kal. nov. nicomediae post cons. gratiani a. et dagalaifi. (367 oct. 25).
CTh.11.1.17 [=brev.11.1.2]
Imppp. valent., valens et grat. aaa. ad crescentem vicarium africae. heredes scripti etiam pro minus idoneis fundis fiscale onus cogantur agnoscere, vel, si renuntiandum hereditati putent, cedant his omnibus rebus, quas ex iisdem bonis quocumque* titulo et iure perceperint. dat. iv. id. iul. contionaci, gratiano a. ii. et probo coss.
interpretatio. hi, qui heredes testamento scripti sunt, hereditariorum agrorum onus, id est tributum cogantur agnoscere. quod si hereditatem sibi damnosam credunt, cedant his omnibus rebus, quae eis de hac ipsa hereditate poterunt provenire
CTh.11.1.18
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad populum. quisquis possessor aut maximae dignitatis aut infimae annonae urbis aeternae annuam pensitationem solvendo moram dilationis adtulerit, eius anni atque indictionis exordio, quae novum denuo annonae commeatibus poscit obsequium, duplum protinus et iam gravi coactus incommodo restituere cogatur; aut si forte non profecerit etiam geminati debiti in adceleranda solutione correctio, quadrupli, deinceps etiam proprii dilapidatione patrimonii, vestrae liberorumque vestrorum alimoniae profuturi ingratus et degener civis exsolvat. dat. vii kal. ian. aquileiae syagrio et eucherio conss. (381 dec. [?] 26).
CTh.11.1.19
Idem aaa. post alia: id, quod in titulis debitis sub praestatione confertur auraria, non aliter nisi scientibus defensoribus detur, quo sub eorum conscientia, sicut et ante praeceptum est, solvantur debita securitatesque reddantur, custodita sanctione emissae primitus legis, quo apocharum vel securitatum, quae restituentur, digesta signatio, cum a susceptoribus dabitur, et formam indictionis teneat et manifestationem eius quae fuerit exacta praestationis ostendat. dat. prid. kal. feb. beryto richomere et clearcho conss. (384 ian. 31).
CTh.11.1.20
Idem aaa. ad principium praefectum praetorio. in fraudem annonariae rei ac devotionis publicae elicitum damnabili obreptione rescriptum manifestum est vires non posse sortiri. circa omnes igitur par atque aequalis illationis forma teneatur. dat. viii kal. octob. aquileiae arcadio a. i et bautone conss. (385 sept. 24).
CTh.11.1.21
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. cynegio praefecto praetorio. nemo possessorum ad instruendas mansiones vel conferendas species excepta limitaneorum annona longius delegetur, sed omnis itineris ac necessitatis habita ratione. dat. x kal. ian. constantinopoli arcadio a. i et bautone conss. (385 dec. 23).
CTh.11.1.22
Idem aaa. cynegio praefecto praetorio. mediterraneae civitates antea maritimis et maritimae mediterraneis onerabantur expensis, ut plus haberet dispendii translatio quam devotionis illatio. hoc non solum in praesens, verum etiam in posterum prohibemus ea lege, ut se ultimo noverint supplicio puniendos, qui ista commiserint. dat. iii non. sep. valentiae honorio nb. p. et evodio conss. (386 sept. 3).
CTh.11.1.23
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. rufino praefecto praetorio. aerariae praestationis adiectio, quam citra priscam consuetudinem provincialium umeris tatianus imposuit, a cunctis penitus salubri moderatione removenda est. dat. prid. id. iun. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 iun. 12).
CTh.11.1.24
Impp. arcadius et honorius aa. ennoio suo salutem. textrinis vel gynaeceis ex more a corporatis karthaginis species solitas praestari cognovimus, sed inmodica pro isdem reddi pretia. quod in dispendium nolumus fieri corporatorum, atque ideo sublimitas tua pretiorum modum statuat. dat. xii kal. ian. mediolano olybrio et probino conss. (395 dec. 21).
CTh.11.1.25
Idem aa. minervio comiti rerum privatarum. obsistere commodis publicis et statutis necessitatibus non possunt privilegia dignitatum. unde ut quisque praedii emolumenta consequitur, si non evoluto anni spatio intra sex menses omnem, cui esse constrictus dicitur, reliquorum intulerit cumulum, ad ipsos, qui sunt domini praedii, exactionem volumus pertinere. proposita in programmate vari viri clarissimi vicarii urbis romae honorio a. iiii et eutychiano conss. (398...).
CTh.11.1.26
Idem aa. vincentio praefecto praetorio galliarum. omni amoto privilegio beneficiorum possessores sublimitas tua praecipiet universos muneribus adstringi, earum scilicet provinciarum, ex quibus orta querimonia est aut in quibus haec retinendae plebis ratio adscriptioque servatur. nullum gratia relevet, nullum iniquae partitionis vexet incommodum, sed pari omnes sorte teneantur; ita tamen, ut, si ad alterius personam transferatur praedium, cui certus plebis numerus fuerit adscriptus, venditi onera novellus possessor compellatur agnoscere, cum plebem constet non tam in omnibus praediis adscribendam neque auferendam ab eo, cui semel posthac deputata fuerit. et cetera. dat. xiii kal. iul. mediolano theodoro v. c. cons. (399 iun. 19).
CTh.11.1.27
Idem aa. salvino comiti rerum privatarum. opulentos, quos annua solutione debitas inferre convenerat pensiones, cum eo, quod resedit in debitum, quadruplum iubemus inferre. ii vero, quos forte mediocritas a contumaciae huius excusat invidia, simplam debiti summam omni maturitate redhibere cogantur. quos tamen oportuerat pro media saltem praeceptionis condemnatione retineri, qui ad solvenda rei nostrae debita extiterunt. dat. id. nov. ravennae stilichone et aureliano conss. (400 [405] nov. 13).
CTh.11.1.28
Idem aa. pompeiano proconsuli africae. veterani terras censibus obligatas, ut cognovimus, vindicarunt, pro quibus tributum solvere dedignantur. quoscumque igitur insertas censibus terras tenere fuerit deprehensum, ilico ad solvenda tributa compelli praecipimus. dat. prid. kal. ian. mediolano stilichone et aureliano conss. (400 dec. 31).
CTh.11.1.29
Idem aa. provincialibus provinciae proconsularis. perpensa cura statuimus, ut non amplius vobis aliquid extra ordinem indicetur, quam rei annonariae necessitas ac devotio postularit. si quid vero de eodem modo diversarum specierum potuerit redundare, futurae iussimus illationi proficere, scilicet ut in locis propriis collata frumenta possessor ..... dependat ut vicenis solidis, qui in praeteritum pro equis curatoriciis petebantur, duo solidi detrahantur, ita ut proconsularis .... numidiae cognoscat octonos et denos solidos pro singulis equis debere persolvere, byzaceni etiam tripolitanique cognoscant quinos denos pro singulis equis se debere praestare, sportularum autem nomine, quae comiti sacri stabuli praestabantur, nihil penitus inferendum. dat. prid. kal. april. mediolano vincentio et fravito conss. (401 mart. 31).
CTh.11.1.30
Imppp. arcadius, honorius et theodosius aaa. sapidiano vicario africae. super mutando canone a quolibet impetrata rescripta vacuentur et si qui deinceps ausus fuerit quae prohibemus postulare, in duplum teneatur obnoxius. nam cum in privatis causis quae contra leges fuerint elicita, cassentur, rectius in publicis negotiis quae adversum vetera decreta extorta fuerint, submovemus. dat. prid. non. septemb. altino arcadio a. vi et probo conss. (406 sept. 4).
CTh.11.1.31
Impp. honorius et theodosius aa. seleuco praefecto praetorio. possessor africanus pro destitutis possessionibus cogitur tributa dependere. quod ne accidat, hac definitione sancimus nullum possessorem neque munificum praedium pro alienis debitis vel destitutione esse detinendum neque eorum praediorum depectione praegravari, quae ex isdem bonis, quae retinent, nequaquam esse monstrantur, ne ullis praestigiis atque commentis exactio mutiletur. electos igitur inspectores iam nunc censuimus esse mittendos, ut eorum relatione, integro canoni et illibatae pensitationi sollemni quatenus provideri debeat, aestimetur. dat. prid. kal. feb. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 ian. 31).
CTh.11.1.32
Idem aa. euchario proconsuli africae. illationem omnem auri vel argenti a possessoribus in karthaginiensi urbe poscendam esse decernimus, in qua opportunitas est, si depraedator fraudium pareat, iudicis adeundi, ne cui sit facultas apochas abnegari, cum devotio cognitori potuerit aperiri, scilicet remotis omnibus, qui ad exactionem provincialium exquisita lucra captare festinant. dat. prid. kal. mar. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 febr. 29).
CTh.11.1.33
Imp. theodosius a. isidoro praefecto praetorio illyrici. id ab unaquaque provincia censuimus expetendum, quod ab isdem nuper esse promissum tua sublimitas indicavit. ut vero nullus de cetero ad possessiones eorum, quod maxime reformidant, inspector accedat, macedonum reliqui exemplum secuti mediae quantitatis, ut obtulisse noscuntur, tributa suscipiant. sed achivi, qui protestati sunt nihil a se ultra tertiam partem posse conferri, illud exsolvant, ad quod se indubitanter fore idoneos pollicentur. quae dispositio in perpetuum observanda initio indictionis octavae congruum sumere debebit exordium. sacrosancta thessalonicensis ecclesia civitatis excepta, ita tamen, ut aperte sciat, propriae tantummodo capitationis modum beneficio mei numinis sublevandum nec externorum gravamine tributorum rem publicam ecclesiastici nominis abusione laedendam. dat. vi id. octob. constantinopoli victore v. c. cons. (424 oct. 10).
CTh.11.1.34
Impp. theodosius et valentinianus aa. celeri suo salutem. numquam dissimulatione iudicum pro compulsore aut opinatore africanus possessor mittatur in praedam, sed quattuor mensum ab edicti publicati die indutiis datis aurum a possessore capitolio studio spontaneae devotionis sancimus inferri: ultra id tempus si tarditas adferatur, tunc militi debiti postulati delegandam esse rationem. quae pietatem nostram viri spectabilis bubulci comitis et legati decernere coegit eloquium. dat. v kal. mar. post cons. felicis et tauri. (429 febr. 25).
CTh.11.1.35
Idem aa. volusiano praefecto praetorio. post alia: ne provinciales, ad quorum utilitates spectat omnis haec nostra provisio, a devotione revocet nimia securitas et solvendi voluntas cesset necessitate submota, ea, quae nostro aerario pensitantur, hac ratione dissolvent, ut omni modo, antequam elabatur indictio, annua tributa gratus beneficiis nostris possessor exsolvat. si quis vero solutionem voluerit in tempora longiora differre, hunc provinciae rector omni exactionis acerbitate compellat. et cetera. dat. xvi kal. mart. ravennae post cons. felicis et tauri. (429 febr. 14).
CTh.11.1.36
Idem aa. flaviano praefecto praetorio. excepto patrimonio pietatis nostrae, cuius quidem reditus necessitatibus publicis frequentissime deputamus, universos possessores functiones in canonicis et superindicticiis titulis absque ullius beneficii exceptione agnoscere oportere censemus. igitur tua sublimitas pragmatici nostri statuta custodiens indifferenter cunctum possessorem obnoxium videlicet publicae functioni ad subeunda designatione distributa compellet. dat. iii kal. mai. ravennae basso et antiocho conss. (431 apr. 29).
CTh.11.1.37
Idem aa. dario praefecto praetorio. praeteritis, utcumque impetrata sunt, in suo statu manentibus, quoniam munificentiam principalem nefas est revocari, in posterum excepto cyro reverentissimo afrodisiensium civitatis episcopo, cuius tanta sunt merita, ut etiam contra generalem huiusmodi sanctionem speciali beneficio perfrui non vetetur, quicumque per adnotationem nostram in auro voluerit tributa dependere, communicata aestimatione quinquennii, sterilitatis ac fecunditatis pro foro rerum venalium habita ratione, ex eadem summa, quae eiusdem quinquennii perpensis frugibus colligitur, partem quintam pro annis singulis solvere compellantur. dat. v kal. septemb. apameae isidoro et senatore conss. (436 aug. 28).
CTh.11.2.0. Tributa in ipsis speciebus inferri
CTh.11.2.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad symmachum praefectum urbi. scias inhibitam esse apochandi licentiam, ita ut ne ex praesenti aut futuro vel praeterito sub hoc titulo nummus a provincialibus postuletur. proposita prid. id. aug. valentiniano et valente aa. conss. (365 aug. 12).
CTh.11.2.2pr.
Idem aa. ad symmachum praefectum urbi. commoda cogitantes urbis aeternae vini speciem ita provinciales statuimus comportare, ut apochandi praesumptione damnata vina romam portentur. (365 oct. [?] 23).
CTh.11.2.2.1
In tantumque populi usibus profutura provisionis nostrae emolumenta porreximus, ut etiam pretio laxamenta tribuantur. sanximus quippe, ut per vini singulas qualitates detracta quarta pretiorum, quae habentur in foro rerum venalium, eadem species a mercantibus comparetur. dat. x kal. nov. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 oct. [?] 23).
CTh.11.2.3
Imppp. valens, gratianus et valentinianus aaa. ad probianum praefectum urbi. vinum, quod sollemnis expressio popularibus commodis ex provincialium collectione desiderat, ilico suscipiatur advectum, ut erogationis pro tempore cura praestetur et ea vina populi usibus erogentur, quae natura sua processum temporis ferre non possunt. quod peraeque in omni vino, quod ex urbicaria regione confertur, observandum esse censemus. dat. xv kal. octob. treviris gratiano a. iiii et merobaude conss. (377 sept. 17).
CTh.11.2.4
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. earum rerum, quae in praebitionibus canonicis vel debitis ex more poscuntur, non sunt pretia specierum, sed ipsae quae postulantur species inferendae, scilicet ut, quod maximum est et unde omnis solet querella procedere, in annonario quoque titulo species annonarias solvant neque sub taxationibus pretiorum dispendiosis occasionibus adquiescant. nam et accipientem et dantem illicitae transactionis reatus involvet. et cetera. dat. prid. kal. feb. beryto richomere et clearcho consulibus. (384 ian. 31).
CTh.11.2.5
Imppp. valentinianus, thedosius et arcadius aaa. cynegio praefecto praetorio. ne quis pro speciebus annonariis pecunias existimet inferendas, scientibus cunctis, quod si quis contra hanc serenitatis nostrae legem captiosum aliquid putaverit perpetrandum, securitatibus hoc modo editis eos esse carituros. dat. xv kal. ian. constantinopoli timasio et promoto conss. (389 [?] dec. 18).
CTh.11.3.0. Sine censu vel reliquis fundum comparari non posse
CTh.11.3.1
Imp. constantinus a. ad antonium marcellinum praesidem provinciae lugdunensis primae. rei annonariae emolumenta tractantes, ut cognosceremus, quanta reliqua per singulas quasque provincias et per quae nomina ex huiusmodi pensitationibus resedissent, cognovimus hanc esse causam maxime reliquorum, quod nonnulli captantes aliquorum momentarias necessitates sub hac condicione fundos opimos comparent et electos, ut nec reliqua eorum fisco inferant et immunes eos possideant. ideoque placuit, ut, si quem constiterit huiusmodi habuisse contractum atque hoc genere possessionem esse mercatum, tam pro solidis censibus fundi comparati quam pro reliquis universis eiusdem possessionis obnoxius teneatur. dat. kal. iul. agrippinae constantino a. v et licinio c. conss. (319 iul. 1).
CTh.11.3.2
Idem a. acacio comiti macedoniae. mancipia adscripta censibus intra provinciae terminos distrahantur et qui emptione dominium nancti fuerint, inspiciendum sibi esse cognoscant. id quod in possessione quoque servari rationis est: sublatis pactionibus eorundem onera ac pensitationes publicae ad eorum sollicitudinem spectent, ad quorum dominium possessiones eaedem migraverunt. dat. iii kal. mart. thessalonicae constantio et maximo conss. (327 febr. 27).
CTh.11.3.3 [=brev.11.2.1]
Imp. iulianus a. ad secundum pf. p. omnes pro his agris, quos possident, publicas pensitationes agnoscant; nec pactionibus contrariis adiuventur, si venditor aut donator apud se collationis sarcinam pactione illicita voluerit retinere, et si necdum translata sit professio censualis, sed apud priorem fundi dominum forte permaneat, dissimulantibus ipsis, ut non possidentes pro possidentibus exigantur. dat. xiv. kal. mart. antiochiae, iuliano a. iv. et sallustio coss.
interpretatio. fundum nullus audeat comparare, sed omnes pro his agris, qui ad eos quoquo modo pervenerint, publici canonis impleant functiones. nec de solutione tributi cuicumque* liberum sit pacisci, sed sive donetur ager sive vendatur, factus dominus integra rei tributa suscipiat
CTh.11.3.4
Idem a. edictum. post alia: dominum, qui fructus capit, tributa exigi iustum est. dat. iii kal. mar. iuliano a. iiii et sallustio conss. (363 febr. 27).
CTh.11.3.5 [=brev.11.2.2]
Imppp. theodos., arcad. et honor. aaa. tatiano pf. p. quisquis alienae rei quoquo modo dominium consequitur, statim pro ea parte, qua possessor fuerit effectus, censualibus paginis nomen suum postulet annotari, ac se spondeat soluturum; ablataque molestia de auctore, in succedentem capitatio transferatur. dat. xv. kal. oct. constantinopoli, tatiano et symmacho coss.
interpretatio. quicumque* cuiuslibet rei dominium quolibet ordine acquisierit, continuo pro ea parte, qua possessor effectus est, publicis libris nomen suum petat adscribi, ac se promittat tributum agri, cuius possessor est, soluturum, ut remota de auctore, id est de priore domino inquietudine, in praesentem dominum solutio transferatur
CTh.11.4.0. Ne collatio per logografos celebretur
CTh.11.4.1
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad modestum praefectum praetorio. si quis collator iugationem suam logografo conmiserit, eam fisco noverit vindicandam. quidquid etiam vel in pretiis vel in speciebus aut aurum ordinem delegationis oblitus praetermissis susceptoribus aut horreis ad logografos detulerit, omne hoc amissurum se esse cognoscat et exactionem a se debito ordine deposcendam. officiales autem, qui ex huiusmodi commerciis aliquid fuerint accepisse detecti, quae avaritia praecipitante captarant exerta dupli animadversione redhibebunt, ipsis dumtaxat logografis in pristinae condicionis discrimine permansuris, si quidem his pro omnibus poenis sufficiat adsiduo tormentorum periculo subiacere. dat. prid. non. april. seleucia modesto et arintheo conss. (372 apr. 4).
CTh.11.5.0. De indictionibus
CTh.11.5.1
Impp. arcadius et honorius aa. pompeiano proconsuli africae. id tantum, quod est necessarium intra africam militibus consistentibus, provincialibus iubemus indici ac iuxta matricularum fidem quod exigit ratio postulari, ita ut, si quid erogationibus redundarit in speciebus diversis vel praebitione vecturisque, id futurae indictioni collationique proficiat. dat. v kal. april. vincentio et fravito conss. (401 mart. 28).
CTh.11.5.2
Impp. honorius et theodosius aa. palladio praefecto praetorio. omnes omnino quocumque ex titulo possidentes quod delegatio superindicti nomine videtur amplexa velut canonem cogantur inferre, et ne qua sit dubietas, hac aperta definitione decernimus, ut id potius canonis vocabulo postuletur. nulla igitur domus vel sacri patrimonii vel emphyteutici iuris vel hominum privatorum, etiamsi privilegium aliquod habere doceantur, ab hac necessitate seiuncta sit, quae iam non extraordinarium, ut hactenus, sed ipsis facientibus canonicum nomen accepit. dat. vii id. ian. ravennae theodosio a. vii et palladio conss. (416 ian. 7).
CTh.11.5.3
Impp. theodosius et valentinianus aa. isidoro praefecto praetorio. cum omnis hoc aegyptiaci tractus possessoribus conducibile videatur, ut ante kal. mai. praedelegatio manifestetur in locis, ne per ignorantiam collatores ad anni prioris exemplum ante delegationem missam ea cogantur exsolvere quae postmodum indebita missa delegatione forsitan provocavit eventus; scriniariis videlicet sedis excelsae modis omnibus ordinata salubriter impleturis, ita ut augustaliani officii et cohortalis et defensoris discrimine in locis celeberrimis per dimenstruum tempus ad omnium perveniat notionem. dat. prid. non. iun. constantinopoli isidoro et senatore conss. (436 iun. 4).
CTh.11.5.4
Idem aa. dario praefecto praetorio. particulari delegationum notitia ante indictionis exordium singulis transmissa provinciis collationis modum a possessoribus multo ante prospectum devotioni solitae, non subitis calumniis tua sublimitas faciat imputari, ut et provincialibus subeundi dispendia necessitas auferatur et officiis ingerendi damna licentia denegetur. dat. v kal. septemb. apameae isidoro et senatore conss. (436 aug. 28).
CTh.11.6.0. [=brev.11.3.0.] De superindicto.
CTh.11.6.1 [=brev.11.3.1]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. ad proconsules, vicarios omnesque rectores. nihil superindictorum nomine ad solas praefecturae literas quisquam provincialis exsolvat; neque ullius omnino indictionis titulus, etiam solennis, immineat, nisi eum nostro confirmata iudicio et imperialibus nexa praeceptis sedis amplissimae deposcat indictio et cogat exactio. dat. vii. kal. iun. mediolano, antonio et syagrio coss.
interpretatio. haec lex hoc praecipit, ut nullum per rectores provinciae superindictum provincialibus imponatur, nisi forte ex hac re processisse praeceptio dominica comprobetur. tunc enim id, quod superindictum est, aut peti aut exigi poterit, quando a rerum domino cognoscitur constitutum
CTh.11.7.0. De exactionibus
CTh.11.7.1
Imp. constantinus a. ad aelianum proconsulem africae. post alia: ducenarii et centenarii sive sexagenarii non prius debent aliquem ex debitoribus convenire, quam a tabulario civitatis nominatim breves accipiant debitorum. quam quidem exactionem sine omni fieri concussione oportet ita ut, si quis in iudicio questus, quod indebite exactus est vel aliquam inquietudinem sustinuit, hoc ipsum probare potuerit, severa in exactores sententia proferatur. dat. kal. nov. treviris constantino a. iiii et licinio iiii conss. (315 [immo 313] nov. 1).
CTh.11.7.2
Idem a. ad pacatianum vicarium brittaniarum. unusquisque decurio pro ea portione conveniatur, in qua vel ipse vel colonus vel tributarius eius convenitur et colligit; neque omnino pro alio decurione vel territorio conveniatur. id enim prohibitum esse manifestum est et observandum deinceps, quo iuxta hanc nostram provisionem nullus pro alio patiatur iniuriam. dat. xii kal. decemb. constantino a. et licinio c. conss. (319 nov. 20).
CTh.11.7.3
Idem a. ad populum. nemo carcerem plumbatarumque verbera aut pondera aliaque ab insolentia iudicum repperta supplicia in debitorum solutionibus vel a perversis vel ab iratis iudicibus expavescat. carcer poenalium, carcer hominum noxiorum est officialium et cum denotatione eorum iudicum, quorum de officio cohercitiores esse debebunt, qui contra hanc legem admiserint. securi iuxta eam transeant solutores: vel certe, si quis tam alienus ab humano sensu est, ut hac indulgentia ad contumaciam abutatur, contineatur aperta et libera et in usus hominum constituta custodia militari. si in obdurata nequitia permanebit, ad res eius omnemque substantiam cives eius accedant, solutionis obsequio cum substantiae proprietate suscepto. qua facultate praebita omnes fore credimus proniores ad solvenda ea, quae ad nostri usus exercitus pro communi salute poscuntur. dat. kal. feb. constantino a. vi et constantio caes. conss. (320 febr. 1 [ian. 31]).
CTh.11.7.4 [=brev.11.4.1]
Imp. constantinus a. ad afros. quoniam succlamatione vestra merito postulastis, ne qua his, qui praestationes fiscales differunt, reliquorum laxitas proveniret, specialiter praecipimus observari, ut res eorum, qui fiscalibus debitis per contumaciam satisfacere differunt, distrahantur: comparatoribus data firmitate perpetua possidendi etc. dat. xv. kal. iun. serdicae, constantino et maximo coss.
interpretatio. quicumque* agrorum suorum tributa implere contemnent, agri eius, qui tributa sua contemnet exsolvere, ab exactore vendantur, et qui comparaverint, firmissimo iure hoc ordine empta* possideant
CTh.11.7.5
Imp. constantius a. nemesiano viro perfectissimo comiti largitionum. quotiens quis et privati debitor invenitur et fisci, et abreptus ab uno officio teneatur, ad universi debiti solutionem qui eum abstulit coartetur ac totius summae exactionem in se suscipiat, qui eundem avellendum abstrahendumque crediderit. dat. iiii id. mai. nitzibi amantio et albino conss. (345 mai. 12).
