Peregrini, Matteo o Pellegrini:
Autore di scritti di filosofia morale e di estetica (Liano, Bologna, 1595 - Roma 1652).
Laureato a Bologna in filosofia (1620) e in teologia (1622), ordinato sacerdote ed entrato nel favore del cardinale legato Antonio Barberini, vi tenne cattedra di logica; seguì il patrono a Palestrina, Fermo e Viterbo. Nel 1637 entrò a servizio della repubblica di Genova come consultore; tornato nel 1649 a Bologna fu primo segretario del senato. Nel 1650 passò a Roma, custode della Biblioteca Vaticana. Scrisse opere di filosofia morale: Il Savio in Corte, in 4 libri (1624), cui Manzini, Giovan Battista contrappose Il servire negato al Savio, e il Peregrini rispose con La difesa del Savio in Corte (1634); Della pratica comune a'Prìncipi et a'servitori loro (1634); La politica massima divisa in 17 declamazioni (1640, 1641). Più interessante la sua opera di estetica Trattato delle acutezze (1639), a torto accusato di plagio da V. G. de Lastanosa, editore (1646) di El Discreto (opera di B. Gracián, che effettivamente presenta con il Trattato alcuni punti di contatto, secondo B. Croce casuali), che il Peregrini rimbeccò con I Fonti dell'ingegno ridotti ad arte (1650), a ragione perché il suo scritto è certo anteriore a quello dello spagnolo.
Nel Trattato delle acutezze, che viene dopo gli anni del dibattito intorno al Marino, Peregrini distingue nettamente la facoltà dimostrativa dell'intelletto, che ha per oggetto la verità e tende come risultato a una chiara connessione sillogistica, dalla facoltà creativa dell'ingegno, che ha per oggetto la produzione originale del bello attraverso l'uso dell'artificio."L'artificio" - afferma Peregrini - "ha luogo solamente, o principalmente, non già nel trovare cose belle: ma nel farle". Nella direzione di una valorizzazione dell'artificio quale essenza della significazione ingegnosa, Peregrini afferma che "l'acutezza mirabile si regga molto più dall'apparenza che dalla realtà".
L'acutezza che egli predilige è quella "verbale" che piace per l'artificio e non per la materia; né del modo di fare le acutezze egli dà regola, limitandosi a distinguere le pure (seriose o sensate o forti; giocose o graziose o ridicole) dalle miste (che combinano i tipi precedenti). Giunto così a intravedere la moderna teoria della forma letteraria "non più ornamento ma veicolo del pensiero" (Croce), Peregrini ha intuizioni notevoli a proposito della rivalutazione del concetto di apparenza, su cui pesavano i pregiudizi della tradizione filosofica occidentale e anche per altri aspetti, come nell'analisi del comico, si distingue dagli altri teorici del Seicento, favorevoli e sfavorevoli al concettismo.
