INFORMATIZZAZIONE B. DURANTE

Nell'A.D. 1267 un frate inglese di nome Ruggero Bacone (A.D. 1222-1292), inviò a papa Clemente IV, il suo trattato dal titolo Opus Maius.
Nel testo, Bacone esponeva le sue teorie, e informava il Pontefice che, l’anno del calendario, risultava più lungo, rispetto all’anno solare, di circa la 130-esima parte di un giorno.
Aggiunse anche che, a partire dal concilio di Nicea, quest’errore aveva spostato all'indietro l’equinozio di primavera di ben 9 giorni, e che dunque la Pasqua, veniva celebrata nel giorno sbagliato.
Ci sono ignote le reazioni del papa, anche perché questi morì, improvvisamente, nel novembre dell'A.D. 1268.
Da quel momento, le teorie di Bacone, furono dichiarate eretiche, e lui stesso venne perseguito e imprigionato.
Quando nell'A.D. 1348 si abbattè la peste, che sterminò, in due anni, un terzo di tutti gli europei, ovvero circa 30 milioni di persone, gli orologi meccanici con pesi e lancette, già inventati attorno all'A.D. 1320, ora cominciarono a diffondersi.
I vistosi errori del calendario, così, divenivano noti a un maggior numero di persone, e la Chiesa si convinse che era ormai necessario porvi rimedio.
Se ne occupò, così, papa Giovanni XXIII (A.D. 1350-1420), se ne parlò al concilio di Basilea (Svizzera) nell'A.D. 1436, e nel Quinto Concilio Laterano a Roma dell'A.D. 1512, se ne occupò anche papa Leone X (A.D. 1450-1533), ma non si giunse ad una valida soluzione.
Nell'A.D. 1543 fu pubblicato un libro importantissimo, il De Revolutionibus di Niccolò Copernico (A.D. 1473-1543).
Copernico lavorò alla sua opera per trent’anni.
Fu riluttante a pubblicarla, ben sapendo che la sua teoria eliocentrica, non sarebbe stata accolta favorevolmente, dopo che per millenni il genere umano aveva ritenuto la Terra il centro dell’universo.
Compì i suoi calcoli basandosi in parte sulle proprie osservazioni, e in parte su quelle fatte, nel corso dei secoli, dagli astronomi greci ed arabi.
Riuscì a ottenere misure, notevolmente accurate, sia dell’anno tropico, che dell’anno siderale.
Queste misurazioni di Copernico (e non la sua teoria), insieme ad altre carte astronomiche dell’epoca, furono usate per trovare l’elegante soluzione per la sistemazione del calendario, promulgata il 24° giorno di febbraio dell'A.D. 1582, con la bolla papale firmata dall’ottantenne papa Gregorio XIII.
La riforma di Gregorio giunse, dopo che egli ebbe nominato un’apposita commissione, presieduta dal matematico bavarese Christopher Clavius, e grazie ad un medico italiano, Luigi Lilio, che effettivamente elaborò la soluzione.
Luigi Lilio (A.D. 1510-1576) nacque a Ciro, in Calabria.
Studiò medicina e astronomia, e morì prima che la sua riforma venisse accettata.
Il gesuita Christopher Clavius (A.D. 1538-1612: autore di un'enormità di opere qui elencate ed auterevolissimo studioso di gnomonica) fu l’uomo che difese le idee di Lilio.
Fu devoto difensore dell’ipotesi tolemaica dell’universo, ma lavorò duramente per difendere e illustrare la riforma, rendendo possibile la sua diffusione, oltre il ristretto gruppo di paesi che, sin dall’inizio, la adottarono.
Il documento più importante dell’intero processo di riforma, fu un manoscritto, scomparso senza lasciare traccia, di Luigi Lilio.
Ci resta, però, un breve opuscolo pubblicato dalla commissione, intitolato Compendium novae rationis restituendi kalendarium, ovvero una sintesi della soluzione di Lilio.
Fino ad allora, tutti gli studiosi (Copernico incluso), erano erroneamente convinti che, le diverse misurazioni ottenute nei secoli, dell’anno tropico, fossero da imputarsi al fatto che quest’ultimo è variabile.
Lilio propose, pertanto, di servirsi di una valutazione media delle misurazioni dell’anno tropico, e di basarsi sulle Tavole Alfonsine, che, originariamente scritte nell'A.D. 1252, e aggiornate nel corso degli anni, includevano anche la misurazione di Copernico.
