cultura barocca
INFORMATIZZ. DI B. E. DURANTE

RITRATTO DELL'ORTELIO
Abramo Ortelius (anche Ortels, Oertel, Orthellius, italianizzato in Abramo Ortelio) (Anversa, 2 aprile 1528 – Anversa, 28 giugno 1598) è stato un cartografo olandese. Ortelius fu con Mercatore il grande fondatore della cartografia fiamminga e realizzò una messe copiosa di opere qui di seguito elencate.
Dopo avere studiato il greco, il latino e la matematica, si stabilì ad Anversa, il grande porto delle Diciassette Province, come libraio e cartografo. Viaggiò molto e pubblicò in 1564 una carta del mondo in 8 fogli che conobbe un grande successo. Il suo modo di lavorare era sensibilmente differente del suo rivale ed amico Mercatore: Ortelius redigeva le carte per mezzo dei suoi contatti professionali o amichevoli con i cartografi europei. Venticinque anni prima dell'atlante di Mercatore, fece incidere da Franz Hogenberg la sua collezione di carte in una stessa scala (1570) che fu pubblicata sotto il titolo di Theatrum Orbis Terrarum che costituisce in effetti il primo atlante, pubblicazione che conobbe quattro ristampe nei suoi primi dieci anni dalla uscita. In totale, il Theatrum fu pubblicato in sette lingue e trentasei edizioni. Ortelius fu anche il primo a citare le sue fonti per le carte, menzionando i nomi dei cartografi all'origine dei notizie cartografiche. Ortelius pubblicò inoltre parecchie carte storiche, alcune delle quali furono inglobate nel Theatrum. Tra 1579 e 1606 fu pubblicato il suo Parergon Theatri, contenente una riproduzione della Tavola Peutingeriana. Nel 1570 Ortelius ottenne il monopolio per gli "atlanti", il che impedì in particolare a Gerardo di Jode, che aveva pubblicato la carta del mondo nel 1564, di pubblicare un proprio atlante prima del 1578 [testo da "Wikipedia - on line"]
OPERE DELL'ORTELIO
Di Ortelius, Abraham Aprosio cita nel suo repertorio biblioteconomico (p. 60) il "Thesaurus geographicus recognitus et auctus in quo omnium totius terrae regionum, montium, promontoriorum, collium, siluarum, desertorum, ... nomina & appellationes veteres; additis magna ex parte etiam recentiorubus", .. Hanouiae : apud Guil. Antonium (Hanouiae : apud haeredes Guilielmi Antonii, 1611) - [618] c. ; 4o. - Front. calcogr. - Marca non controllata (viandante, pellicano : "In via virtutis nulla est via") in fine - Segn.: pa-d4A-4Z4a-3l43m6 - Impronta - ude. s.s. s,A- Eude (C) 1611 (R) - - Paese di pubblicazione: DE - Lingua di pubblicazione: lat - Localizzazioni: Biblioteca nazionale centrale Vittorio Emanuele II - Roma - Biblioteca nazionale centrale - Firenze
Altre sue opere individuate nelle biblioteche italiane:
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Theatrum orbis terrarum / [Abrahami Ortelii]. Opus nunc tertio ab ipso auctore recognitum, multisque locis castigatum, & quamplurimis nouis tabulis atque commentarijs auctum", Antuerpiae: Plantin, Christophe
Bertius, Petrus <1565-1629>," Theatri geographiae veteris tomus prior \-posterior! in quo C. Ptol. Alexandrini Geographiae libri 8. Graece et Latine ... collata aucta et emendata ... opera P. Bertii ...", Amstelodami, Lugduni Batauorum: Hondius, Jodocus Elzevier, Isaac, 1619
Cools, Jacob <1563-1628>," Syntagma herbarum encomiasticum, earum vtilitatem & dignitatem declarans; V. CL. Abrahamo Ortelio P. mem, quondam inscriptum /[Iacobus Colius Ortelianus]", [Leida]: Raphelingen Officina Plantiniana , 1614
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Epitome theatri Orteliani, praecipuarum orbis regionum delineationes, minoribus tabulis expressas, breuioribusque declarationibus illustratas, continens", Antuerpiae: Plantin, Christophe & Galle, Philippe, 1589
Ortelius, Abraham<1527-1598>," Theatro d'Abrahamo Ortelio, ridotto in forma piccola, augumentato di molte carte nuoue nelle quali sono breuemente descritti tutti li paesi al presente conosciuti. Tradotto in lingua italiana da Giouanni Paulet ...", In Anuersa: Officina Plantiniana Galle, Philippe, 1593
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Breve compendio del Theatro Orteliano ..", In Anversa: Vrientio, Giovanni Battista, anno 1502 [i.e.]