La mancanza di interessi enciclopedici affini a quelli del Tesauro, la concezione severa di una letteratura regolata da disciplina, ordine e decoro anche nell'uso delle acutezze, la predilezione accordata alla prosa dei moralisti piuttosto che alla lirica, chiudono però Peregrini nei limiti di una critica intellettualistica e scolastica, facendone il savio sostenitore della moderazione e del discorso serioso, patetico, attento alle ragioni del cuore che verrà teorizzato in quegli anni da Pallavicino, Sforza [da "Nova - 2006" - UTET]
Elenco delle sue opere secondo l'SB:
Peregrini, Matteo, Al sauio e conueneuole il corteggiare libri 4. di Matteo Peregrini bolognese nell'Ac. della Notte l'Errante ..., In Bologna: Golfarini, Pellegrino Tebaldini, Nicolo, 1624
Peregrini, Matteo, Delle acutezze che altrimenti spiriti, viuezze, e concetti, volgarmente si appellano, trattato del sig. Matteo Peregrini .., In Genoua, & in Bologna: Ferroni, Clemente, 1639
Peregrini, Matteo, Politica massima cioe declamationi politiche; di Matteo Peregrini. Nella quale i supremi interessi de i prencipi, e popoli insieme, vengono per nuoua potentissima guisa seriosamente trattati, In Venetia: Turrini, Pietro, 1640
Peregrini, Matteo, Difesa del Sauio in corte. All'eminentissimo prencipe Antonio cardinal Barberini. Distinta in tre libri ... Scritta dal medesimo autore del Sauio in corte, Matteo Peregrini bolognese ..., In Viterbo: Diotallevi, Bernardino, 1634
Peregrini, Matteo, Delle acutezze, che altrimenti spiriti, viuezze, e concetti, volgarmente si appellano ... Trattato di Matteo Peregrini bolognese .., In Genoua: Farroni, Giovanni Maria & Pesagno, Nicolo & Barbieri, Pier Francesco, 1639
Peregrini, Matteo, I fonti dell'ingegno ridotti ad arte, et all'illustrissimo Senato di Bologna dedicati da Matteo Pellegrini bolognese, .., In Bologna: Zenero, Carlo, 1650
Peregrini, Matteo, Della pratica comune a prencipi, e seruidori loro libri cinque. All'eminentissimo prencipe Francesco cardinal Barberini nipote di n.s. pp. Vrbano 8. Opera di Matteo bolognese ..., In Viterbo: Diotallevi, Bernardino, 1634
Peregrini, Matteo, Le sage en cour de Matteo Peregrini. Par Pierre de Marcassus ..., A Paris: Rocolet, Pierre Lamy, Pierre, 1638
Peregrini, Matteo, Il sauio in corte distinto in quattro libri oue s'intendono, e si disciogliono le ragioni, che dissuadono dal corteggiare; e si mostra le necessita de' saui nelle corti corti, e perche sia a loro conueneuole l'andarui. Componimento di nuouo, e laconico stile; ... Del sig. Matteo Peregrini ..., In Bologna: Tebaldini, NicoloMascheroni, Girolamo, 1625
Peregrini, Matteo<1595?-1652>, Politica massima all'illustriss. sig. il signor Gio. Battista Imperiale ... opera di Matteo Peregrini ..., In Genova: Barbieri, Pier Francesco Pesagni, Niccolo Farroni, Giovanni Maria, 1639
Due ragionamenti hauuti publicamente nell'Academia della Notte di Bologna, In Bologna: Mascheroni, Teodoro & Ferroni, Clemente
Peregrini, Matteo, Che al sauio e conueneuole il corteggiare libri 4. di Matteo Peregrini bolognese ..., In Bologna: Golfarini, Pellegrino Tebaldini, Nicolo, 1624
Bauhuis, Bernard <1575-1619>, Bernardi Bauhusii et Balduini Cabillaui e Soc. Iesu Epigrammata. Caroli Malapertii ex eadem Soc. Poemata, Antuerpiae: Officina Plantiniana
Bauhuis, Bernard <1575-1619>, Bernardi Bauhusij e Societate Iesu Epigrammaton selectorum libri 5, Antuerpiae: Officina Plantiniana
Bauhuis, Bernard <1575-1619>, Bernardi Bauhusij e Societate Iesu. Epigrammatum libri 5, Monachij: Segen, Melchior, 1634
Bauhuis, Bernard <1575-1619>, Bernardi Bauhusii Antuerpiani e Societate Iesu Epigrammatum libri 5. Editio altera, auctior, Antuerpiae: Officina Plantiniana
Anassandride: Poeta greco della Commedia di mezzo, nato verso il 400 a.C. o a Camiro, nell'isola di Rodi, o a Colofone.
Secondo la tradizione fu il primo a trattare di amori e seduzioni, argomenti prediletti dalla commedia del sec. IV. Fra i numerosi frammenti conservatici spiccano quelli con riflessioni generali, spesso di carattere satirico, mentre molti titoli si riferiscono a parodie mitologiche.