Il valore medio delle misurazioni dell'anno tropico, chiamato anno alfonsino, che così si calcolò, risultò più corto, rispetto all'anno giuliano, della 134-esima parte di un giorno.
Tale valore medio, divenne l’anno vero da impiegare, per colmare la differenza che esisteva con l’anno del calendario giuliano, lungo, come è noto, 365 giorni e 1/4.
Dato che l'anno alfonsino è più corto, rispetto all'anno giuliano, della 134-esima parte di un giorno, ciò equivale a un giorno perduto ogni 134 anni giuliani.
Lilio approssimò il risultato di 134 moltiplicato 3, ovvero 402, a 400.
E concluse che, il calendario giuliano, perdeva 3 giorni ogni 400 anni.
Quello che dunque si fece, fu, semplicemente, di lasciare immutato il calendario giuliano, là dove Cesare stabilì che, ad un ciclo di tre anni di 365 giorni, doveva seguire un anno bisestile di 366 giorni.
Tranne ad imporre anche di eliminare 3 giorni ogni 400 anni, che si decise di togliere agli anni centenari non divisibili per 400.
Così: l'A.D. 1600 fu bisestile, mentre gli A.D. 1700, 1800 e 1900 no.
L'A.D. 2000 è stato nuovamente bisestile, non lo saranno gli A.D. 2100, 2200 e 2300, ma l'A.D. 2400 si, e così via.
Questo sistema, basato su tavole con misure imprecise dell’anno tropico, e ottenuto attraverso una discutibile approssimazione, si è rivelato, malgrado ciò, notevolmente accurato.
Infatti, si perde 1 giorno, solo ogni 3.200 anni.
Se, infatti, si fanno i conti e si tiene conto del fatto che, solo ogni 400 anni, il numero di giorni è sempre lo stesso, viene fuori il cosiddetto anno calendaristico, di soli 27 secondi maggiore, dell’anno tropico relativo all’era in corso, e a cui corrisponde, appunto, 1 giorno perso solo ogni 3200 anni.
Per recuperare, poi, i giorni perduti a causa dello spostamento del calendario giuliano, e riportare l’equinozio di primavera all’epoca di Nicea, Lilio suggerì di cancellare 10 giorni, tutti in una volta.
Perché, però, si potesse celebrare la Pasqua, nel giorno da determinarsi secondo le modalità stabilite a Nicea, occorreva, non solo riportare al suo posto l’equinozio di primavera, ma anche accordare meglio l’anno solare con l’anno lunare.
Fino ai giorni della riforma, si impiegò un ciclo di 19 anni che, però, aveva ormai accumulato un errore pari a 4 giorni.
Per porvi rimedio Lilio propose una sua soluzione, anch’essa puntualmente accolta.
La riforma fu dunque approvata, e così avvenne che, il giorno successivo al 4° giorno di ottobre dell'A.D. 1582 fu il 15° giorno di ottobre dell'A.D. 1582, con 10 giorni persi per sempre.