CTh.11.7.6
Idem a. ad eustathium praefectum praetorio. post alia: actores ceterique rei privatae nostrae ad solutionem specierum sollemnium debiti vigoris auctoritate cogantur, ne provinciales rei privatae nostrae fatiget immunitas. dat. viii id. mart., proposita romae limenio et catullino conss. (349 mart. 8).
CTh.11.7.7
Impp. constantius et constans aa. bibulenio restituto praesidi sardiniae. provinciales pro debitis plumbi verbera vel custodiam carceris minime sustinere oportet, cum hos cruciatus non insontibus, sed noxiis constitutos esse noscatur, satis vero sit debitorem ad solvendi necessitatem capione pignorum conveniri. dat. viii id. dec. thessalonicae constantio vi et constante iii aa. conss. (353 [346?] dec. 6).
CTh.11.7.8
Idem aa. ad taurum praefectum praetorio. exactiones provinciarum, quas rectores aut praefecti annonae aut rationales per africam sustinent, a maioribus iudicibus usurpari non debent, sed ab his solis impleri, quibus cura exactionis imminet. dat. iiii non. sept. dinummae, acc. prid. id. nov. karthagine arbitione et lolliano conss. (355 sept. 2).
CTh.11.7.9
Impp. valentinianus et valens aa. ad dracontium vicarium africae. ducenarios ab exactione provincialium secundum constitutionem sacrae memoriae constantii probabilis sinceritas tua iubebit arceri. dat. iii id. mai. hadrianopoli, acc. viii kal. octob. karthagine divo ioviano et varroniano conss. (364 mai. 13).
CTh.11.7.10
Idem aa. ad florianum consularem venetiae. die solis, qui dudum faustus habetur, neminem christianum ab exactoribus volumus conveniri; contra eos, qui id facere ausi sunt, hoc nostri statuti interdicto periculum sancientes. dat. xi kal. mai. treviris valentiniano et valente aa. conss. (368? 370? 373? apr. 21).
CTh.11.7.11
Idem aa. ad florianum comitem rerum privatarum. omnes provinciis praesidentes iussimus conveniri, ut a rei nostrae conventione cessarent, ne principales necessitates in publicum proferentes eadem, qua hactenus, in colonos iniquitate saevirent. illud etiam moderationi adiecimus, ut tripertita esset illatio fiscalium pensionum. sinceritas tua rationales procuratoresque commoneat, ut, quidquid pro iugatione vel capitatione deposcitur, certantibus studiis devotionis exsolvant. dat. viii kal. iun. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 mai. 25).
CTh.11.7.12
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. constantiano vicario ponticae. potentiorum possessorum domus officium provinciae rectoris exigere debet, decurio vero personas curialium convenire, minores autem possessores defensor civitatis ad solutionem fiscalium pensitationum spectata fidelitate compellere. dat. v non. mai. merobaude ii et saturnino conss. (383 mai. 3).
CTh.11.7.13
Idem aaa. ad principium praefectum praetorio. solis die, quem dominicum rite dixere maiores, omnium omnino litium et negotiorum quiescat intentio; debitum publicum privatumque nullus efflagitet; ne aput ipsos quidem arbitros vel e iudiciis flagitatos vel sponte delectos ulla sit agnitio iurgiorum. et non modo notabilis, verum etiam sacrilegus iudicetur, qui a sanctae religionis instinctu rituve deflexerit. proposita iii non. nov. aquileiae honorio n. p. et evodio conss. (386 nov. 3).
CTh.11.7.14
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. rufino praefecto praetorio. apparitores quicumque in collatione auri praecepti fuerint officii sui adhibere servitium, titulorum debita et collationum summas relationis suae fide et adnotatione perscribant sitque ex officialis instructione officium conscium, quid exactum quidve perlatum esse videatur, ne longinqui itineris diversitate susceptor abductus et curiae suae desit et rei familiaris detrimenta sustineat. dat. prid. id. april. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 apr. 12).
CTh.11.7.15
Impp. arcadius et honorius aa. messalae praefecto praetorio. post alia: quoniam plerique callidis precibus rescripta impetrasse dicuntur, ne a solitis compulsoribus exigantur, praesenti iussione monemus, ne praetento velut quodam beneficio clementiae nostrae quicquam in exactione celebranda vetustati et consuetudini derogetur. dat. iiii kal. octob. altini theodoro v. c. cons. (399 sept. 28).
CTh.11.7.16
Idem aa. hadriano praefecto praetorio. missi opinatores cum delegatoriis iudicibus eorumque officiis insistant, ut intra anni metas id quod debetur accipiant; nihil his sit cum possessore commune, cui non militem, sed exactorem, si sit obnoxius, convenit imminere. iudices itaque, qui provinciales passi fuerint opinatoribus delegari, eiusdem quantitatis duplex poena retinebit, et apparitores ex quolibet officio sententiam deportationis excipient, si per semet exigendos voluerint delegare militibus, et curiales temporale manebit exilium, si eos, quos sollemniter exigere consuerunt, opinatoribus putaverint esse tradendos; cum iudicem oportet inquirere debitores, tabularios fideliter prodere nomina dominorum, apparitores sive curiales consuetudine servata regionum convictis debitoribus imminere, ut perceptis congruis emolumentis opinatores impleto anno ad proprios numeros valeant remeare. qui si ultra annum protracti fuerint, iudices et officia absque ulla mora de proprio cogentur exsolvere militibus quod debetur, ipsis adversus obnoxios repetitione servata. quod si ad nos aliqua de retentis opinatoribus querella pervenerit, in duplum ab his protinus exigetur, ut partem debitam miles, reliquum fiscus accipiat. iudicibus quoque eorumque officiis eatenus subvenimus, ut in contumaces debitores cuiuslibet dignitatis auctoritatem suam exerant ac, si impudenter solutio differatur, actores procuratores eorumque praedia persequantur, de eorum quoque nominibus ab nostram scientiam relaturi. dat. iii id. iul. mediolano vincentio et fravito conss. (401 iul. 13).
CTh.11.7.17
Impp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto praetorio. neque agentes in rebus neque sacrarum privatarum vel largitionum palatina officia ex quacumque causa, ex quocumque titulo fiscalis debiti, cum ad provinciam mittuntur, possessores per se audeant convenire, sive id ex praeterito reliquum trahatur seu praesentis temporis tributo solvi conveniat; sed rectores provinciarum frequenter adeundo commoneant eorumque officiis incumbant. quod si rector provinciae imminentem sibi memoratorum declinare molestiam quaerens vel qualibet alia ratione isdem propria auctoritate publicae exactionis permiserit curam, tam ipse quam officium eius vicena auri pondo fisco dependent. dat. vii id. dec. constantinopoli basso et filippo conss. (408 dec. 7).
CTh.11.7.18
Idem aa. anthemio praefecto praetorio. largitionalium titulorum exactionem palatinorum obsequiis vetustatis more consecratam iuxta priscam consuetudinem celebrari censemus, recens conditae legis in hac parte auctoritate sequestrata, quae ritu vetustatis neglecto palatinae munera dignitatis intempestiva legatorum achivorum admonitione abstulerat. ideoque huius statuti praeceptionem, per quam palatinos veteri exigendi functioni constrinximus, commoniti rectores observent. dat. v kal. octob. constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 sept. 27).
CTh.11.7.19
Idem aa. euchario proconsuli africae. tertiam partem canonis fundorum privatorum vel sextam emphyteuticorum ex kal. mart., sicut consuetudo deposcit, reliquam vero canonis summam ex kal. iul. par erit postulari, ne praepostera exactione possessor ad redimendam conventionis cogatur iniuriam. et cetera. dat. prid. kal. mart. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 febr. 29).
CTh.11.7.20 [=brev.11.4.2]
Impp. honor. et theodos. aa. euchario proconsuli africae. post alia: constituto tempore publice apud karthaginem in secretario, admisso populo, exactorum ordinabuntur idoneae strenuaeque personae. de quibus si popularis accusatio ulla processerit, in eorum locum alios par erit destinari, ita ut severa indagatione, si in concussione possessorum deprehensi fuerint, illico et capitali periculo subiaceant, et direptorum quadrupli poena ex eorum patrimonio eruatur. iudices autem triginta librarum auri mulctae acerbitate sciant se esse plectendos, nisi ea, quae salubriter ordinata sunt, necessaria devotione compleverint. dat. prid. kal. mart. ravenna, honorio ix. et theodos. v. aa. coss.
interpretatio. haec lex hoc praecipit, exactores ad exigendas tributarias functiones idoneos esse mittendos, ita ut, si de his populi accusatio ulla processerit, id est querela deposita fuerit, in eorum locum alii dirigantur, ut habita diligenti inquisitione, si in dispendia provincialium de superexactionis crimine convinci potuerint, et capitali periculo subiaceant, et ex eorum facultatibus in quadruplum, quae sunt superexacta, reddantur. iudices vero provinciarum triginta librarum auri se poena noverint feriendos, si haec, quae statuta sunt, implere neglexerint
CTh.11.7.21
Idem aa. euchario suo salutem. grave et contra rerum ordinem iudicamus, ut idem municeps et civitatis necessitatem et exactoris publici subire cogatur officium. quod ne contingat, generali lege sancimus cognitoris, cuius interest, iussione ad praedia mansuetudinis nostrae vel quae sub fisci nomine coeperint retineri moderanda vel ex suo corpore idoneos quosque dari debere vel ex his, si qui perfuncti sacramento militiae absolutione potiuntur. ab his namque convenit, a quibus ratio ob praedam discuti consuevit, administrationem sustineri huiuscemodi praediorum. iudicibus itaque adque officiis poenam quinquaginta librarum auri imponimus, nisi commode obtemperaverint definitis. dat. prid. kal. mart. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 febr. 29).
CTh.11.8.0. De superexactionibus
CTh.11.8.1
Impp. arcadius et honorius aa. caesario praefecto praetorio. si quis exactorum superexactionis crimen fuerit confutatus, eandem poenam subeat, quae divi valentiniani sanctione dudum fuerat definita. capitis namque periculo posthac cupiditas amovenda est, quae prohibita totiens in isdem sceleribus perseverat. dat. prid. non. mart. constantinopoli caesario et attico conss. (397 mart. 6).
CTh.11.8.2
Idem aa. apollodoro proconsuli africae. quidquid ultra debitum elicitum fuerat, eruatur. quod provinciae restitui protinus oportebit. dat. prid. id. mart. mediolano stilichone et aureliano conss. (400 mart. 14). CTh.11.8.3pr.
Impp. honorius et theodosius aa. caeciliano praefecto praetorio. post alia: velut licito committi frequenti laesorum deploratione didicimus, ut maioribus subiectis mensuris atque ponderibus gravi possessor damno quatiatur. iubemus, ut cura et sollertia defensorum hoc fieri a susceptoribus non sinant deprehensosque ad iudicium dirigant, cum ipso commissae fraudis indicio. (409 ian. 21).
CTh.11.8.3.1
Idem fieri notum est, ut provincialibus nostris contestari iniurias suas cupientibus actorum confectio a defensoribus, ordinibus, curatore et magistratibus denegetur idque gratia tribuatur eorum, quos rationabiliter intellexerint arguendos. quod ne accidat, noverint cuncti provinciales, quotiens petitam sibi actorum copiam a memoratis viderint denegari, querellae propriae libellum conscriptum eo tenore quo fuerat contestandum in frequentioribus civitatum locis adfigendum conveniendosque scribas tabularios et cetera officia publica commonenda, per quae libellum colligi oportebit atque invitis supra memoratis personis sub actorum confectione ingeri, quorum quaestione fides possit inquiri: qua probata in eos, quos gestorum petitam confectionem negasse constiterit, vigor iudiciarius exeratur. dat. xii kal. feb. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 ian. 21).
CTh.11.9.0. De distrahendis pignoribus, quae tributorum causa tenentur
CTh.11.9.1
Imp. constantinus a. quoniam decessoris tui litterae missae ad proculeianum tribunum et magistrum officiorum continent quorundam provincialium mancipia abducta pro pignore sub officio retineri, eo quod vestes canonicas vel equos minime intulerunt, atque haec mancipia neque dominos solutis debitis recepisse neque alios comparasse, veritos ne haec rescinderetur distractio: iubemus duorum mensum spatium ad solvenda debita mancipiorum dominis indulgeri, quo transacto nisi debita fuerint persoluta, firmiter mancipia comparabunt quicumque ad emptionem accesserint. proposita prid. kal. ian. castulone severo et rufino conss. (323 dec. 31).
CTh.11.9.2
Imp. constantius a. ad egnatium faustinum praesidem baeticae. si quis fundum vel mancipia ob cessationem tributorum vel etiam ob vestium auri argentique debitum, quae annua exactione solvuntur, occupata convento debitore et aput iudicem interpellatione celebrata, cum solutio cessaverit, sub hasta distracta comparaverit, perpetuam emptionis accipiat firmitatem, cum, si minoris forte persona fuerit inserta, necesse sit quempiam legitimae defensionis indiguisse persona praesertim cum ad iuris etiam praesentis et veteris aequitatem illud quoque indulgendum esse ducamus, ut scilicet par condicio etiam in hac pignorum capione servetur, quae ob fiscale debitum fuerint occupata nihilque intersit, utrumne officium summae rei vel procuratoris an certe rector provinciae id quod debitum fuerit deleget, si etiam in hac debitores forte cessaverint, condicione iuris expressa. dat. prid. id. decemb. feliciano et titiano conss. (337 dec. 12).
CTh.11.10.0. Ne operae a collatoribus exigantur
CTh.11.10.1
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad viventium praefectum praetorio. operarum praebitionem, quae illicite a provincialibus hactenus expetita est, sinceritas tua cessare praecipiat. nullum autem, qui caupona vel propola vel tabernaria lucrum familiare sectetur, cum animalia, quibus prosecutio debeatur, advenerint, si collegiati numero inpares videbuntur, ab hoc obsequio esse patiatur. melius enim est, ut otiosorum sit ista sedulitas, quam ipsas quoque perdat urbes tristis abductio rusticorum. dat. x kal. mart. treviris valentiniano nb. p. et victore conss. (369 febr. 20).
CTh.11.10.2pr.
Idem aaa. ad catafronium vicarium italiae. post alia: operas ad prosecutionem equorum vel diversorum neminem provincialium praebere permittimus, quia non ignoramus per universas italiae civitates...Esse quam plurimos et hunc esse morem, ut, quotiens inpares videntur qui...Prosecutionis officio maiore animalium numero repente veniente, tabernariis oppidorum hoc iniungatur obsequium. (370 aug. 15).
CTh.11.10.2.1
Causam vero pontis liquentiae nolumus nostris praeiudicare decretis: videlicet ob reparationem eiusdem aliquis numerus excusatus habeatur, sed ita eum instaurari oportet, ut a possessoribus civitatis eius territorio suo, quotiens usus poposcerit, reformetur. dat. xviii kal. sep. valentiniano et valente iii aa. conss. (370 aug. 15).
CTh.11.11.0. [=brev.11.5.0.] Ne damna provincialibus infligantur.
CTh.11.11.1 [=brev.11.5.1]
Impp. valent. et valens aa. ad probum pf. p. illyrici. si qui eorum, qui provinciarum rectoribus obsequuntur, quique in diversis agunt officiis principatus, et qui sub quocumque* praetextu muneris publici possunt esse terribiles, rusticano cuipiam necessitatem obsequii, quasi mancipio sui iuris imponat, aut servum eius vel forsitan bovem in usus proprios necessitatesque converterit, sive xenia aut munuscula, quae canonica ex more fecerunt, extorserit, vel sponte haec, quae improbata sunt, oblata non refutaverit, sublatis omnibus facultatibus ultimo subiugetur exitio, et nihilo minus rusticanum, qui se in eiusdem operas sponte propria detulisse responderit, par poenae severitudo constringat. eadem vero circa eos censura servetur, qui xenia aut munera deferri sibi a possessoribus cogunt aut oblata non respuunt. dat. prid. kal. oct. agrippinae, valentin. et valente aa. coss.
interpretatio. si quicumque* ex his, qui provinciarum rectoribus coniunguntur aut militant, vel qui agunt in diversis officiis principatus, vel quicumque* sub occasione publici actus videntur esse terribiles, rusticano alicui necessitatem servitii, velut sui iuris mancipio imposuerint, aut servum ipsius aut bovem in sui operis utilitatem transtulerint, sive xenia aut quaelibet munera crediderint exigenda, vel si oblata non recusaverint, ultimo exitio deputantur, et rerum suarum amissione damnantur
CTh.11.12.0. De immunitate concessa
CTh.11.12.1
Imp. constantius a. ad marcellinum. publicus ac noster inimicus diversis immunitatem dederat iugorum capitationibus et professionibus amputatis. iubemus ergo, ut omnibus omnino haec privilegia derogentur. dat. iii. kal. mai. acindyno et proculo conss. (340 apr. 29).
CTh.11.12.2
Imp. iulianus a. omnes omnino, quicumque capitationis indulgentiam immunitatemque meruerunt, non solum ex annonario titulo, verum etiam ex speciebus ceteris atque largitionibus excepti sunt immunesque erunt; neque enim praestanda dividimus. melius quippe est munificentiae compendium integrum competere quam saepius postulari. dat. prid. kal. mai. constantinopoli mamertino et nevitta conss. (362 apr. 30).
CTh.11.12.3
Impp. valentinianus et valens aa. ad florentium comitem sacrarum largitionum. omnium rerum ac personarum, quae privatam degunt vitam, in publicis functionibus aequa debet esse inspectio. hoc ideo dicimus, quia nonnulli privatorum elicitas suffragio proferunt sanctiones, quibus vectigalia vel cetera eiusmodi, quae inferri fisco moris est, sibi adserant esse concessa. hoc si quando militibus nostris hisve, qui in palatio nostro degunt, praestamus adprobantibus se sacramentis militaribus adtineri, quod concessimus firmum sit adque robustum; ceterum si quis privatorum eiusmodi rescriptione nitatur, cassa eadem sit. vectigalium enim non parva functio est, quae debet ab omnibus, qui negotiationis seu transferendarum mercium habent curam, aequa ratione dependi. dat. x kal. mart. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 febr. 20).
CTh.11.12.4
Imppp. arcadius, honorius et theodosius aaa. basilio comiti sacrarum largitionum. salubribus licet ante prospectum meminerimus oraculis, ut eorum penitus vacuaretur obreptio, qui largitionalibus quippiam commodis derogantes absque palatini officii notione veniam debitae quantitatis mansuetudinis nostrae absolutione meruerunt, iterandae tamen copiam praeceptionis amplectimur, ut praeiudicio segregato non triplum modo, cui primitus videbatur obnoxius, verum etiam quadruplum dispendio digniore exsolvat. praelata litteris viri illustris comitis sacrarum largitionum iii id. iun. honorio vii et theodosio ii aa. conss. (407 iun. 11).
CTh.11.13.0. Si per obreptionem fuerit impetrata
CTh.11.13.1
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad probum praefectum praetorio. privilegia omnia paucis concessa personis in perniciem plurimorum in irritum devocentur omnesque huius modi immunitates qui quacumque ambitione meruerunt, ad aequale provincialium ceterorum consortium reducantur prositque iugatio rei publicae hactenus suspensa. et quo libentius adquiescant, proprio aequanimitatem docemus exemplo id contemptui haberi, quod immune hactenus habeatur facile persuademus ab omnibus faciendum esse quod fecimus. igitur sinceritas tua id ipsum per omnem italiam, tum etiam per urbicarias africanasque regiones ac per omne illyricum praelata oraculi huius auctoritate firmabit. dat. xiiii kal. feb. mediolano merobaude ii et saturnino conss. (383 ian. [?] 19).
CTh.11.14.0. De conditis in publicis horreis
CTh.11.14.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad volusianum praefectum urbi. cavens, ne urbaniciani officiales annonariis necessitatibus misceantur, omnia participe praefecto annonae disponas ac iubeas ad curam propriam revocari. ante omnia autem quae in horreis habentur expendi volumus, ita ut non prius ad frumentum tendatur expensio, quod sub praefectura tua urbis horreis infertur, quam vetera condita fuerint erogata. si forte vetustate species ita corrupta est, ut per semet erogari sine querella non possit, eidem ex nova portione misceatur, cuius adiectione corruptio velata damnum fisco non faciat. ad istud autem negotium arbitratu ac iudicio tuo nobilis prudens fidelis optime sibi conscius pro integritatis meritis adponatur custos ac mensor, qui vel frumenta modio metiatur vel iustis aestimationibus colligat, quanta habeantur in condito. dat. vi id. april. divo ioviano et varroniano conss. (364 [365?] apr. [?] 8).
CTh.11.14.2
Impp. arcadius et honorius aa. florentino praefecto urbi. nihil prius ex horreis consequantur, quam omnis canon, qui antiquitus est institutus, fuerit completus; cognoscente officio urbicariae praefecturae decem libris auri esse multandum, si quae decrevimus, fuerint temerata. dat. vi kal. ian. mediolano arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 dec. 27).
CTh.11.14.3
Idem aa. anatolio praefecto praetorio illyrici. nulli posthac horreaticas species contingendi copia praebeatur. sin vero quisquam temerator horreorum extiterit, qui sibi ex praedictis aliquid audeat usurpare, hanc poenam sciat nostro arbitrio definitam, ut deportationis poenae subiectus totius substantiae cogatur subire iacturam. dat. vii id. iul. constantinopoli caesario et attico conss. (397 iul. 9).
CTh.11.15.0. De publica comparatione
CTh.11.15.1 Imp. constantius a. ad senatum. ad comparationem diversarum specierum, quod synoneton appellatur, actores procuratoresque senatorum per diversas provincias nullam inquietudinem tolerent. dat. v non. mai. tauro et florentio conss. (361 mai. 3).
CTh.11.15.2
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. cunctos formari plenius conveniet, ut in speciebus etiam annonariis, quae a provincialibus sub transactione comparationis pretio expeti solent, sciant nullam sibi necessitatem indictionis imponi, sed huius adscriptionis necessitatem sublatam, mox ab amplissima praefectura pretiis competentibus destinandis. ut nihil trahatur in debitis, quod aut speretur aut promittatur quando solvendum, unusquisque provincialium nostrorum arbitratu proprio et mente devota species petitas isdem pretiis, quae in foro rerum venalium habebuntur, libens praestet ac distrahat, ita ut prius vendendas det species, quam omne, quod in rationem distractionis venerit, aurum fuerit consecutus; potiorum tantum, id est possessorum domibus delegatis, quibus tamen cohortatio imponitur, non necessitas imperatur, ut consensum facilem praebeant super speciebus annonariis distrahendis. haec autem adscriptio inferiores vel plebeios non tenebit, ut usibus publicis profuturas distrahant fruges. proposita prid. kal. feb. beryto richomere et clearcho conss. (384 ian. 31).
CTh.11.16.0. De extraordinariis sive sordidis muneribus
CTh.11.16.1
Imp. constantinus a. ad catullinum proconsulem africae. patrimoniales fundos extraordinariis oneribus vel mediae aut tertiae portionis obsequiis fatigari non convenit, cum eosdem et auri speciem et frumenti plurimum modum constet persolvere, ita ut qui violare statuta temptaverit puniatur. proposita vi kal. sep. karthagine constantino a. v et licinio conss. (319 [?] aug. 27).
CTh.11.16.2
Idem a. ad ulpium flavianum consularem aemiliae et liguriae. ab extraordinariis omnibus fundi patrimoniales adque emphyteuticarii per italiam nostram constituti habeantur immunes, ut canonica tantum et consueta dependant ad similitudinem per africam possessorum. dat. xii kal. iun., lecta aput acta severo et rufino conss. (323 mai. 21).
CTh.11.16.3
Idem a. ad edictum calchedoniensium et macedoniensium. quotienscumque aliquam adscriptionem fieri necesse est, rectorum consiliis et dispositione uniuscuiusque civitatis fiat adscriptio, ne libidini et commodo potiorum multitudo mediocrium subiecta gravibus et iniquissimis adficiatur iniuriis. accepta viii kal. mai. crispo iii et constantino iii aa. conss. (324 apr. 24).
