>
Dig.48.18.0. De quaestionibus. Dig.48.19.0. De poenis.
Dig.48.18.1pr.
Ulpianus 8 de off. procons.
In criminibus eruendis quaestio adhiberi solet. sed quando vel quatenus id faciendum sit, videamus. et non esse a tormentis incipiendum et divus augustus constituit neque adeo fidem quaestioni adhibendam, sed et epistula divi hadriani ad sennium sabinum continetur.
Dig.48.18.1.1
Ulpianus 8 de off. procons.
Verba rescripti ita se habent: " ad tormenta servorum ita demum veniri oportet, cum suspectus est reus et aliis argumentis ita probationi admovetur, ut sola confessio servorum deesse videatur".
Dig.48.18.1.2
Ulpianus 8 de off. procons.
Idem divus hadrianus claudio quartino rescripsit: quo rescripto illud expressit a suspectissimo incipiendum et a quo facillime posse verum scire iudex crediderit.
Dig.48.18.1.3
Ulpianus 8 de off. procons.
Ad quaestionem non esse provocandos eos, quos accusator de domo sua produxit, nec facile credendum subiectam eam, quam ambo parentes dicuntur caram filiam habuisse rescripto divorum fratrum ad lucium tiberianum emisso declaratur.
Dig.48.18.1.4
Ulpianus 8 de off. procons.
Idem cornelio proculo rescripserunt non utique in servi unius quaestione fidem rei constituendam, sed argumentis causam examinandam.
Dig.48.18.1.5
Ulpianus 8 de off. procons.
Divus antoninus, et divus hadrianus sennio sabino, rescripserunt, cum servi pariter cum domino aurum et argentum exportasse dicerentur, non esse de domino interrogandos: ne quidem, si ultro aliquid dixerint, obesse hoc domino.
Dig.48.18.1.6
Ulpianus 8 de off. procons.
Divi fratres leliano longino rescripserunt de servo heredum non esse habendam quaestionem in res hereditarias, quamvis suspectum fuisset, quod imaginaria venditione dominium in eo quaesisse heres videretur.
Dig.48.18.1.7
Ulpianus 8 de off. procons.
Servum municipum posse in caput civium torqueri saepissime rescriptum est, quia non sit illorum servus, sed rei publicae. idemque in ceteris servis corporum dicendum est: nec enim plurium servus videtur, sed corporis.
Dig.48.18.1.8
Ulpianus 8 de off. procons.
Si servus bona fide mihi serviat, etiamsi dominium in eo non habui, potest dici torqueri eum in caput meum non debere. idem est et in libero homine, qui bona fide servit.
Dig.48.18.1.9
Ulpianus 8 de off. procons.
Sed nec libertum torqueri in patroni caput constitutum est.
Dig.48.18.1.10
Ulpianus 8 de off. procons.
Nec fratrem quidem in fratris imperator noster cum divo patre suo rescripsit, addita ratione, quod in eum, in quem quis invitus testimonium dicere non cogitur, in eum nec torqueri debet.
Dig.48.18.1.11
Ulpianus 8 de off. procons.
Servum mariti in caput uxoris posse torqueri divus traianus sernio quarto rescripsit.
Dig.48.18.1.12
Ulpianus 8 de off. procons.
Idem mummio lolliano rescripsit damnati servos, quia desierunt esse ipsius, posse in eum torqueri.
Dig.48.18.1.13
Ulpianus 8 de off. procons.
Si servus ad hoc erit manumissus, ne torqueatur, dummodo in caput domini non torqueatur, posse eum torqueri divus pius rescripsit.
Dig.48.18.1.14
Ulpianus 8 de off. procons.
Sed et eum, qui cognitionis susceptae tempore alienus fuit, licet postea rei sit effectus, torqueri in caput posse divi fratres rescripserunt.
Dig.48.18.1.15
Ulpianus 8 de off. procons.
Si quis dicatur nullo iure emptus, non prius torqueri poterit, quam si constiterit venditionem non valuisse: et ita imperator noster cum divo patre suo rescripsit.
Dig.48.18.1.16
Ulpianus 8 de off. procons.
Item severus spicio antigono ita rescripsit: " cum quaestio de servis contra dominos neque haberi debeat neque, si facta sit, dicturi sententiam consilium instruat: multo minus indicia servorum contra dominos admittenda sunt".
Dig.48.18.1.17
Ulpianus 8 de off. procons.
Divus severus rescripsit confessiones reorum pro exploratis facinoribus haberi non oportere, si nulla probatio religionem cognoscentis instruat.
Dig.48.18.1.18
Ulpianus 8 de off. procons.
Cum quidam deponere pretium servi paratus esset, ut servus torqueretur contra dominum, imperator noster cum divo patre suo id non admiserunt.
Dig.48.18.1.19
Ulpianus 8 de off. procons.
Si servi quasi sceleris participes in se torqueantur deque domino aliquid fuerint confessi apud iudicem: prout causa exegerit, ita pronuntiare eum debere divus traianus rescripsit. quo rescripto ostenditur gravari dominos confessione servorum. sed ab hoc rescripto recessum constitutiones posteriores ostendunt.
Dig.48.18.1.20
Ulpianus 8 de off. procons.
In causa tributorum, in quibus esse rei publicae nervos nemini dubium est, periculi quoque ratio, quod servo fraudis conscio capitalem poenam denuntiat, eiusdem professionem exstruat.
Dig.48.18.1.21
Ulpianus 8 de off. procons.
Qui quaestionem habiturus est, non debet specialiter interrogare, an lucius titius homicidium fecerit, sed generaliter, quis id fecerit: alterum enim magis suggerentis quam requirentis videtur. et ita divus traianus rescripsit.
Dig.48.18.1.22
Ulpianus 8 de off. procons.
Divus hadrianus calpurnio celeriano in haec verba rescripsit: " agricola pompei valentis servus de se potest interrogari. si, dum quaestio habetur, amplius dixerit, rei fuerit indicium, non interrogationis culpa".
Dig.48.18.1.23
Ulpianus 8 de off. procons.
Quaestioni fidem non semper nec tamen numquam habendam constitutionibus declaratur: etenim res est fragilis et periculosa et quae veritatem fallat. nam plerique patientia sive duritia tormentorum ita tormenta contemnunt, ut exprimi eis veritas nullo modo possit: alii tanta sunt impatientia, ut quodvis mentiri quam pati tormenta velint: ita fit, ut etiam vario modo fateantur, ut non tantum se, verum etiam alios criminentur.
Dig.48.18.1.24
Ulpianus 8 de off. procons.
Praeterea inimicorum quaestioni fides haberi non debet, quia facile mentiuntur. nec tamen sub praetextu inimicitiarum detrahenda erit fides quaestionis,
Dig.48.18.1.25
Ulpianus 8 de off. procons.
Causaque cognita habenda fides aut non habenda.
Dig.48.18.1.26
Ulpianus 8 de off. procons.
Cum quis latrones tradidit, quibusdam rescriptis continetur non debere fidem haberi eis in eos, qui eos tradiderunt: quibusdam vero, quae sunt pleniora, hoc cavetur, ut neque destricte non habeatur, ut in ceterorum persona solet, sed causa cognita aestimetur, habenda fides sit nec ne. plerique enim, dum metuunt, ne forte adpprehensi eos nominent, prodere eos solent, scilicet impunitatem sibi captantes, quia non facile eis indicantibus proditores suos creditur. sed neque passim impunitas eis per huiusmodi proditiones concedenda est, neque transmittenda allegatio dicentium idcirco se oneratos, quod eos ipsi tradidissent: neque enim invalidum argumentum haberi debet mendacii sive calumniae in se instructae.