Clavius, Christophorus , Propositiones omnium 16. librorum Euclidis. Auctore Christophoro Clauio Bamberggensi e Societate Iesu, Romae: Zannetti, Luigi, 1603
Clavius, Christophorus , Iosephi Scaligeri elenchus, et Castigatio calendarij Gregoriani a Christophoro Clauio Bambergensi societatis Iesu castigata, Romae: Zannetti, Luigi, 1595
Clavius, Christophorus, Computus ecclesiasticus per digitorum articulos, & tabulas traditus. Auctore Christophoro Clauio Bambergensi e Societate Iesu, Romae: Zannetti, Luigi, 1603
Clavius, Christophorus , Tabula ad cognoscendam magnitudinem diei ac noctis. Auctore Christophoro Clauio e Societate Iesu, Romae: Zannetti, Luigi, 1592
Clavius, Christophorus , Aritmetica prattica composta dal molto r.p. Cristoforo Clavio bambargense della Compagnia di Gesu. E tradotta dal latino in italiano dal signor Lorenzo Castellano patrizio romano. Rivista dal medesimo P. Clavio con alcune aggiunte, In Venezia, 1738
Clavius, Christophorus , Aritmetica prattica / Composta dal molto r. p. Christoforo Clavio Bambergense della Compagnia di Giesu ; Et tradotta da latino in italiano dal sig. Lorenzo Castellanopatritio romano ; Reuista dal medesimo padre Clauio con alcune aggiunte, In Roma, 1626
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii ... In Sphaeram Ioannis de Sacro Bosco commentarius, Romae, 1606
Clavius, Christophorus , Gnomices libri octo, in quibus non solum horologiorum solarium, sed aliarum quoque rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometrice Auctore Christophoro Clauio .., Romae: Zanetti, Francesco, 1581
Clavius, Vincentius , i>llustrissimum et reuerendissimum cardinalem Vincentium Iustinianum Genuensem, De diui Vincentii martyris vita et laudibus ode quattuor, et sermunculi tres. Authore f. Vincentio Clauio Ragusino Hillyrico .., Mediolani: Da Ponte, Pacifico, 1573
Clavius, Christophorus , Romani calendarii a Gregorio 13. P.M. restituti explicatio S.D.N. Clementis 8. P.M. iussu edita. Auctore Christophoro Clauio Bambergensi Societatis Iesu. Accessit confutatio eorum, qui Calendarium aliter instaurandum esse contenderunt, Romae: Zannetti, Luigi, 1603
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii Bambergensis ... In Sphaeram Ioannis de Sacro Bosco commentarius,, Venetiis: Ciotti, Giovanni Battista, 1591
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii Bambergensis ... In Sphaeram Ioannis de Sacro Bosco. Commentarius, Lugduni [Lione]: Jullieron, Guichard Gabiano freres, 1594
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii Bambergensis In Sphaeram Ioannis de Sacrobosco commentarius, Romae: Eliano, Vittorio, 1570
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii ... In Sphaeram Ioannis de Sacro Bosco commentarius,, Venetiis: Basa, Bernardo, 1596
Clavius, Christophorus , Tabula altitudinum solis pro horis astronomicis in signorum initijs, ad omnes gradus altitudinis poli borealis. Supputata per Christophorum Clauium Bambergensem Societatis Iesu, Romae: Zannetti, Luigi, 1603
Clavius, Christophorus , Compendium breuissimum describendorum horologiorum horizontalium ac declinantium. Auctore Christophoro Clauio Babergensi societatis Iesu, Romae: Zannetti, Luigi, 1603
Euclidis elementorum libri 15. Accessit liber 16. De solidorum regularium cuiuslibet intra quodlibet comparatione. Omnes perspicuis demonstrationibus, accuratisque scholiis illustrati: nunc quarto editi, ac multarum rerum accessione post primam editionem locupletati. Auctore Christophoro Clavio Bambergensi e Societate Iesu, Francofurti: Rhodius, IonasHoffmann, Nikolaus <1.>, 1607
2: Euclidis Posteriores libri 9. Accessit liber 16. De solidorum regulationibus, accuratisque scholiis illustrati: nunc quarto editi, ... Auctore Christophoro Clavio Bambergensi e Societate Iesu, Francofurti: Rhodius, IonasHoffmann, Nikolaus <1.>, 1607