[PIETRO GIANNINI in "NOVA - 2006" - UTET]
ENS GASPAR
Fu autore prolifico e nelle biblioteche italiane molte sue opere si conservano, non necessariamente di ordine geografico: Aprosio in particolare si valse per le sue citazioni erudite della sua opera
Ens, Gaspar
Ens, Gaspar
Ens, Gaspar
Deliciae Galliae siue Itinerarium per vniuersam Galliam. .., Coloniae: Lutzenkirchen, Wilhelm, 1609
Ens, Gaspar
Guevara, Antonio : de
Ens, Gaspar
Ens, Gaspar
Ens, Gaspar
Ens, Gaspar
Ens, Gaspar
Ens, Gaspar
Ens, Gaspar
Magini, Giovanni Antonio <1555-1617>, Ioannis Antonii Magini ... Geographiae, tum veteris, tum novae, volumina duo. In quorum priore, Cl. Ptol. Pelusiensis geographicae enarrationis libri octo: quorum primus commentarijs uberrimus illustratur. In posteriore, eiusdem Ptol. antiqui orbis tabulae 27. quibus accedunt 37. recentiores, universum orbem, et singularum ejus regionum faciem repraesentantes. ..., Arnhemii: Jansz, Jan <1597-1629>, 1617
Quadt, Matthias <1557-1613>, Deliciae Italiae et index viatorius, indicans itinera, ab vrbe Roma, ad omnes in Italia, aliquas quoque extra Italiam ciuitates et oppida; quorum indicantur Deliciae, siue quid in eorum singulis delicati, rari visuque digni sit: ... Huic libello visum fuit addere tabellas geographicas Italiae aliquarumque circa ipsam insularum, ... Authore Cypriano Eichouio, Vrsellis: Sutor, Cornelius, 1603
Ens, Gaspar
Strozzi, Cigogna, Magiae omnifariae vel potius, universae naturae Theatrum in quo a primis rerum principiis arcessita disputatione, universa spirituum & Incantationum natura &c. explicatur. Auctore Strozzio Cigogna ... Ex italico latinati donatum opera & studio Caspari Ens, Coloniae: Butgen, Konrad, 1606
Ens, Gaspar
Nucleus historico-politicus, e probatissimorum auctorum scriptis excerptus, Coloniae: Schmitz, Matthaus, 1625
Ens, Gaspar
Ens, Gaspar
Ens, Gaspar
Ens, Gaspar
Ens, Gaspar
Ens, Gaspar
Guevara, Antonio : de
Ens, Gaspar
Deliciae apodemicae et index viatorius, Hispaniae indicans itinera, ab vrbe Toleto, ad omnes in Hispania ciuitates & oppida, quorum indicantur deliciae, siue quid in in eorum singulis delicatum, rarum, visuque dignum sit: .., Coloniae: Lutzenkirchen, Wilhelm, 1609
Ens, Gaspar
Ens, Gaspar
Scribani, Carlo <1561-1629>, Ciuilium apud Belgas bellorum initia, progressus, finis optatus: in quam rem remedia a ferro et pace praescripta, fidei, patriae, orbis bono, 1627
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani e Societate Iesu Meditationes sacrae, a Joanne Brisselio eiusdem Societatis, nunc editae, Moguntiae: Albin, Johann, 1616
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani e Societate Iesu Superior religiosus. De prudenti, ac religiosa gubernatione ..., Mediolani: Bidelli, Giovanni Battista <1. ; 1610-1654>, 1621
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli ScribanI e Societate Iesu Origines Antuerpiensium, Antuerpiae: Officina Plantiniana
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani e Societate Iesu Philosophus christianus, Neoburgi. Ad Danubium: Dannhauser, Lorenz, 1618
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli ScribanI e Societate Iesu In annunciationem Dei matris votiua gratulatio, Antuerpiae: Officina Plantiniana
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani e Societate Iesu politico-christianus, recens in Galliis in lucem emissus, cum indice uberrimo, Lugduni: Chevalier, Michel, 1625
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani e Societate Iesu Medicus religiosus de animorum morbis et curationibus, Lugduni: Chevalier, Michel, 1619