Dig.48.18.1.27
Ulpianus 8 de off. procons.
Si quis ultro de maleficio fateatur, non semper ei fides habenda est: nonnumquam enim aut metu aut qua alia de causa in se confitentur. et extat epistula divorum fratrum ad voconium saxam, qua continetur liberandum eum, qui in se fuerat confessus, cuius post damnationem de innocentia constitisset. cuius verba haec sunt: " prudenter et egregia ratione humanitatis, saxa carissime, primitivum servum, qui homicidium in se confingere metu ad dominum revertendi suspectus esset, perseverantem falsa demonstratione damnasti quaesiturus de consciis, quos aeque habere se commentitus fuerat, ut ad certiorem ipsius de se confessionem pervenires. nec frustra fuit tam prudens consilium tuum, cum in tormentis constiterit neque illos ei conscios fuisse et ipsum de se temere commentum. potes itaque decreti gratiam facere et eum per officium distrahi iubere, condicione addita, ne umquam in potestatem domini revertatur, quem pretio recepto certum habemus libenter tali servo cariturum". hac epistula significatur, quasi servus damnatus, si fuisset restitutus, ad eum pertinebit, cuius fuisset, antequam damnetur. sed praeses provinciae eum quem damnavit restituere non potest, cum nec pecuniariam sententiam suam revocare possit. quid igitur? principi eum scribere oportet, si quando ei, qui nocens videbatur, postea ratio innocentiae constitit.
Dig.48.18.2
Ulpianus 39 ad ed.
Hereditarii servi, quamdiu incertum est ad quem bona pertineant, non possunt videri in caput domini torqueri.
Dig.48.18.3
Ulpianus 50 ad ed.
Constitutione imperatoris nostri et divi severi placuit plurium servum in nullius caput torqueri posse.
Dig.48.18.4
Ulpianus 3 disp.
In incesto, ut papinianus respondit et est rescriptum, servorum tormenta cessant, quia et lex iulia cessat de adulteriis.
Dig.48.18.5
Marcianus 2 inst.
Si quis viduam vel alii nuptam cognatam, cum qua nuptias contrahere non potest, corruperit, in insulam deportandus est, quia duplex crimen est et incestum, quia cognatam violavit contra fas, et adulterium vel stuprum adiungit. denique hoc casu servi in personam domini torquentur.
Dig.48.18.6pr.
Papinianus 2 de adult.
Patre vel marito de adulterio agente et postulantibus de servis rei ut quaestio habeatur, si vere causa perorata testibus prolatis absolutio secuta fuerit, mancipiorum, quae mortua sunt, aestimatio habetur: secuta vero damnatione quae supersunt publicantur.
Dig.48.18.6.1
Papinianus 2 de adult.
Cum de falso testamento quaeritur, hereditarii servi possunt torqueri.
Dig.48.18.7
Ulpianus 3 de adult.
Quaestionis modum magis est iudices arbitrari oportere: itaque quaestionem habere oportet, ut servus salvus sit vel innocentiae vel supplicio.
Dig.48.18.8pr.
Paulus 2 de adult.
Edictum divi augusti, quod proposuit vibio habito et lucio aproniano consulibus, in hunc modum exstat: " quaestiones neque semper in omni causa et persona desiderari debere arbitror, et, cum capitalia et atrociora maleficia non aliter explorari et investigari possunt quam per servorum quaestiones, efficacissimas eas esse ad requirendam veritatem existimo et habendas censeo".
Dig.48.18.8.1
Paulus 2 de adult.
Statuliber in adulterio postulari poterit, ut quaestio ex eo habeatur, quod servus heredis est: sed spem suam retinebit.
Dig.48.18.9pr.
Marcianus 2 de iudic. publ.
Divus pius rescripsit posse de servis haberi quaestionem in pecuniaria causa, si aliter veritas inveniri non possit. quod et aliis rescriptis cavetur. sed hoc ita est, ut non facile in re pecuniaria quaestio habeatur: sed si aliter veritas inveniri non possit nisi per tormenta, licet habere quaestionem, ut et divus severus rescripsit. licet itaque et de servis alienis haberi quaestionem, si ita res suadeat.
Dig.48.18.9.1
Marcianus 2 de iudic. publ.
Ex quibus causis quaestio de servis adversus dominos haberi non debet, ex his causis ne quidem interrogationem valere: et multo minus indicia servorum contra dominos admittenda sunt.
Dig.48.18.9.2
Marcianus 2 de iudic. publ.
De eo, qui in insulam deportatus est, quaestio habenda non est, ut divus pius rescripsit.
Dig.48.18.9.3
Marcianus 2 de iudic. publ.
Sed nec de statulibero in pecuniariis causis quaestio habenda est nisi deficiente condicione.
Dig.48.18.10pr.
Arcadius l.S. de test.
De minore quattuordecim annis quaestio habenda non est, ut et divus pius caecilio iuventiano rescripsit.
Dig.48.18.10.1
Arcadius l.S. de test.
Sed omnes omnino in maiestatis crimine, quod ad personas principum attinet, si ad testimonium provocentur, cum res exigit, torquentur.
Dig.48.18.10.2
Arcadius l.S. de test.
Potest quaeri, an de servis filii castrensis peculii in caput patris quaestio haberi non possit: nam patris non debere torqueri in filium constitutum est. et puto recte dici nec filii servos in caput patris esse interrogandos.
Dig.48.18.10.3
Arcadius l.S. de test.
Tormenta autem adhibenda sunt, non quanta accusator postulat, sed ut moderatae rationis temperamenta desiderant.
Dig.48.18.10.4
Arcadius l.S. de test.
Nec debet initium probationum de domo rei accusator sumere, dum aut libertos eius quem accusat aut servos in testimonium vocat.
Dig.48.18.10.5
Arcadius l.S. de test.
Plurimum quoque in excutienda veritate etiam vox ipsa et cognitionis suptilis diligentia adfert: nam et ex sermone et ex eo, qua quis constantia, qua trepidatione quid diceret, vel cuius existimationis quisque in civitate sua est, quaedam ad inluminandam veritatem in lucem emergunt.
Dig.48.18.10.6
Arcadius l.S. de test.
In causis quoque liberalibus non oportet per eorum tormenta, de quorum statu quaeritur, veritatem requiri.
Dig.48.18.11
Paulus 2 de off. procons.
Etiamsi redhibitus fuerit servus, in caput emptoris non torquebitur.
Dig.48.18.12
Ulpianus 54 ad ed.
Si quis, ne quaestio de eo agatur, liberum se dicat, divus hadrianus rescripsit non esse eum ante torquendum quam liberale iudicium experiatur.
Dig.48.18.13
Modestinus 5 reg.
Certo pretio servum aestimatum in quaestionem dari interposita stipulatione receptum est.
Dig.48.18.14
Modestinus 8 reg.
Statuliber in delicto repertus sperandae libertatis praerogativa non ut servus ob ambiguum condicionis, sed ut liber puniendus est.
Dig.48.18.15pr.
Callistratus 5 de cogn.
Ex libero homine pro testimonio non vacillante quaestionem haberi non oportet.
Dig.48.18.15.1
Callistratus 5 de cogn.