Clavius, Christophorus , Aritmetica prattica composta dal molto R.P. Cristoforo Clavio ... E tradotta dal latino in italiano dal signor Lorenzo Castellano ... Rivista dal medesimo P. Clavio con alcune aggiunte, In Venezia: Pecori, Santo, 1727
Clavius, Christophorus, Aritmetica prattica composta dal molto R.P. Christophoro Clauio Barmbergense della Compagnia di Giesu: et tradotta da latino in italiano. Dal signor Lorenzo Castellano patritio romano. Reuista dal medesimo P. Clauio con alcune aggiunte, In Venetia: Giunta, 1656
Clavius, Christophorus , Propositiones omnium 16. librorum Euclidis. Auctore Christophoro Clauio Bamberggensi e Societate Iesu, Romae: Zannetti, Luigi, 1603
Clavius, Christophorus , Iosephi Scaligeri elenchus, et Castigatio calendarij Gregoriani a Christophoro Clauio Bambergensi societatis Iesu castigata, Romae: Zannetti, Luigi, 1595
Clavius, Christophorus, Computus ecclesiasticus per digitorum articulos, & tabulas traditus. Auctore Christophoro Clauio Bambergensi e Societate Iesu, Romae: Zannetti, Luigi, 1603
Clavius, Christophorus , Tabula ad cognoscendam magnitudinem diei ac noctis. Auctore Christophoro Clauio e Societate Iesu, Romae: Zannetti, Luigi, 1592
Clavius, Christophorus , Aritmetica prattica composta dal molto r.p. Cristoforo Clavio bambargense della Compagnia di Gesu. E tradotta dal latino in italiano dal signor Lorenzo Castellano patrizio romano. Rivista dal medesimo P. Clavio con alcune aggiunte, In Venezia, 1738
Clavius, Christophorus , Aritmetica prattica / Composta dal molto r. p. Christoforo Clavio Bambergense della Compagnia di Giesu ; Et tradotta da latino in italiano dal sig. Lorenzo Castellano patritio romano ; Reuista dal medesimo padre Clauio con alcune aggiunte, In Roma, 1626
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii ... In Sphaeram Ioannis de Sacro Bosco commentarius, Romae, 1606
Clavius, Christophorus , Gnomices libri octo, in quibus non solum horologiorum solarium, sed aliarum quoque rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometrice Auctore Christophoro Clauio .., Romae: Zanetti, Francesco, 1581
Clavius, Vincentius , Ad illustrissimum et reuerendissimum cardinalem Vincentium Iustinianum Genuensem, De diui Vincentii martyris vita et laudibus ode quattuor, et sermunculi tres. Authore Authore f. Vincentio Clauio Ragusino Hillyrico .., Mediolani: Da Ponte, Pacifico, 1573
Clavius, Christophorus , Romani calendarii a Gregorio 13. P.M. restituti explicatio S.D.N. Clementis 8. P.M. iussu edita. Auctore Christophoro Clauio Bambergensi Societatis Iesu. Accessit confutatio eorum, qui Calendarium aliter instaurandum esse contenderunt, Romae: Zannetti, Luigi, 1603
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii Bambergensis ... In Sphaeram Ioannis de Sacro Bosco commentarius,, Venetiis: Ciotti, Giovanni Battista, 1591
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii Bambergensis ... In Sphaeram Ioannis de Sacro Bosco. Commentarius, Lugduni [Lione]: Jullieron, Guichard Gabiano freres, 1594
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii Bambergensis In Sphaeram Ioannis de Sacrobosco commentarius, Romae: Eliano, Vittorio, 1570
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii ... In Sphaeram Ioannis de Sacro Bosco commentarius,, Venetiis: Basa, Bernardo, 1596 Clavius, Christophorus , Tabula altitudinum solis pro horis astronomicis in signorum initijs, ad omnes gradus altitudinis poli borealis. Supputata per Christophorum Clauium Bambergensem Societa Societatis Iesu, Romae: Zannetti, Luigi, 1603
Clavius, Christophorus , Compendium breuissimum describendorum horologiorum horizontalium ac declinantium. Auctore Christophoro Clauio Babergensi societatis Iesu, Romae: Zannetti, Luigi, 1603
Euclidis elementorum libri 15. Accessit liber 16. De solidorum regularium cuiuslibet intra quodlibet comparatione. Omnes perspicuis demonstrationibus, accuratisque scholiis illustrati: nunc quarto editi, ac multarum rerum accessione post primam editionem locupletati. Auctore Christophoro Clavio Bambergensi e Societate Iesu, Francofurti: Rhodius, IonasHoffmann, Nikolaus <1.>, 1607