CTh.11.16.4
Idem a. ad aemilianum praefectum praetorio. extraordinariorum munerum distributio non est principalibus committenda, ideoque rectores provinciarum monendi sunt, ut eam distributionem ipsi celebrent manuque propria perscribant adque encauto nomina adnectant, ea forma servata, ut primo a potioribus, dein a mediocribus adque infimis quae sunt danda praestentur. neque umquam sationibus vel colligendis frugibus insistens agricola ad extraordinaria onera trahatur, cum providentiae sit opportuno tempore his necessitatibus satisfacere. quae res neglecta vicariorum tuorum verecundiam tangit, ad rectorum autem officiorum capita venietur. manu autem sua rectores scribere debebunt, quid opus sit et in qua necessitate per singula capita vel quantae angariae vel quantae operae vel quae aut in quanto modo praebendae sint, ut recognovisse se scribant, exactionis praedicto ordine inter ditiores mediocres atque infimos observando. lecta vii id. mai. romae ianuarino et iusto conss. (328 mai. 9).
CTh.11.16.5
Imp. constantius a. ad italicum. privatas res nostras ab universis muneribus sordidis placet esse immunes neque earum conductores nec colonos ad sordida vel extraordinaria munera vel superindictiones aliquas conveniri. et cetera. dat. viii kal. feb. bononiae placido et romulo conss. (343 ian. 25).
CTh.11.16.6
Impp. constantius et constans aa. ad beronicianum vicarium asiae. palatini et constantinopolitani cives pro capitibus seu iugis suis tantum pensitationem atque obsequia recognoscant, extraordinariis et temonariis oneribus liberati. dat. non. mai. constantinopoli constantio iiii et constante iii aa. conss. (346 mai. 7).
CTh.11.16.7
Idem a. et iulianus c. ad populum. sola iubemus exigi, quae factis a nobis indictionibus aliisve praeceptis continentur et quae anniversaria consuetudine antiquitus postulantur: aut, si inexcusabilis necessitas quiddam novum exigat nec dilationem publica utilitas patiatur, referri a ceteris iudicibus ad viros clarissimos praefectos praetorio et eorum arbitrio flagitanda deposci statimque id nostrae intimari clementiae. itaque iudicem, qui ultra iussa aliquid postulaverit, duplum iubemus inferre, officium vero eius quadruplum, viro clarissimo largitionum comite huic exactioni imminente, cum primum ad nos vel praefectos praetorio fuerit querella delata et facinus revelatum, ut et laesi nobis auctoribus aut praefectis recipiant, quod per arbitrium iudicis amiserant. dat. iiii non. april. mediolano constantio a. viii et iuliano c. conss. (356 apr. 2).
CTh.11.16.8
Idem a. et caes. ad taurum praefectum praetorio. placet nullum omnino iudicem de cetero provincialibus inferendum aliquid indicere, ut ea tantum sedulo cunctorum studio pensitentur, quae canonis instituti forma complectitur vel nostra clementia decernit inferenda vel delegatione sollemniter sanciente vel epistulis praecedentibus. sed si quid urguere forsitan coeperit, referri ad celsitudinem tuam statuimus et auctore te fieri et eo persoluto referri ad scientiam nostram, ut nobis iubentibus roboretur. de ceteris quae prospici oportet ante plurimum temporis, insinuetur nobis tempore indictionis ex more promendae. quippe suggerit ratio eius omnia serie contineri. ideoque tituli pensitandi semper ad nostram scientiam perferantur, ut indictione anniversariis vicibus emissa iubeamus inferri merito pensitanda. si quid autem arbitrio suo descripserit provinciales vel exegerit, in duplum inferet et officium eius quadruplum cogetur expendere, super exigenda condemnatione comite largitionum curante. dat. kal. april. mediolano constantio a. viiii et iuliano caes. ii conss. (357 apr. 1).
CTh.11.16.9
Idem a. et caes. ad taurum praefectum praetorio. exemplo africae debent fundi patrimoniales et emphyteutici per italiam constituti ab extraordinariis omnibus excusari. non enim per italiam tantum, sed etiam per urbicarias regiones et siciliam patrimonialium et emphyteuticorum fundorum vires servandas esse perspeximus. proposita romae vii kal. mart. eusebio et hypatio conss. (359 febr. 23).
CTh.11.16.10
Imp. iulianus a. secundo praefecto praetorio. nihil provincialibus indici sine nostra scientia fas est neque rursus ex his quae sunt indicta referri. omnia igitur, quae consuetudo vel dispositio nostra amplectitur, hoc est cursum publicum, translationes, itinerum sollicitudines ceteraque similia cuncti possessores implere pariter compellantur. et cetera. proposita iii id. mart. constantinopoli mamertino et nevitta conss. (362 mart. 13).
CTh.11.16.11 [=brev.11.6.1]
Impp. valent. et valens aa. secundo pf. p. nihil a provincialibus extraordinaria patimur indictione deposci. caveat igitur magnifica auctoritas tua, ne praeter ea, quae a mansuetudine nostra patuerit indicta, tenuiorum oneret functionem; ut, si quis usurpatoria temeritate amplius aliquid fuerit conatus exigere, obnoxius quadrupli repetitione teneatur. quae severitas iussionis ad ordinariorum iudicum officiorumque terrorem debebit excurrere, ut, si eorum vel gratiosa conniventia vel ignobili dissimulatione temeritas admiserit curialis, eos quoque damni similis poena castiget. dat. xiv. kal. april. constantinopoli, valentin. et valente aa. coss.
interpretatio. haec lex hoc praecipit, nihil debere a provincialibus de superindicticiis titulis peti, nisi ea tantum, quae a rerum dominis indicta constiterit. et hoc iubet, ut quicumque* aliquid superexigendum crediderit, quadrupli redhibitione componat. sed et ad ordinarios iudices hanc inquisitionem iubet excurrere, ut etiam si quid in provinciis eorum a quibuscumque* personis aut curialibus factum est, etiam eos similis damni poena castiget
CTh.11.16.12
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad theodorum comitem rerum privatarum. ad virum clarissimum et illustrem praefectum praetorio italiae scripta porreximus, ut ab actoribus et conductoribus patrimonii nostri atque ab his, qui iure perpetuo possederunt, extraordinarii muneris cessaret iniuria neque suburbicariis partibus tironum immineret exactio. sane praestantia tua providere debebit, quatenus frumenti et equorum maturetur exactio. dat. xv kal. april. treviris gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 mart. 18).
CTh.11.16.13
Idem aaa. ad hypatium praefectum praetorio. privatae rei nostrae privilegiis permanentibus nihil extra ordinem praedia iure perpetuo consignata sustineant neque adiectis saepius ac praeter primum delegationis canonem postulatis adficiantur impendiis, quandoquidem neque aurario canoni sub privilegiis aestimato aliquid ex ea iubentibus nobis praebitionum diversitate decutitur et pari cum ceteris aestimari sorte non convenit, quos praeter annonarias functiones aestimata perpetuo pensionum praerogativa nexuerint. proposita karthagine id. april. post cons. syagrii et eucherii. (382 [383] apr. 13).
CTh.11.16.14
Idem aaa. ad syagrium praefectum praetorio. eos, qui cum honore comitum, nomine magistrorum, memoriae praefuerint vel epistulis vel libellis, item eos, qui ibidem peragendis signandisque responsis nostrae mansuetudine obsecundant, omnium vilium munerum ac totius capitulariae sive, ut rem quam volumus intellegi communi denuntiatione signemus, temonariae functionis fieri iubemus exsortes, ita ut eorum uniuscuiusque adscriptio excusetur, non ut onus alterius excipiat, si etiam eius summae sit, ut recipere possit adiunctos, sed aut suum tantum munus agnoscat aut, si complacito opus est, magis alteri ipse societur quam eidem alter adnectatur. hi igitur, qui ex eo gradu e palatio nostro abscesserint, adesse sibi competentia privilegia glorientur; qui vero superioribus dignitatibus creverint, nihilo minus huius loci privilegia praesto sibi fuisse laetentur. lecta iii kal. sep. capuae antonio et syagrio conss. (382 aug. 30).
CTh.11.16.15
Idem aaa. ad hypatium praefectum praetorio. maximarum culmina dignitatum, consistoriani quoque comites, notarii etiam nostri et cubicularii omnes atque ex cubiculariis ab omnibus sordidis muneribus vindicentur; ceteros autem palatina vel militari intra palatium praerogativa munitos ita demum privilegium simile contingat, si prioribus statutis se ad eiusmodi exceptionem docuerint pertinere, ut non singulis indulta personis, sed in commune dignitati vel corpori eiusmodi beneficia doceantur fuisse concessa: circa ecclesias, rhetores atque grammaticos eruditionis utriusque vetusto more durante. sane rerum extraordinariarum munus ab omnibus omnino magnificentia tua sciat esse poscendum nec posthac aut petitionem aut usurpationem cuiquam meminerit profuturam. sordidorum vero munerum talis exceptio sit, ut patrimoniis dignitatum superius digestarum nec conficiendi pollinis cura mandetur aut panis excoctio aut obsequium pistrini nec paraveredorum huiusmodi viris aut parangariarum praebitio mandetur, exceptis his, quibus ex more raeticus limes includitur vel expeditionis illyricae pro necessitate vel tempore utilitas adiuvatur. operarum atque artificum diversorum, excoquendae etiam calcis obsequia nulla de talibus adiumenta poscantur; materiam, lignum atque tabulata exceptorum virorum patrimonia non praebeant; carbonis quoque, nisi eum, quem moneta sollemniter vel fabricatio secundum veterem morem poscit armorum, ab huiusmodi viris praebitio desistat; publicis vel sacris aedibus construendis atque reparandis, hospitalium domorum minime curae subiaceant; viarum et pontium tales sollicitudo non oneret capituli atque temonis necessitas nulla mandetur; legatis atque allectis sumptus possessio huiusmodi privilegiis munita non ferat. hoc tamen his patrimoniis prosit, quae dignitatem proprio videntur nomine possidere, ita ut personis ac dignitatibus indulta beneficia tamdiu unicuique, quamdiu superfuerit, suffragentur. omnes autem, quorum dignitates atque personas hac lege perstringimus, non solum quamdiu militaverint, verum etiam post missionem atque etiam eos, qui simili honore perfuncti sunt, generali praerogativa a praebitione sordidorum munerum vindicamus. dat. v id. dec. antonio et syagrio conss. (382 dec. 9).
CTh.11.16.16
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. ad neoterium praefectum praetorio. sordidorum munerum excusatio delata personis ad heredem successoremve transire non potest. neque enim potest esse perpetuum, quod non rebus sed personis contemplatione dignitatis adque militiae indulsisse nos constat. igitur ne superindictorum nomine cuiusvis domus minus praestet neve quis id audeat postulare, oraculi nostri definitione sancimus. dat. xviii kal. mai. mediolano arcadio a. i et bautone conss. (385 apr. 14).
CTh.11.16.17
Idem aaa. ad principium praefectum praetorio. cogendarum intuitu pensionum a fundis patrimonialibus vel emphyteuticis extraordinaria functionum sarcina removeatur; capiti atque fortunis eorum iudicum atque officiorum, qui privilegia tanta temeraverint, discrimine minime defuturo, si similem rursus inquietudinem movere temptaverint. fundos enim tam patrimonialis iuris quam emphyteutici absque his, quae divali lege praecepta sunt, ad alia iubemus onera non vocari. dat. iii id. dec. aquileiae arcadio a. i et bautone conss. (385 dec. 11).
CTh.11.16.18
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. tatiano praefecto praetorio. extraordinariorum munerum beneficiis nullum omnino potiri iubemus, sed quidquid talis obsequii communis omnibus populis functio postularit, id ab omnibus indiscretum meritis atque personis iubemus impleri. neque sane deest, ubi vel meritorum privilegia vel dignitatum a communione vindicemus, si quidem ea munera, quae sordida nuncupantur, exceptas lege prohibeamus obire personas, scilicet ne ad eorum obsequia amplissimarum etiam militari fastigio nomina dignitatum vel consistoriani comites devocentur. quae simili privilegio ecclesiis, rhetoribus adque grammaticis institutionis utriusque largimur. ac ne in occulto lateat quae sit, munerum enumeratio sordidorum vocabulis ipsis signata respondet. eius igitur patrimonium, quem ab his obsequiis lex nostra defendit, cura conficiendi pollinis non habebit; nullam excoctionem panis agnoscet; nulla pistrinis obsequia dependet; operas atque artifices non praebebit; excoquendae ab eo calcis sollicitudo cessabit; non conferendis tabulatis obnoxia, non lignis, indultam quoque materiem sub eadem exceptione numerabit; nulla paraveredorum et parangariarum praebitione pulsabitur exceptis his, quas raetiarum limes, expeditiones illyricae, quas pastus translatio militaris vel pro necessitate vel pro sollemnitate deposcunt; carbonis ab eo illatio non cogetur, nisi vel monetalis cusio vel antiquo more necessaria fabricatio poscit armorum nullam sollicitudinem publicarum aedium vel sacrarum constituendarum reparandarumve suscipiet; nulla pontium vel viarum constructione retinebitur; temonis sive capituli onera non sentiet; allectis atque legatis nihil in sumptuum collatione numerabit. quae universa ita enumerati viri ad suum noverint privilegium pertinere, ut ea nec uxorum facultatibus indulta congnoscant et suis patrimoniis cum vivendi circumscripta temporibus. neque enim ea, quae laborum contemplatione singulis sunt delata personis, heres poterit vindicare securus. dat. iii non. iul. mediolano valentiniano a. iiii et neoterio conss. (390 iul. 5).
CTh.11.16.19
Idem aaa. tatiano praefecto praetorio orientis. eam legem, quam de extraordinariis sordidisque muneribus expressis vocabulis functionum et insignibus dignitatum sine ulla ambage praescripsimus, ita circa eos, in quos nostra munera redundarunt, servandam esse praecipimus, ut isdem beneficiis non quamdiu militaverint, sed quamdiu vixerint perfruantur. dat. xi kal. april. mediolano tatiano et symmacho conss. (391 mart. 22).
CTh.11.16.20
Impp. arcadius et honorius aa. messiano comiti rerum privatarum. evidenter atque absolute iubemus, ne fundi ad patrimonium nostrum pertinentes, seu conductionis titulo seu perpetuo iure teneantur, aliquid praeter ordinem superindicti vel pretii petiti nomine vel de sordidis quibuscumque muneribus agnoscant. nam hoc et a divis principibus impetratum est et a nostra serenitate reparatum. quisquis igitur iudicum contra fecerit, quinque pondo auri de facultatibus, alia de officiis suis, totidem et de curialibus, qui exsequi male iussa festinant, noverit eruenda. dat. xvii kal. iul. mediolano olybrio et probino conss. (395 [?] iun. 15).
CTh.11.16.21
Idem aa. theodoro praefecto praetorio. privilegia venerabilis ecclesiae, quae divi principes contulerunt, inminui non oportet: proinde etiam quae circa urbis romae episcopum, observatio intemerata custodiet, ita ut nihil extraordinarii muneris ecclesia vel sordidae functionis agnoscat. et cetera. dat. prid. kal. feb. mediolano caesario et attico conss. (397 ian. 31).
CTh.11.16.22
Idem aa. theodoro praefecto praetorio. privilegia venerabilis ecclesiae inminui non patimur, ita ut nihil extraordinarii muneris ecclesiae vel sordidae functionis agnoscant. quidquid igitur praeceptis veteribus reverentia religionis obtinuit, mutilari etiam poenae interminatione prohibemus; ita ut hi quoque qui ecclesiae obtemperant his, quibus cautum est, beneficiis perfruantur. dat. prid. id. iun. mediolano caesario et attico conss. (397 iun. 12).
CTh.11.16.23
Idem aa. et theodosius a. melitio praefecto praetorio. post alia: ab illustribus personis sordida munera et extraordinariae necessitatis damna removemus. et cetera. dat. xv kal. mar. ravennae dd. nn. honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 [409] febr. [?] 15).
CTh.11.17.0. De equorum collatione
CTh.11.17.1
Impp. valentinianus et valens aa. alexandrino comiti rerum privatarum. viceni et terni solidi per singulos equos, qui a colonis atque ab obnoxiis exiguntur, ipsi magis iugiter, quam fraude procuratorum nostrorum equi, offerantur. dat. iii kal. iun. marcianopoli lupicino et iovino conss. (367 mai. 30).
CTh.11.17.2
Impp. arcadius et honorius aa. pompeiano proconsuli africae. sicut dudum praeceptum est, quam primum equorum, qui curatoricio nomine flagitantur, in pretio maturetur exactio, ita ut viceni quidem solidi pro singulis equis a provincialibus exigantur, septeni vero contubernalibus ministrentur. dat. id. feb. mediolano vincentio et fravito conss. (401 febr. 13).
CTh.11.17.3
Idem aa. praefectis praetorio et comiti sacrarum largitionum. equos canonicos militares dioeceseos africanae secundum subiectam notitiam singularum provinciarum ex praesenti duodecima indictione iussimus adaerari, in tribuendis viris clarissimis comitibus stabuli sportulis in binis solidis pro singulis equis servari consuetudinem decernentes. quam formam quodannis observari praecipimus, ut secundum postulationem gaudenti viri clarissimi comitis africae devotissimo militi septeni solidi pro equis singulis tribuantur. dat. xii kal. april. mediolano vincentio et fravito conss. (401 mart. 21).
CTh.11.17.4
Impp. honorius et theodosius aa. herculio praefecto praetorio. constructioni murorum et comparationi transvectionique specierum universi sine ullo privilegio coartentur ad necessitates illyricianas: nam in his dumtaxat titulis nullum sub quodam cessare privilegii velamento censemus, sed sub hac condicione, cum tempus exegerit, huiusmodi collationi subcumbant, ut non tantum requiratur idoneus, verum universi pro portione suae possessionis iugationisque ad haec munia coartentur et a summis sarcina ad infimos usque decurrat. dat. iii id. april. constantinopoli basso et philippo conss. (408 apr. 11).
CTh.11.18.0. Qui a praebitione tironum et equorum excusentur
CTh.11.18.1
Impp. honorius et theodosius aa. melitio praefecto praetorio. tirones, quorum pretia exhausti aerarii necessitas flagitavit, praebere nolumus illustres viros praefectos, cum gerunt infulas dignitatis vel cum sublimem egerint praefecturam; non magistros militum vel comites domesticorum simile munus adstringat, neque enim tirones de facultatibus eorum poscendi sunt, quorum virtus triumphis nostris subiugat de hoste captivos; non praepositum vel primicerium sacri cubiculi, non castrensem, non comitem sacrae vestis, non ceteros cubicularios, non magistrum officiorum, quaestorem vel comites sacri ac privati aerarii illustres, non virum spectabilem primicerium notariorum, non consistorianos comites ac scriniorum magistros vel tribunos et notarios eadem damni multa percellet; non viros spectabiles comites archiatrorum, non comites stabuli, curapalatii, scholares, proximos scriniorum eademque scrinia, comites dispositionum, decuriones, magistrum admissionum et ceteras similes comitum laboribus nostris socias dignitates eiusdem praestationis sors teneat; non tribunos vel praepositos militares post testimonium inveteratae militiae. habeant in commune omnes, sive dum administrant seu postquam administraverint, debitum regiae liberalitatis officium; nemo tirones equos vel praestationem aurariam vereatur, quem sub legis nostrae sanctione prosequimur. illos tantum tironum atque auri munus adstringat, quos honorarios vocavit antiquitas vel qui fasces civilium partium consecuti nulla prius laboribus rudimenta posuerunt. de ipsis etiam militaris nominis viris eos praepositos vel tribunos a privilegiis esse convenit alienos, qui castrorum expertes habentur nec in hostem martio aere caluerunt. dat. xv kal. mart. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 [412] febr. 15).
CTh.11.19.0. De collatione fundorum patrimonialium vel emphyteuticorum et rei privatae
CTh.11.19.1
Imp. constantinus a. ad dometium dracontium. quotiens plures fundum patrimonialem possident, pro portionibus fieri a singulis non vetetur illatio. quorundam enim probata industria ceterorum culpa poterit coherceri. dat. xv kal. mai. sirmi, accepta xv kal. iun. karthagine crispo ii et constantino ii conss. (321 apr. 17).
CTh.11.19.2
Imp. iulianus a. omnes, qui patrimoniales fundos retinent, pro his conveniendi sunt ad universorum munerum functiones, sicut unumquemque privatorum necessitas publicae pensitationis adstringit. et cetera. dat. v kal. april. mamertino et nevitta conss. (362 mart. 28).
CTh.11.19.3
Impp. valentinianus et valens aa. provincialibus byzacenis. ab emphyteuticariis possessoribus annonariam quidem solutionem per quattuor menses ita statuimus procurari, ut circa ultimos anni terminos paria concludantur; aurum vero non ex die x kal. dec. in prid. kalendarum ianuariarum, sed per annum solidum, prout quisque pendere potuerit, inferetur. dat. id. sep. aquileiae divo ioviano et varroniano conss. (364 sept. 12).
CTh.11.19.4
Impp. arcadius et honorius aa. firmino comiti sacrarum largitionum. post alia: qui praedia patrimonialia et emphyteutica, privatae quoque rei perpetuo iure retinent et dominici actores augmenti et superindicticii et onerum raeticorum dicuntur mediam nolle solvere pensionem. igitur iubemus, ut moniti rationales sciant ea, quae a divae memoriae valentiniano constituta sunt, quam primitus esse servanda. dat. viiii kal. iun. mediolano honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 mai. 24).
CTh.11.20.0. De collatione donatarum vel relevatarum possessionum
CTh.11.20.1
Imp. iulianus a. aginatio consulari byzacenae. admodum nobis videtur absurdum et a nostrorum temporum tranquillitate submotum, ut ii, qui proscriptionis sortem pertulerunt, ad exemplum eorum, qui fundos donatos sacra liberalitate tenuerunt, auri atque argenti collationi redderentur obnoxii, quae sub divae memoriae constantio adscripta est, cum multum intersit inter eum, qui principali munificentia perfruitur, et eos, qui propria recuperare meruerunt. dat. prid. id. novemb. mampsystae iuliano a. iiii et sallustio conss. (363 nov. 12).
CTh.11.20.2
Impp. valentinianus et valens aa. ad mamertinum praefectum praetorio. eos, qui rem paternam vel suam a fisco recuperare meruerunt, a collatione auri atque argenti, quae adscripta est et his, qui aliquid a sacra liberalitate meruerunt, tutos defensosque servari praecipimus. dat. vi kal. mai. divo ioviano et varroniano conss. (364 apr. 26).
CTh.11.20.3
Impp. arcadius et honorius aa. hadriano praefecto praetorio. exigua quodammodo aedificiorum pensitatio nullum erga possessiones suas superindicti oneris pondus agnoscat. per omnes autem civitates municipia vicos castella ex horreis balneis ergasteriis tabernis domibus cenaculis, salinis etiam omnibus praeter mancipum, quae populi romani lavacris inserviunt, vel his, quae in memoratis locis sub pensionis locatione retinentur, nullius excepta persona unius anni, hoc est tertiae indictionis devotione congrua a locorum dominis pensio conferatur, excepta scilicet aeternabili urbe, quam ab huiusmodi munere reverentia propriae maiestatis excusat. ea videlicet ratione servata, ut, si qui dominorum defuerit, vel a procuratoribus vel ab his qui haec loca sub conductione detentant, id quod praeceptum est inferatur dominorum rationibus imputandum, ea condicione servata, ut sciant tantum, quantum ipsi percipere consuerunt, omni maturitate oportere conferre. dat. iii non. octob. ravennae stilichone et aureliano conss. (400 [405] oct. 5).
CTh.11.20.4pr.
Impp. honorius et theodosius aa. trygetio comiti rerum privatarum. largitates tam nostrae clementiae quam retro principum ex eo tempore, quo in bene meritos de re publica conferuntur, tenere perpetem firmitatem praecipimus, ut, quod unusquisque meruit et recte transmisit, nec ad heredem nec ad originem filiorum nepotumve sollicitudinem revocetur; nec quisquam pro his possessionibus, quae largitate principali iam dudum in singulos quosque collatae sunt, damnosae conventionis molestiam pertimescat. (423 mai. 19).
CTh.11.20.4.1
Sane, quod non optamus, si umquam extiterit tanta necessitas, ut aliquid in adiumentum aerarii nostri publica requirat expensa, adiuvari nos biennali pensione praecipimus, quae non gravat possessorem, ut et temporum rationem et possessionis, de cuius non potest soliditate dubitari, ante oculos collocemus. ideoque si quando in dono datis intra quinquennium possidentem necessitas dandi forte reppererit, hunc a collatione esse iubemus alienum si vero post quinquennium intra decem annorum spatia fuerit possessor inventus, mediam biennalis pensionis inferat portionem. ii vero, qui supra decennium dono data inventi fuerint praedia possidere, si emerserit ulla necessitas, integra biennali nos adiuvent pensione. (423 mai. 19).