De minore quoque quattuordecim annis in caput alterius quaestionem habendam non esse divus pius maecilio rescripsit, maxime cum nullis extrinsecus argumentis accusatio impleatur. nec tamen consequens esse, ut etiam sine tormentis eisdem credatur: nam aetas, inquit, quae adversus asperitatem quaestionis eos interim tueri videtur, suspectiores quoque eosdem facit ad mentiendi facilitatem.
Dig.48.18.15.2
Callistratus 5 de cogn.
Eum, qui vindicanti servum cavit, domini loco habendum et ideo in caput eius servos torqueri non posse divus pius in haec verba rescripsit: " causam tuam aliis probationibus instituere debes: nam de servis quaestio haberi non debet, cum possessor hereditatis, qui petitori satisdedit, interim domini loco habeatur".
Dig.48.18.16pr.
Modestinus 3 de poen.
Repeti posse quaestionem divi fratres rescripserunt.
Dig.48.18.16.1
Modestinus 3 de poen.
Is, qui de se confessus est, in caput aliorum non torquebitur, ut divus pius rescripsit.
Dig.48.18.17pr.
Papinianus 16 resp.
Extrario quoque accusante servos in adulterii quaestione contra dominum interrogari placuit. quod divus marcus ac postea maximus princeps iudicantes secuti sunt.
Dig.48.18.17.1
Papinianus 16 resp.
Sed et in quaestione stupri servi adversus dominum non torquentur.
Dig.48.18.17.2
Papinianus 16 resp.
De quaestione suppositi partus, vel si petat hereditatem, quem ceteri filii non esse fratrem suum contendunt, quaestio de servis hereditariis habebitur, quia non contra dominos ceteros filios, sed pro successione domini defuncti quaeritur. quod congruit ei, quod divus hadrianus rescripsit: cum enim in socium caedis socius postularetur, de communi servo habendam quaestionem rescripsit, quod pro domino fore videretur.
Dig.48.18.17.3
Papinianus 16 resp.
De servo in metallum damnato quaestionem contra eum qui dominus fuit, non esse habendam respondi: nec ad rem pertinere, si ministrum se facinoris fuisse confiteatur.
Dig.48.18.18pr.
Paulus 5 sent.
Unius facinoris plurimi rei ita audiendi sunt, ut ab eo primum incipiatur, qui timidior est vel tenerae aetatis videtur.
Dig.48.18.18.1
Paulus 5 sent.
Reus evidentioribus argumentis obpressus repeti in quaestionem potest, maxime si in tormenta animum corpusque duraverit.
Dig.48.18.18.2
Paulus 5 sent.
In ea causa, in qua nullis reus argumentis urguebatur, tormenta non facile adhibenda sunt, sed instandum accusatori, ut id quod intendat comprobet atque convincat.
Dig.48.18.18.3
Paulus 5 sent.
Testes torquendi non sunt convincendi mendacii aut veritatis gratia, nisi cum facto intervenisse dicuntur.
Dig.48.18.18.4
Paulus 5 sent.
Iudex cum de fide generis instrui non potest, poterit de servis hereditariis habere quaestionem.
Dig.48.18.18.5
Paulus 5 sent.
Servo qui ultro aliquid de domino confitetur, fides non accommodatur: neque enim oportet salutem dominorum servorum arbitrio committi.
Dig.48.18.18.6
Paulus 5 sent.
Servus in caput eius domini, a quo distractus est cuique aliquando servivit, in memoriam prioris dominii interrogari non potest.
Dig.48.18.18.7
Paulus 5 sent.
Servus, nec si a domino ad tormenta offeratur, interrogandus est.
Dig.48.18.18.8
Paulus 5 sent.
Sane quotiens quaeritur, an servi in caput domini interrogandi sint, prius de eorum dominio oportet inquiri.
Dig.48.18.18.9
Paulus 5 sent.
Cogniturum de criminibus praesidem oportet ante diem palam facere custodias se auditurum, ne hi, qui defendendi sunt, subitis accusatorum criminibus obprimantur: quamvis defensionem quocumque tempore postulante reo negari non oportet, adeo ut propterea et differantur et proferantur custodiae.
Dig.48.18.18.10
Paulus 5 sent.
Custodiae non solum pro tribunali, sed et de plano audiri possunt atque damnari.
Dig.48.18.19
Tryphonus 4 disp.
Is, cui fideicommissa libertas debetur, non aliter ut servus quaestioni applicetur, nisi aliorum quaestionibus oneretur.
Dig.48.18.20
Paulus 3 decr.
Maritus quidam heres uxoris suae petebat a suro pecuniam, quam apud eum deposuisse defunctam se absente dicebat, et in eam rem unum testem liberti sui filium produxerat apud procuratorem: desideraverat et quaestionem haberi de ancilla. surus negabat se accepisse et testimonium non oportere unius hominis admitti nec solere a quaestionibus incipi, etsi aliena esset ancilla. procurator quaestionem de ancilla habuerat. cum ex appellatione cognovisset imperator, pronuntiavit quaestione illicite habita unius testimonio non esse credendum ideoque recte provocatum.
Dig.48.18.21
Paulus l.S. de poen. paganorum.
Quaestionis habendae causa neminem esse damnandum divus hadrianus rescripsit.
Dig.48.18.22
Paulus 1 sent.
Qui sine accusatoribus in custodiam recepti sunt, quaestio de his habenda non est, nisi si aliquibus suspicionibus urgueantur.
Dig.48.19.1pr.
Ulpianus 8 disp.
Quotiens de delicto quaeritur, placuit non eam poenam subire quem debere, quam condicio eius admittit eo tempore, quo sententia de eo fertur, sed eam, quam sustineret, si eo tempore esset sententiam passus, cum deliquisset.
Dig.48.19.1.1
Ulpianus 8 disp.
Proinde si servus crimen commiserit, deinde libertatem consecutus dicetur, eam poenam sustinere debet, quam sustineret, si tunc sententiam passus fuisset, cum deliquisset.
Dig.48.19.1.2
Ulpianus 8 disp.
Per contrarium quoque si in deteriorem condicionem fuerit redactus, eam poenam subire eum oportebit, quam sustineret, si in condicione priore durasset.
Dig.48.19.1.3
Ulpianus 8 disp.
Generaliter placet, in legibus publicorum iudiciorum vel privatorum criminum qui extra ordinem cognoscunt praefecti vel praesides ut eis, qui poenam pecuniariam egentes eludunt, coercitionem extraordinariam inducant.
Dig.48.19.2pr.
Ulpianus 48 ad ed.
Rei capitalis damnatum sic accipere debemus, ex qua causa damnato vel mors vel etiam civitatis amissio vel servitus contingit.
Dig.48.19.2.1
Ulpianus 48 ad ed.
Constat, postquam deportatio in locum aquae et ignis interdictionis successit, non prius amittere quem civitatem, quam princeps deportatum in insulam statuerit: praesidem enim deportare non posse nulla dubitatio est. sed praefectus urbi ius habet deportandi statimque post sententiam praefecti amisisse civitatem videtur.
Dig.48.19.2.2
Ulpianus 48 ad ed.
Eum accipiemus damnatum, qui non provocavit: ceterum si provocet, nondum damnatus videtur. sed et si ab eo, qui ius damnandi non habuit rei capitalis, quis damnatus sit, eadem causa erit: damnatus enim ille est ubi damnatio tenuit.
Dig.48.19.3
Ulpianus 14 ad sab.
Praegnatis mulieris consumendae damnatae poena differtur quoad pariat. ego quidem et ne quaestio de ea habeatur, scio observari, quamdiu praegnas est.