2: Euclidis Posteriores libri 9. Accessit liber 16. De solidorum regulationibus, accuratisque scholiis illustrati: nunc quarto editi, ... Auctore Christophoro Clavio Bambergensi e Societate Iesu, Francofurti: Rhodius, IonasHoffmann, Nikolaus <1.>, 1607 Clavius, Christophorus , Aritmetica prattica composta dal molto R.P. Cristoforo Clavio ... E tradotta dal latino in italiano dal signor Lorenzo Castellano ... Rivista dal medesimo P. Clavio con con alcune aggiunte, In Venezia: Pecori, Santo, 1727
Clavius, Christophorus, Aritmetica prattica composta dal molto R.P. Christophoro Clauio Barmbergense della Compagnia di Giesu: et tradotta da latino in italiano. patritio romano. Reuista dal medesimo P. Clauio con alcune aggiunte, In Venetia: Giunta, 1656
Euclidis Posteriores libri 9. Accessit liber 16. De solidorum regularium cuiuslibet intra quodlibet comparatione. Omnes perspicuis demonstrationibus, accuratisque scholijs illustrati: nunc quarto editi, ac multarum rerum accessione post prima edi, Romae: Zannetti, Luigi, 1603
Romain, Adrian <1561-1615>, Adriani Romani Canon triangulorum sphaericorum, breuissimus simul ac facilimus quamplurimisque exemplis optice proiectis illustratus, in gratiam astronomiae, cosmographiae, geographiae, horologiographiae, ... Accessere plenioris usus ergo. Tabulae sinuum, tangentium, et secantium ex opere ... Christophori Clauij ... desumptae, Moguntiae: Albin, Johann, 1609
Clavius, Christophorus, Christophori Clauii Bambergensis ... Epitome arithmeticae practicae nunc quinto ab ipso auctore anno 1616 recognita, & multis in locis locupletata, Coloniae Agrippinae: Wolter, Bernhard, 1607
Clavius, Christophorus, Christophori Clauii Bambergensis e Societate Iesu. Epitome arithmeticae practiae, nunc denuo ab ipso auctore recognita, & aucta, Coloniae Agrippinae: Wolter, Bernard, 1601
Euclidis elementorum libri 15. Accessit 16. De solidorum regularium cuius libet intra quodlibet comparatione. Omnes perspicuis demonstrationibus, accuratisque scholiis illustrati, ac multarum rerum accessione locupletati, Coloniae: Feyerabend, Johann Ciotti, Giovanni Battista, 1591
Clavius, Christophorus , Aritmetica prattica composta da molto R.P. Cristoforo Clavio Bambergense della Compagnia di Gesu e tradotta dal latino in italiano dal signor Lorenzo Castellano ... Rivista dal medesimo P. Clavio con alcune aggiunte, In Venezia, 1727
Clavius, Christophorus , Computus ecclesiasticus per digitorum articulos mira facilitate traditus. Auctore Christophoro Clauio .., romaeRomae: Basa, Bernardo, 1597
Clavius, Christophorus , Computus ecclesiasticus per tabulas traditus, vbi omnia, quae ad Computum pertinent, vno in conspectu cernuntur. Auctore Christophoro Clauio .., Romae: Basa, Bernardo, 1597
Clavius, Christophorus, Aritmetica pratica composta dal Molto R.P. Christoforo Clavio bambergense ... e tradotta dal Latino in Italiano dal signor Lorenzo Castelano ..., In Venezia: appresso Nicolo Pezzana: Pezzana, Nicolo, 1705
Clavius, Christophorus , Commentaria in Euclidis Elementa geometrica / Christoph Clavius ; mit einem Vorwort herausgegeben von Eberhard Knobloch, Hildesheim etc.]- 1999
Clavius, Christophorus , Christophori Clavij... Geometria practica, Moguntiae: Albinus, Ioannes, 1606
Clavius, Christophorus , Noui calendarij Romani apologia, aduersus Michaelem Maestilinum Gaeppingensem, in Tubigensi academia mathematicum, tribus libri explicata . Auctore Cristophoro Clauio Bambergensi e Societate Iesu, Romae: Santi, & C., 1588
Clavius, Christophorus , Noui calendarii Romani apologia, aduersus Michaelem Maestlinum Gaeppingensem, ... tribus libris explicata. Auctore Christophoro Clauio Bambergergensi e Societate Iesu, Romae: Santi, & C., 1588
Euclidis elementorum libri 15. Accessit 16. De solidorum regularium comparatione. Omnes perspicuis demonstrationibus, accuratisque scholiis illustati. Auctore Clauio .., Romae: Accolti, Vincenzo, 1574