CTh.11.20.4.2
Quod si contra hanc formam scientia iudicis vel exsecutoris conventio pulsandum intra haec tempora iudicaverit possessorem, ad multam sexaginta librarum auri persolvendam se noverint adstringendos. nec officium palatinum hac excusatione utatur, ut paucos esse adserat, ad quorum partes et scrinium haec cura pertineat, sed omnes omnium scriniorum totius militiae, quod sub privato meret aerario, ad praescriptam poenam se noverint adtinendos, ita ut primates praeter damnum etiam cinguli amissione multentur, si cuiquam providentiam simulanti consensum in hac suggestione aut instructionem praebuerint. (423 mai. 19).
CTh.11.20.4.3
Ipsum enim codicem causam concussionis et fraudis et universa scripturarum genera tali conexa negotio, ne vestigia timoris posthac ulla remaneant, in conventu provincialium flammis iubemus exuri eademque poena, si posthac ulla extiterit, quod in ipsa aliave provincia huiusmodi adserat se proferre documentum, pro publica quiete deperire. proposita in foro traiani xiiii kal. iun. asclepiodoto et mariniano conss. (423 mai. 19).
CTh.11.20.5pr.
Imp. theodosius a. asclepiodoto praefecto praetorio. ab universis, qui post obitum divi avi clementiae meae ex munificentia tam divae recordationis patris ac patrui mei quam etiam serenitatis meae fundos cuiuslibet iuris petiverunt, sub hac dispositione reditus conferantur, ut, quicumque a praesenti die triennio possident, unius anni habentes immunitatem pro reliquo biennio medii anni conferant reditus; ex triennio vero usque quinquennium, unius anni; a quinquennio usque ad decennium, biennii; a decennio et ultra, triennii. in qua dispositione etiam ii habebuntur, qui dempto canone possessiones cuiuslibet iuris donationis obtinent titulo aut, cum essent domini possessionum, canonem ex parte vel integrum adimi exoraverunt, ita tamen, ut, qui fundum dempto canone accepit, reditus universos, quos ipse percepit, iuxta datam dispositionem temporis solvat; qui vero dominus constitutus possessionis tantum canonis promeruit relevationem, canonem tantum pro data forma, hoc est aut dimidii anni aut unius aut biennii aut triennii, solvat; eadem ratione etiam illis tenendis, qui relevationem iugationis ex simplici beneficio meruerunt. sane qui inspectorem specialem ac si de ieiunis ac desertis possessionibus, accepisse dicuntur, electionem a sede culminis tui propositam amplectantur et aut solvant, ut dictum est, quod nunc consequuntur lucri pro rata temporum ratione, aut, si hoc moleste tulerint, patiantur denuo alios inspectores dirigi. (424 mai. 13).
CTh.11.20.5.1
Quod si qui ex possessionibus principali sibi quondam liberalitate donatis postmodum quasdam aliis aut venumdedit aut et ipse donavit, pro his quidem, quae venditae probabuntur, ille se statutis praesentibus obnoxium esse cognoscat, qui videtur pretium consecutus. cui vero non vendita, sed legitime donata vel iure successionis adquisita possessio est, is profecto debebit iustius adtineri ad illa praestanda iuxta tempora praefinita, qui adipisci in praesenti ex donata sibimet possessione monstratur. qui vero alterius nomine ex munificentia principali donatos obtinet fundos quique relevationis vel peraequationis beneficium simili modo consecutus ostenditur, ipse ad huiusmodi solutionem debebit adstringi, qui non ut petitor, sed ut dominus et possessor rei poterit adprobari. vel certe si hoc casu quodam patere forsitan non valebit, ab ipsa possessione, quae vel donata vel peraequata aut relevata est, supra dicti fructus beneficii conferantur. (424 mai. 13).
CTh.11.20.5.2
Scituris cunctis, quod, quisquis praedictam praestationem intra quattuor menses, ex quo fuerit admonitus, inferre distulerit, ipsas possessiones, quae donatae eidem videntur, amittet, ii vero, qui certum quid collationis seu functionis indictae pro temporali possessione praestiterint, pleno in posterum beneficii principalis, quod aliquando meruerunt, munere perfruentur. dat. iii id. mai. constantinopoli victore v. c. cons. (424 mai. 13).
CTh.11.20.6pr.
Impp. theodosius et valentinianus aa. antiocho praefecto praetorio. eorum iugorum sive capitum sive quo alio nomine nuncupantur privati iuris vel patrimonialis sive civilis sive templorum, quae a principio imperii divae recordationis arcadii genitoris mei ex petitionibus diversorum vel ultro datis adnotationibusque in praesentem diem qualitercumque relevata sunt vel adaerata levius vel de patrimoniali iure ad privatam vel in aurariam aerariam atque ferrariam praestationem translata, quinta pars commodi, quod ex eo beneficio ad dominos fundorum pervenit, ex eodem tempore exacta pro aestimatis per singulos annos habitis arcae et sacrarum largitionum viribus ex aequo societur. exceptis his, quae in capitatione humana atque animalium diversis qualitercumque concessa sunt, ita ut omnium, quae praedicto tempore atque etiam sub inclytae recordationis avo nostro in terrena sive animarum discriptione relevata sunt usque ad quadringentorum iugorum sive capitum quantitatem pars dimidia publicis censibus adiungatur, ut, si quidem usque ad quadringenta iuga vel capita relevatio facta est, dimidia tantum pars fisco reddatur, si vero amplius aliquid relevatum est, usque ad ducentorum iugorum vel capitum aput beneficium consecutos relevatio firma permaneat, reliqua omnia publicis censibus refundantur. aut enim intra ducentorum numerum pro rata partis dimidiae portione unumquemque relevari conveniet aut ultra eundem minime ad dispendium publicum praestita relevatione abuti, sive in una sive in diversis provinciis vel suo vel interposito nomine huiusmodi beneficium impetravit. nisi si quis se pro fundis sterilibus ac desertis maioris etiam adscriptionis relevationem iuste meruisse firmaverit et inspectore seu peraequatore misso probaverit, non iam secundum nostrum beneficium, quod usque ad ducenta iuga vel capita pro dimidia parte indulsimus, sed pro inspectionis futurae veritate ac fide tributa publica soluturus. (430 dec. [?] 31).
CTh.11.20.6.1
Adaeratis etiam et qualitercumque translatis ex quarta decima feliciter futura indictione translatione vel adaeratione servata modum collationis imponi, qui consecutis partem quandam beneficii reservabit pro regionum diversitate factae adaerationis modum atque omnium, quae in huiusmodi rebus consideranda sunt, qualitatem praefectura amplissima disponente. (430 dec. [?] 31).
CTh.11.20.6.2
Illis solis ab hac discriptione a sublimitate tua sicut visum fuerit disponente penitus eximendis et in praesenti collationis modo mansuris, quae civitatibus vel curiis vel officiis in commune remissa sunt vel aliquando personarum magis indulta, sed ex dispositione amplissimae sedis tuae, si qua sit de relevatione suspicio, inspectioni verissimae subiciendis. (430 dec. [?] 31).
CTh.11.20.6.3
Exactionem vero quintae partis collationum ab exordio imperii divae memoriae patris mei, ut dictum est, iam nunc fieri ab his qui emerunt vel eorum heredibus, si solvendo sint, vel detentatoribus, pro quo quisque possedit tempore, ....Obiit, posterioribus vel novis dominis, ad quos relevata praedia devenerunt, contra suos auctores actionibus legitimis reservandis, neque penitus ullo sub quocumque privilegio dispositione hac eximendo. (430 dec. [?] 31).
CTh.11.20.6.4
Firmiter in futurum et sine ulla discriptionis molestia aput eos, qui meruerunt, divina indulgentia permansura, ita ut ne retractari quidem nec proferri in medium has rursus liceat rationes, completis his, quae in praesenti de causis singulis aut personis pro rerum necessitate statuta sunt. dat. prid. kal. ian. constantinopoli dd. nn. theodosio xiii et valentiniano iii aa. conss. (430 dec. [?] 31).
CTh.11.21.0. De collatione aeris
CTh.11.21.1pr.
Impp. valentinianus et valens aa. modesto praefecto praetorio. aes, quod dichoneutum vocatur, non modo deinceps largitionibus inferatur, verum de usu penitus et conversatione tollatur ac nemini publice hoc habere liceat. (371 apr. 7).
CTh.11.21.1.1
Et conflatores figurati aeris, adulteratores etiam monetae capitalis animadversio persequatur. dat. vii id. april. constantinopoli gratiano a. ii et probo conss. (371 apr. 7).
CTh.11.21.2
Impp. arcadius et honorius aa. hilario. aeris pretia, quae a provincialibus postulantur, ita exigi volumus, ut pro viginti quinque libris aeris solidus a possessore reddatur. dat. v kal. ian. mediolano arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 dec. 28).
CTh.11.21.3
Imp. theodosius a. maximino comiti sacrarum largitionum. perpetuo sancimus generalique decreto, ne cui deinceps ex praecepto comitivae sedis vel per oraculum sacrum vel per divinas adnotationes numinis nostri in nummo vel in specie, nisi ita publica necessitas postularit, propria liceat tributa persolvere, sed ut magis aut ipsam speciem, si hoc usus exegerit, aut aurum, quod aestimatio certa constituit pro centenario aeris, huiusmodi possessor exsolvat. dat. v id. decemb. constantinopoli victore v. c. cons. (424 dec. 9).
CTh.11.22.0. Ne collationis translatio postuletur
CTh.ct.11.22.1
Impp. constantius et constans aa. philippo praefecto praetorio. plerique censum fundorum suorum iugorum ad alias civitates transferre curarunt. uniuscuiusque itaque civitatis censum in omnibus provinciis ad proprias civitates redire censuimus. dat. v kal. aug. constantio iiii et constante iii aa. conss. (346 iul. 28).
CTh.11.22.2
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad neoterium praefectum praetorio. habeat unaquaeque civitas consortem munerum, quem habuit in professione collegam. iugatio omnis, ubi est antiquitus adscripta, permaneat: redeat ad se alio in fraudem munerum translata iugatio. discant ordines, discant reliqui possessores mutato eo, quod non recte est impetratum, quem participem possidendi cognoverint, esse etiam in omnibus socium functionibus. proposita iiii non. mai. arcadio a. i et bautone conss. (385 mai. 4).
CTh.11.22.3
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. ad eusignium praefectum praetorio. transferat, qui orando meruerit ex iudicio tuae magnitudinis, in annonariis dumtaxat commeatibus ex alio loco ad urbem aliam professionem publicae functionis. qui diversis in urbibus non sufficiet respondere exactorum numero crebriori, ad unum, ubi magis possidet, iugationis reliquum modum sine publico detrimento exactorem transmittat. dat. xviii kal. mai. valentiniano a. iii et eutropio conss. (387 apr. 14).
CTh.11.22.4
Impp. honorius et theodosius aa. ad anthemium praefectum praetorio. nonnullos possessores exactionis consuetae more dissimulato eo temeritatis procedere cognovimus, ut quidam auctoritate rescriptionis elicita instantiam compulsorum eludant sub eo obtentu, quod sponte pronius inferant expetenda. qua usurpatione patefacta promulgamus, ut huiusmodi impetrationis novitate supplosa, quae vulgo autopractorium vocatur, universa pensitationis profligandae quae fuit reviviscat sollemnitas et curiales vel apparitio provincialis huius muneris vota procurent, exceptis his, quos eminentissimae tuae sedis specialiter consideratio digessit. dat. xiiii kal. iun. honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 mai. 19).
CTh.11.22.5
Idem a. herculio praefecto praetorio illyrici. quod olim meminimus constitutum, hac generali denuo legis praeceptione sancimus, ne cuiquam liceat praestationes possessionum ad aliud territorium ex alio transferre, sed omnibus modis in eo loci tributaria agnoscatur illatio, quem fides censuum retinet et necessitas publicae adscriptionis adstringit. quod si ulterius ab officio praefecturae praesentia vel priora statuta fuerint temerata, centum librarum auri multa ferietur, sed et singuli, qui nequaquam prohibitis temperabunt, viginti librarum auri dispendia sustinebunt. dat. viii kal. iul. constantinopoli varana v. c. cons. (410 mai. 25 vel iun. 24).
CTh.11.23.0. De protostasia
CTh.11.23.1
Imp. constantius a. ad senatum. protostasiae munus hactenus senatores imposita necessitate sustentent, ut isdem senatorum census implendae necessitatis contemplatione socientur nec cuiusquam alterius iuga aut capita senatorum censibus adgregentur, cum protostasiae munus ita debeant sustinere, ut ad eum numerum, quem ipsi censuali sorte sustentant, senatorum tantum censibus nexis eandem necessitatem debeant explicare. dat. v non. mai. tauro et florentio conss. (361 mai. 3).
CTh.11.23.2
Imp. iulianus a. sallustio praefecto praetorio. prototypias et exactiones in capitatione plebeia curialium munera et quidem inferiora esse minime dubitatur, atque ideo a senatoriis easdem domibus submoveri oportet. et cetera. dat. iii id. mart. constantinopoli mamertino et nevitta conss. (362 mart. 13).
CTh.11.23.3
Impp. arcadius et honorius aa. praesidi frygiae pacatianae. cessantibus his, quae quibusdam cuniculis et subreptionibus impetrata noscuntur, et salvis privilegiis dignitatum, gravitas tua universos faciat protostasiae subcumbere functioni, ut et officia publica maturius peragantur et privatorum merita ex hac distributione providentissime conserventur. dat. prid. kal. iul. constantinopoli arcadio a. iiii et honorio a. iii conss. (396 iun. 30).
CTh.11.23.4
Impp. arcadius et honorius aa. euthymio vicario asiae. qui ex primipilaribus sunt, protostasiae necessitatibus oboedire cogantur nec aliqua se obreptione subtrahere. dat. xii kal. ian. arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 dec. 21).
CTh.11.24.0. De patrociniis vicorum
CTh.11.24.1
Imp. constantius a. et iulianus caes. helpidio. colonorum multitudinem indicasti per aegyptum constitutorum ad eorum sese, qui variis honoribus fulciuntur, ducum etiam patrocinia contulisse. universos itaque, quos tantum sibi claruerit temeritatis adsumere, ut praebeant latebram et defensione repromissa aditum implendae devotionis obclaudant, iubemus urgeri, ut debita, quaecumque vicani, quorum consortio recesserunt, e propriis facultatibus fisci docebuntur commodis intulisse, idem cogantur expendere. eos quoque, quos in defensionem suam videntur suscepisse, ab eorum patrocinio facias separari. dat. prid. non. feb. constantinopoli constantio a. x et iuliano caes. iii conss. (360 febr. 4).
CTh.11.24.2
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad auxonium praefectum praetorio. abstineant patrociniis agricolae subiugandi supplicio, si talia sibimet adiumenta commentis audacibus conquisierint. ii vero, qui propria patrocinia largiuntur, per singulos fundos, quotiens repperti fuerint, viginti et quinque auri libras dare debeant et non quantum patroni suscipere consuerant, sed dimidium eius fiscus adsumat. dat. prid. id. novemb. marcianopoli valentiniano et valente iii aa. conss. (370 [368?] nov. 12).
CTh.11.24.3
Impp. arcadius et honorius aa. heracliano comiti aegypti. quicumque ex officio tuo vel ex quocumque hominum ordine vicos in suum detecti fuerint patrocinium suscepisse, constitutas luent poenas. possessores autem competenter coherciti etiam inviti statutis imperialibus oboedire et muneribus publicis satisfacere cogantur. quoscumque autem vicos aut defensionis potentia aut multitudine sua fretos publicis muneribus constiterit obviare, ultioni, quam ratio ipsa dictabit, conveniet subiugari. dat. prid. kal. octob. olybrio et probino conss. (395 sept. 30).
CTh.11.24.4
Idem aa. eutychiano praefecto praetorio. censemus, ut, qui rusticis patrocinia praebere temptaverit, cuiuslibet ille fuerit dignitatis, sive magistri utriusque militiae sive comitis sive ex proconsulibus vel vicariis vel augustalibus vel tribunis sive ex ordine curiali vel cuiuslibet alterius dignitatis, quadraginta librarum auri se sciat dispendium pro singulorum fundorum praebito patrocinio subiturum, nisi ab hac postea temeritate discesserit. omnes ergo sciant non modo eos memorata multa feriendos, qui clientelam susceperint rusticorum, sed eos quoque, qui fraudandorum tributorum causa ad patrocinia solita fraude confugerint, duplum definitae multae dispendium subituros. dat. vi id. mart. constantinopoli theodoro v. c. cons. (399 mart. 10).
CTh.11.24.5
Idem aa. eutychiano praefecto praetorio. excellentia tua his legibus, quae de prohibendis patrociniis aliorum principum nomine promulgatae sunt, severiorem poenam nos addidisse cognoscat, scilicet ut, si quis agricolis vel vicanis propria possidentibus patrocinium reppertus fuerit ministrare, propriis facultatibus exuatur, his quoque agricolis terrarum suarum dispendio feriendis, qui ad patrocinia quaesita confugerint. dat. viii kal. iun. constantinopoli theodoro v. c. cons. (399 mai. 25).
CTh.11.24.6pr.
Impp. honorius et theodosius aa. aureliano praefecto praetorio. valerii, theodori et tharsacii examinatio conticiscat, illis dumtaxat sub augustaliano iudicio pulsandis, qui ex caesarii et attici consulatu possessiones sub patrocinio possidere coeperunt. quos tamen omnes functionibus publicis obsecundare censemus, ut patronorum nomen extinctum penitus iudicetur. possessiones autem athuc in suo statu constitutae penes priores possessores residebunt, si pro antiquitate census functiones publicas et liturgos, quos homologi coloni praestare noscuntur, pro rata sunt absque dubio cognituri. (415 dec. 3).
CTh.11.24.6.1
Metrocomiae vero in publico iure et integro perdurabunt, nec quisquam eas vel aliquid in his possidere temptaverit, nisi qui ante consulatum praefinitum coeperit procul dubio possidere, exceptis convicanis, quibus pensitanda pro fortunae condicione negare non possunt. (415 dec. 3).
CTh.11.24.6.2
Et quicumque in ipsis vicis terrulas contra morem fertiles possederunt, pro rata possessionis suae glebam inutilem et collationem eius et munera recusent. (415 dec. 3).
CTh.11.24.6.3
Ii sane, qui vicis quibus adscripti sunt derelictis, et qui homologi more gentilicio nuncupantur, ad alios seu vicos seu dominos transierunt, ad sedem desolati ruris constrictis detentatoribus redire cogantur, qui si exsequenda protraxerint, ad functiones eorum teneantur obnoxii et dominis restituant, quae pro his exsoluta constiterit. (415 dec. 3).
CTh.11.24.6.4
Et in earum metrocomiarum locum, quas temporis lapsus vel destituit vel viribus vacuavit, ex florentibus aliae subrogentur. (415 dec. 3).
CTh.11.24.6.5
Arurae quoque et possessiones, quas curiales quolibet pacto publicatis aput acta provincialia desideriis suis vel reliquerunt vel possidere alios permiserunt, penes eos, qui eas excoluerunt et functiones publicas recognoscunt, firmiter perdurabunt, nullam habentibus curialibus copiam repetendi. (415 dec. 3).
CTh.11.24.6.6
Quidquid autem in tempus usque dispositionis habitae a viro illustri decessore sublimitatis tuae ecclesiae venerabiles, id est constantinopolitana atque alexandrina possedisse deteguntur, id pro intuitu religionis ab his praecipimus firmiter retineri, sub ea videlicet sorte, ut in futurum functiones omnes, quas metrocomiae debent et publici vici pro antiquae capitationis professione debent, sciant procul dubio subeundas. (415 dec. 3).
CTh.11.24.6.7
Nequaquam cefalaeotis, irenarchis, logografis chomatum et ceteris liturgis sub quolibet patrocinii nomine publicis functionibus denegatis, nisi quid ex his quae exigenda sunt vel neglegentia vel contemptus distulerit. (415 dec. 3).
CTh.11.24.6.8
Metrocomias possidere nostro beneficio meruerunt, et publicos vicos committere compellantur. dat. iii non. decemb. honorio x et theodosio vi aa. conss. (415 dec. 3).
CTh.11.25.0. De quadrimenstruis brevibus
CTh.11.25.1
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. rufino praefecto praetorio. quotienscumque quadrimenstrui breves ab apparitoribus ducianis ad sedem vestrae celsitudinis destinantur, parilis notitia provinciali quoque tradatur officio, ut, priusquam ad iudicium vestrum examinanda mittantur, ibidem sub utrorumque praesentia conferantur, ut, qui perperam vel petita vel erogata notaverit, confutetur, ne discordante brevium modo in eorum damnum expensa revocetur, qui susceptionibus vel nominationibus obligati quae militum nomine petuntur exsolvant, nec imputari sibi quod exsolverint congemiscunt. dat. xii kal. iun. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 mai. 21).
CTh.11.26.0. De discussoribus
CTh.11.26.1
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad artemium vicarium hispaniarum. quotiens in disceptatione constiterit inique discussionem fuisse confectam et fidem facti non poterit adprobare discussor, ipse in eodem titulo et in eodem modo ad solvendum protinus urgeatur, in quo alterum perperam fecerit debitorem. dat. prid. id. mai. valentiniano nb. p. et victore conss. (369 mai. 14).
CTh.11.26.2 [=brev.11.7.1]
Impp. arcad. et honor. aa. messalae pf. p. maximas praedas hoc pacto agi de provincialibus certum est, ut acceptae semel securitates et regestae polypticis a discussoribus vel apparitoribus denuo postulentur, non quod utilitas publica flagitat, sed ut, si casu est amissa securitas, maior praeda nascatur. decernimus itaque, ut, quando insertae securitates ratiociniis publicis continentur, rursus per iniuriam non petantur. dat. v. kal. dec. mediolano, stilicone et aureliano coss.
interpretatio. lex ista hoc iubet, in hoc maximam praedam exactores de provincialibus exercere, ut post emissas securitates iterum polypticos et securitates incipiant postulare, quod ab his non pro publica utilitate fieri, sed ut, si securitates inventae non fuerint, maior eis praeda nascatur. ideoque statuit, ut, si securitates ratiociniis publicis vel in polypticis exactorum continentur, iterum pro cupiditatis nequitia non petantur
CTh.11.27.0. De alimentis, quae inopes parentes de publico petere debent
CTh.11.27.1
Imp. constantinus a. ad ablavium. aereis tabulis vel cerussatis aut linteis mappis scripta per omnes civitates italiae proponatur lex, quae parentum manus a parricidio arceat votumque vertat in melius. officiumque tuum haec cura perstringat, ut, si quis parens adferat subolem, quam pro paupertate educare non possit, nec in alimentis nec in veste impertienda tardetur, cum educatio nascentis infantiae moras ferre non possit. ad quam rem et fiscum nostrum et rem privatam indiscreta iussimuas praebere obsequia. dat. iii id. mai. naisso constantino a. iiii et licinio iiii aa. conss. (315 mai. 13).
CTh.11.27.2
Idem a. menandro. provinciales egestate victus atque alimoniae inopia laborantes liberos suos vendere vel obpignorare cognovimus. quisquis igitur huiusmodi repperietur, qui nulla rei familiaris substantia fultus est quique liberos suos aegre ac difficile sustentet, per fiscum nostrum, antequam fiat calamitati obnoxius, adiuvetur, ita ut proconsules praesidesque et rationales per universam africam habeant potestatem et universis, quos adverterint in egestate miserabili constitutos, stipem necessariam largiantur atque ex horreis substantiam protinus tribuant competentem. abhorret enim nostris moribus, ut quemquam fame confici vel ad indignum facinus prorumpere concedamus. dat. prid. non. iul. romae probiano et iuliano conss. (322 iul. 6).
CTh.11.28.0. De indulgentiis debitorum
CTh.11.28.1 Imp. iulianus a. ad avitianum vicarium africae. excepto auro et argento cuncta reliqua indulgemus. dat. vii kal. nov. antiochiae, acc. xv kal. april. karthagine iuliano a. iiii et sallustio conss. (363 [362] oct. 26).
CTh.11.28.2
Impp. arcadius et honorius aa. dextro praefecto praetorio. quingenta viginti octo milia quadraginta duo iugera, quae campania provincia iuxta inspectorum relationem et veterum monumenta chartarum in desertis et squalidis locis habere dinoscitur, isdem provincialibus concessimus et chartas superfluae discriptionis cremari censemus. dat. viiii kal. april. mediolano olybrio et probino conss. (395 mart. 24).