Scribani, Carlo <1561-1629>, Adolescens prodigus, Caroli Scribani e Societate Iesu. Succumbit vitiis, redit ad se, in omnem aetatem ac fortunam a virtute instruitur, Lugduni: Chevalier, Michel, 1622
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani e Societate Jesu Politicus Christianus. Liber 1.[-2.], Antverpiae, 1626
Scribani, Carlo Alessandro, Li barcheggi del Nilo descritti da Carlo Alessandro Scribani, In Pavia: Magri, Giovanni Andrea, 1647
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli ScribanI e Societate Iesu Politico-Christianus Philippo 4. Hispaniarum regi, Antuerpiae: Nuyts, Martin <3.>, 1624
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani ... superior religiosus de prudenti ac religiosa gubernatione, Antuerpiae: Nuzio, Martino, 1619
Scribani, Carlo <1561-1629>, Amor diuinus Caroli Scribani e Societate Iesu, Lugduni, 1624
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli ScribanI e Societate Iesu Amor diuinus, Moguntiae: Albin, Johann, 1616
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli ScribanI e Societate Iesu Amor diuinus, Antuerpiae: Nutius, Martin heritiers & Meurs, Jean : de, 1615
Scribani, Carlo <1561-1629>, P. Caroli Scribani e societate Iesu Ludus in saeculi amorem inimicum amori diuino, Senis: Bonetti, 1634
Scribani, Carlo <1561-1629>, 3: Liber 5. De cultu & inuocatione sanctorum. Liber 6. De imaginum veneratione. Auctore Carolo Scribanio societatis Iesu theologo, Anturpiae: Officina Plantiniana
Scribani, Carlo <1561-1629>, Clari Bonarscii Amphitheatrum honoris in quo Caluinistarum in Societatem Iesu criminationes iugulatae, Palaeopoli Aduaticorum: Verheyden, Alexander, 1606
Scribani, Carlo<1561-1629>, Ciuilium apud Belgas bellorum initia, progressus, finis optatus: in quam rem remedia a ferro et pace praescripta, fidei, patriae, orbis bono, 1628
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani e Societate Iesu Adolescens prodigus. Succumbit vitiis. redit ad se. & in omnem aetatem ac fortunam a virtute instruitur, Monasterii Westphal.: Dale, Michael, 1621
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani e Societati Iesu Superior religiosus de prudenti ac religiosa gubernatione, MonasterI Westphaliae: Dale, Michael, 1620
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani e Societate Iesu Medicus religiosus de animorum morbis et curationibus, Monasteri Westphaliae: Dale, Michael, 1620
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani ... De prudenti ac religiosa gubernatione, Lugduni: Chevalier, Michel, 1620
Scribani, Carlo <1561-1629>, Clari Bonarsci Amphitheatrum honoris in quo Caluinistarum in Societatem Jesu criminationes iugulatae, Palaeopoli Aduaticorum: Verheyden, Alexander, 1605
Scribani, Carlo <1561-1629>, Veridicus Belgicus, quem auctor auxit, recensuit: e Belgico Latinum reddidit an. dr. Accessit Apocalypsis Batauica, item auctior, emendatior, senza nome, 1626
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scibani e Societate Iesu medicus religiosus de animorum morbis et curationibus, Antuerpiae: Nutius, Martinus Erben, 1618
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani ... De prudenti ac religiosa gubernatione, Mediolani: Bidelli, Giovanni Battista <1. ; 1610-1654>, 1621
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli ScribanI e Societate Iesu Philosophus christianus, Antuerpiae: Wolsscaht, Gerhard Meursius, IoannesAertsens, Hendrik Nutius, Martinus erben, 1614
Scribani, Carlo <1561-1629>, Ciuilium apud Belgas bellorum initia, progressus, finis optatus: in quam rem remedia a ferro et pace praescripta, fidei, patriae, orbis bono, 1627