Clavius, Christophorus , Fabrica et vsus instrumenti ad horologiorum descriptionem peropportuni auctore Christophoro Clauio, Romae apud Iacobum Ruffinellum: Ruffinelli, Giacomo Basa, Domenico, 1586
Clavius, Christophorus , Aritmetica prattica. Composta dal molto r.p. Christoforo Clauio Bambergense della Compagnia di Giesu. Et tradotta da latino in italiano dal signor Lorenzo Castellano patritio romano, In Venetia, e Baba
Euclidis Posteriores libri sex a 10. ad 15. Accessit 15. de solidorum regularium comparatione. Omnes perspicuis demonstrationibus, accuratibusque; scholijs illustrati. Auctore Christophoro Clauio Bambergensi. Societatis Iesu, Romae: Accolti, Vincenzo, 1574
Euclidis elementorum lib.15 Accessit 16. De solidorum regularium cuiuslibet intra quodlibet comparatione. Omnes perspicuis demonstrationibus, accuratisque scholijs illustrati: nunc iterum editi, ac multarum rerum accessiones locupletati: auctore Christophoro Clauio .., Romae: Grassi, BartolomeoSanti, & C., 1589
Euclidis elementorum libri sex priores, qui in scholis legi solent. Ex editione Christophori Clauij Bambergensis e Societate Iesu, senza nome
Clavius, Christophorus , Algebra Christophori Clauii Barbengensis e Societate Iesu, RomaeRomae: Zannetti, Bartolomeo <1607-1621>, 1608
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii Barbengensi e Societate Iesu. Geometria practica, Romae: Zannetti, Luigi, 1604
Clavius, Christophorus , Christophori Clauij Bambergensis ... Epitome arithmeticae practicae nunc denuo ab ipso auctore recognita, Romae: Basa, Domenico, 1585
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii Bambergensis e Societate Iesu Astrolabium, Romae: Grassi, Bartolomeo, Tipografia Gabiana, 1593
Clavius, Christophorus , Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solarium, sed aliarum quoque rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometrice demonstrantur. Auctore Christophoro Clauio .., Romae: Zanetti, Francesco, 1581
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii Bambergensis ... Epitome arithmeticae practicae, Romae: Basa, Domenico, 1583
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii ... Horologiorum noua descriptio, Romae: Zannetti, Luigi, 1599
Theodosii Tripolitae Sphaericorum libri 3. A Christophoro Clauio ... perspicuis demonstrationibus, ac scholijs illustrati. Item eiusdem Christophori Clauii Sinus. lineae tangentes. et secantes. triangula rectilinea. atque sphaerica, Romae: Basa, Domenico, 1586
Clavius, Christophorus , Aritmetica prattica composta del molto R.P. Christoforo Clauio ... et tradotta dal latino in italiano dal sig. Lorenzo Castellano .., In Venetia: Curti, Stefano, 1678
Clavius, Christophorus , Aritmetica prattica composta dal molto reueren. padre Christoforo Clauio ... Et tradotta da latino in italiano dal S. Lorenzo Castellano .., In Roma: Facciotti, Guglielmo, 1613
Clavius, Christophorus , Aritmetica prattica composta dal molto reuer. padre Christoforo Clauio Bambergense della Compagnia di Iesu. Et tradotta da latino in italiano dal signor Lorenzo Castellano ... Reuista dal medemo padre Clauio con alcune aggiunte, In Roma: Muzi, Niccolo eredi, 1602
Clavius, Christophorus , Christophori Clauiibambergensis e Societate Iesu Opera mathematica 5 tomis distributa ab auctore nunc denuo correcta, et plurimis locis aucta, Moguntiae sumptibus Antonij Hierat: Hierat, AntonEltz, Reinhard, 1612
Clavius, Christophorus , 1: Christophori Clauii Bambergensis e Societate Iesu, Operum mathematicorum tomus primus. Complectens Commentaria in Euclidis elementa geometrica, [Commentaria] in sphaerica Theodosij, Sinuum, tangentium & secantium rationem & canones, Tractationem triangulorum, tum rectilineorum, tum sphaericorum, Moguntiae sumptibus Antonii Hierat, 1611