CTh.11.28.3
Idem aa. andromacho praefecto urbi. omnium titulorum, sive qui ad illustres viros praefectos praetorio sive qui ad largitiones nostras pertinent, usque in consulatum primum clementiae nostrae, id est usque indictionem quintam decimam, quae proxima fuerit, reliqua universa concedimus. atque ut ipsa memoria reliquorum intercidat, chartas omnes, sive quas tabularii civitatum sive officia iudicum sive officium palatinum sive discussores habent, quibus tamen eius temporis et debitorum nomina et debita continentur, undique in medium congregatas palam flammis iubemus aboleri. post consulatum vero mansuetudinis nostrae, id est a prima indictione in consulatum olybrii et probini, omnium reliquorum exactionem suspendi oportere censemus, donec admoniti ordinarii iudices nominatorios breves absque ulla conscriptos fraude transmittant, quibus aperte liqueat, quae penes minuscularios, quae penes curiales debita, quae etiam in defectis domibus habeantur, his enim praecipue consulendum est, qui iusto remedio indigent. noverint igitur officia ad se omne dispendium rediturum, si occultatis idoneis in eorum locum faeneos defectosve subiecerint. ex consulatu sane olybrii et probini, id est ex nona indictione in praesentem diem adcelerari solutionem omnium conveniet debitorum. eos etiam, qui personalibus debitis sacro aerario tenentur adstricti, id est conductores diversorum portuum ac vectigalium, volumus esse securos. publicani etiam et telonarii, praepositi thesaurorum adque bafiorum, procuratores gynaeceariorum ac monetariorum ceterique, quos omnes in chartis suis officium palatinum sine ullo aetatis fine custodit, decernimus, ut, quaecumque per eos debita contracta sunt, submoveantur. ab heredibus etiam memoratorum exactionis atrocitas conquiescat. dat. vii kal. iul. mediolano vincentio et fravito conss. (401 iun. 25).
CTh.11.28.4
Idem aa. theodoro praefecto praetorio. ab omni intra italiam iugatione, quam munere annonariae functionis absolvimus, etiam glebalem pensionem iubet serenitas nostra removeri. dat. id. sept. mediolano basso et philippo conss. (408 sept. 13).
CTh.11.28.5
Impp. honorius et theodosius aa. honoratis et possessoribus per africam. reliquorum ex fiscalibus titulis cuncta debita nostrae mansuetudinis indulgentia subsequatur. et cetera. dat. vii kal. dec. post cons. honorii viii et theodosii iii aa. (410 [409] nov. 25).
CTh.11.28.6
Idem aa. macrobio proconsuli africae. considerantes africae devotionem usque in initium fusionis quintae universa reliqua, quae tam ad arcam sublimium potestatum quam ad largitiones pertinent, relaxari praecipimus. privatae quoque rei debita similiter relaxamus chartis abolitis, quibus debita publica continentur. dat. vii kal. iul. ravennae varana cons. (410 iun. 25).
CTh.11.28.7
Idem aa. iohanni praefecto praetorio. campaniae tusciae piceno samnio apuliae calabriae, sed et brittiis et lucaniae ex omni praestationis modo, quem antiqua sollemnitas detinebat, quattuor partes iubemus auferri, ita ut ex indictione decima quinque annorum indulgentia contributa partem solvant publicae functionis. ad reparationem sane cursus intra indulgentiae tempus quidquid fuerit postulatum, id solum conferri censuimus. dat. viii id. mai. ravennae lucio v. c. cons. (413 mai. 8).
CTh.11.28.8
Idem aa. seleuco praefecto praetorio. naviculariis intra africam ex quarta decima indictione consulatus valentiniani aug. iii et eutropi viri clarissimi usque ad indictionem quartam consulatus nostri septies et theodosi iterum omnia reliqua indulgemus. dat. iii non. april. ravennae constantio et constante conss. (414 apr. 3).
CTh.11.28.9 Idem aa. anthemio praefecto praetorio. per omnes provincias orientis ex indictione undecima valentiaca in quintam usque nuper transactam indictionem, annorum scilicet quadraginta, id est ex consulatu divorum valentiniani et valentis iterum augustorum usque ad consulatum invictissimi honorii patrui mei septies et meum iterum, omnium generalium titulorum sub aequa lance tam curiis quam collatori privato et patrimoniali, divinae quin etiam domui omnique iuri munifico, nec non et cellariis, praeter trium metallorum debitoribus docimeni, proconensis et troadensis, concessimus reliqua, sive species sive aes pecunia aurum argentumque debetur, ita ut nec horreis et praefectoriae arcae nec nostro aliquid ex his aerario debeatur; sequentis temporis debitis ex indictione sexta usque ad praesentem duodecimam emergentibus necessitatibus reservatis. dat. v id. april. constantinopoli constantio et constante conss. de eadem re scriptum edictum ad populum: ad marcianum comitem sacrarum largitionum: musellio praeposito sacri cubiculi de titulis ad domum sacram pertinentibus: ad rectores provinciarum: et de metallariis edictum ad populum per provincias illyrici et ad rectores provinciarum. (414 apr. 9).
CTh.11.28.10
Idem aa. aureliano praefecto praetorio. indulgentiam, quam ex undecima indictione valentiaca in quintam usque nuper transactam generaliter per omnes provincias et populos sparsimus, nonnulli visi sunt in suum compendium rapinamque convertere, ut fierent privata debita, quae fuerant publica. ideoque ut largitatem nostram non nomine, sed re ipsa provinciales experiantur, a nullo ordine obtentu anticipatae per se illationis ulterius aliquid exigantur, cum eis sufficere debeat ad medellam, quidquid et ipsi ex eadem indulgentia meruerunt, quam sacrilego animo temerare conati sunt. dat. v id. iul. constantinopoli honorio x et theodosio vi aa. conss. (415 iul. 11).
CTh.11.28.11
Idem aa. monaxio praefecto praetorio. primipili reliqua, tamquam ad nuper emissam generalem indulgentiam minime pertineant, flagitari cognovimus. ideoque sancimus primipili quoque reliqua eiusdem temporis relaxari nec quemquam debere pro eo tempore, quod indulgentia definivit, primipili vel cuiuslibet alterius tituli gratia conveniri praeter docimeni, proconensis et troadensis metallorum debitores, quos et dudum latae indulgentiae series comprehendit. dat. v id. sept. heracleae theodosio a. vii et palladio conss. (416 sept. 9).
CTh.11.28.12
Idem aa. palladio praefecto praetorio. praeter censuales functiones campania, quam et vetustatis gravior onerat adscriptio et post hostium vastavit incursio, peraequatis territoriis nonam partem tantummodo praeteriti assis publicarum toleret functionum. picenum vero et tusciam suburbicarias regiones septimam tributorum ad supputationem professionis antiquae per universos titulos iubemus agnoscere, ut reciso antiqui census onere is tantum modus, quem superius comprehendimus, chartis publicis inseratur, hac condicione, ut omnis super desertorum nomine querella in posterum conquiescat. dat. xvii kal. dec. ravennae honorio xii et theodosio viii aa. conss. (418 nov. 15).
CTh.11.28.13
Idem aa. venantio comiti rerum privatarum. breves, quos spectabiles ac probatissimi nobis viri ac palatinorum sacrarum vel ad praetoriana scrinia detulerunt, et professionis modum eum, qui brevibus sedit, scribi volumus, eum vero qui recisus est de chartis publicis iubemus auferri. unde secundum fidem polyptychorum per provinciam proconsularem novem milia duas centurias iugera centum quadraginta unum in solvendo et quinque milia septingentas centurias iugera centum quadraginta quattuor semis in removendis, per provinciam vero byzacenam in praestanda functione septem milia quadringentas sexaginta centurias iugera centum octoginta, septem milia sescentas quindecim vero centurias iugera tria semis in auferenda constat adscripta, ut circa eos, quibus collocata ac relevata sunt praedia, ad securitatem perpetuae proprietatis intermina possint aetate servari. de his vero, quae edictis pendentibus nondum sunt certis adsignata personis, rectores provinciarum decernimus providere, ut manentibus remediis, quae fides supra dicta adtribuit, idoneis collocentur. dat. x kal. mart. ravennae honorio xiii et theodosio x aa. conss. (422 febr. 20).
CTh.11.28.14
Idem aa. rufino comiti sacrarum largitionum. quod de annonariis functionibus per urbicarias regiones clementia nostra concessit, etiam in largitionalibus titulis et emphyteuticis rei publicae praediis custodiri mandamus. amotis igitur reliquis etiam circa largitionales titulos debita ex praesenti indictione constituet chartis abolitis debitorum. capitali sane supplicio percelletur, quisquis provincialem supra constitutum hac auctoritate modum debitae functionis adstrinxerit. regesta vi id. feb. ravennae asclepiodoto et mariniano conss. (423 febr. 8).
CTh.11.28.15
Impp. theodosius et valentinianus aa. tauro praefecto praetorio et patricio. quicumque ex imposita descriptione donatis relevatisque per sacram liberalitatem obnoxium se esse ex parte vel ex integro cognoscit, nostri numinis beneficio liberetur. et cetera. dat. xii kal. iul. constantinopoli ariovindo et aspare conss. (434 iun. 20).
CTh.11.28.16
Idem aa. tauro praefecto praetorio. a sexta indictione, ad quam superior indulgentia usque processit, ad undecimam nuper transactam sub aequa dimensione tam curiis quam possessori privato ac patrimoniali, divinae quin etiam domui, ex omni iure munifico nec non et in speciebus cellariensibus reliqua indulgemus, ita ut, quae in istis viginti annis a sexta, qua dictum est, indictione undecimam usque per omnes titulos sive in speciebus sive pecunia auro argentoque, debentur nomine reliquorum, omnibus concedantur. nihil de his viginti annis speret publicorum cumulus horreorum, nihil arca amplissimae praefecturae, nihil utrumque nostrum aerarium. dat. x kal. mai. theodosio a. xiiii et maximo v. c. conss. (433 apr. 22).
CTh.11.28.17
Idem aa. isidoro praefecto praetorio. debita susceptoribus ante decimam indictionem congregata, quae sedes excelsa pretiis humanioribus adaeravit, ex parte dimidia condonamus, arcae cetera inferri praecipimus. dat. prid. id. iul. constantinopoli isidoro et senatore conss. (436 iul. 14).
CTh.11.29.0. De relationibus
CTh.11.29.1
Imp. constantinus a. ad claudium plotianum correctorem lucaniae et brittiorum. post alia: super paucis, quae iuridica sententia decidi non possunt, nostram debes consulere maiestatem, ne occupationes nostras interrumpas, cum litigatoribus legitimum remaneat arbitrium a sententia provocandi. dat. vi kal. ian. treviris, acc. viii id. feb. regio constantino a. iii et licinio iii conss. (312 [313] dec. 27).
CTh.11.29.2
Idem a. profuturo praefecto annonae. si quis iudicum duxerit esse referendum, nihil pronuntiet, sed magis super quo haesitandum putaverit, nostram consulat scientiam aut, si tulerit sententiam, minime postea, ne a se provocetur, relatione promissa terreat litigantes. dat. iiii id. feb. sirmio constantino a. v et licinio c. conss. (319 febr. 10).
CTh.11.29.3
Impp. valentinianus et valens aa. ad viventium praefectum praetorio. super delictis provincialium numquam rectores provinciarum ad scientiam principum putent esse referendum, nisi ediderint prius consultationis exemplum. quippe tunc demum relationibus plena maturitas est, cum vel allegationibus refelluntur vel probantur adsensu. dat. iii. kal. ian. treviris valentiniano et valente aa. conss. (368? 370? dec. 30).
CTh.11.29.4
Idem aa. et gratianus a. ad apodemium. si quando ratio aut necessitas est in negotiis nostra iudicia requirendi exspectandique responsa, omnem omnino causam relationis series comprehendat, ut recitata consultatione, quae ita est dirigenda, propemodum actorum recensione non opus sit; actis etiam necessario sociandis. dat. vi id. mai. treviris valentiniano nb. p. et victore conss. (369 mai. 19).
CTh.11.29.5
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad eupraxium praefectum urbi. quicumque iudicum vel appellatione interposita vel ipse dubitans relationem in causa vel civili vel criminali spoponderit sese missurum, exemplum opinionis edendae refutatoriorumque dandorum, sed et transmittendae relationis intra eum diem servet, qui constantiniana lege decretus est, ita ut simul omnia ad eam de qua refertur causam pertinentia acta transmittat. quod si qui iudicum posthac non ita observaverit cuncta in relationibus dirigendis, quae iam pridem statuta sunt, eo crimine tenebitur una cum officio, quod ordinem servandorum suggerere neglexerit, quo tenentur, qui sacrilegium admiserint. et cetera. proposita xvi kal. mart. gratiano a. iii et equitio conss. (374 febr. 14).
CTh.11.29.6
Impp. honorius et theodosius aa. palladio praefecto praetorio. numquam ad unius litigatoris querimoniam nostris altaribus suggestio offeratur, ita ut, si cuiusquam ambitione plectenda importunitas id forte meruerit, ei, cuius intentione contra generale factum fuerit constitutum, damnum litis iudex infligat nec umquam in redivivum statum negotium redigatur, quod hac fuerit condicione praesumptum. dat. v id. sept. ravennae d. n. theodosio a. vii et palladio conss. (416 sept. 9).
CTh.11.30.0. De appellationibus et poenis earum et consultationibus
CTh.11.30.1
Imp. constantinus a. ad claudium plotianum correctorem lucaniae et brittiorum. si in negotio civili cognitis utrisque actionibus pronuntiaveris te ad nostram scientiam relaturum, consultationis exemplum litigatoribus intra decem dies edi aput acta iubeas, ut, si cui forte relatio tua minus plena vel contraria videatur, is refutatorias preces similiter tibi aput acta offerat intra dies quinque, quam illi exemplum consultationis tuae obtuleris. iam dicationis tuae est omnia, quae aput te vel aput alios gesta fuerint in eo negotio, consultationi tuae cum refutatoriis litigantis adnectere, ita ut scias et decem dies, intra quos edi consultationem oportet, et quinque, intra quos preces refutatoriae offerendae sunt, continuos debere servari. nam quinque diebus transactis nec offerentem preces refutatorias litigatorem debebis audire, sed sine his, quoniam intra statutum tempus oblatae non sunt, gesta omnia ad nostram referre scientiam. et cetera. dat. iii kal. ian. treviris constantino a. iii et licinio iii conss. (312 vel 313 [313] dec. 30 [27]).
CTh.11.30.2 [=brev.11.8.1]
Imp. constantinus a. ad catulinum. post alia: minime fas est, ut in civili negotio libellis appellatoriis oblatis aut carceris cruciatus aut cuiuslibet iniuriae genus seu tormenta vel etiam contumelias perferat appellator; absque his criminalibus causis, in quibus, etiamsi possunt provocare, eum tamen statum debent obtinere, ut post provocationem in custodia perseverent. ea custodita moderatione, ut eorum provocationes recipiantur, qui easdem non a praeiudicio interposuisse noscuntur aut etiam ante causam examinatam et determinatam, sed universo negotio peremptoria* praescriptione finito vel per cuncta membra decurso, contra iudicem interpositae esse noscantur etc. dat. iii. non. nov. treviris. acc. xv. kal. mai. hadrumeto, volusiano et anniano coss.
interpretatio. ista lex hoc praecipit, non debere appellantem aut carceris custodia aut cuiuslibet iniuriae afflictione constringi, exceptis tamen criminalibus causis, in quibus similis accusantem et accusatum condicio* poenae custodiaeque constringit: et eorum appellationes dicit debere recipi, sed ita, ut qui appellaverit, in custodia teneatur, quo usque ad alium iudicem crimina obiecta perveniant, ut discussis ad integrum omnibus, aut de absolutione aut de damnatione accipiat sententiam finitivam
CTh.11.30.3
Idem a. ad probianum proconsulem africae. appellationum causas, quae per vos in auditorio nostro, quibus vicem nostri mandamus examinis, diiudicantur, ita audire debes, ut edicto, quod super appellationum negotiis finiendis iam generaliter constitutum est, pareas atque eadem negotia quam maturissime explices. dat. viii kal. sept. romae constantino a. iiii et licinio iiii conss. (315 aug. 25).
CTh.11.30.4
Idem a. amabiliano praefecto annonae africae. officii cura est, ut omnes omnino appellationes, quaecumque fuerint interpositae, sollemniter curet accipere nec in recipiendis libellis aliquod genus iniuriae inferendum cuipiam existimet. proposita iii kal. ian. constantino a. iiii et licinio iiii conss. (315 dec. 30).
CTh.11.30.5
Idem a. petronio probiano suo salutem. ex illo tempore, quo in civilibus causis, quae inter privatos moventur, consulturum vel relaturum te esse promiseris vel appellationis a te interpositae sollemnia completa fuerint, nihil posthac tibi quodlibet speciale ac requisitum vel quibuscumque modis favoris gratiam praeferens audiendum est, sed observandum, ut iuxta priora statuta sollemnitatis more expleto gesta ad comitatum omnia dirigantur. et cetera. dat. id. aug. arelato; proposita id. octob. theveste sabino et rufino conss. (316 aug. 13).
CTh.11.30.6
Idem a. petronio probiano suo salutem. supplicare causa pendente non licet nisi forte ei, cui opinionis exemplum negatum est vel instructionis universae subpressa transmissio. quo facto crimen iudici sacrilegii imminebit, qui hoc commisso litigatori supplicandi necessitatem imponit: cui aliter supplicanti dimidiae partis rei de qua agitur imponenda est multa, ut pro iudicis aestimatione fisco pretium inferat. eo etiam, qui terminatam rescripto vel consultatione quaestionem exquisito suffragio refricare conabitur, quoniam maius crimen admittit, in omnem litis aestimationem protinus condemnando et sub sacramenti observatione omni venia deneganda, si quis contra haec supplicare temptaverit. dat. id. aug. arelato; proposita id. octob. theveste sabino et rufino conss. (316 aug. 13).
CTh.11.30.7
Idem a. ad bassum praefectum urbi. litigatoribus copia est etiam non conscriptis libellis ilico appellare voce, cum res poposcerit iudicata. dat. viii id. iun. sirmio gallicano et basso conss. (317 iun. 6).
CTh.11.30.8pr.
Idem a. ad bassum praefectum urbi. manente lege, qua praescriptum est, intra quot dies opinionis sive relationis exemplum privatis iudex debeat exhibere et refutatorii libelli intra quot dies rursum iudicibus offerendi sint, tam in privatis quam etiam in fiscalibus causis ex eo die, quo fuerit quaestio terminata vel ex quo relationem iudex per sententiam promiserit, intra vicensimum diem quaecumque ad instructionem pertinent causae, ad comitatum nostrum properantissime volumus adferri. quod nisi factum fuerit, ab universo officio viginti transactis diebus, quos post latam sententiam placuit supputari, intra viginti alios dies qui sequuntur tantum fisco nostro praecipimus inferri, quanti per aestimationem rationalis emolumentum litis, cuius suppressa fuerat instructio, fidelissime potuerit aestimari. cui capitale supplicium imminebit, si rigorem legis quocumque modo mollire temptaverit. (319 mart. 29).
CTh.11.30.8.1
Eadem poena officio imminente, si quando appellatione vel consultatione pendente vel post decisas nostris responsionibus causas ei, quod ullo modo fuerit impetratum, damnabilem voluerit coniventiam commodare. nam decreta nostra debet ingerere iudicanti ut ipso etiam dissimulante iudice reluctari et tamquam manibus iniectis eos de iudicio producere ac rationum officio traditos statuti prioris nexibus obligare, quorum desideriis violari nostras prospexerit sanctiones. proposita iiii kal. april. romae constantino a. v et licinio c. conss. (319 mart. 29).
CTh.11.30.9
Idem a. ad severum vicarium. ne causas, quae in nostram venerint scientiam, rursus transferri ad iudicia necesse sit, instructiones necessarias plene actis inseri praecipimus. nam cogimur a proferenda sententia temperare, qui sanximus retractari rescripta nostra ad opiniones vel etiam relationes iudicum data non oportere, quoniam verendum est, ne lis incognito negotio dirimatur adempta copia conquerendi. quare perennibus inuretur iudex notis, si cuncta, quae litigatores instructionis probationisque causa recitaverint, indita actis vel subiecta non potuerint inveniri. dat. x kal. iul. aquileiae constantino a. v et licinio c. conss. (319 iun. 22).
CTh.11.30.10
Idem a. ad crispinum. si quis per absentiam nominatus ad provocationis auxilium cucurrerit, ex eo die interponendae appellationis duorum mensum tempora ei computanda sunt, ex quo contra se celebratam nominationem didicisse se monstraverit. nam praesenti, qui factam nominationem cognovit et appellare voluerit, statim debet duorum mensum spatium computari. dat. viii id. iul. constantino a. vi et constantino c. conss. (320 iul. 8).
CTh.11.30.11pr.
Idem a. ad maximum. post alia: nemo in refutationem aliquid congerat, quod adserere intentione neglexerit. quod quidem saepe fit industria, si, quod quis probari posse desperet, in praesenti disceptatione dissimulet, certus se esse revincendum, si commenticia et ficta suggesserit. propter quod cogi etiam singulos oportebit ad proferenda in iudicio universa, quae ad substantiam litigii proficere arbitrantur, atque ea ratione urgeri, ut sciant sibi ex auctoritate legis istius non licere refutatoriis tale aliquid ingerere, quod aput iudicem non ausi fuerint publicare. nam si plena, ut iubemus, adsertio per litigatorem in iudiciis exeratur et integra instructio in consulti ordinem conferatur, stabit ratum ac fidele, quod iudicia nostra rescripserint neque ullus querimoniae locus dabitur nec occasio supplicandi, ut convelli labefactarique iubeamus quae ad relationem eius sanximus, qui neque vera neque universa suggessit. omnes igitur partium allegationes acta universa scripturarumque exempla omnium dirigantur. quod cum universos iudices tum praecipue sublimitatem tuam, qui cognitionibus nostram vicem repraesentas, servare conveniet. (321 ian. 12).
CTh.11.30.11.1
Sane etiam ex eo querimoniae litigantium oriuntur, quod a vobis, qui imaginem principalis disceptationis accipitis, appellationum adminicula respuuntur. quod inhiberi necesse est. quid enim acerbius indigniusque est, quam indulta quempiam potestate ita per iactantiam insolescere, ut despiciatur utilitas provocationis, opinionis editio denegatur, refutandi copia respuatur? quasi vero appellatio ad contumeliam iudicis, non ad privilegium iurgantis inventa sit vel in hoc non aequitas iudicantis, sed litigantis debeat considerari utilitas. dat. prid. id. ian. sirmio crispo ii et constantino ii cc. conss. (321 ian. 12).
CTh.11.30.12
Idem a. ad florentinum. si nominatus magistratus aliquis refragetur, non appellatio, sed querimonia hoc dicetur, appellationis enim verbum in maioribus rebus dici oportet. similiter et si ad exactionem annonariam nominatus de iniustitia queratur, non appellatio, sed querella hoc esse videbitur. ideoque nec tempora appellationum servandasunt, sed mox super huiusmodi querimoniis disceptandum. dat. id. april. constantinopoli severo et rufino conss. (323 apr. 13).
CTh.11.30.13
Idem a. ad iulianum praefectum urbi. nonnulli iudicum inferioris gradus a sententiis suis interponi provocationis auxilium aegre ferentes id efficiunt, ut nobis eorum relationes non necessariae et insolentes ingerantur. igitur volumus, cum ab eorum sententiis fuerit provocatum, super ea quaestione, cuius appellatione interposita iudices esse desierunt, minime eos ad nostram referre clementiam, sed gravitatis tuae, cui nostram vicem commisimus, sacrum auditorium expectari. dat. iii non. aug. heracleae constantino a. vii et constantio c. iii conss. (326 [329?] aug. 3).
CTh.11.30.14
Idem a. victori rationali urbis romae. quoniam nonnulli fisci debitores, cum iussi fuerint debitam summam exsolvere, interposito provocationis auxilio vim exsecutionis eludunt nec iam opinionis exemplum nec refutatorias preces curant petere vel offerre, placuit, ut, si intra dies complendis sollemnitatibus praestitutos ad facienda haec appellatoris cura defuerit, deserta ab eo provocatio aestimetur moxque debitum exigatur. dat. prid. kal. aug. constantio et maximo conss. (327 iul. 31).