Dig.48.19.4
Marcianus 13 inst.
Relegati sive in insulam deportati debent locis interdictis abstinere. et hoc iure utimur, ut relegatus interdictis locis non excedat: alioquin in tempus quidem relegato perpetuum exilium, in perpetuum relegato insulae relegationis, in insulam relegato deportationis, in insulam deportato poena capitis adrogatur. et haec ita, sive quis non excesserit in exilium intra tempus intra quod debuit, sive etiam alias exilio non obtemperaverit: nam contumacia eius cumulat poenam. et nemo potest commeatum remeatumve dare exuli, nisi imperator, ex aliqua causa.
Dig.48.19.5pr.
Ulpianus 7 de off. procons.
Absentem in criminibus damnari non debere divus traianus iulio frontoni rescripsit. sed nec de suspicionibus debere aliquem damnari divus traianus adsidio severo rescripsit: satius enim esse impunitum relinqui facinus nocentis quam innocentem damnari. adversus contumaces vero, qui neque denuntiationibus neque edictis praesidum obtemperassent, etiam absentes pronuntiari oportet secundum morem privatorum iudiciorum. potest quis defendere haec non esse contraria. quid igitur est? melius statuetur in absentes pecuniarias quidem poenas vel eas, quae existimationem contingunt, si saepius admoniti per contumaciam desint, statui posse et usque ad relegationem procedi: verum si quid gravius irrogandum fuisset, puta in metallum vel capitis poenam, non esse absentibus irrogandam.
Dig.48.19.5.1
Ulpianus 7 de off. procons.
In accusatorem autem absentem nonnumquam gravius statuendum, quam turpilliani senatus consulti poena irrogatur, dicendum est.
Dig.48.19.5.2
Ulpianus 7 de off. procons.
Refert et in maioribus delictis, consulto aliquid admittatur, an casu. et sane in omnibus criminibus distinctio haec poenam aut iustam elicere debet aut temperamentum admittere.
Dig.48.19.6pr.
Ulpianus 9 de off. procons.
Si quis forte, ne supplicio adficiatur, dicat se habere quod principi referat salutis ipsius causa, an remittendum sit ad eum, videndum est. et sunt plerique praesidum tam timidi, ut etiam post sententiam de eo dictam poenam sustineant nec quicquam audiant: alii omnino non patiuntur quicquam tale allegantes: nonnulli neque semper neque numquam remittunt, sed inquirunt, quid sit, quod allegare principi velint quidque quod pro salute ipsius habeant dicere, post quae aut sustinent poenam aut non sustinent. quod videtur habere mediam rationem. ceterum, ut mea fert opinio, prorsus eos non debuisse, posteaquam semel damnati sunt, audiri, quidquid allegent. quis enim dubitat eludendae poenae causa ad haec eos decurrere magisque esse puniendos, qui tamdiu conticuerunt, quod pro salute principis habere se dicere iactant? nec enim debebant tam magnam rem tam diu reticere.
Dig.48.19.6.1
Ulpianus 9 de off. procons.
Si quos comitum vel legati sui reos proconsul invenerit, utrum punire eos debeat an successori servare, quaeri potest. sed multa exstant exempla, quae non tantum officialium suorum nec sub se agentium, verum suos quoque servos poena adfecerunt: quod quidem faciendum est, ut exemplo deterriti minus delinquant.
Dig.48.19.6.2
Ulpianus 9 de off. procons.
Nunc genera poenarum nobis enumeranda sunt, quibus praesides adficere quemque possint. et sunt poenae, quae aut vitam adimant aut servitutem iniungant aut civitatem auferant aut exilium aut coercitionem corporis contineant:
Dig.48.19.7
Callistratus 6 de cogn.
( veluti fustium, admonitio: flagellorum, castigatio: vinculorum, verberatio)
Dig.48.19.8pr.
Ulpianus 9 de off. procons.
Aut damnum cum infamia aut dignitatis aliquam depositionem aut alicuius actus prohibitionem.
Dig.48.19.8.1
Ulpianus 9 de off. procons.
Vita adimitur, ut puta si damnatur aliquis, ut gladio in eum animadvertatur. sed animadverti gladio oportet, non securi vel telo vel fusti vel laqueo vel quo alio modo. proinde nec liberam mortis facultatem concedendi ius praesides habent. multo enim vel veneno necandi. divi tamen fratres rescripserunt permittentes liberam mortis facultatem.
Dig.48.19.8.2
Ulpianus 9 de off. procons.
Hostes autem, item transfugae ea poena adficiuntur, ut vivi exurantur.
Dig.48.19.8.3
Ulpianus 9 de off. procons.
Nec ea quidem poena damnari quem oportet, ut verberibus necetur vel virgis interematur, nec tormentis: quamvis plerique dum torquentur deficere solent.
Dig.48.19.8.4
Ulpianus 9 de off. procons.
Est poena, quae adimat libertatem: huiusmodi ut puta, si quis in metallum vel in opus metalli damnetur. metalla autem multa numero sunt et quaedam quidem provinciae habent, quaedam non habent: sed quae non habent, in eas provincias mittunt, quae metalla habent.
Dig.48.19.8.5
Ulpianus 9 de off. procons.
Praefecto plane urbi specialiter competere ius in metallum damnandi ex epistula divi severi ad fabium cilonem exprimitur.
Dig.48.19.8.6
Ulpianus 9 de off. procons.
Inter eos autem, qui in metallum et eos, qui in opus metalli damnantur, differentia in vinculis tantum est, quod qui in metallum damnantur, gravioribus vinculis premuntur, qui in opus metalli, levioribus, quodque refugae ex opere metalli in metallum dantur, ex metallo gravius coercentur.
Dig.48.19.8.7
Ulpianus 9 de off. procons.
Quisquis autem in opus publicum damnatus refugit, duplicato tempore damnari solet: sed duplicare eum id temporis oportet, quod ei cum superesset fugit, scilicet ne illud duplicetur, quo adprehensus in carcere fuit. et si in decem annos damnatus sit, aut perpetuari ei debet poena aut in opus metalli transmitti. plane si decennio damnatus fuit et initio statim fugit, videndum est, utrum duplicari ei tempora debeant, an vero perpetuari vel transferri in opus metalli: et magis est, ut transferatur aut perpetuetur. generaliter enim dicitur, quotiens decennium excessura est duplicatio, non esse tempore poenam artandam.
Dig.48.19.8.8
Ulpianus 9 de off. procons.
In ministerium metallicorum feminae in perpetuum vel ad tempus damnari solent. simili modo et in salinas. et si quidem in perpetuum fuerint damnatae, quasi servae poenae constituuntur: si vero ad tempus damnantur, retinent civitatem.
Dig.48.19.8.9
Ulpianus 9 de off. procons.
Solent praesides in carcere continendos damnare aut ut in vinculis contineantur: sed id eos facere non oportet. nam huiusmodi poenae interdictae sunt: carcer enim ad continendos homines, non ad puniendos haberi debet.
Dig.48.19.8.10
Ulpianus 9 de off. procons.
In calcariam quoque vel sulpurariam damnari solent: sed hae poenae metalli magis sunt.
Dig.48.19.8.11
Ulpianus 9 de off. procons.