Clavius, Christophorus , 2: Christophori Clauii Bambergensis Societate Iesu Operum mathematicorum tomus secundus, complectens Geometriam practicam, Arithmeticam practicam, Algebram. Omnia in hac editione ab ipso auctore multis in locis correcta & aucta, Moguntiae sumptibus Antonii Hierat, 1611
Clavius, Christophorus , 3: Christophori Clauii Bambergensis e Societate Iesu Operum mathematicorum tomus tertius complectens Commentarium in sphaeram Ioannis De Sacro Bosco, & Astrolabium, Moguntiae sumptibus Antonii Hierat, 1611
Clavius, Christophorus , 4: Christophori Clauii Bambergensis e Societate Iesu, Operum mathematicorum tomus quartus complectens Gnomonices libros octo. Fabricam et vsum instrumenti ad ad horologiorum decriptionem peropportuni. Horologiorum nouam descriptionem. Compendium breuissimum describendorum horologiorum horizontalium ac declinantium. Notas in nouam horologiorum descriptionem. Omnia in hac editione ... aucta & locupletata, Moguntiae sumptibus Antonii Hierat, 1612
Clavius, Christophorus , 5: Christophori Clauii Bambergensis e Societate Iesu Operum mathematicorum tomus quintus continens Romani calendarii a Gregorio 13. ... iussu editam. Noui calendarii Romani apologiam ... Accessit refutatio cyclometriae eiusdem Scaligeri, Moguntiae sumptibus Antonii Hierat, 1612
Clavius, Christophorus , Aritmetica prattica, composta dal molto r.p. Christoforo Clauio Bambergense della Compagnia di Giesu. Et tradotta da latino in italiano dal signor Lorenzo Castellano atritio romano. Reuista dal medesimo p. Clauio con alcune aggiunte, In Venetia: Giunta, Tommaso <2.> eredi & Baba, Francesco, 1644
Clavius, Christophorus , Christophori Clavii Bambergensis ex societate iesv. in sphaeram Ioannis de Sacro Bosco, commentarivs : Nunc quarto ab ipso Auctore recognitus, & plerisque in locis locupletatus,
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii Bambergensis ... In Sphaera Ioannis de Sacro Bosco commentarius, Romae: Eliano, Vittorio, 1570
Clavius, Christophorus , Aritmetica prattica composta dal molto reueren. padre Christophoro Clauio Bambergense nella Compagnia di Giesu. E tradotta da latino in italiano dal sig. Lorenzo Caste, In Roma: Facciotti, Guglielmo, 1618
Clavius, Christophorus , Aritmetica prattica composta dal molto reuer. Padre Christophoro Clauio ... Et tradotta da latino in italiano dal signor Lorenzo Castellano .., In Roma: Basa, Domenico, 1586
Clavius, Christophorus , Christophori Clauij Bambergensis... In sphaeram Ioannis de Sacro Bosco commentarius. Nunc tertio ab ipso auctore recognitus, & plerisque in locis locupletatus. Maiori item cura correctus. Permissu superiorum, Uenetijs: Ciotti, Giovanni Battista, 1601
Clavius, Christophorus , Romani calendarij a Gregorio 13. P.M. restituti explicatio S.D.N. Clementis 8. P.M. iussu edita. Auctore Christophoro Clauio Bambergensi Societatis Iesu. Acce, Romae: Zannetti, Luigi, 1603
Clavius, Christophorus , Algebra Christophori Clavii Bambergensis e Societate Iesu, Aurelianae Allobrogum: Gamonet, Estienne, 1609
Euclidis elementorum libri XV. Accessit XVI. de solidorum regularium comparatione. Omnes perspicuis demonstrationibus, accuratisq; scholijs illustrati. Auctore Christophoro Clauio,
Clavius, Christophorus , Christophori Clavii ... In sphaeram Ioannis de Sacro Bosco commentarius, nunc tertio ab ipso auctore recognitus .., VenetiisVenetiis: Basa, Bernardo, 1596
Euclidis posterioris libri 9. Accessit liber 16. De solidorum regularium cujuslibetintra quolibet comparatione. Omnes perspicuis demonstrationibus, accuratisque schoolis illustrati : nunc quarto editi ac multarum rerum accessione post primam editionem locupletati. Auctore Christophoro Clavio ..., Francofurti, 1654
Sphaera Ioannis a Sacrobosco emendata, aucta et illustrata. Eliae Vineti Santonis, & Francisci Iunctini Florentini scholia in eadem sphaeram restituta. Quibus praeter Alberti Heronis scholia nunc accessere R.P. Christoph Clauij breues commentarij. Adiunximus huic libro compendium in sphaeram per Pierium Valerianum Bellunensem: et Petri Nonii Salaciensis demonstrationem eorum, quae in extremo capite de climatibus Sacroboscus scribit de inaequali climatum latitudine, eodem Vineto interprete, Coloniae Agrippinae: Cholinus, Peter, 1610