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Abrahami Ortelij Antuerpiani Thesaurus geographicus. In quo omnium totius terrae regionum, montium, promontoriorum, collium, ... Multi in hoc opere auctorum veterum loci corrupti, falsi, dubij, & discrepantes, emendantur, arguuntur, enodantur & conciliantur", Antuerpiae: Plantin, Christophe, 1587
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Theatrum orbis terrarum Opus nunc denuo ab ipso auctore recognitum, multisque locis castigatum, & quamplurimis nouis tabulis atque commentarijs auctum / [Abrahami Ortelii]", AntuerpiaeAntuerpiae: Plantin, ChristopheOrtelius, Abraham, 1579
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Theatro del mondo di Abraamo Ortelio. Nel quale distintamente si dimostrano, in tauole, tutte le prouincie, regni, & paesi del mondo; ... Con la tauola delle cose piu piu degne, che nell'opera si contengono", Venetia: Turrini, Giovanni Maria
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Abrahami Ortelii Antuerpiani Synonymia geographica, siue populorum, regionum, insularum, vrbium, opidorum, montium, promontorium, siluarum, pontium, marium, sinuum, lacuum, paludum, fluuiorum, fontium, &c. variae, pro auctorum traditionibus ... appellationes & nomina ..", Antuerpiae: Plantin, Christophe, 1578
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Abrahami Ortelii Antuerpiani Thesaurus geographicus recognitus et auctus. In quo omnium totius terrae regionum, montium, ... nomina & appelationes veteres; additis magna ex parte etiam recentioribus. Ex libris typis excusis, calamo exaratis, chartis geographicis, marmoribus vetustis, nummis, atque tabulis antiqui aeris. Obiter multi in hoc opere auctorum veterum loci corrupti, falsi, dubij, & discrepantes, emendantur, arguuntur, enodantur, & conciliantur", Antuerpiae: Officina Plantiniana Plantin, Christophe Weduwe & Moretus, Iohannes <1.>, 1596
Caesar, Gaius Iulius," C. Iulii Caesaris omnia quae exstant: iam pridem opera & iudicio viri docti emendata & edita. Accessere Imperij Romani, Galiarumque & Hispaniarum veterum tabulae, e conatibus geographicis Abrahami Ortelii, summaria insuper singulis libris praefixa, & ad marginem notae rerum indices", Lugduni Batauorum: Raphelengius, Franciscus <1.>Officina Plantiniana , 1593
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Theatro del mondo : nel quale si da' notitia distinta di tutte le prouince, regni et paesi del mondo ... / di Abraamo Ortelio", Venetia", 1684
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Itinerarium per nonnullas Galliae Belgicae partes, Abrahami Ortelii et Ioannis Viuiani ad Gerardum Mercatorem, cosmographum.", Antuerpiae : ex officina Christophori Plantini, 1584", Plantin, Christophe
Ortelius, Abraham<1527-1598>," Theatrum orbis terrarum / Abraham Ortelius. Opus nunc denuo ab ipso auctore recognitum, multisque locis castigatum, & quamplurimis nouis tabulis atque commentarijs auctum". (Antuerpiae : in officina Plantiniana, auctoris aere & cura, 1592)",
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Teatro del mondo. Di Abraamo Ortelio. Nel quale si da notizia distinta di tutte le provincie, regni e paesi del mondo. Con la descrittione delle citta, territorii, castelli, mondo, mari, laghi ...& ogn\'altra particolarita. Ridotto a intiera perfettione, & in quella picciola forma,", In Venezia, per Domenico Lovisa: Lovisa, Domenico <1.>, 1724
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Theatro del mondo di Abraamo Ortelio. Nel quale si da notitia distinta di tutte le prouincie, regni, & paesi del mondo. ... Con la tauola delle cose piu degne, che nell'opera si contengono", In Venetia: Curti, Stefano, 1679
Ortelius, Abraham<1527-1598>," Epitome Theatri Orteliani, Praecipuarum Orbis Regionum delineationes, minoribus tabulis expressas, breuioribusque declarationibus illustratas, continens", Antuerpiae", 1601
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Additamentum Theatri orbis terrarum. Abrahamus Ortelius geographiae studiosis. ...", Antuerpiae Aduaticorum", 1579
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Theatrum orbis terrarum Opus nunc denuo ab ipso auctore recognitum, multisque locis castigatum, & quamplurimis nouis tabulis atque commentarijs auctum / [Abrahami Ortelii] ", Antuerpiae: Plantin, ChristopheOrtelius, Abraham, 1595
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Il theatro del mondo di Abraamo Ortelio. Nel quale distintamente si dimostrano, in tavole, tutte le prouince, regni, & paesi del mondo ... Ridotto a intiera perfectione, & in questa picciol forma, per maggior commodita de' viaggiatori. Con la tavola delle cose piu degne, che nell'opera si contengono", Venetia: Banca, Scipione, 1667