Quicumque in ludum venatorium fuerint damnati, videndum est, an servi poenae efficiantur: solent enim iuniores hac poena adfici. utrum ergo servi poenae isti efficiantur an retineant libertatem, videndum est. et magis est, ut hi quoque servi efficiantur: hoc enim distant a ceteris, quod instituuntur venatores aut pyrricharii aut aliam quam voluptatem gesticulandi vel aliter se movendi gratia.
Dig.48.19.8.12
Ulpianus 9 de off. procons.
Servos in metallum vel in opus metalli, item in ludum venatorium dari solere nulla dubitatio est: et si fuerint dati, servi poenae efficiuntur nec ad eum pertinebunt, cuius fuerint antequam damnarentur. denique cum quidam servus in metallum damnatus beneficio principis esset iam poena liberatus, imperator antoninus rectissime rescripsit, quia semel domini esse desierat servus poenae factus, non esse eum in potestatem domini postea reddendum.
Dig.48.19.8.13
Ulpianus 9 de off. procons.
Sed sive in perpetua vincula fuerit damnatus servus sive in temporalia, eius remanet, cuius fuit, antequam damnaretur.
Dig.48.19.9pr.
Ulpianus 10 de off. procons.
Moris est advocationibus quoque praesides interdicere. et nonnumquam in perpetuum interdicunt, nonnumquam ad tempus vel annis metiuntur vel etiam tempore quo provinciam regunt.
Dig.48.19.9.1
Ulpianus 10 de off. procons.
Nec non ita quoque interdici potest alicui, ne certis personis adsit.
Dig.48.19.9.2
Ulpianus 10 de off. procons.
Potest et ita interdici cui, ne apud tribunal praesidis postulet, et tamen apud legatum vel procuratorem non prohibetur agere.
Dig.48.19.9.3
Ulpianus 10 de off. procons.
Si tamen apud legatum prohibitus fuerit postulare, credo per consequentias ne quidem apud praesidem relictam illi postulandi facultatem.
Dig.48.19.9.4
Ulpianus 10 de off. procons.
Nonnumquam non advocationibus cui interdicitur, sed foro. plus est autem foro quam advocationibus interdicere, si quidem huic omnino forensibus negotiis accommodare se non permittatur. solet autem ita vel iuris studiosis interdici vel advocatis vel tabellionibus sive pragmaticis.
Dig.48.19.9.5
Ulpianus 10 de off. procons.
Solet et ita interdici, ne instrumenta omnino forment neve libellos concipiant vel testationes consignent.
Dig.48.19.9.6
Ulpianus 10 de off. procons.
Solet et sic, ne eo loci sedeant, quo in publico instrumenta deponuntur, archio ^ archivo^ forte vel grammatophylacio.
Dig.48.19.9.7
Ulpianus 10 de off. procons.
Solet et sic, ut testamenta ne ordinent vel scribant vel signent.
Dig.48.19.9.8
Ulpianus 10 de off. procons.
Erit et illa poena, ne quis negotiis publicis interveniat: hic enim privatis quidem interesse poterit, publicis prohibebitur, ut solent quibus sententia praecipitur dymosiwn apexesvai.
Dig.48.19.9.9
Ulpianus 10 de off. procons.
Sunt autem et aliae poenae: si negotiatione quis abstinere iubeatur vel ad conductionem eorum quae publice locantur accedere, ut ad vectigalia publica.
Dig.48.19.9.10
Ulpianus 10 de off. procons.
Interdici autem negotiatione plerumque vel negotiationibus solet: sed damnare, ut quis negotietur, an possit videamus. et sunt quidem hae poenae, si quis generaliter tractare velit, inciviles invitum hominem iubere facere quod facere non potest: sed si quis specialiter tractaverit, potest esse iusta causa compellendi cuius ad negotiationem: quod si fuerit, sequenda erit sententia.
Dig.48.19.9.11
Ulpianus 10 de off. procons.
Istae fere sunt poenae quae iniungi solent. sed enim sciendum est discrimina esse poenarum neque omnes eadem poena adfici posse. nam in primis decuriones in metallum damnari non possunt nec in opus metalli, nec furcae subici vel vivi exuri. et si forte huiusmodi sententia fuerint affecti, liberandi erunt: sed hoc non potest efficere qui sententiam dixit, verum referre ad principem debet, ut ex auctoritate eius poena aut permutetur aut liberaretur.
Dig.48.19.9.12
Ulpianus 10 de off. procons.
Parentes quoque et liberi decurionum in eadem causa sunt.
Dig.48.19.9.13
Ulpianus 10 de off. procons.
Liberos non tantum filios accipere debemus, verum omnes liberos.
Dig.48.19.9.14
Ulpianus 10 de off. procons.
Sed utrum hi soli, qui post decurionatum suscepti sunt, his poenis non adficiantur, an vero omnes omnino liberi, etiam in plebeia familia suscepti, videndum est: et magis puto omnibus prodesse debere.
Dig.48.19.9.15
Ulpianus 10 de off. procons.
Plane si parens decurio esse desierit, si quidem iam decurione fuerit editus, proderit ei, ne adficiatur: enimvero si posteaquam plebeius factus est tunc suscipiat filium, quasi plebeio editus ita erit plectendus.
Dig.48.19.9.16
Ulpianus 10 de off. procons.
Statuliberum quasi liberum iam puniendum divus pius salvio marciano rescripsit.
Dig.48.19.10pr.
Macer 2 de publ. iudic.
In servorum persona ita observatur, ut exemplo humiliorum puniantur. et ex quibus causis liber fustibus caeditur, ex his servus flagellis caedi et domino reddi iubetur: et ex quibus liber fustibus caesus in opus publicum datur, ex his servus, sub poena vinculorum ad eius temporis spatium, flagellis caesus domino reddi iubetur. si sub poena vinculorum domino reddi iussus non recipiatur, venumdari et, si emptorem non invenerit, in opus publicum et quidem perpetuum tradi iubetur.
Dig.48.19.10.1
Macer 2 de publ. iudic.
Qui ex causa in metallum dati sunt et post hoc deliquerunt, in eos tamquam metallicos constitui debet, quamvis nondum in eum locum perducti fuerint, in quo operari habent: nam statim ut de is sententia dicta est, condicionem suam permutant.
Dig.48.19.10.2
Macer 2 de publ. iudic.
In personis tam plebeiorum quam decurionum illud constitutum est, ut qui maiori poena adficitur, quam legibus statuta est, infamis non fiat. ergo et si opere temporario quis multatus sit vel tantum fustibus caesus, licet in actione famosa, veluti furti, dicendum erit infamem non esse, quia et solus fustium ictus gravior est quam pecuniaris damnatio.
Dig.48.19.11pr.
Marcianus 2 de publ. iudic.
Perspiciendum est iudicanti, ne quid aut durius aut remissius constituatur, quam causa deposcit: nec enim aut severitatis aut clementiae gloria affectanda est, sed perpenso iudicio, prout quaeque res expostulat, statuendum est. plane in levioribus causis proniores ad lenitatem iudices esse debent, in gravioribus poenis severitatem legum cum aliquo temperamento benignitatis subsequi.
Dig.48.19.11.1
Marcianus 2 de publ. iudic.
Furta domestica si viliora sunt, publice vindicanda non sunt, nec admittenda est huiusmodi accusatio, cum servus a domino vel libertus a patrono, in cuius domo moratur, vel mercennarius ab eo, cui operas suas locaverat, offeratur quaestioni: nam domestica furta vocantur, quae servi dominis vel liberti patronis vel mercennarii apud quos degunt subripiunt.
Dig.48.19.11.2
Marcianus 2 de publ. iudic.