CTh.11.30.15 [=brev.11.8.2]
Idem a. ad concilium provinciae africae. non recte iudices iniuriam sibi fieri existimant, si litigator, cuius negotium sententia vulneratum est, a principali causa provocaverit, quod neque novum neque alienum a iudiciis est. ideoque post negotium principale discussum litigatori liceat litem iuris remedio sublevare; et iudices observare debebunt, ne appellatores vel in carcerem redigant, vel a militibus faciant custodiri. pp. iv. kal. aug. karthagine, constantino a. viii. et constantino caes. iv. coss.
interpretatio. lex ista hoc iubet, non debere iudices provinciarum assertiones appellantium ad suam iniuriam revocare, quia hoc nec novum nec alienum a iudiciis esse cognoscitur; et ideo hoc iubet, ut liceat litigatori vitiatam causam appellationis remedio sublevare. hoc etiam specialiter praecepit, ut appellator nec in carcerem nec in quamcumque* custodiam redigatur, sed agendum negotium suum liber observet
CTh.11.30.16
Idem a. ad universos provinciales. a proconsulibus et comitibus et his qui vice praefectorum cognoscunt, sive ex appellatione sive ex delegato sive ex ordine iudicaverint, provocari permittimus, ita ut appellanti iudex praebeat opinionis exemplum et acta cum refutatoriis partium suisque litteris ad nos dirigat. a praefectis autem praetorio, qui soli vice sacra cognoscere vere dicendi sunt, provocari non sinimus, ne iam nostra contingi veneratio videatur. quod si victus oblatam nec receptam a iudice appellationem adfirmet, praefectos adeat, ut aput eos de integro litiget tamquam appellatione suscepta. superatus enim si iniuste appellasse videbitur, lite perdita notatus abscedet, aut, si vicerit, contra eum iudicem, qui appellationem non receperat, ad nos referri necesse est, ut digno supplicio puniatur. dat. kal. aug.; proposita kal. sept. constantinopoli basso et ablavio conss. (331 aug. 1).
CTh.11.30.17
Idem a. ad universos provinciales. qui licitam provocationem omiserit, perpetuo silere debebit nec a nobis impudens petere per supplicationem auxilium. quod si fecerit, deportationis poena plectendus est. dat. kal. aug.; proposita kal. sept. basso et ablavio conss. (331 aug. 1).
CTh.11.30.18
Imp. constantius a. anicio iuliano praefecto urbi. quotiens rationalis vel officii necessitate poscente vel ex praerogativa rescripti inter privatos iudicaverit, si a sententia fuerit provocatum, non ad nostram scientiam referendum est, sed apostolis datis, quod iuxta observatam rationem postulari sufficiet, ad auditorium gravitatis tuae, cui ad vicem nostram delata iudicatio est, partes pervenire oportet, in fiscalibus causis servato priscae consuetudinis more, ut opinione edita universa ad nostram scientiam referantur. dat. xiii kal. iul. serdicae; proposita vi kal. aug. romae constantio a. ii et constante conss. (339 [329] iun. 19).
CTh.11.30.19
Idem a. ad anatolium vicarium asiae. post alia: si ad curiam nominati vel ad duumviratus aliorumque honorum infulas vel munus aliquod evocati putaverint appellandum, intra duos menses negotia perorentur. dat. vi kal. dec. constantio a. ii et constante conss. (339 nov. 26).
CTh.11.30.20 [=brev.11.8.3] Impp. constantius et constans aa. philippo pf. p. iudices cum in civilibus causis tum etiam in criminalibus, in quibus vitae hominum salutisque quodammodo fata tractantur, appellationes admittant, nec denegent vocem in supplicium sententia destinatis. pp. v. id. iun. post cons. constantii iterum et constantis aa.
interpretatio. lex ista hoc praecipit, ut etiam in criminalibus causis, ubi vita utriusque partis in dubium devocatur, liceat appellari, nec appellandi vox denegetur ei, quem in supplicium sententia destinarit
CTh.11.30.21
Idem aa. ad proculum proconsulem africae. si qui fiscale debitum per sententiam luere iussi appellationem frustrationis commento crediderint opponendam, ne moris tergiversantibus abutantur, ilico ad eum missi, cuius vice nostra cognitio est, intra viginti dies appellationis substantiam persequantur, ut vel probata appellatione ad dicationis tuae officium revertantur vel improbata ut legis istius contemptores ad praefectorum praetorio commentarios destinentur. eadem forma servanda etiam, si pessima conscientia forte gravati appellandi causas intra diem supersederint perorare. dat. iiii kal. dec. acindyno et proculo conss. (340 nov. 28).
CTh.11.30.22
Idem aa. ad scylacium. omnes praesides moneantur, ut, si quis provocatione sibi opus esse cognoscit, iuxta morem ordinemque legum accipiant libellos et ad eos qui consuerunt audire transmittant, nec appellantes iniuriarum adflictatione deterritos a suffragio necessariae defensionis expellant. imponimus enim praesentis multae fascem, ut iudex, qui suscipere neglexerit, auri libras x et officium eius quindecim pendat. proposita cyzico vi kal. mart. placido et romulo conss. (343 febr. 24).
CTh.11.30.23
Idem aa. ad rusticum praefectum urbi. dudum meminimus sancientibus nobis esse decretum, ut iuris veteris auctoritate submota nullus clarissimus a praefecti urbis sententia provocandi usurparet licentius facultatem. sed cunctas nobis partes publicae utilitatis atque communis iuris videntibus praestare visum est, ut vetustatis auctoritas et appellandi facultas et origo repetatur, scilicet consenescente priore lege, qua istius modi potestas videbatur exclusa. proposita romae vi non. iul. amantio et albino conss. (345 iul. 2).
CTh.11.30.24
Idem aa. procopio praesidi ciliciae. cum in controversia criminali sive civili iudex ad nos existimaverit referendum, acta, ut gesta sunt, refutatorios libellos, ut oblati sunt, referri oportet: quos quidem exigi et intra praescriptum patria constitutione tempus a iurgantibus flagitari iubemus ac pronuntiamus gravissimam notam esse subiturum, quisquis haec a nobis constituta neglexerit. proposita vi id. nov. filippo et sallia conss. (348 nov. 8).
CTh.11.30.25
Idem aa. ad lollianum praefectum praetorio. quoniam iudices ordinarii provocationes aestimant respuendas, placet, ut, si quis appellationem suscipere recusaverit, quae non ab exsecutione vel a praeiudicio, sed a sententia iurgium terminante fuerit interposita, xxx pondo auri cogatur fisco inferre, triginta alias libras auri officio eius itidem soluturo. dat. viii kal. aug. messadensi; proposita capuae arbitione et lolliano conss. (355 iul. 25).
CTh.11.30.26
Idem aa. ad volusianum praefectum praetorio. post alia: lata sententia, quae pertinet ad bona vacantia et caduca et ad ea, quae indignis legibus cogentibus auferuntur, si quis putaverit provocandum, vox eius debebit admitti. dat. iii kal. aug. arbitione et lolliano conss. (355 iul. 30).
CTh.11.30.27
Idem aa. et iulianus caes. ad taurum praefectum praetorio. de sardinia sicilia campania calabria brittiis et piceno aemilia et venetia et ceteris interpositas appellationes laudabilis sublimitas tua more sollemni debebit audire competenti appellatione terminandas. nec vero ulla poterit esse confusio. praefectus enim urbis nostra responsione conventus praedictis cognitionibus temperandum sibi esse cognovit. dat. sirmio constantio a. viiii et iuliano ii c. conss. (357...).
CTh.11.30.28
Idem aa. ad taurum. patris nostri salutaribus imperatis comperimus dudum esse praeceptum, ut, si a rationali vel comite vel alio, qui curam fiscalis commodi gerit, fiscale debitum postulante fuerit provocatum, ad eos, qui vice nostra huiusmodi cognitionibus praesident, appellatores intra diem tricensimum perducantur, adversus sententias, quas iniquas esse contendunt, exsecuturi proprias actiones. quapropter viginti sufficit dies intra eandem provinciam custodiri, intra quam fuerit provocatum, sic ut ex aliis quadraginta serventur atque intra eorum terminos quod patris nostri constitutio statuit explicetur. dat. xiiii kal. iul. singiduno; proposita x kal. aug. romae eusebio et hypatio conss. (359 iun. 18).
CTh.11.30.29
Imp. iulianus a. ad hymetium vicarium urbis. omnes legitimae appellationes, quaecumque fuerint contra audientiam tuae gravitatis interpositae, indubitanter suscipiantur et post latam sententiam intra triginta dies universa, quae in eiusmodi negotio geruntur, cum refutatoriis precibus seu libellis ad nostrum comitatum mittantur, strenuo videlicet officiali ex his, qui tibi parent, ad hanc sollicitudinem electo, ita ut publicis monumentis confectis dies, quo gerulis gesta tradantur, fideliter designetur. nam x librarum auri multae constituetur officium obnoxium, si statuta nostra aliqua fuerint dissimulatione violata. dat. x kal. octob. antiochiae mamertino et nevitta conss. (362 sept. 22).
CTh.11.30.30
Idem a. ad germanianum praefectum praetorio. his, qui tempore competenti non appellant, redintegrandae audientiae facultas denegetur. omnes igitur, qui contra praefectos urbi seu proconsules seu comites orientis seu vicarios sub specie formidinis provocationem non arbitrantur interponendam, a renovanda lite pellantur. nobis enim moderantibus rem publicam nullum audebit iudex provocationis perfugium iurgantibus denegare. qui vero vim sustinuerint, contestatione publice proposita intra dies videlicet legitimos, quibus appellare licet, causas appellationis evidenti adfirmatione distinguant, ut hoc facto tamquam interposita appellatione isdem aequitatis adminicula tribuantur. emissa xv kal. ian. mamertino et nevitta conss. (362 dec. 18).
CTh.11.30.31
Idem a. ad mamertinum praefectum praetorio. quoniam plerique rectores relationes, quas ad nostrae tranquillitatis comitatum destinare promittunt, supprimere vel differre conantur, prava id conscientia faciente conveniri eos ab illustri auctoritate tua praecipimus, ut intellegant sibi quidem denarum librarum auri, officiis vero suis vicenarum imminere condemnationem, si promissa relatio intra triginta dies non fuerit sine aliqua ambiguitate transmissa his officialibus, per quos convenit gesta transmitti. et quia plerumque contingit, ut gerulis litterarum aliquo casu existente tarditatis obstaculum videatur adferri, ne id quod necessitate contingit ad culpam rectorum redundare videatur, actis aput se confectis diem designare debebunt, in quo transmissio gestorum committitur his, qui huic necessitati deputantur. dat. x kal. april. iuliano a. iiii et sallustio conss. (363 mart. 23).
CTh.11.30.32
Impp. valentinianus et valens aa. salutem dicunt ordini civitatis karthaginis. iudicibus non solum appellationis suscipiendae necessitas videtur imposita, verum etiam triginta dierum spatia definita sunt, intra quae negotii merita ad mansuetudinis nostrae scrinia conveniat destinari, iudice et officio, si statuta fuerint aliqua parte mutilata, multae subiacente. dat. prid. non. feb. mediolano divo ioviano et varroniano conss. (364 febr. [?] 4).
CTh.11.30.33
Idem aa. ad dracontium vicarium africae. quicumque iudicum adversus auctoritatem legis appellationes neglexerit, protinus officio tuo, non rationalis, imminente ad viginti librarum auri exsolvendam multam cogetur, ita ut et officium eius triginta simili celeritate dissolvat. dat. prid. id. sept. aquileiae accepta xviii kal. dec. tacapis divo ioviano et varroniano conss. (364 sept. 12).
CTh.11.30.34pr.
Idem aa. ad symmachum praefectum urbi. si quisquam ausus consultationem sequi circa limina palatii nostri comitatumve fuerit deprehensus, aestimatae litis, quae in controversiam venit, medietatem in auro atque argento fisci viribus inferre cogetur. (364 nov. 9).
CTh.11.30.34.1
Iudex sane, qui relationem promiserit, nisi intra triginta dies dictae sententiae promissam relationem ad nostra scrinia destinarit, ipse quidem notabili sententia reprehensus x librarum auri condemnatione quatietur, officium vero eius, quod non suggesserit nec commonuerit de relationis necessitate, viginti libris auri fiat obnoxium. dat. v id. nov. mediolano divo ioviano et varroniano conss. (364 nov. 9).
CTh.11.30.35
Idem aa. ad modestum praefectum praetorio. cuncta instrumenta, quae iudiciis offeruntur, subiecta consultationi gesta continere debebunt. sed et acta, quae sint ante habita, et monumenta transmittenda sunt, hisque adnectenda sunt testimonia vel confessiones partium et omnia huiusmodi, in quibus causa consistit et habere exitum videatur. dat. kal. aug. marcianopoli valentiniano et valente aa. conss. (370 aug. 1).
CTh.11.30.36
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad eupraxium praefectum urbi. post alia: cum ex causis iustis aliquid, quo minus iudicari statim possit, repperietur incertum ac debitor adversus discussoris statum coeperit reluctari, dilatione postposita super eo, quod exorietur ambiguum, vel sublimitas tua vel vicarius, prout quisque vestrum proximus erit, adhibeat examen. proposita xvi kal. mart. gratiano a. iii et equitio conss. (374 febr. 14).
CTh.11.30.37
Imppp. valens, gratianus et valentinianus aaa. ad thalassium proconsulem africae. post alia: cum de praescriptionibus peremptoriis agitatur examen, si eas praescriptiones iudex ut leves putaverit improbandas et ab eius interlocutione fuerit appellatum, provocatio huiusmodi recipiatur, cum peremptoria praescriptio et definitiva sententia eadem vi vel consumptae causae vel non admittendae videantur operari. sed quoniam evenire potest, ut multae praescriptiones peremptoriae litigatoribus competant, ne in uno eodemque negotio per singulas necesse sit saepius provocari et totiens ad nos referri, omnes peremptorias praescriptiones, quas sibi quisque putaverit competere, cogatur expromere et ita demum, si a cognitore fuerint repudiatae, utatur, si placet, provocationis auxilio. et cetera. dat. iii kal. sept. treviris valente vi et valentiniano ii aa. conss. (378 aug. 30).
CTh.11.30.38
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad syagrium praefectum praetorio. post alia: in condemnationibus appellationes iubemus admitti. dat. xiiii kal. iul. gratiano v et theodosio i aa. conss. (380 iun. 18).
CTh.11.30.39
Idem aaa. ad macedonium comitem sacrarum largitionum. quotiens fiscalibus causis controversiae alicuius dubitatione pendentibus summam sententiae comes aerarii nostri imposuisse detegitur et cogendis obvium debitis provocationis suffugium fuerit obiectum, proprium super eo esse tribuendum praestantia tua discat examen, modo ut frequentibus statuta praeceptis eos praeter debiti modum poena comitetur, quos executionem veteris iudicati superfluae appellationis obiectu suspendisse claruerit. proposita karthagine xv kal. april. syagrio et eucherio conss. (381 mart. 18).
CTh.11.30.40
Idem aaa. ad basilium comitem sacrarum largitionum. omnem, quae de libello scripta recitatur, dici volumus atque esse sententiam atque ab eo provocationis auxilia quisquis efflagitat, ad auditorii sacri venire iudicium neque illic ex praeiudicio poenam vereri, sed appellationis iniustae iustaeve discrimen competenti subire luctamine. praeterea quidquid in cunctis cognitionibus atque conflictibus libelli absque documento et recitatione decernitur, praeiudicii loco iuste ac probabiliter putatur. atque ab eo si vel vocem quisquam provocationis obiecerit vel libellum, disputatione non indiget, quin certa atque manifesta praeiudicii condicione teneatur eumque confestim ab eodem cognitore exigi conveniet ac teneri. dat. prid. kal. sept. merobaude ii et saturnino conss. (383 aug. 31).
CTh.11.30.41
Idem aaa. ad ammianum comitem rerum privatarum. rationales privatae rei causis vel sacri aerarii praesidentes examen praesente fisci advocatione suscipiant. ac si eorum sententia forte fuerit appellatione suspensa, ad eos iudices disceptationis fata transeant, ad quos privatorum hominum causae referri ex provocatione consuerunt, ita ut, si ab illis quoque fuerit provocatum, mansuetudinis nostrae expectetur arbitrium, vel sinceritate tua vel sacrarum remunerationum comite, prout ad quem negotium pertinebit, quid super his, de quibus referatur, gestum sit, scriptis currentibus instruente, ut, sive athuc superest nostra cognitio, mansuetudinem nostram facta suggestione commoneat, sive adquiescentibus partibus terminum negotio datum esse constiterit, plenam rei inquisitionem notitiamque eius accipiat. sane tempora tantum volumus privatis fiscalibusque causis non esse communia, ut antiquo iure fiscalia negotia intra duos menses in eadem provincia, intra quattuor in contigua, intra sex in transmarina dicantur. proposita xvii kal. ian. merobaude ii et saturnino conss. (383 dec. 16).
CTh.11.30.42
Idem aaa. ad agrestium proconsulem palaestinae. probamus verecundiam iudicantis, si superfluam quoque recipiat provocationem, ne interim reliquum negotium audiret. dat. prid. kal. april. constantinopoli richomere et clearcho conss. (384 mart. 31).
CTh.11.30.43
Idem aaa. merobaudi duci aegypti. provocantibus multas nisi ex nostris decretis non patimur imponi. dat. xiii kal. nov. constantinopoli richomere et clearcho conss. (384 oct. 20).
CTh.11.30.44
Idem aaa. ad symmachum praefectum urbi. post alia: obiecta appellatione, etiamsi a praeiudicio interposita dicatur, vel ad nos vel ad cognitorem sacri auditorii sollemniter causa mittatur, cum, si ea provocatio adversum leges fuerit emissa, facile post iudicium sacri examinis ab huiusmodi litigatoribus multa possit exculpi. dat. iii kal. decemb. mediolano richomere et clearcho conss. (384 nov. 29).
CTh.11.30.45pr.
Idem aaa. et arcadius a. ad pelagium comitem rerum privatarum. post alia: cum post sententiam discussoris vel rationalis fuerit provocatum, ad sinceritatem tuam negotium transferatur, ut, si mediocritas negotii aut longinquitas regionis ad iudicium tuum litigatores venire non patitur, iudici provinciae, quem ipse probaveris, negotium deleges. (385 febr. 15).
CTh.11.30.45.1
Appellationes vero transmarinae in iudicio tuo intra anni agantur spatium; de contiguis et non longe positis provinciis appellationes intra constituta iure tempora peragantur. dat. xv kal. mart. mediolano arcadio a. i et bautone conss. (385 febr. 15).
CTh.11.30.46
Idem aaa. ad florentium comitem sacrarum largitionum. post alia: cum super fiscali debito emerserit provocatio, in eadem provincia vicensimo die negotii merita noscenda sunt, ita ut secundum generalis arbitrium sanctionis xl dierum ex contigua provincia spatia sufficiant. dat. vii kal. dec. aquileiae arcadio a. i et bautone conss. (385 nov. 25).
CTh.11.30.47
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. cynegio praefecto praetorio. cum antea sit constitutum, ut consultationem iudicis ad comitatum sacrum missam litigatorum nemo sequeretur, hoc integra deliberatione sancimus, ut, si ad consultationem anno decurso non fuerit aliqua ratione responsum, litigatores quorum interest collectis omnibus gestis et ipsius relationis exemplis veniendi ad comitatum nostrae serenitatis habeant liberam facultatem. dat. vii kal. feb. constantinopoli honorio nb. p. et evodio conss. (386 ian. 26).
CTh.11.30.48
Idem aaa. ad eusignium praefectum praetorio. revocare appellationem suam unicuique minime permittatur, sed sacro auditorio totius negotii examinatio reservetur. quod si hac lege neglecta gratiam siverit appellationis, et ipse quinquaginta libras argenti et eius officium parem summam condemnationis inferre cogetur. dat. xiiii kal. iun. mediolano valentiniano a. iii et eutropio conss. (387 mai. 19).
CTh.11.30.49
Idem aaa. albino praefecto urbis romae. in negotiis, quae in urbe venerabili nostri patrimonii nomine ventilantur, id iuris tulimus, ut, si ducentarum librarum argenti negotium quod agitur summam aestimationemque transcendit, a rationalis sententia provocantes comitivae privatarum sequantur examen. si vero intra praestitutum modum litigii summa se cohibet, sublimi eminentiae tuae sacrum nostri numinis iudicium delegamus. dat. viii kal. aug. romae timasio et promoto conss. (389 iul. 25).
CTh.11.30.50
Idem aaa. victorio proconsuli asiae. eum, qui procuratorem suum cum appellatione ante sententiam adversum se latam ad iudicium dirigit, iudiciaria auctoritate iubemus praeiudicialis multae excipere ac sustinere iacturam. emissa prid. non. april. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 apr. 4).
CTh.11.30.51
Idem aaa. apodemio praefecto praetorio illyrici et italiae ii. quibus causis non est provocatio respuenda, iubemus respuentem iudicem xxx librarum auri, obsecundantem officii gratiam quinquaginta esse feriendam. dat. v id. iun. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 iun. 9).
CTh.11.30.52
Idem aaa. have, rufine karissime nobis. nihil sub sacri iudicii examine de ea parte negotii debet definiri, de qua nihil in exordio aput praesidem aut institutum fuerit ac probatum. dat. iiii kal. octob. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 sept. 28).
CTh.11.30.53
Impp. arcadius et honorius aa. ennoio proconsuli africae. post alia: libellis vel edictis factae citra consilium publicum non valeant nominationes; de quibus nec appellari necesse est, si sollemnitas deest. dat. xvii kal. iun. mediolano olybrio et probino conss. (395 mai. 16).
CTh.11.30.54
Idem aa. andromacho praefecto urbi. si ante annum relationi missae responsum sacra scrinia non dedissent, causae litigatoris commonitio non nocebit. post quod, etiamsi aliqua constitutio manasse monstratur, quae venientes rei, de qua agitur, ut dudum, amissione constringit, in quo ei, quae tempus designat, nihil intellegitur detraxisse, quia nullam indulti anni nec adtigit nec sustulit mentionem. atque ideo positum vigorem legum scitaque servabunt, si intra annum missae relationis impatientia litigatoris eruperit, vel condicio praestituta vel poena. transacto autem anni curriculo nemo venire prohibebitur, quominus a clementia nostra repetat oraculum, quod lex praescripta anni definitione distulit, non ademit. dat. viii kal. iun. mediolano olybrio et probino conss. (395 mai. 25).
CTh.11.30.55
Idem aa. messalae praefecto praetorio. in negotiis civilibus cum nihil sit, quod ante appellationem iudicio principali indigeat, agnitis partium allegationibus atque pensatis terminari oportet controversias, non dumtaxat consultatione differri. neque enim fas est, quod aput infirmum disceptatorem definiendi constantiam provocantis trepidatio retardavit, litigatorem sub consultationis ambiguo iugi expectatione pendere. dat. xiiii kal. iun. arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 [399/400] mai. 19).
CTh.11.30.56
Idem aa. nebridio proconsuli asiae. repugnantes priscorum sententias nostra serenitas temperavit. si quis itaque libellos appellatorios ingesserit, sciat intra triduum post oblationem legitimam, non ex quo est sententia deprompta, appellatorem habere licentiam arbitrium commutandi, ne iustae paenitudinis humanitas amputetur. dat. xi kal. aug. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 iul. 22).
CTh.11.30.57
Idem aa. ad eutychianum praefectum praetorio. post alia: addictos supplicio et pro criminum immanitate damnatos nulli clericorum vel monachorum, eorum etiam quos synoditas vocant, per vim atque usurpationem vindicare liceat ac tenere. quibus in causa criminali humanitatis consideratione, si tempora suffragantur, interponendae provocationis copiam non negamus, ut ibi diligentius examinetur, ubi contra hominis salutem vel errore vel gratia cognitoris obpressa putatur esse iustitia; ea condicione, ut sive pro consule, comes orientis, augustalis, vicarii fuerint cognitores, non tam ad clementiam nostram quam ad amplissimas potestates sciant esse referendum. eorum enim de his plenum volumus esse iudicium, qui, si ita res est et crimen exegerit, rectius possint punire damnatos. et cetera. dat. vi kal. aug. mnizo honorio a. iiii et eutychiano conss. (398 iul. 27).
CTh.11.30.58pr.
Idem aa. theodoro praefecto praetorio. multorum querellis excitati hac lege sancimus, ut, si quis provocatione interposita suspecti iudicis velit vitare sententiam, in hac voce liberam habeat potestatem nec timeat contumeliam iudiciorum, cum et ab ipsa iniuria possit facile provocare, maxime cum a solis tantum praefectis non sine dispendio causae provocare permissum sit. sciant igitur cuncti sibi ab iniuriis et suspectis iudicibus et a capitali supplicio ac fortunarum dispendio provocationem esse concessam. (399 iun. 7).