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Theatro del mondo di Abrahamo Ortelio: da lui poco inanzi la sua morte riueduto, & di tauole nuoue, et commenti adorno, & arricchito, con la vita dell'autore. Traslato in lingua toscana dal sig.r Filippo Pigafetta", In Anuersa: Officina Plantiniana , 1612
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Il theatro del mondo di Abraamo Ortelio. Nel quale distintamente si dimostrano in tauole tutte le prouince, regni, & paesi del mondo, al presente conosciuti; ... Ridotto dalla forma grande in questa piccola, per maggior commodita di ogniuno. Con vna tauola delle cose piu degne che nell'opera si contengono", In Brescia: Compagnia Bresciana, 1598
Ortelius, Abraham<1527-1598>," Theatro del mondo di Abrahamo Ortelio, da lui poco inanzi la sua morte riueduto, & di tauole nuoue, et commenti adorno... traslato in lingua toscana dal Sig.r Filippo Pigafetta", In Anuersa: Vrients, Jan Baptist, 1608
Ortelius, Abraham<1527-1598>," Theatrum orbis terrarum opus nunc denuo ab ipso auctore recognitum, multisque locis castigatum, & quamplurimis nouis tabulis atque commentarijs auctum / Abrahamus Ortelius ", Rade, Gilles van de
Hegenitius, Gotfridus," Gotfr. Hegenitii Itinerarium Frisio-Hollandicum, et Abr. Ortelii Itinerarium Gallo-Brabanticum. In quibus quae visu, quae lectu digna. Accedit Georgii Loysii C.V. Peruigilium Mercurii, in quo agitur de praestantissimis peregrinantis virtutibus", Lugd. Batauor.: Elzevier, Johannes <1652-1661> Verbiest, Hendrick, 1661
Hegenitius, Gotfridus," Gotfr. HegenitI Itinerarium Frisio-Hollandicum, et Abr. Ortelii Itinerarium Gallo-Brabanticum. In quibus quae visu, quae lectu digna", Lugd. Batavor.: Elzevier, Bonaventura & Elzevier, Abraham <1.>Officina Elzeviriana, 1630
Ortelius, Abraham <1527-1598>," L' Epitome du theatre de l'vniuers d'Abraham Ortelius: nouuellement recognue, augmente, et restaure de meseure geographique, par Michel Coignet mathemat. d'Anuers", Antuerpiae: Vrients, Jan Baptist, 1609
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Abrege du theatre d'Ortelius, contenants la description des principales parties du monde, representees en petites cartes, ..", A Anuers: Vrients, Jan Baptist, 1602
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Thesaurus geographicus recognitus et auctus in quo omnium totius terrae regionum, montium, promontoriorum, collium, siluarum, desertorum, ... nomina & appellationes veteres; additis magna ex parte etiam recentiorubus ..", Hanouiae: Antonius, Wilhelm Antonius, Wilhelm erben
Ortelius, Abraham<1527-1598>," Theatrum orbis terrarum / Abrahamus Ortelius", Antuerpiae: Coppens van Diest, Gillis <1.>Ortelius, Abraham
Sweerts, Francois <1567-1629>," Deorum dearumque capita, ex antiquis numismatibus Abrahami Ortelij geographi regij collecta, et historica narratione illustrata a Francisco Swertio F. Antuerpiense", Antuerpiae, Typis Roberti Bruneau: Vrients, Jan BaptistBruneau, Robert, 1602
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Epitome du theatre du monde d'Abraham Ortelius: auquel se represente, tant parfigures que characteres, la vraye situation, nature, & propriete de la terre vniuerselle", A Anvers: Plantin, Christophe Galle, Philippe, 1588
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Theatro del mondo di Abraamo Ortelio. Nel quale si da notitia distinta di tutte le prouincie, regni, & paesi del mondo. ... Ridotto a intiera perfettione, & in questa picciol forma, per maggior commodita de' viaggianti: con la tauola delle cose piu degne, che nell'opera si contengono. ..", In Venetia: Lovisa, Domenico <1.>, 1697
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Theatrum orbis terrarum / [Abrahamus Ortelius]", Antuerpiae: Coppens van Diest, Gillis <1.>Ortelius, Abraham
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Aurei saeculi imago, siue Germanorum veterum vita, mores, ritus, & religio ... Auctore Abrahamo Ortelio", Antuerpiae Aduaticorum", 1596
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Abrahami Ortelii, cosmographi et geographi regii, Deorum dearumque capita, Ex antiquis numismatibus collecta: Historica Narratione illustrata a Francisco Swertio ..", Extant Bruxellis: Foppens, Francois <1.>, 1683
Ortelius, Abraham <1527-1598>," Theatro del mondo : nel quale si da notizia distinta di tutte le provincie, regni & [e] paesi del mondo ... / di Abraamo Ortelio", In Venetia", 1697