Delinquitur autem aut proposito aut impetu aut casu. proposito delinquunt latrones, qui factionem habent: impetu autem, cum per ebrietatem ad manus aut ad ferrum venitur: casu vero, cum in venando telum in feram missum hominem interfecit.
Dig.48.19.11.3
Marcianus 2 de publ. iudic.
Capitis poena est bestiis obici vel alias similes poenas pati vel animadverti.
Dig.48.19.12
Macer 2 de off. praesid.
Quod ad statum damnatorum pertinet, nihil interest, iudicium publicum fuerit nec ne: nam sola sententia, non genus criminis spectatur. itaque hi, in quos animadverti iubetur quive ad bestias dantur, confestim poenae servi fiunt.
Dig.48.19.13
Ulpianus 1 de appellat.
Hodie licet ei, qui extra ordinem de crimine cognoscit, quam vult sententiam ferre, vel graviorem vel leviorem, ita tamen ut in utroque moderationem non excedat.
Dig.48.19.14
Macer 2 de re milit.
Quaedam delicta pagano aut nullam aut leviorem poenam irrogant, militi vero graviorem. nam si miles artem ludicram fecerit vel in servitutem se venire passus est, capite puniendum menander scribit.
Dig.48.19.15
Venonius 1 de off. procons.
Divus hadrianus eos, qui in numero decurionum essent, capite puniri prohibuit, nisi si qui parentem occidissent: verum poena legis corneliae puniendos mandatis plenissime cautum est.
Dig.48.19.16pr.
saturn. l.S. de poen. paganorum.
Aut facta puniuntur, ut furta caedesque, aut dicta, ut convicia et infidae advocationes, aut scripta, ut falsa et famosi libelli, aut consilia, ut coniurationes et latronum conscientia quosque alios suadendo iuvisse sceleris est instar.
Dig.48.19.16.1
saturn. l.S. de poen. paganorum.
Sed haec quattuor genera consideranda sunt septem modis: causa persona loco tempore qualitate quantitate eventu.
Dig.48.19.16.2
saturn. l.S. de poen. paganorum.
Causa: ut in verberibus, quae impunita sunt a magistro allata vel parente, quoniam emendationis, non iniuriae gratia videntur adhiberi: puniuntur, cum quis per iram ab extraneo pulsatus est.
Dig.48.19.16.3
saturn. l.S. de poen. paganorum.
Persona dupliciter spectatur, eius qui fecit et eius qui passus est: aliter enim puniuntur ex isdem facinoribus servi quam liberi, et aliter, qui quid in dominum parentemve ausus est quam qui in extraneum, in magistratum vel in privatum. in eius rei consideratione aetatis quoque ratio habeatur.
Dig.48.19.16.4
saturn. l.S. de poen. paganorum.
Locus facit, ut idem vel furtum vel sacrilegium sit et capite luendum vel minore supplicio.
Dig.48.19.16.5
saturn. l.S. de poen. paganorum.
Tempus discernit emansorem a fugitivo et effractorem vel furem diurnum a nocturno.
Dig.48.19.16.6
saturn. l.S. de poen. paganorum.
Qualitate, cum factum vel atrocius vel levius est: ut furta manifesta a nec manifestis discerni solent, rixae a grassaturis, expilationes a furtis, petulantia a violentia. qua de re maximus apud graecos orator demosthenes sic ait: ou gar hy plygy parestyse tyn hubrin, all' hy atimia: oude to tuptesvai tois eleuverois esti deinon, kaiper on deinon, alla to eph' hubrei. polla gar an poiyseien ho tuptwn, w andres avynaioi, hwn ho pavwn enia oud' an apaggeilai dunaito heterw, tw sxymati, tw blemmati, ty fwny, hotan hws hubrizwn, hotan hws exvros huparxwn, hotan kondulois, hotan epi korrys. tauta kinei, tauta ecistysin anvrwpous ahutwn ayveis ontas tou propylakizesvai.
Dig.48.19.16.7
saturn. l.S. de poen. paganorum.
Quantitas discernit furem ab abigeo: nam qui unum suem subripuerit, ut fur coercebitur, qui gregem, ut abigeus.
Dig.48.19.16.8
saturn. l.S. de poen. paganorum.
Eventus spectetur, ut a clementissimo quoquo facta: quamquam lex non minus eum, qui occidendi hominis causa cum telo fuerit, quam eum qui occiderit puniat. et ideo apud graecos exilio voluntario fortuiti casus luebantur, ut apud praecipuum poetarum scriptum est: eute me tutvon eonta menoitios ec opoentos ygagen humeterond' androktasiys hupo lugrys, ymati tw hote paida katektanon amfidamantos nypios, ouk evelwn, amf' astragaloisi xolwveis.
Dig.48.19.16.9
saturn. l.S. de poen. paganorum.
Evenit, ut eadem scelera in quibusdam provinciis gravius plectantur, ut in africa messium incensores, in mysia vitium, ubi metalla sunt adulteratores monetae.
Dig.48.19.16.10
saturn. l.S. de poen. paganorum.
Nonnumquam evenit, ut aliquorum maleficiorum supplicia exacerbentur, quotiens nimium multis personis grassantibus exemplo opus sit.
Dig.48.19.17pr.
Marcianus 1 inst.
Sunt quidam servi poenae, ut sunt in metallum dati et in opus metalli: et si quid eis testamento datum fuerit, pro non scriptis est, quasi non caesaris servo datum, sed poenae.
Dig.48.19.17.1
Marcianus 1 inst.
Item quidam apolides sunt, hoc est sine civitate: ut sunt in opus publicum perpetuo dati et in insulam deportati, ut ea quidem, quae iuris civilis sunt, non habeant, quae vero iuris gentium sunt, habeant.
Dig.48.19.18
Ulpianus 3 ad ed.
Cogitationis poenam nemo patitur.
Dig.48.19.19
Ulpianus 57 ad ed.
Si non defendantur servi a dominis, non utique statim ad supplicium deducuntur, sed permittetur eis defendi vel ab alio, et qui cognoscit, debebit de innocentia eorum quaerere.
Dig.48.19.20
Paulus 18 ad plaut.
Si poena alicui irrogatur, receptum est commenticio iure, ne ad heredes transeat. cuius rei illa ratio videtur, quod poena constituitur in emendationem hominum: quae mortuo eo, in quem constitui videtur, desinit.
Dig.48.19.21
Celsus 37 dig.
Ultimum supplicium esse mortem solam interpretamur.
Dig.48.19.22
Modestinus 1 diff.
In metallum damnati si valetudine aut aetatis infirmitate inutiles operi faciundo deprehendantur, ex rescripto divi pii a praeside dimitti poterunt, qui aestimabit de his dimittendis, si modo vel cognatos vel adfines habeant et non minus decem annis poenae suae functi fuerint.
Dig.48.19.23
Modestinus 8 reg.
Sine praefinito tempore in metallum dato imperitia dantis decennii tempora praefinita videntur.
Dig.48.19.24
Modestinus 11 pand.
Eorum, qui relegati vel deportati sunt ex causa maiestatis, statuas detrahendas scire debemus.
Dig.48.19.25pr.
Modestinus 12 pand.
Si diutino tempore aliquis in reatu fuerit, aliquatenus poena eius sublevanda erit: sic etiam constitutum est non eo modo puniendos eos, qui longo tempore in reatu agunt, quam eos qui in recenti sententiam excipiunt.