CTh.11.30.58.1
Quod si quis posthac iudicum appellatione emissa libellos quoque oblatos audire noluerit, viginti librarum auri dispendio multabitur; officium vero eius nisi huic pertinaciter restiterit atque actis ita contradixerit et, quid iure sit constitutum, ostenderit, viginti quinque libras auri largitionibus nostris inferre cogetur. dat. vii id. iun. mediolano theodoro v. c. cons. (399 iun. 7).
CTh.11.30.59
Idem aa. simplicio praesidi tripolitanae. nullum ita credimus contumacem, ut appellationem interpositam legibus audeat recusare. quam ob rem teneat apparitio veterem disciplinam nec a suggestionibus necessariis metu eius, cui ad tempus paret, retrahatur. xxx autem libras auri aerario nostro cogetur inferre, qui obiectam provocationem iure neglexerit et eadem officium, si coniventiam praestet iudici, poena retinebitur. dat. prid. id. iun. veronae theodoro v. c. cons. (399 iun. 12).
CTh.11.30.60
Idem aa. pompeiano proconsuli africae. cum de appellationibus recipiendis necne promulgatarum legum sufficiat auctoritas atque his, qui rite ab iniusta sententia provocantes audire noluissent, sit poena proposita, poena etiam officio constituta, sive in criminalibus sive in civilibus causis fuerit iudicatum, attamen nostro etiam motu decernimus, ut veterum statuta serventur, quae nullum patimur umquam impune violare. dat. kal. iun. mediolano stilichone et aureliano conss. (400 iun. 1).
CTh.11.30.61
Idem aa. flaviano praefecto urbi. quotiens vir spectabilis vicarius venerandae urbis negotium aliquod praemissa inscriptione cognoscit atque ab eius sententia fuerit provocatum, ad nostram clementiam referri decernimus. sin vero huiusmodi examen arripuerit, in quo sine ullo legis vinculo non tam crimen obicitur quam cuiusdam criminis conflatur invidia lataque sententia appellatione suspenditur, illustrem sedem tuam editis ex more apostolis sacra vice audientiam praebere sancimus. dat. xiiii kal. septemb. brixiae stilichone et aureliano conss. (400 aug. 19).
CTh.11.30.62
Idem aa. et theodosius a. ad diotimum proconsulem africae. in negotiis, quae ex appellatione descendunt, veterem consuetudinem volumus custodiri, illud addentes, ut, si quando a gentilibus vel a praefectis eorum fuisset interposita provocatio, sacrum sollemniter, hoc est proconsularis cognitionis praestoletur examen. dat. xi kal. aug. ravennae stilichone ii et anthemio conss. (405 iul. 22).
CTh.11.30.63
Idem aaa. anthemio praefecto praetorio. in his causis, quae praesentes arbitros ex sententia vestrae magnitudinis sortiuntur, vel in ea civitate seu provincia qua degetis sive in proximis atque contiguis provinciis, lex antiqua propriam obtineat firmitatem, ut duobus exactis mensibus dies sit ultimus temporalis et intra triginta dies reparatio postuletur. ubi vero in longioribus ac remotis provinciis eadem litis ac dilationis ratio pensabitur, ad eorum instar, quos a rectoribus provinciarum eorumque sententiis convenit appellare, sex mensum temporalis dies, trium reparationis nomine dilatio praebeatur. dat. xiiii kal. ian. constantinopoli stilichone ii et anthemio conss. (405 dec. 19).
CTh.11.30.64pr.
Impp. honorius et theodosius aa. iuliano proconsuli africae. non ignoramus post interpositam provocationem in causis fiscalibus antiquitus constitutum, ut viginti dies constituti intra provinciam videantur et ut sacri auditorii cognitores divinae domus negotia terminarent, ex contigua vero provincia intra quadraginta dies negotia universa discingerent. verum serenitas nostra certum moderamen invenit. praecipimus itaque, ut praeter hos viginti dies, quos lex augusta constituit, viginti alios iungeremus. quorum quidem omnium haec erit forma servanda, ut, quocumque die ex adiectis viginti diebus fuerit negotium peroratum, sacri auditorii habere reverentiam iudicetur sitque ultimus, etiamsi non quadragensimus comprobatur. quae idcirco ita custodienda sancimus, ne, si unius tantum observabitur dies, aut aegritudo iudicantis aut litigantis fuerit occupatio, recte praefinitum tempus interdum distulisse videatur. ideoque hanc reverentiam cunctis his, qui superadditi sunt, diebus statuendam esse censuimus, ut nihil postea excusationis occurrat. lapsos enim post hoc tempus reparationem praecipimus non habere: ac ne medio tempore officii colludium differat litigantem, viginti librarum auri multam praecipimus imminere, ut, si eorum culpa atque colludio, quos suggerendi cura constringit, negotium claruerit fuisse dilatum, praescriptae multae teneantur obnoxii. si in tot diebus utilitatibus suis non adfuerit litigator, cui adversus fiscum nostrum iurgium manet, emenso iam tempore nullius reparationis beneficium speret, solam fisco exsecutionem superesse iam noverit. (412 oct. 15).
CTh.11.30.64.1
In contiguis quoque provinciis, in quibus quadraginta dies dedit antiquitas, sub simili condicione alios xxx dies iungi praecipimus, ut adiecti temporis spatium sub ea definitione custodiant et omni adiecto tempori sit dies ultimus, quocumque potuerit definiri. emenso tamen tempore litiganti reparationem penitus iussimus inhiberi. officium sane ad eandem multam praecipimus retineri, si eius dissimulatione actum esse constiterit, quominus negotium peroretur. dat. id. octob. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss. (412 oct. 15).
CTh.11.30.65
Idem aa. symmacho proconsuli africae. praescriptiones fori in principio a litigatoribus obponendas esse legum decrevit auctoritas nec ab interlocutionibus appellandum esse duxerunt. quod si quis id fecerit, praeiudicialem multam subire cogetur, quae priscis sanctionibus continetur. hac igitur lege sancimus, ut appellatio litigantium intra tempus iure praescriptum suscepta nectatur annalibus et promissa relatio intra xxx dies legibus definitos ad sacra scrinia destinetur. quam legem nisi in omnibus causis universorum iudicum et officiorum executio devota servaverit, statutum priscis sanctionibus multae modum ab his mox iubemus exculpi. dat. v kal. septemb. ravennae honorio x et theodosio vi aa. conss. (415 aug. 28).
CTh.11.30.66
Idem aa. monaxio praefecto praetorio. omnes, quorum in causis sententiae iudicum appellatione suspensae sunt, vel medio tempore transegisse demonstrent vel, si non transegerunt, consultationes eorum quantocius nostris auribus intimare cogantur, ut responsa legibus competentia mereantur, illa videlicet lege servanda, qua cavetur neminem litigantium post interpositam appellationem intra annum ad sacrum comitatum nostrae maiestatis accedere. dat. viii id. mart. constantinopoli monaxio et plinta conss. (419 mart. 8).
CTh.11.30.67
Idem aa. asclepiodoto praefecto praetorio. post alia: si appellationem oblatam, in qua vel tuae amplitudinis vel urbanae praefecturae sacrum auditorium postulatur, iudex non susceperit vel suscepta appellatione apostolorum copiam denegaverit, ad deponendam super hac iniquitate querimoniam nec non etiam conveniendum adversarium ex prolata sententia iuxta antiquum ius anni metas habeat litigator. vel si huiusmodi appellatio suscepta non fuerit, in qua inferiorum iudicum sacra desideratur auditio, ad haec eadem facienda sex menses habeat litigator. si vero arbiter appellationem suscipere aut relationem dare contempserit, quattuor mensum tempora observentur. ut his quae statuimus actitatis pareat appellator temporibus, quae de appellationibus definita noscuntur. et cetera. dat. iii kal. april. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss. (423 mart. 30).
CTh.11.30.68
Impp. theodosius et valentinianus aa. celeri suo salutem. in privatae rei causis praeter pensionum et competitionum negotia de ceteris titulis ex appellatione a rationalis iudicio proconsulem oportet cognoscere. salva enim nostrae reverentia maiestatis ius nobis cum privatis non dedignamur esse commune. dat. v kal. mart. ravennae post cons. felicis et tauri vv. cc. (429 febr. 25).
CTh.11.31.0. De reparationibus appellationum
CTh.11.31.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad mamertinum praefectum praetorio. si possessor in iudicio superatus provocationis auxilio se defenderit et temporibus fuerit evolutus, intra mensem tertium redintegrari sibi exhaustum postulet spatium. id ni fecerit, dictam in eum volumus manere sententiam. similis etiam ratio ex iudicio magistratuum esse debebit, tamen ut in eo artiores metae temporum serventur; intra xxx enim illic dies reparationem poterit adipisci, ne sententiam impositam rerum effectus competens subsequatur. dat. id. octob. veronae divo ioviano et varroniano conss. (364 oct. 15).
CTh.11.31.2
Idem aa. ad symmachum praefectum urbi. etsi post iteratum temporis lapsum nulli reparationem praescriptio legis indulgeat, tamen his iuris beneficia subveniunt, quorum non studio aut culpa, sed aegritudo iudicis vel rei publicae interveniens negotium, ne persequerentur, obstiterit. dat. xiiii kal. mart. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 febr. 16).
CTh.11.31.3
Idem aa. ad olybrium praefectum urbi. si in sacrae cognitionis examine audientiam necessitas publica vel aegritudo iudicis abnegaverit, intra tres menses reparatio postuletur atque in adversariorum notitiam impetrata reparatio perferatur. ac ni utrumque intra hos tres menses fuerit effectum, sententia, quam appellator provocatione suspenderat, convalescat. quotiens vero a magistratibus pedaneisque iudicibus dicta sententia appellatione suspenditur, super qua disceptatio non auditorii sacri, sed ordinariorum iudicum cognitione tractanda est cuique duo ad peragendum menses causarum urgentium conclusione tribuuntur, si forte sine appellatoris studio praedictus lapsus inciderit, intra xxx dies reparatio postuletur. dat. xiiii kal. april. treviris valentiniano et valente aa. conss. (368? 370? mart. 19).
CTh.11.31.4
Idem aa. et gratianus a. ad olybrium praefectum urbi. si qui ex iustis causis, quae divorum parentum nostrorum constitutionibus comprehensae sunt, per occupationem eius iudicis, qui est in sacro auditorio cogniturus, ad reparationis possunt beneficium pertinere, trium mensum tempus in utroque custodiant, scilicet ut priusquam id possit elabi, et redintegrent evoluta curricula et redintegrata denuntient aut certe cavillatione submota his quae statuta sunt obsecundent. dat. xiii kal. iul. altaripa valentiniano n. p. et victore conss. (369 iun. 19).
CTh.11.31.5
Idem aaa. ad olybrium praefectum urbi. in speculis agat is, adversus quem in sacro auditorio causa reparanda est et, an intra tres menses reparationem adversarius mereatur, exploret ac statutum scitis triumphalibus diem sedulus in iudiciis litigator observet. incumbat quoque appellatori cura, ut, si adversarius ex loco, quem habitare consuevit, forte subterfugiat, pergat cum officio publico hominique eius, quem in loco reppererit, conventionem tradat ad adversarium perferendam idque ita gestum esse curator aut magistratus rescripti publici vel actorum testificatione confirmet. quibus impletis si is, cuius conventio curata est, iudicium obire neglexerit, ferat hanc desidiae contumaciaeque multam, ut urguens negotium ipso quoque absente dicatur diligentique iudicantis examine sententia proferatur ea, quam aequitatis ratio et iuris praescripta dictaverint. dat. xviii kal. sept. altino valentiniano et valente iiii aa. conss. (373 [370] aug. 15).
CTh.11.31.6 [=brev.11.9.1]
Impp. valent. et valens aa. ad modestum pf. p. reparatis intra mensem tertium ex priore lege temporibus, in notitiam hoc ipsum adversarii per denuntiationem ex more celebrandam iubemus sine dilatione perferri; scilicet ut, interiectorum spatiorum dinumeratione servata, ad debitum partes iudicium revertantur. quod si is, cui reparata sunt tempora, ultra dinumerationem crediderit differendum, lata adversus eum sententia roboretur, atque in exsecutionem semel iudicata ducantur. dat. vi. id. dec. constantinopoli, valentin. et valente iv. aa. coss.
interpretatio. lex ista hoc praecipit, ut, si quis videtur iniuste in causa sua victus, reparatis ante tertium mensem temporibus, quae appellationi videntur fuisse concessa, statim hoc ipsum in adversarii sui notitiam deducere procuret, et intra tempora, quae appellationi constituta sunt, de hoc ipso negotio is, qui appellavit, ut sibi credit competere, agere non moretur. quod si facere neglexerit, sententia, quae adversus eum lata fuerat, perseveret, et data exsecutione in omnibus compleatur
CTh.11.31.7
Imppp. gratianus, valentinianus et theodosius aaa. ad siburium praefectum praetorio. si possessor primis dicendi negotii temporibus excussus intra tres menses instaurationem non potuerit postulare ob id, quod copiam ad iudicia veniendi hostis obsaepserat, iuris beneficium eiusmodi occasione non perdat sitque depulsis perduellionibus haec prima litium rerumque reparatio, ut, cum primum adiri potuerit sacrae cognitionis auditor, cognitis causis praesidium amissae instaurationis indulgeat. dat. iii non. dec. treviris auxonio et olybrio conss. (379 dec. 3).
CTh.11.31.8
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. victorio proconsuli asiae. quotienscumque in his negotiis, quibus aliqui ad curiam devocantur, primus temporum lapsus inciderit, intra xxx dies sub ea definitione, qua cautum est, reparatio postuletur et petitae reparationis tenor in adversae partis notitiam perferatur. dat. viii kal. mai. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 apr. 24).
CTh.11.31.9
Impp. honorius et theodosius aa. asclepiodoto praefecto praetorio. post alia: appellatoribus, qui praefinito tempore iudicia non observaverint, haec tempora custodienda sunt, ut, si contra arbitri definitionem fuerit appellatum lapsumque provocator incurrerit, tempora priscis statuta legibus observentur: secunda reparatione, quam provocanti ab arbitro serenitas nostra concedit, in ea quidem provincia in qua iurgium ventilatur et in contigua tres menses, in ulteriore autem quattuor menses habitura; si vero sententiam iudicis provocatio obiecta suspenderit, cum sacri cognitoris tribunal appellatur, post lapsum ad primam reparationem petendam tribus mensibus statuendis, si in eadem vel proxima provincia eius adversarius commoretur, quattuor vero, si in ulteriore consistet. in secunda vero reparatione, quam a iudice appellantibus serenitas nostra praestare consuevit, illi quidem, qui post lapsum intra tres quattuorve menses, sicut statuimus, non poposcerit reparationem ab eo, cui sacri auditorii cognitio debetur, transacto dierum spatio designato tres alios menses indulsimus ad impetrandum allegandumque rescriptum et ad conveniendos eos, quos pulsat intentio; ita tamen, ut tam in prima quam in secunda reparatione, sicut iam diximus, causae idoneae comprobentur, hoc est aegritudo vel occupatio actuum publicorum aliaque necessitas, quam iudex aut litigator diferre non potuit, vel si negotii patronus cognitis adsertionibus temporali die adesse non potuit. clarum autem fieri volumus post secundam reparationem aliam ulterius nullo modo posse deposci et in omnibus reparationum generibus formam custodiri, quam super his dedimus, qui se, ne conveniantur, ex reparatione subtraxerint. dat. iii kal. april. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss. (423 mart. 30).
CTh.11.32.0. De secundo lapsu
CTh.11.32.1
Impp. valentinianus et valens aa. ad volusianum praefectum urbi. si culpa iudicis gemino lapsu causa fuerit evoluta, iuxta divi constantini praeceptum ipse ad redhibitionem eius aestimationis, quanto res valet, de qua iurgium est, debet adtineri. dat. iii non. septemb. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 sept. [?] 3).
CTh.11.33.0. De dilationibus ex consensu
CTh.11.33.1
Impp. arcadius et honorius aa. africano praefecto urbi. cognitiones omnes quotiens consensu partium differuntur, ultra duos menses differendi non habeant potestatem, ne paulatim libera dilatione concessa aetates plerumque iurgantium veternosis litibus consenescant. dat. iii kal. mai. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 apr. 29).
CTh.11.34.0. De his, qui per metum iudicis non appellaverunt
CTh.11.34.1
Imp. constantinus a. ad universos provinciales. in insulam deportandi sunt cum amissione omnium facultatum, quae fisco addicendae sunt, ii, qui provocatione omissa litem reparare temptaverint contra comitum ceterorumque sententias qui vice nostra iudicaverint, firmantes se per metum appellationis omisisse auxilium. in qua re vel nostrum vel praefectorum praetorio ex nostra erit iussione iudicium. dat. kal. aug. proposita kal. sept. basso et ablavio conss. (331 aug. 1).
CTh.11.34.2
Imp. constantius a. ad volusianum praefectum praetorio. si a praefecto urbi vel a proconsule fuerit dicta sententia eandemque provocatio minime fuerit subsecuta, praesidium postulare fas erit imminente iudicum metu territos se esse firmantibus. nam quicumque necessitatis huiuscemodi laqueis beneficio meo eximi postulaverit, aut per me cognoscam aut excellentiae tuae impertiam notionem, hac videlicet condicione, qua vicariorum sententiae, quas appellatio non suspenderit, ex divi patris mei sanctione retractantur. cum vero consularium ac praesidum aliorumve sententiae in querimoniam deducentur, prioris legis statuta sectanda sunt, quae similiter certo terrore proposito auxilium postulantibus detulit. dat. kal. ian. mediolano arbitione et lolliano conss. (355 ian. 1).
CTh.11.35.0. [=brev.11.10.0.] Si pendente appellatione mors intervenerit.
CTh.11.35.1 [=brev.11.10.1]
Imp. constantinus a. ad bassum pf. p. post alia: consulentibus iudicibus, si debeant, quum de appellatione cognoscunt, litigatoris heredibus, qui ante lapsum negotium in lite defecit, nova tempora prorogare, an eos cogere, intra dies reliquos, etiam incognitum negotium perorare, placuit, quum de appellationibus iudicatur, altero ex litigatoribus in lite defuncto menses quattuor* innovare, et nova tempora prorogari, ne ignorantes negotia vel etiam super adeunda hereditate dubitantes prius, quam aliquod commodum sentiant, damnis affici compellantur. dat. xiii. kal. iun. sirmio, crispo ii. et constantino ii. caess. coss.
interpretatio. si pendente adhuc appellatione mors intervenerit litigatoris appellantis, heredibus eius, qui appellavit, quattuor* menses ei, cuius auctor mortuus est, ad tractandum negotium debere praestari, nec eum debere ad dicendam causam praecipitari, ne per ignorantiam litis, quam non ad integrum tractavit, damnum videatur incurrere
CTh.11.36.0. Quorum appellationes non recipiantur
CTh.11.36.1 [=brev.11.11.1]
Imp. constantinus a. ad catulinum. moratorias dilationes frustratoriasque non tam appellationes quam ludificationes admitti non convenit. nam sicut bene appellantibus negari auxilium non oportet, ita his, contra quos merito iudicatum est, inaniter provocantibus differri bene gesta non decet. unde quum homicidam vel adulterum vel maleficum vel veneficum, quae atrocissima crimina sunt, confessio propria vel dilucida et probatissima veritatis quaestio probationibus atque argumentis detexerit, provocationes suscipi non oportet, quas constat non refutandi spem habere, quae gesta sunt, sed ea potius differre tentare. qui de variis litibus causisque dissentiunt, nec temere, nec ab articulis praeiudiciisque, nec ab his, quae iuste iudicata sunt, provocare debebunt. quod si reus in homicidii vel maleficii vel adulterii vel veneficii crimine partem pro defensione sui ex testibus quaestioneque proposita possit arripere, parte vero obrui accusarique videatur, tunc super interposita appellatione ab eodem, qui sibi magis, quae pro se faciant, testimonia prodesse debere affirmat, quam ea, quae adversus ipsum egerint, nocere, deliberationi nostrae plenum arbitrium relinquatur. dat. iii. non. nov. treviris. acc. xv. kal. mai. hadrumeti, volusiano et anniano coss.
interpretatio. in civilibus causis vel levioribus criminibus, quae legibus non tenentur inserta, appellationi constituta legibus dilatio praestanda est, et suspendenda est per appellationem sententia iudicantis. at vero homicidis, adulteris et reliquis, quos lex ista comprehendit, si convicti confessique fuerint et appellare voluerint, dilatio denegetur, sed statim in manifestis criminibus convicti iudicis est sententia proferenda, aut certe de magnis criminibus et maioribus personis ad principis est notitiam deferendum
CTh.11.36.2
Idem a. ad volusianum praefectum urbi. qui a praeiudicio appellaverit vel ab executoribus rerum antea statutarum atque alterius auditorii praepropere iudicia poposcerit, xxx follium poena multetur, ita ut omnem causam ipse sine dilatione discingas, quippe cum et causam tuam videaris esse facturus, si per coniventiam huiusmodi appellationem admiseris. si quas sane de omni causa interpositas esse provocationes perspexeris, in earum disceptatione observare debebis, quod iam pridem a nobis est evidentissime constitutum. proposita v kal. mart. romae constantino a. iiii et licinio iiii conss. (315 febr. 25).
CTh.11.36.3
Idem a. ad aelianum proconsulem africae. cum antehac lege de appellationibus data statutum sit, ne quis a praeiudicio vel ab executione interponeret provocationem neve huiusmodi appellatio ab his, qui vice nostra iudicant, admittatur, ne in perniciem plurimorum interpositis a praeiudicio appellationibus vel moratoriis quibusdam frustrationibus interiectis litigia protrahantur, tamen nunc poenam addi placuit, ut intellegant universi principalis negotii disceptatione causas suas munire debere et non ab ipsis quodammodo primae interlocutionis exordiis vel ab executionibus provocare, cum et illis, qui impatienter ab articulo appellandum putaverint, post cognitionem totius causae liceat appellare et his, qui sero ab exsecutionibus provocant, facultas appellandi minime fuerit denegata. si quis igitur tali usus appellatione fuerit in tuo iudicio deprehensus, ipsum quidem xxx follium poena multes, causam autem universam, eius dumtaxat, qui a praeiudicio vel ab executione temere appellaverit, sine ulla dilatione discingas, cum in nostro auditorio dari minime dilationem oporteat, interpositae appellationis tempore sufficiente litigatoribus ad perferendam instructionem plenissimam. proposita vi kal. mai. karthagine constantino a. vii et constantio caes. conss. (320/6 [313] apr. 26).
CTh.11.36.4
Impp. constantius et constans aa. ad catullinum. oportuerat te publici instituti respectu confessione detectos legum severitate punire nec frustra vitam differentum moratorias provocationes admittere, sed delatum adulterii crimen et quaestionibus athibitis adprobatum pari sceleri immanitate damnare. quod deinceps in huiusmodi criminibus convenit observari, ut manifestis probationibus adulterio probato frustratoria provocatio minime admittatur, cum pari similique ratione sacrilegos nuptiarum tamquam manifestos parricidas insuere culleo vivos vel exurere iudicantem oporteat. dat. iiii kal. sept. constantio a. ii et constante caes. conss. (339 aug. 29).
CTh.11.36.5
Idem aa. ad albinum vicarium hispaniarum. cum maior substantia litigii sit, a praeiudicio provocans xxx librarum argenti pondere plectatur: in minoribus etiam negotiis quindecim pondo argenti exsolvat. dat. vii id. april. marcellino et probino conss. (341 apr. 7).
CTh.11.36.6
Idem aa. ad leontium. in civilibus causis appellationis beneficium saepe sanximus non oportere differri. in fiscalibus vero vel rei privatae causis, hoc est ob debitum rennuendum vel munera respuenda, si quis appellare voluerit contra utilitatem fisci vel rei privatae, appellationem oblatam cessare oportet nec libellos huiusmodi suscipi, qui in damna fiscalia commodum sententiae latae aut dilatione suspendant aut terrore detorqueant. dat. v id. mai. antiochiae constantio iii et constante ii aa. conss. (342 mai. 11).
CTh.11.36.7
Idem aa. ad hieroclen consularem syriae coeles. observare curabis, ne quis homicidarum veneficorum maleficorum adulterorum itemque raptorum argumento convictus, teste superatus, voce etiam propria vitium scelusque confessus audiatur appellans. ut enim aequum est non convictos neque confessos, quia plerumque accidit, ut fortuna iudicii argumenta conglutinet, quorum similitudine opprimatur reus qui non possit vera ratione convinci, vel adversarii calliditas testes subtrahat, qui veritatem audacia vel acrimonia superet, vel confessos neque convictos, quod saepe vel repentinae formidinis vel impositorum tormentorum cogit immanitas, uti in appellando ceteris etiam rei iure communi: ita et aliena et propria voce depressum non oportet, quod contempserit aequitatem ac moram tantum usurpandae lucis indebitae rursus importunitates arripere. dat. v id. dec. leontio et sallustio conss. (344 dec. 9).