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani e Societate Iesu Meditationes sacrae, a Joanne Brisselio eiusdem Societatis, nunc editae, Moguntiae: Albin, Johann, 1616
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani e Societate Iesu Superior religiosus. De prudenti, ac religiosa gubernatione ..., Mediolani: Bidelli, Giovanni Battista <1. ; 1610-1654>, 1621
Scribani, Carlo <1561-1629>, Orthodoxae fidei controuersa. Liber 1. De scriptura, traditionibus, iudice. Liber 2. De apostolicae fidei Germanis denuntiatoribus. Carolus Scribanius Societatis Iesu theologus scribebat, Antuerpiae: Officina Plantiniana
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli ScribanI e Societate Iesu Antuerpia, Antuerpiae: Officina Plantiniana
Scribani, Carlo <1561-1629>, Christus Patiens Caroli Scribani e Societate Iesu piis exercitationibus illustratus .., Antuerpiae: Nuyts, Martin <3.>, 1629
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani e Societate Iesu Superior religiosus de prudenti ac religiosa gubernatione, Lugduni: Chevalier, Michel, 1620
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli ScribanI e Societate Iesu Amor diuinus, Moguntiae: Albin, Johann, 1616
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli ScribanI e Societate Iesu Amor diuinus, Antuerpiae: Nutius, Martin heritiers & Meurs, Jean : de, 1615
Scribani, Carlo <1561-1629>, P. Caroli Scribani e societate Iesu Ludus in saeculi amorem inimicum amori diuino, Senis: Bonetti, 1634
Scribani, Carlo <1561-1629>, 3: Liber 5. De cultu & inuocatione sanctorum. Liber 6. De imaginum veneratione. Auctore Carolo Scribanio societatis Iesu theologo, Anturpiae: Officina Plantiniana
Scribani, Carlo <1561-1629>, Clari Bonarscii Amphitheatrum honoris in quo Caluinistarum in Societatem Iesu criminationes iugulatae, Palaeopoli Aduaticorum: Verheyden, Alexander, 1606
Scribani, Carlo<1561-1629>, Ciuilium apud Belgas bellorum initia, progressus, finis optatus: in quam rem remedia a ferro et pace praescripta, fidei, patriae, orbis bono, 1628
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani e Societate Iesu Adolescens prodigus. Succumbit vitiis. redit ad se. & in omnem aetatem ac fortunam a virtute instruitur, Monasterii Westphal.: Dale, Michael, 1621
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani e Societati Iesu Superior religiosus de prudenti ac religiosa gubernatione, MonasterI Westphaliae: Dale, Michael, 1620
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani e Societate Iesu Medicus religiosus de animorum morbis et curationibus, Monasteri Westphaliae: Dale, Michael, 1620
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani ... De prudenti ac religiosa gubernatione, Lugduni: Chevalier, Michel, 1620
Scribani, Carlo <1561-1629>, Clari Bonarsci Amphitheatrum honoris in quo Caluinistarum in Societatem Jesu criminationes iugulatae, Palaeopoli Aduaticorum: Verheyden, Alexander, 1605
Scribani, Carlo <1561-1629>, Veridicus Belgicus, quem auctor auxit, recensuit: e Belgico Latinum reddidit an. dr. Accessit Apocalypsis Batauica, item auctior, emendatior, senza nome, 1626
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scibani e Societate Iesu medicus religiosus de animorum morbis et curationibus, Antuerpiae: Nutius, Martinus Erben, 1618
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli Scribani ... De prudenti ac religiosa gubernatione, Mediolani: Bidelli, Giovanni Battista <1. ; 1610-1654>, 1621
Scribani, Carlo <1561-1629>, Caroli ScribanI e Societate Iesu Philosophus christianus, AntuerpiaeAntuerpiae: Wolsscaht, Gerhard Meursius, IoannesAertsens, Hendrik Nutius, Martinus erben, 1614