Dig.48.19.25.1
Modestinus 12 pand.
Non potest quis sic damnari, ut de saxo praecipitetur.
Dig.48.19.26
Callistratus 1 de cogn.
Crimen vel poena paterna nullam maculam filio infligere potest: namque unusquisque ex suo admisso sorti subicitur nec alieni criminis successor constituitur, idque divi fratres hierapolitanis rescripserunt.
Dig.48.19.27pr.
Callistratus 5 de cogn.
Divi fratres arruntio siloni rescripserunt non solere praesides provinciarum ea quae pronuntiaverunt ipsos rescindere. vetinae quoque italicensi rescripserunt suam mutare sententiam neminem posse idque insolitum esse fieri. si tamen de se quis mentitus fuerit vel, cum non haberet probationum instrumenta, quae postea reppererit, poena adflictus sit, nonnulla exstant principalia rescripta, quibus vel poena eorum minuta est vel in integrum restitutio concessa. sed id dumtaxat a principibus fieri potest.
Dig.48.19.27.1
Callistratus 5 de cogn.
De decurionibus et principalibus civitatium, qui capitale admiserunt, mandatis cavetur, ut, si quis id admisisse videatur, propter quod relegandus extra provinciam in insulam sit, imperatori scribatur adiecta sententia a praeside.
Dig.48.19.27.2
Callistratus 5 de cogn.
Alio quoque capite mandatorum in haec verba cavetur: " si qui ex principalibus alicuius civitatis latrocinium fecerint aliudve quod facinus, ut capitalem poenam meruisse videantur, commiserint, vinctos eos custodies et mihi scribes et adicies, quid quisque commiserit " .
Dig.48.19.28pr.
Callistratus 6 de cogn.
Capitalium poenarum fere isti gradus sunt. summum supplicium esse videtur ad furcam damnatio. item vivi crematio: quod quamquam summi supplicii appellatione merito contineretur, tamen eo, quod postea id genus poenae adinventum est, posterius primo visum est. item capitis amputatio. deinde proxima morti poena metalli coercitio. post deinde in insulam deportatio.
Dig.48.19.28.1
Callistratus 6 de cogn.
Ceterae poenae ad existimationem, non ad capitis periculum pertinent, veluti relegatio ad tempus, vel in perpetuum, vel in insulam, vel cum in opus quis publicum datur, vel cum fustium ictu subicitur.
Dig.48.19.28.2
Callistratus 6 de cogn.
Non omnes fustibus caedi solent, sed hi dumtaxat qui liberi sunt et quidem tenuiores homines: honestiores vero fustibus non subiciuntur, idque principalibus rescriptis specialiter exprimitur.
Dig.48.19.28.3
Callistratus 6 de cogn.
Solent quidam, qui volgo se iuvenes appellant, in quibusdam civitatibus turbulentis se adclamationibus popularium accommodare. qui si amplius nihil admiserint nec ante sint a praeside admoniti, fustibus caesi dimittuntur aut etiam spectaculis eis interdicitur. quod si ita correcti in eisdem deprehendantur, exilio puniendi sunt, nonnumquam capite plectendi, scilicet cum saepius seditiose et turbulente se gesserint et aliquotiens adprehensi tractati clementius in eadem temeritate propositi perseveraverint.
Dig.48.19.28.4
Callistratus 6 de cogn.
Servi caesi solent dominis reddi.
Dig.48.19.28.5
Callistratus 6 de cogn.
Et ut generaliter dixerim, omnes, qui fustibus caedi prohibentur, eandem habere honoris reverentiam debent, quam decuriones habent. est enim inconstans dicere eum, quem principales constitutiones fustibus subici prohibuerunt, in metallum dari posse.
Dig.48.19.28.6
Callistratus 6 de cogn.
Divus hadrianus in haec verba rescripsit: " in opus metalli ad tempus nemo damnari debet. sed qui ad tempus damnatus est, etiamsi faciet metallicum opus, non in metallum damnatus esse intellegi debet: huius enim libertas manet, quamdiu etiam hi, qui in perpetuum opus damnantur". proinde et mulieres hoc modo damnatae liberos pariunt.
Dig.48.19.28.7
Callistratus 6 de cogn.
Ad statuas confugere vel imagines principum in iniuriam alterius prohibitum est. cum enim leges omnibus hominibus aequaliter securitatem tribuant, merito visum est in iniuriam potius alterius quam sui defensionis gratia ad statuas vel imagines principum confugere: nisi si quis ex vinculis vel custodia detentus a potentioribus ad huiusmodi praesidium confugerit: his enim venia tribuenda est. ne autem ad statuas vel imagines quis confugiat, senatus censuit: eumque, qui imaginem caesaris in invidiam alterius praetulisset, in vincula publica coerceri divus pius rescripsit.
Dig.48.19.28.8
Callistratus 6 de cogn.
Omnia admissa in patronum patronive filium patrem propinquum maritum uxorem ceterasque necessitudines gravius vindicanda sunt quam in extraneos.
Dig.48.19.28.9
Callistratus 6 de cogn.
Venenarii capite puniendi sunt aut, si dignitatis respectum agi oportuerit, deportandi.
Dig.48.19.28.10
Callistratus 6 de cogn.
Grassatores, qui praedae causa id faciunt, proximi latronibus habentur. et si cum ferro adgredi et spoliare instituerunt, capite puniuntur, utique si saepius atque in itineribus hoc admiserunt: ceteri in metallum dantur vel in insulas relegantur.
Dig.48.19.28.11
Callistratus 6 de cogn.
Igni cremantur plerumque servi, qui saluti dominorum suorum insidiaverint, nonnumquam etiam liberi plebeii et humiles personae.
Dig.48.19.28.12
Callistratus 6 de cogn.
Incendiarii capite puniuntur, qui ob inimicitias vel praedae causa incenderint intra oppidum: et plerumque vivi exuruntur. qui vero casam aut villam, aliquo lenius. nam fortuita incendia, si, cum vitari possent, per neglegentiam eorum, apud quos orta sunt, damno vicinis fuerunt, civiliter exercentur ( ut qui iactura adfectus est, damni disceptet) vel modice vindicaretur.
Dig.48.19.28.13
Callistratus 6 de cogn.
In exulibus gradus poenarum constituti edicto divi hadriani, ut qui ad tempus relegatus est, si redeat in insulam relegetur, qui relegatus in insulam excesserit, in insulam deportetur, qui deportatus evaserit, capite puniatur.
Dig.48.19.28.14
Callistratus 6 de cogn.
Ita et in custodiis gradum servandum esse idem princeps rescripsit, id est ut, qui in tempus damnati erant, in perpetuum damnarentur, qui in perpetuum damnati erant, in metallum damnarentur, qui in metallum damnati id admiserint, summo supplicio adficerentur.
Dig.48.19.28.15
Callistratus 6 de cogn.
Famosos latrones in his locis, ubi grassati sunt, furca figendos compluribus placuit, ut et conspectu deterreantur alii ab isdem facinoribus et solacio sit cognatis et adfinibus interemptorum eodem loco poena reddita, in quo latrones homicidia fecissent: nonnulli etiam ad bestias hos damnaverunt.
Dig.48.19.28.16
Callistratus 6 de cogn.
Maiores nostri in omni supplicio severius servos quam liberos, famosos quam integrae famae homines punierunt.
Dig.48.19.29
Gaius 1 ad l. iul. et pap.