CTh.11.36.8 [=brev.11.11.2]
Impp. constantius et constans aa. theodoro consulari syriae coeles. in fiscalibus debitis nullius provocationem tua gravitas censeat admittendam. nec enim commodum publicum fas est diuturna frustratione suspendi, nec eludendi licentiam callidis fraudatoribus relaxari. dat. viii. id. mart. ancyrae, rufino et eusebio coss.
interpretatio. in manifestis fiscalibus debitis nulli penitus appellationem debere praestari, quia non oportet publicae rei commodum qualibet dilatione suspendi
CTh.11.36.9
Idem aa. ad cerealem praefectum urbi. calliditatis auxilio perspicui debitores rei privatae nostrae solutionem cupiunt evitare frustratoriis provocationibus interpositis. ideoque decrevimus minime convenire huiuscemodi vocem appellationis admitti. dat. x kal. aug. constantio a. vi et constante c. conss. (353 iul. 23).
CTh.11.36.10
Idem aa. ad proclianum proconsulem africae. placuit quinquaginta pondo argenti fisco inferre prudentiam tuam, si frustratoriam provocationem contra commodum fisci susceperis solutionemque vitanti praebueris culpabilem coniventiam. dat. xv kal. feb. constantinopoli; acc. x kal. aug. karthagine constantio a. vii et constante caes. conss. (354 [360?] ian. 18).
CTh.11.36.11
Idem aa. ad lollianum praefectum praetorio. ab exsecutione vel a praeiudicio appellationem oblatam suscipi non oportet. dat. viii kal. aug. arbitione et lolliano conss. (355 iul. 25).
CTh.11.36.12
Idem aa. ad volusianum praefectum praetorio. publica utilitate suadente in causis pensitationum debitorumque fiscalium inhibitum est provocationis auxilium. et cetera. dat. iiii kal. aug. arbitione et lolliano conss. (355 iul. 29).
CTh.11.36.13
Idem aa. ad probum proconsulem africae. cum constet iam dudum esse nostra sanctione praeceptum, ne aliquis, cum fiscale debitum postulatur, audeat provocare, proconsulare officium, si patientiam commodaverit, xxx pondo auri fisco cogatur inferre. dat. viiii kal. iul. sirmio datiano et cereale conss. (358 iun. 23).
CTh.11.36.14
Idem aa. ad flavianum proconsulem africae. gravis ista commotio est ac non ferenda iracundia iudicis, quae effusione humani sanguinis expiatur. sed ad fucum iniquitatis augendum lex nostri genitoris adscita est, scilicet ut diceretur genitor noster convictis in quaestione violentiae appellationis perfugia decerpsisse. plectatur, inquit, qui manifestam detegitur commisisse violentiam. quae legis suae verba aliis quoque scitis clemens conditor explanavit. etenim vigorem vindictae differri post totius negotii exitum noluit, scilicet ut, si procacem vesaniam pricnipalis negotii discussio publicasset, convictum reum aut medietatis amissio aut sors deportationis adfligeret. dat. iii non. aug. tauro et florentio conss. (361 aug. 3).
CTh.11.36.15
Impp. valentinianus et valens aa. salutem dicunt ordini civitatis karthaginiensium. post alia: ab executione vel a praeiudicio provocantes decrevimus non admitti, in tantum, ut contra definita facientes quinquaginta libras argenti condemnatione feriantur. dat. prid. non. feb. mediolano divo ioviano et varroniano conss. (364 febr. 4).
CTh.11.36.16
Idem aa. ad symmachum praefectum urbi. interpositas appellationes a praeiudicio vel ab exsecutione damnantes et eum, qui ab istiusmodi titulis provocaverit, et officium, quod non renuntiarit, quinquagenas argenti libras fisco nostro iubemus inferre, litem suam faciente iudice qui recepit. dat. viii id. octob. altino; accepta xvi kal. nov. divo ioviano et varroniano conss. (364 oct. 8).
CTh.11.36.17
Idem aa. ad modestum praefectum praetorio. nulli officialium a sententia proprii iudicis provocatio tribuatur nisi in eo tantum negotio, quod ratione civili, super patrimonio forsitan, aput proprium iudicem inchoarit, scilicet ut in eo tantum negotio a sententia eius cui paret iudici quisquis velit officialis appellet, quod per procuratorem persequi iure tribuitur. dat. iiii id. iun. cyzico valentiniano et valente aa. conss. (370 iun. 10).
CTh.11.36.18pr. Idem aa. ad symmachum praefectum urbi. post alia: nullum audiri provocantem ante definitivam sententiam volumus, si tamen in iudicio competenti negotium fuerit inchoatum, salva scilicet iuris antiqui moderatione atque sententia, cum vel exceptio obponitur vel ad agendum locus poscitur vel dilatio instrumentorum causa aut testium postulatur atque haec impatientia vel iniquitate iudicum denegantur. (365 dec. [?] 20).
CTh.11.36.18.1
Similiter ne ab exsecutione quidem provocantem admitti convenit, si tamen executoris vitio minime modus sententiae transeatur. (365 dec. [?] 20).
CTh.11.36.18.2
In fiscalibus quoque vel manifestis debitis et criminalibus confessis negotiis nec non etiam praeiudiciis omnis prava repugnantium amputetur intentio. (365 dec. [?] 20).
CTh.11.36.18.3
Postremo universas appellationes, quas iura improbant, non oportet audiri. dat. xiii kal. ian. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 dec. [?] 20).
CTh.11.36.19
Imppp. valentinianus, valens et gratianus aaa. ad olybrium praefectum urbi. abstinendum prorsus appellatione sancimus, quotiens fiscalis calculi satisfactio postulatur aut tributariae functionis sollemne munus exposcitur aut publici vel etiam privati, dummodo evidentis atque convicti, redhibitio debiti flagitatur, ut necessario in contumacem vigor iudiciarius excitetur. proposita romae xv kal. sept. valentiniano et valente ii aa. conss. (368 aug. 18).
CTh.11.36.20 [=brev.11.11.3]
Imppp. valent., valens et grat. aaa. ad claudium pf. u. quoniam chronopius ex-antistite idem fuit in tuo, qui fuerat in septuaginta episcoporum ante iudicio, et eam sententiam provocatione suspendit, a qua non oportuit provocare, argentariam mulctam, quam huius modi facto sanctio generalis imponit, cogatur expendere. hoc autem non fisco nostro volumus accedere, sed his, qui indigent, fideliter erogari. quod in hac causa et ceteris ecclesiasticis fiat. dat. viii. id. iul. valentin. n. p. et victore coss.
interpretatio. chronopium episcopum a multis episcopis fuisse damnatum, et studuisse eum ante iudicium sententiam, quae proferebatur, appellatione suspendere. a qua sententia, quia iuste prolata fuerat, appellare minime debuisset, in qua eum gravi mulctae, id est quinquaginta librarum argenti addictum fuisse dicit: quae tamen summa ipsius mulctae non fisco prodesse iussa est, sed pauperibus erogari
CTh.11.36.21 [=brev.11.11.4]
Iidem aaa. ad eupraxium pf. u. post alia: a discussoribus observari iubemus, ut manifesti debitores provocationis suffragio minime subleventur etc. pp. xvi. kal. mart. gratiano a. iii. et equitio coss.
interpretatio. omnes, qui huius modi negotia discutiunt, hoc specialiter observare debere, ut manifesti debitores appellationis suffragio non utantur, nec evidens debitum ulla possint appellationis dilatione suspendere CTh.11.36.22
Idem aaa. ad claudium praefectum urbi. in interdicto quorum bonorum cessat licentia provocandi, ne, quod beneficio celeritatis inventum est, subdatur iniuriis tarditatis. dat. xii kal. iun. treviris gratiano a. iii et equitio conss. (374 mai. 21).
CTh.11.36.23
Imppp. valens, gratianus et valentinianus aaa. ad thalassium proconsulem africae. exceptis praescriptionibus peremptoriis si quis ab articulo appellare temptaverit, non audiatur, sed neglecta appellatione iudex discussis omnibus tendat ad finem, reservata post ultimum facultate partibus appellandi, si displicuerit definitiva sententia. neque tamen sit iudici potestas irrogandae multae. satis enim poenae videtur non audiri ab articulo provocantem. et cetera. dat. iii kal. feb. treviris accepta vi kal. mai. valente vi et valentiniano ii aa. conss. (378 ian. 30).
CTh.11.36.24
Idem aaa. ad thalassium proconsulem africae. post alia: si quis post susceptam super praescriptionibus peremptoriis appellationem et responsum a nobis redditum aliam peremptoriam praescriptionem obposuerit, non admittatur, et si propter eam non admissam provocare voluerit, refutetur. sane volumus ei iuxta ordinem iuris defensionis loco praescriptiones peremptorias, quibus ante uti debuerat, reservari. quam formam ab his cognitoribus volumus observari, quibus necesse est interpositam provocationem nostrae insinuare clementiae: in ceteris vero iudiciis eadem, quae dudum statuta fuerat, forma servetur. et cetera. dat. iii kal. feb. valente vi et valentiniano ii aa. conss. (378 ian. 30).
CTh.11.36.25
Idem aaa. ad thalassium proconsulem africae. post alia: ab exsecutione appellari non posse satis et iure et constitutionibus cautum est, ita ut appellantem etiam nostris sanctionibus statuta multa compescat, nisi forte executor sententiae modum iudicationis excedat. a quo si fuerit appellatum, executione suspensa decernendum putamus, ut, si res mobilis est, ad quam restituendam exsecutoris opera fuerit indulta, appellatione suscepta possessori res eadem detrahatur et idoneo collocetur, reddenda ei parti, pro qua sacer cognitor iudicaverit. quod si de possessione vel fundis exsecutio concessa erit et eam suspenderit provocatio, fructus omnes, qui tempore interpositae provocationis capti vel postea nati erunt, in deposito collocentur, iure fundi penes eum qui appellaverit constituto. sciant autem se provocatores vel ab exsecutione appellantes vel ab articulo ex his dumtaxat causis, ex quibus recipi iussimus provocationem, si eos perperam intentionem cognitoris suspendisse claruerit, quinquaginta librarum argenti animadversione multandos. dat. iii kal. feb. treviris valente vi et valentiniano ii aa. conss. (378 ian. 30).
CTh.11.36.26 [=brev.11.11.5]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. ad hypatium pf. u. quisquis, ne voluntas diem functi testamento scripta reseretur, vel ne hi, quos scriptos patuerit, heredes edicti per divum hadrianum conditi beneficium consequantur, ausus fuerit provocare, interpositamque appellationem, cuius de ea re notio erit, recipiendam esse crediderit, viginti librarum auri mulcta et litigatorem, qui tam importune appellaverit, et iudicem, qui tam ignave conniventiam adhibuerit, involvat. dat. non. april. treviris, ausonio et olybrio coss.
interpretatio. haec lex specialiter praecipit, ut, si quis a quocumque* conditum testamentum per appellationem differre voluerit, ut non debeat reserari, et scriptum heredem ab adeunda hereditate suspendere, et in hac parte iudex appellatori voluerit praebere consensum, ut quo minus scriptam voluntatem non sequatur effectus: tam ipse iudex quam is, qui appellaverit, viginti libras auri fisco cogatur exsolvere
CTh.11.36.27
Idem aaa. hypatio praefecto augustali. universi, quos in publicis contractibus manifestissimos debitores cognitio inquisitioque convicerit, statim ut sententia fuerit promulgata, obnoxii redhibitioni teneantur nec illis aliquid ad excogitandas fraudes et versutias exerendas morae ac temporis relaxetur. dat. viii id. mai. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss. (383 mai. 8).
CTh.11.36.28
Idem aaa. euchario proconsuli palaestinae. propter neglectorum contumaciam praeceptorum obnoxios beneficio provocationis excluso poenam inferre sine aliqua procrastinatione praecipimus. dat. x kal. dec. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss. (383 nov. 22).
CTh.11.36.29
Idem aaa. ad pelagium comitem rerum privatarum. ante certum sententiae tempus et ordinem eventus a discussore vel a rationali appellare non liceat. et cetera. dat. xv kal. mart. mediolano arcadio a. i et bautone conss. (385 febr. 15).
CTh.11.36.30
Idem aaa. ad florentinum comitem sacrarum largitionum. saepe cautum est evidentissimos debitores appellantes audiri nullatenus oportere, deinde ab exsecutione adeo posse neminem provocare, ut, si hoc forte temptaverit, ut postea a praeiudicio appellans, ad quinquaginta librarum argenti multam iure retinendus sit. et cetera. dat. vii kal. dec. aquileiae arcadio a. i et bautone conss. (385 nov. 25).
CTh.11.36.31
Imppp. theodosius, arcadius et honorius aaa. hypatio praefecto augustali. officium, quod rettulit provocare convictos vel appellare confessos, xxx auri libras inferat fisco, nec ulla episcoporum vel clericorum vel populi suggeratur intervenire aut intervenisse persona. nec enim eos fas est adimi debitae severitati, qui pacem publicam actuum perturbatione confusam rebelli contumacia miscuerunt. non ignaro ipso etiam iudicante, nisi post sententiam dictam impleverit suas partes, eadem se multa, qua officium, esse plectendum. dat. v id. april. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss. (392 apr. 9).
CTh.11.36.32
Impp. arcadius et honorius aa. apollodoro comiti rerum privatarum. et publicarum necessitatum et privati aerarii poscit utilitas, ne commoda, quae domui nostrae debentur, callidis debitorum artibus differantur. quam ob rem eorum appellatione reiecta, qui aperte manifesteque convicti sunt, hoc observari praecepti huius auctoritate censemus, ut ei, quem constiterit esse publicum debitorem, appellationis beneficium denegetur. dat. iiii id. aug. mediolano arcadio iiii et honorio iii aa. conss. (396 aug. 10).
CTh.11.36.33
Imppp. arcadius, honorius et theodosius aaa. nestorio comiti et duci. aliquantos in tripolitana provincia reos temere ad appellationis comperimus auxilium convolare, ut poenam provocatione defugiant. ideoque decernimus, ut manentibus his, quae de audientiae discretione superioribus sunt decreta praeceptis, in convictos tamquam confessos sententia proferatur, ea nihilo minus condicione servata, ut nullus, priusquam iudicii formam examen susceptae cognitionis inveniat, appellandi habeat facultatem. dat. vii id. dec. ravennae arcadio a. vi et probo v. c. conss. (406 dec. 7).
CTh.11.37.0. [=brev.11.12.0.] Si de momento fuerit appellatum.
CTh.11.37.1 [=brev.11.12.1]
Imppp. valent., theodos. et arcad. aaa. ad eusignium pf. p. quum de possessione et momento causa dicitur, etsi appellatio interposita fuerit, tamen lata sententia sortiatur effectum, atque ita demum ad nostram scientiam referatur. ita tamen possessionis reformationem fieri oportet, ut integra omnis proprietatis causa servetur. dat. xiv. kal. dec. mediolano, honorio n. p. et evodio coss.
interpretatio. si de momento fuerit appellatum, momentariae causae audientiam proprietati obesse penitus non debere, quamlibet de momento videatur aliquid iudicatum, quod in effectum sit sine dubio deducendum, nec possit appellatione suspendi. iubet tamen, restituto momento causam proprietatis ex integro debere cognosci
CTh.11.38.0. [=brev.11.13.0.] De possessione ab eo, qui bis provocaverit, transferenda.
CTh.11.38.1 [=brev.11.13.1]
Imppp. valent., theodos. et arcad. aaa. proculo pf. u. qui gemino iudicio fuerit superatus, nec tamen obstinatam illam pervicaciam putaverit relinquendam, sed iterum provocandum esse crediderit, ab eo ad petitorem mox possessio transferatur. dat. xvi. kal. iul. aquileia, tatiano et symmacho coss.
interpretatio. si quicumque* in una causa duobus iudiciis fuerit superatus et adhuc eandem agendi pertinaciam voluerit retinere, et iterum appellandum esse putaverit, in adversarium eius continuo possessio transferatur
CTh.11.39.0. De fide testium et instrumentorum
CTh.11.39.1
Imp. constantinus a. aurelio helladio. etsi veteris iuris definitio et retro principum rescripta in iudicio petitori eius rei quam petit necessitatem probationis dederunt, tamen nos aequitate et iustitia moti iubemus, ut, si quando talis emerserit causa, in primordio iuxta regulam iuris petitor debeat probare, unde res ad ipsum pertineat; sed si deficiat pars eius in probationibus, tunc demum possessori necessitas imponatur probandi, unde possideat vel quo iure teneat, ut sic veritas examinetur. dat. naisso xv kal. octob. paulino et iuliano conss. (325 sept. 17).
CTh.11.39.2 [=brev.11.14.1]
Imp. constantinus a. et c. ad severum comitem hispaniarum. scripturae diversae et fidem sibi invicem derogantes, ab altera parte prolatae, nihil firmitatis habere potuerunt. dat. iv. non. mai. constantinopoli, dalmatio et zenophilo coss.
interpretatio. si quis multiplici scriptura contractum suum munire cupiens de una re venditionem et donationem proferat vel quaecumque* alia documenta: omnia rescindantur, quia impugnantes se chartulas lex haec vetat admitti
CTh.11.39.3pr. [=brev.11.14.2pr.]
Idem a. ad iulianum praesidem. iurisiurandi religione testes prius, quam perhibeant testimonium, iam dudum arctari praecepimus, et ut honestioribus potius fides testibus habeatur.
CTh.11.39.3.1 [=brev.11.14.2.1]
Simili more sanximus, ut unius testimonium nemo iudicum in quacumque* causa facile patiatur admitti. et nunc manifeste sancimus, ut unius omnino testis responsio non audiatur, etiamsi praeclarae curiae honore praefulgeat. dat. viii. kal. sept. naisso, optato et paulino coss.
interpretatio. testes priusquam de causa interrogentur, sacramento debere constringi, ut iurent, se nihil falsi esse dicturos. hoc etiam dicit, ut honestioribus magis quam vilioribus testibus fides potius admittatur. unius autem testimonium, quamlibet splendida et idonea videatur esse persona, nullatenus audiendum
CTh.11.39.4
Impp. constantius et constans aa. aurelio mimenio. quotiens scriptura aliqua profertur eaque ab eo, adversus quem facere videtur, suspecta dicitur, non solum is, qui de ea dubitat, falso conscriptam cogatur ostendere, verum etiam ille, qui eadem utitur, veritate subnixam probare cogatur. dat. vi kal. septemb. constantinopoli constantio iiii et constante iii aa. conss. (346 aug. 27).
CTh.11.39.5
Pars actorum habitorum aput imperatorem iulianum augustum mamertino et nevitta conss. x kal. april. constantinopoli in consistorio: adstante iovio viro clarissimo quaestore, anatolio magistro officiorum, felice comite sacrarum largitionum. et cetera. imp. iulianus a. dixit: thnikauta grammatia megalhn isxun exei, otan peri autwn twn grammatiwn mh amfisbhthsij ec allwn ofeilei bebaiousvai. (362 mart. 23).
CTh.11.39.6
Impp. valentinianus et valens aa. ad olybrium praefectum urbi. cum res agatur ex scripto, aut infirmari scribturam convenit aut probari. infirmari autem quae potest, nisi falsa doceatur? falsa porro a quibus aliis demonstranda est quam ab illis qui negant ei esse credendum? dat. prid. id. mart. treviris valentiniano nb. p. et victore conss. (369 mart. 14).
CTh.11.39.7 [=brev.11.14.3]
Imppp. valens, grat. et valent. aaa. ad antonium pf. p. post alia: iubemus, omnes deinceps, qui scripturas nefarias comminiscuntur, quum quid in iudicio promiserint, nisi ipsi adstruxerint veritatem, ut suspectae scripturae et falsi reos esse detinendos. dat. prid. id. ian. treviris, valente vi. et valentin. ii. aa. coss.
interpretatio. quicumque* scripturam in audientiam protulerit, veritatem eius probare iubeatur, quia hoc in omnibus causis statutum est, ut scripturam prolator affirmet. nam si is, qui scripturam protulit, eius non adstruxerit veritatem, ut falsitatis reum esse retinendum
CTh.11.39.8
Pars actorum habitorum in consistorio aput imperatores gratianum, valentinianum et theodosium cons. syagri et eucheri die iii kal. iul. constantinopoli. in consistorio imp. theodosius a. dixit: episcopus nec honore nec legibus ad testimonium flagitatur. idem dixit: episcopum ad testimonium dicendum admitti non decet, nam et persona dehonoratur et dignitas sacerdotis excepta confunditur. (381 iun. 29).
CTh.11.39.9 [=brev.11.14.4]
Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. ad florentium praefectum augustalem. non oportet in absentem, quasi in praesentem atque convictum, verum statim putari, quicquid ab eo solo dicitur, qui accusat. dat. xiii. kal. ian. richomere et clearcho coss.
interpretatio. quoties quilibet accusator aliquid de adversario suo eo absente suggesserit, ei ante discussionem utriusque partis penitus non credatur
CTh.11.39.10 [=brev.11.14.5]
Iidem aaa. paulino praefecto augustali. presbyteri citra iniuriam quaestionis testimonium dicant, ita tamen, ut falsa non simulent. ceteri vero clerici, qui eorum gradum vel ordinem consequuntur, si ad testimonium dicendum petiti fuerint, prout leges praecipiunt, audiantur. salva tamen sit litigatoribus falsi actio, si forte presbyteri, qui sub nomine superioris loci testimonium dicere citra aliquam corporalem iniuriam sunt praecepti, hoc ipso, quod nihil metuant, vera suppresserint. multo magis etenim poena sunt digni, quibus quum plurimum per nostram iussionem delatum fuerit, occulto inveniuntur in crimine. dat. viii. kal. aug. arcadio a. i. et bautone coss.
interpretatio. presbyteri citra iniuriam quaestionis, id est sine supplicio corporali possunt testimonium dicere. alii vero clerici, qui eorum ordinem sequuntur, si ad testimonium dicendum adhibiti fuerint, sicut leges praecipiunt, audiantur: ita ut salva sit contra presbyteros falsi actio, si in aliquo docebuntur fuisse mentiti; quia magis poena digni sunt, quibus quum lex reverentiam praestet, suae professionis immemores in mendacii crimine deteguntur
CTh.11.39.11
Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. flaviano praefecto praetorio. hi, qui sanctam fidem prodiderint et sacrum baptisma profanarint, a consortio omnium segregati sint, a testimoniis alieni. et cetera. dat. v id. mai. concordiae tatiano et symmacho conss. (391 mai. 11).
CTh.11.39.12 [=brev.11.14.6]
Impp. arcad. et honor. aa. aeternali proconsuli asiae. cogi possessorem ab eo, qui expetit, titulum suae possessionis edicere, quae tanta erit amentia, ut, ratione praepostera, petitor ab eo, quem pulsat, informari suas postulet actiones, quum omnem probationem exigi oporteat ab eo, qui vindicare nititur, non ab eo, qui se iuste tenere contendit? intentanti namque, non suscipienti, probationum necessitas imponenda est praeter eum, qui edicere cogitur, utrum pro possessore an pro herede possideat. dat. xii. kal. april. constantinopoli, arcadio iv. et honorio iii. aa. coss.
interpretatio. lex ista hoc praecipit, ut probatio non a possessore, sed a petitoris partibus requiratur, quia omnem probationem ab eo quaeri debere dicit, qui petitam rem desiderat obtinere, non ab illo, qui se iuste tenere contendit; praeter illum tantum casum, ubi interrogari necesse est possidentem, utrum ex sua persona an ex successione coeperit possidere
CTh.11.39.13 [=brev.11.14.7]
Impp. honor. et theodos. aa. caeciliano pf. p. post alia: quoniam ingenui testes ad causas postulantur alienas, si socii et participes criminis non dicantur, sed fides ab his notitiae postuletur, in exhibitione necessariarum personarum, hoc est testium talis debet esse cautio iudicantis, ut, his venturis ad iudicium, per accusatorem aut ab his, per quos fuerint postulati, sumptus* competentes dari praecipiat etc. dat. xii. kal. febr. ravennae, honorio viii. et theodos. iii. aa. coss.
interpretatio. quicumque* testes necessarios habet, dummodo idoneos, qui non sint causae aut culpae participes, studeat, qualiter eos suo sumptu*, ubi causa dicenda est, debeat exhibere.