Clavius, Christophorus , Confutatio calendarii Georgii Germanni Wartenbergensis Borussi, auctore Christophoro Clauio Bambergensi Societatis Iesu, Moguntiae: Eltz, Reinhard, 1610
Clavius, Christophorus , Aritmetica prattica composta dal molto R.P. Christoforo Clauio bambergense della Compagnia di Giesu. Et tradotta dal latino in italiano dal sig. Lorenzo Castellano atritio romano. Reuista dal medesimo padre Clauio con alcune aggiunte, In Roma: Facciotti, Guglielmo, 1626 Clavius, Christophorus , Tabulae astronomicae nonnullae ad horologiorum constructionem maxime vtiles. ... Auctore Christophoro Clauio Bambergensi societatis Iesu, Romae: Zannetti, Luigi, 1605
Clavius, Christophorus , Aritmetica prattica composta dal molto R.P. Christophoro Clauio bambergense, della Compagnia di Giesu. Et tradotta dal latino in italiano. dal signor Lorenzo Castellanopatritio romano. Reuista dal medesimo P. Clauio con alcune aggiunte, Venetia: Pezzana, Nicolo, 1671
Euclidis Elementorum libri 15. Accessit liber 16. De solidorum regularium cuiuslibet intra quodlibet comparatione. Omnes perspicuis demonstrationibus, accuratisque choliis illustrati: nunc quarto editi, ac multarum rerum accessione post primam editionem locupletati. Auctore Christophoro Clauio Bambergensi e Societate Iesu, Romae: Zannetti, Luigi, 1603
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii ... In Sphaeram Ioannis de Sacro Bosco commentarius, Romae: Basa, Domenico, 1585
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii Bambergensis ... In Sphaeram Ioannis de Sacro Bosco commentarius nunc iterum ab ipso auctore recognitus, & multis ac varijs locis locupletatus, Romae: Zanetti, Francesco Basa, Domenico, 1581
Clavius, Christophorus , Fabrica et vsus instrumenti ad horologiorum descriptionem peropportuni. Accessit ratio describendarum horarum a meridie & media nocte exquisitissima, & numquam antehac in lucem edita. Auctore Christophoro Clauio .., Romae: Ruffinelli, Giacomo Rassi, Bartolomeo, 1586
Augusti Ernesti Clavis Ciceroniana sive Indices rerum et verborum philologico-critici in opera Ciceronis accedunt graeca Ciceronis necessariis observationibus illustrata, Halae: Impensis Orphanotrophei, 1769
Clavius, Christophorus , Aritmetica prattica composta dal molto r.p. Christoforo Clavio bambergense della Compagnia di Giesu, et tradotta dal latino in italiano dal sig. Lorenzo Castellano atritio romano. Revista dal medesimo p. Clavio con alcune aggiunte, In Venetia: Curti, Stefano, 1686
Euclidis elementorum libri 15. Accessit liber 16. De solidorum regularium cuiuslibet intra quodlibet comparatione. Omnes perspicuis demonstrationibus, accuratisque scholijs illustrati: nunc quarto editi, ac multarum rerum accessione post primam editionem locupletati. Auctore Christophoro Clauio .., Romae: Zannetti, Luigi, 1603
Euclidis Elementorum lib. 15. accessit 16. De solidorum regularium cuiuslibet intra quodlibet comparatione. Omnes perspicuis demonstrationibus accuratisque scholijs illustrati nunc iterum editi ... auctore Christophoro Clauio Bambergensi ..., Romae: Grassi, BartolomeoSanti, & C., 1589
Clavius, Christophorus , Christophori Clavii Bambergensis Astrolabium / Christoph Clavius, Naples, Fl. Clavius, Christophorus , Christophori Clavii Bambergensis Opera mathematica / Christoph Clavius, Naples, Fl.
Clavius, Christophorus , Christophori Clauii Bambergensis ex Societate Iesu, In sphaeram Ioannis de Sacro Bosco. Commentarius. Nunc quinto ab ipso auctore hoc anno 1606. recognitus, & plerisq. locis locupletatus. Accessit geometrica, atque vberrima de crepusculis tractatio, Romae sumptibus Io. Pauli Gellii ad signum nauis omae: Zannetti, Luig Gelli, Giovanni Paolo, 1607