Qui ultimo supplicio damnantur, statim et civitatem et libertatem perdunt. itaque praeoccupat hic casus mortem et nonnumquam longum tempus occupat: quod accidit in personis eorum, qui ad bestias damnantur. saepe etiam ideo servari solent post damnationem, ut ex his in alios quaestio habeatur.
Dig.48.19.30
Modestinus 1 de poen.
Si quis aliquid fecerit, quo leves hominum animi superstitione numinis terrentur, divus marcus huiusmodi homines in insulam relegari rescripsit.
Dig.48.19.31pr.
Modestinus 3 de poen.
Ad bestias damnatos favore populi praeses dimittere non debet: sed si eius roboris vel artificii sint, ut digne populo romano exhiberi possint, principem consulere debet.
Dig.48.19.31.1
Modestinus 3 de poen.
Ex provincia autem in provinciam transduci damnatos sine permissu principis non licere divus severus et antoninus rescripserunt.
Dig.48.19.32
Ulpianus 6 ad ed.
Si praeses vel iudex ita interlocutus sit " vim fecisti", si quidem ex interdicto, non erit notatus nec poena legis iuliae sequetur: si vero ex crimine, aliud est. quid si non distinxerit praeses, utrum iulia publicorum an iulia privatorum? tunc ex crimine erit aestimandum. sed si utriusque legis crimina obiecta sunt, mitior lex, id est privatorum erit sequenda.
Dig.48.19.33
Papinianus 2 quaest.
Fratres imperatores rescripserunt servos in temporaria vincula damnatos libertatem et hereditatem sive legatum, postquam tempus expleverint, consequi, quia temporaria coercitio, quae descendit ex sententia, poenae est abolitio. si autem beneficium libertatis in vinculis eos inveniat, ratio iuris et verba constitutionis libertati refragantur. plane si testamento libertas data sit et eo tempore, quo aditur hereditas, tempus vinculorum solutum sit, recte manumissus intellegetur, non secus ac si pignori datum servum debitor manumisisset eiusque post liberatum pignus adita fuisset hereditas.
Dig.48.19.34pr.
Papinianus 16 resp.
Servus in opus publicum perpetuum ac multo magis temporarium non datur. cum igitur per errorem in opus temporarium fuisset datus, expleto tempore domino servum esse reddendum respondi.
Dig.48.19.34.1
Papinianus 16 resp.
Eos quoque poena delatoris ex sententia senatus consulti teneri respondi, qui per suppositam personam delatori causam dederunt.
Dig.48.19.35
Callistratus 1 quaest.
Mandatis principalibus, quae praesidibus dantur, cavetur, ne quis perpetuis vinculis damnetur: idque etiam divus hadrianus rescripsit.
Dig.48.19.36
Hermogenianus 1 iuris epit.
In metallum, sed et in ministerium metallicorum damnati servi efficiuntur, sed poenae.
Dig.48.19.37
Paulus 1 sent.
In dardanarios propter falsum mensurarum modum ob utilitatem popularis annonae pro modo admissi extra ordinem vindicari placuit.
Dig.48.19.38pr.
Paulus 5 sent.
Si quis aliquid ex metallo principis vel ex moneta sacra furatus sit, poena metalli et exilii punitur.
Dig.48.19.38.1
Paulus 5 sent.
Transfugae ad hostes vel consiliorum nostrorum renuntiatores aut vivi exuruntur aut furcae suspenduntur.
Dig.48.19.38.2
Paulus 5 sent.
Actores seditionis et tumultus populo concitato pro qualitate dignitatis aut in furcam tolluntur aut bestiis obiciuntur aut in insulam deportantur.
Dig.48.19.38.3
Paulus 5 sent.
Qui nondum viripotentes virgines corrumpunt, humiliores in metallum damnantur, honestiores in insulam relegantur aut in exilium mittuntur.
Dig.48.19.38.4
Paulus 5 sent.
Qui se suis nummis redemptum non probaverit, libertatem petere non potest: amplius eidem domino sub poena vinculorum redditur vel, si ipse dominus malit, in metallum damnatur.
Dig.48.19.38.5
Paulus 5 sent.
Qui abortionis aut amatorium poculum dant, etsi dolo non faciant, tamen quia mali exempli res est, humiliores in metallum, honestiores in insulam amissa parte bonorum relegantur. quod si eo mulier aut homo perierit, summo supplicio adficiuntur.
Dig.48.19.38.6
Paulus 5 sent.
Testamentum, quod nullo iure valet, impune supprimitur: nihil est enim, quod ex eo aut petatur aut consistere possit.
Dig.48.19.38.7
Paulus 5 sent.
Qui vivi testamentum aperuerit recitaverit resignaverit, poena corneliae tenetur: et plerumque humiliores aut in metallum damnantur aut honestiores in insulam deportantur.
Dig.48.19.38.8
Paulus 5 sent.
Si quis instrumentum litis suae a procuratore adversario proditum esse convicerit, procurator si humilior sit, in metallum damnatur, si honestior, adempta parte bonorum dimidia in perpetuum relegatur.
Dig.48.19.38.9
Paulus 5 sent.
Instrumenta penes se deposita quicumque alteri altero absente reddiderit vel adversario prodiderit: prout personae condicio est, aut in metallum damnatur aut in insulam deportatur.
Dig.48.19.38.10
Paulus 5 sent.
Iudices pedanei si pecunia corrupti dicantur, plerumque a praeside aut curia summoventur aut in exilium mittuntur aut ad tempus relegantur.
Dig.48.19.38.11
Paulus 5 sent.
Miles, qui ex carcere dato gladio erupit, poena capitis punitur. eadem poena tenetur et qui cum eo, quem custodiebat, deseruit.
Dig.48.19.38.12
Paulus 5 sent.
Miles, qui sibi manus intulit nec factum peregit, nisi impatientia doloris aut morbi luctusve alicuius vel alia causa fecerit, capite puniendus est: alias cum ignominia mittendus est.
Dig.48.19.39
Tryphonus 10 disp.
Cicero in oratione pro cluentio habito scripsit milesiam quandam mulierem, cum esset in asia, quod ab heredibus secundis accepta pecunia partum sibi medicamentis ipsa abegisset, rei capitalis esse damnatam. sed et si qua visceribus suis post divortium, quod praegnas fuit, vim intulerit, ne iam inimico marito filium procrearet, ut temporali exilio coerceatur, ab optimis imperatoribus nostris rescriptum est.
Dig.48.19.40
Paulus 3 decr.
Metrodorum, cum hostem fugientem sciens susceperit, in insulam deportari, philocteten, quod occultari eum non ignorans diu dissimulaverit, in insulam relegari placet.
Dig.48.19.41
Papinianus 2 def.
Sanctio legum, quae novissime certam poenam irrogat his, qui praeceptis legis non obtemperaverint, ad eas species pertinere non videtur, quibus ipsa lege poena specialiter addita est. nec ambigitur in cetero omni iure speciem generi derogare, nec sane verisimile est delictum unum eadem lege variis aestimationibus coerceri.
Dig.48.19.42
Hermogenianus 1 epit.
Interpretatione legum poenae molliendae sunt potius quam asperandae.
Dig.48.19.43pr.
Paulus 1 resp.
Imperator antoninus aurelio atiliano rescripsit: " praeses ultra administrationis suae tempus interdicere alicui arte sua uti non potest".
Dig.48.19.43.1
Paulus 1 resp.
Idem respondit eum, qui suo admisso decurionum honorem amisit, non posse in poenis evitandis decurionis filii honorem vindicare.